Kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn phần với đường mổ bên ngoài trực tiếp tại Bệnh viện Quân y 103

CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KẾT QUẢ PHẪU THUẬT THAY KHỚP HÁNG TOÀN PHẦN<br /> VỚI ĐƯỜNG MỔ BÊN NGOÀI TRỰC TIẾP<br /> TẠI BỆNH VIỆN QUÂN Y 103<br /> Trần Hoài Nam1, Vũ Nhất Định1<br /> TÓM TẮT<br /> Có nhiều đường mổ trong phẫu thuật thay khớp háng, mỗi đường mổ đều có<br /> những ưu điểm và nhược điểm riêng. Đường mổ bên ngoài trực tiếp là một trong những<br /> đường mổ phổ biến, tuy nhiên chưa có nhiều nghiên cứu đánh giá đường mổ này trong<br /> thay khớp háng toàn phần.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu mô tả cắt ngang, theo dõi<br /> dọc trên 72 bệnh nhân được phẫu thuật thay khớp háng toàn phần lần đầu với đường<br /> mổ bên ngoài trực tiếp tại Bệnh viện Quân Y 103 từ tháng 01/2012 đến tháng 10/2016.<br /> Kết quả: tuổi trung bình 53,76 ± 13,31 tuổi (22 - 86 tuổi), tỷ lệ nam/nữ là 8/1.<br /> Kích thước vết mổ mổ 9,07 ± 1,29 cm (8 - 13cm), thời gian phẫu thuật 80,04 ± 18,99<br /> phút (45 - 140 phút), lượng máu truyền 479,17± 327,04 ml (250 - 2000ml). 1/72 (1,39%)<br /> tai biến vỡ xương đùi, liền vết mổ kỳ đầu 98,61%. Không gặp sai khớp sau mổ.<br /> Xquang sau mổ: 100% khớp háng nhân tạo đúng vị trí với góc nghiêng ổ cối<br /> trung bình 48,57 ± 5,20 º, chuôi thẳng trục chiếm 76,4%, cân bằng chiều dài chi có<br /> 61,1%.<br /> Kết quả xa theo thang điểm Harris: 50/54 rất tốt với 39/54 đạt điểm tối đa, 4/54 tốt.<br /> Kết luận: đường mổ bên ngoài trực tiếp phù hợp cho thay khớp háng toàn phần,<br /> tỷ lệ tai biến biến chứng thấp.<br /> Từ khóa: Thay khớp háng bán phần, đường mổ bên ngoài trực tiếp.<br /> SUMMARY<br /> OUTCOMES OF TOTAL HIP ARTHROPLASTY SURGERY WITH<br /> DIRECT LATERAL APPROACH<br /> Purpose: There are many approaches in hip replacement, each approach<br /> had its own advantages and disadvantages. The direct lateral approach is one of the<br /> popular approaches, however it had not many research about this approach in total hip<br /> replacement.<br /> <br /> 2<br /> Bệnh viện Quân y 103/Học viện Quân y<br /> Người phản hồi (Corresponding): Trần Hoài Nam (trannamglht@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 11/8/2018, ngày phản biện: 25/8/2018<br /> Ngày bài báo được đăng: 30/9/2018<br /> <br /> <br /> 101<br /> TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 15 - 9/2018<br /> <br /> Subject and methods: The crosssectional research, longitudinal following up<br /> form in 72 patients were performed total hip arthroplasty with direct lateral approach<br /> at 103 Military Hospital from January 2012 to October 2016.<br /> Results: The average of age was 53.76 ± 13.31 years (range 22-86 years), the<br /> ration of male/female was 8/1. The average of incision length was 9.07 ± 1.29 cm, the<br /> average of surgical time was 80.04± 18.99 minutes, the average of blood transfusion<br /> was 479.17± 327.04 ml. 1/72 (1,39%) of femoral fracture. The skin heal on the primary<br /> period had 98.61%. There was not hip dislocation.<br /> X-ray results after surgery accounted for: The average cup inclination angle<br /> was 48.57 ± 5.20 º, the neutral position had 76,4%, leg length discrepancy had 61.1%.<br /> The early results accord to Harris Hip Score: 50/54 excellent, 4/54 very good.<br /> Conclusion: the direct lateral approach was suitable with total hip arthroplasty.<br /> Keywords: total hip arthroplasty, direct lateral approach.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ mô tả lần đầu tiên bởi Kocher năm 1902,<br /> được phát triển bởi McFacland và Osbone<br /> Thay khớp háng (TKH) là một<br /> năm 1954, được Hardinge cải biên và phổ<br /> trong những kỹ thuật hiện đại trong chuyên<br /> biến năm 1982. Tuy nhiên tại Việt Nam,<br /> ngành chấn thương chỉnh hình. Phẫu thuật<br /> chưa có nhiều báo cáo về kết quả thay<br /> thay khớp háng ngày càng phát triển mạnh<br /> khớp háng với đường mổ bên ngoài trực<br /> mẽ trên thế giới cũng như tại Việt Nam.<br /> tiếp. Do đó, nghiên cứu này nhằm: Đánh<br /> Cùng với sự phát triển của khớp háng nhân<br /> giá kết quả gần phẫu thuật thay khớp háng<br /> tạo là sự phát triển của các đường mổ, từ<br /> toàn phần lần đầu với đường mổ bên ngoài<br /> các đường kinh điển đến các đường mổ<br /> trực tiếp và rút ra nhận xét về ưu nhược<br /> cải biên từ chúng. Mỗi đường mổ đều có<br /> điểm của đường mổ này.<br /> những ưu điểm và nhược điểm riêng. Sự<br /> lựa chọn đường mổ của các phẫu thuật ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> viên dựa trên rất nhiều yếu tố, trong đó 2 NGHIÊN CỨU<br /> yếu tố quan trọng nhất là kinh nghiệm của<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> phẫu thuật viên và kỹ thuật họ được đào<br /> tạo. Theo thống kê của nhiều nghiên cứu, 72 bệnh nhân (BN) được phẫu<br /> có thể chia đường mổ thay khớp háng làm thuật thay khớp háng toàn phần với đường<br /> 4 nhóm chính: đường mổ phía sau (54%), mổ bên ngoài trực tiếp tại Bệnh viện Quân<br /> đường mổ phía ngoài (37%), đường mổ y 103 từ tháng 01/2012 đến tháng 10/2016.<br /> phía trước và trước ngoài (3%), đường mổ Tiêu chuẩn lựa chọn: lựa chọn<br /> ngoài cắt khối mấu chuyển lớn (1%), ngoài các bệnh nhân được phẫu thuật thay khớp<br /> ra là nhóm các đường mổ xâm lấn tối thiểu háng toàn phần lần đầu không xi măng với<br /> (5%). Đường mổ bên ngoài trực tiếp được đường mổ bên ngoài trực tiếp tại bệnh viện<br /> <br /> 102<br />  CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC<br /> <br /> quân y 103 có đầy đủ hồ sơ bệnh án, phim Số liệu được xử lý trên phần mềm<br /> X-Quang trước và sau mổ. Epi-Info 3.5 và Epical 2000.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ: Thay lại khớp Phương pháp phẫu thuật:<br /> háng. Ung thư vùng khớp háng hoặc lao Đường vào khớp: BN nằm<br /> khớp háng. nghiêng về bên đối diện. Đường rạch da ở<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu: mặt ngoài mấu chuyển lớn theo trục giữa<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang không đối của đầu trên mặt ngoài xương đùi. Rạch<br /> chứng, theo dõi dọc. cơ căng cân đùi theo đường rạch da. Giải<br /> Các bước tiến hành: thu thập phóng điểm bám cơ mông nhỡ ở đường<br /> hồ sơ bệnh án, phim XQ trước và sau mổ, gian mấu. Mở bao khớp phía trước hình<br /> tái khám. Đánh giá kết quả phẫu thuật dựa chữ T vào khớp háng (hình 1).<br /> vào kích thước vết mổ, thời gian phẫu Bộc lộ khớp háng với 2 Hohmann<br /> thuật, lượng máu truyền trong và sau mổ, ở bờ trước và bờ sau cổ xương đùi. Lấy<br /> tai biến trong mổ, thời gian tập vận động, bỏ chỏm xương đùi bằng dụng cụ chuyên<br /> diễn biến lâm sàng sau mổ. Đánh giá chức dụng hoặc làm trật khớp (khép, gấp và<br /> năng khớp háng dựa vào thang điểm khớp xoay ngoài đùi), cắt bỏ chỏm ở trên đỉnh<br /> háng của Harris (Harris Hip Score). mấu chuyển nhỏ 10-12mm.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1: Rạch cơ mông nhỡ và mở bao khớp phía trước<br /> Can thiệp vào ổ cối: Cho đùi hố dây chằng tròn là giới hạn cuối. Lắp ổ<br /> thẳng, hơi dạng. Đóng 2 đinh Stemann cối nhân tạo bằng với cỡ số doa lớn nhất,<br /> bộc lộ bờ trên ổ cối, dùng van tự động và nghiêng dạng 450, nghiêng trước 10 - 150,<br /> Farabeuf bộc lộ bờ trước và bờ sau, dùng bắt vít cố định ổ cối vào xương chậu, lắp<br /> Hoffman bộc lộ bờ dưới ổ cối. Doa ổ cối từ Insert.<br /> số nhỏ đến số lớn đến hết lớp sụn, đỉnh của<br /> <br /> 103<br /> TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 15 - 9/2018<br /> <br /> Can thiệp vào đầu trên xương cho chuôi khớp, lắp chuôi khớp nhân tạo<br /> đùi: khép, gấp, xoay ngoài đùi, bộc lộ đầu thẳng trục với đầu trên xương đùi.<br /> trên xương đùi (hình 2). Ráp tạo khuôn<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2: Tư thế chi thể khi làm trật khớp và can thiệp vào đầu trên xương đùi.<br /> Nắn chỉnh lại khớp, dẫn lưu khớp, đầu sau phẫu thuật dựa vào diễn biến tại<br /> khâu phục hồi lại bao khớp, khâu lại điểm vết mổ, thời gian tập vận động. Các tai<br /> bám của cơ mông nhỡ, khâu cơ căng cân biến, biến chứng sớm.<br /> đùi, đóng vết mổ. Đánh giá kết quả xa trên 1 năm<br /> Sau phẫu thuật, cố định gối duỗi, sau phẫu thuật dựa vào thang điểm Harris.<br /> đùi dạng, xoay trong. Tập ngồi sau phẫu Rất tốt: 90-100 điểm.<br /> thuật 24 giờ và bắt đầu tập đứng và đi<br /> Tốt: 80-89 điểm.<br /> trong phòng sau phẫu thuật 3 ngày.<br /> Trung bình: 70-79 điểm.<br /> Đánh giá kết quả gần trong 3 tháng<br /> Kém: 4 năm.<br /> 5 năm, 3,8% trong 10 năm và 6,0% trong<br /> 20 năm. Tỷ lệ sau khớp trong 10 năm liên Điểm Harris trung bình tại thời<br /> quan tới đường mổ, có 3,1% sai khớp với điểm kiểm tra là 98,18 ± 3,98 điểm. Trong<br /> đường mổ phía trước, 3,4% với đường mổ đó 100% bệnh nhân có chức năng khớp<br /> cắt mấu chuyển lớn và 6,9% với đường mổ háng tốt và rất tốt (HHS >80 điểm). 50/54<br /> phía sau. (92,59%) bệnh nhân có chức năng khớp<br /> <br /> 106<br />  CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC<br /> <br /> háng rất tốt, trong đó 39/54 (72,2%) bệnh cần hỗ trợ là 26 ngày.<br /> nhân có điểm Haris đạt tối đa là 100 điểm, Ưu, nhược điểm của đường mổ<br /> các bệnh nhân này đi lại sinh hoạt bình<br /> Đường mổ bên ngoài trực tiếp là<br /> thường. Điểm Haris thấp nhất là 83 điểm<br /> thích hợp trong TKH nói chung và TKH<br /> gặp ở 2 bệnh nhân.<br /> toàn phần nói riêng<br /> 5. Về dáng đi sau mổ: Theo Kiss<br /> Về ưu điểm, bệnh nhân nằm<br /> R.M (2012) [8] các đường mổ ảnh hưởng<br /> nghiêng nên thuận lợi cho cả người mổ<br /> đến cấu trúc khác nhau xung quanh hông<br /> chính và phụ mổ quan sát hình dung các<br /> nên đặc điểm dáng đi sau phẫu thuật khác<br /> mốc giải phẫu, trong thì bộc lộ vào ổ cối<br /> nhau và thời gian phục hồi cho dáng đi<br /> thì việc quan sát và đánh giá ổ cối là rất rõ<br /> sau mổ khác nhau. Trong nghiên cứu của<br /> ràng. Chỉ giải phóng một phần cơ mông<br /> chúng tôi, có 47/54 (87%) bệnh nhân có<br /> nhỡ ở mặt trước khớp háng nên ít làm thay<br /> dáng đi bình thường, có 7/54 (13%) có<br /> đổi độ vững khớp, do đó làm hạn chế tỷ lệ<br /> dáng đi khập khiễng do đau khớp háng đối<br /> sai khớp háng sau mổ.<br /> diện hoặc đau khớp gối do thoái hóa khớp<br /> tuổi già. Chúng tôi chưa ghi nhận trường Về nhược điểm, khó khăn trong<br /> hợp nào thay đổi dáng đi do tổn thương thì chuẩn bị và can thiệp vào đầu trên xương<br /> thần kinh mông trên hay tổn thương cơ đùi. Một nhược điểm khác của đường mổ<br /> trong quá trình phẫu thuật. bên ngoài trực tiếp được công bố trong các<br /> nghiên cứu là khả năng tổn thương thần<br /> KẾT LUẬN<br /> kinh mông trên chi phối cho nhóm cơ<br /> Đường mổ có kích thước trung dạng dẫn đến dáng đi Trendelenburg sau<br /> bình 9,07 ± 1,29cm, tương đương với mổ. Tuy nhiên chúng tôi không gặp biến<br /> đường mổ nhỏ. Thời gian phẫu thuật trung chứng này.<br /> bình 80,04 ± 18,99 phút, các ca phẫu thuật<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> diễn ra trong thời gian từ 60 phút đến 90<br /> phút chiếm chủ yếu (88,1%). Lượng máu 1. Abbas K, Murtaza, G, Umer,<br /> truyền không trung bình 479,17 ± 327,04 M, et al (2012), “Complications of Total<br /> ml, phù hợp với phẫu thuật lớn như thay Hip Replacement”, Journal of the College<br /> of Physicians and Surgeons Pakistan Vol<br /> khớp háng toàn phần.<br /> 22, 575-578.<br /> 98,61% BN liền vết mổ kỳ đầu,<br /> 2. Barrack R. L. (2003),<br /> có thể ngồi dậy sau 24 giờ mà không thấy “Dislocation after total hip arthroplasty:<br /> đau nhiều. Thời gian đứng dậy tập đi trung implant design and orientation”, J Am<br /> bình là 4,44 ngày, thời gian đi được không Acad Orthop Surg, 11(2), 89-99.<br /> <br /> 107<br /> TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 15 - 9/2018<br /> <br /> 3. Berry D.J, Knoch M.V, 7. Jewett B. A., Collis D. K.<br /> Schleck C. D, et al (2005), “Effect of (2011), “High complication rate with<br /> femoral head diameter and operative anterior total hip arthroplasties on a<br /> approach on risk of dislocation after fracture table”, Clin Orthop Relat Res,<br /> primary total hip arthroplasty”, J Bone 469(2), 503-507.<br /> Joint Surg Am, 87(11), 2456-2463. 8. Kiss R. M., Illyes A. (2012),<br /> 4. De Geest T., Vansintjan P., “Comparison of gait parameters in patients<br /> De Loore G. (2013), “Direct anterior total following total hip arthroplasty with a<br /> hip arthroplasty: complications and early direct-lateral or antero-lateral surgical<br /> outcome in a series of 300 cases”, Acta approach”, Hum Mov Sci, 31(5), 1302-<br /> Orthop Belg, 79(2), 166-173. 1316.<br /> 5. Harwin S. F. (2005), 9. Mulliken B. D, Rorabeck, C.<br /> “Trochanteric heterotopic ossification H, Bourne, R. B, et al (1998), “A modified<br /> after total hip arthroplasty performed using direct lateral approach in total hip<br /> a direct lateral approach”, J Arthroplasty, arthroplasty: a comprehensive review”, J<br /> 20(4), 467-472. Arthroplasty, 13(7), 737-747.<br /> 6. Hendel D. Yasin M, Garti 10. Soong M, Harry E.R,<br /> A., et al. (2002), “Fracture of the greater William, M (2004), “Dislocation After<br /> trochanter during hip replacement: a Total Hip Arthroplasty”, Journal of the<br /> retrospective analysis of 21/372 cases”, American Academy of Orthopaedic<br /> Acta Orthop Scand, 73(3), 295-297. Surgeons, 12(5), 314-321.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 108<br />