Khảo sát mức HbA1c ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 điều trị nội trú tại khoa B2

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT MỨC HbA1c Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYPE II<br /> ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI KHOA B2<br /> Đỗ Thị Kim Yến*, Nguyễn Thị Cẩm Vân*, Đinh Thị Việt*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Tìm tỉ lệ bệnh nhân đạt được mức HbA1c mục tiêu, tìm sự tương quan giữa HbA1c<br /> với tuổi, thời gian mắc bệnh, glucose máu lúc đói, cholesterol toàn phần, triglyceride, HDL-C, LDL-C, BMI.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Tiền cứu, mô tả, cắt ngang.<br /> Kết quả: Mẫu nghiên cứu có 121 bệnh nhân. Tỉ lệ bệnh nhân đạt được mức HbA1c mục tiêu trong cả mẫu<br /> là 23,1%. Xét theo giới, theo nhóm tuổi, theo nhóm BMI, theo bệnh lý đi kèm (tăng huyết áp, rối loạn lipid máu),<br /> tỉ lệ bệnh nhân đạt được mức HbA1c mục tiêu luôn thấp hơn tỉ lệ bệnh nhân không đạt. Có sự tương quan thuận<br /> có ý nghĩa giữa HbA1c với thời gian mắc bệnh, nồng độ glucose máu lúc đói. Có sự tương quan nghịch có ý<br /> nghĩa giữa HbA1c với BMI. Tương quan không có ý nghĩa giữa HbA1c với tuổi, nhóm mỡ.<br /> Kết luận: Tỉ lệ bệnh nhân đạt mức HbA1c mục tiêu là 23,1% trong cả mẫu, thấp hơn tỉ lệ bệnh nhân không<br /> đạt, cho thấy việc điều trị bệnh đái tháo đường chưa tốt. Có sự tương quan có ý nghĩa giữa HbA1c với thời gian<br /> mắc bệnh, nồng độ glucose máu lúc đói và BMI. Tương quan không có ý nghĩa giữa HbA1c với tuổi và nhóm<br /> mỡ. Cần có thêm nghiên cứu để xác nhận và lý giải cho những sự tương quan này.<br /> Từ khóa: HbA1c, đái tháo đường type II.<br /> <br /> ASBTRACT<br /> STUDY OF HbA1c IN PATIENTS WITH TYPE II DIABETES TREATED AT DEPARTMENT OF B2<br /> Do Thi Kim Yen, Nguyen Thi Cam Van, Dinh Thi Viet<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 123 - 128<br /> Objectives: The percentage of patients achieving target HbA1c level. The correlation between HbA1c with<br /> age, duration of diabetes, fasting glucose, total cholesterol, triglyceride, HDL-C, LDL-C, BMI.<br /> Method: Prospective, description, cross-sectional study.<br /> Results: The sample consisted of 121 in-patients. 23.1% of patients achieved target HbA1c level. In terms of<br /> gender, age group, BMI group, associated diseases (hypertension, dyslipidemia), the percentage of patients<br /> achieving target HbA1c level was lower than the one not reaching the target. There was significant positive<br /> correlation between HbA1c with the duration of diabetes, and fasting glucose. There was significant negative<br /> correlation between HbA1c with BMI. The correlations between HbA1c with age, and lipids were unsignificant.<br /> Conclusion: The percentage of patients achieving target HbA1c level was 23.1%. This suggested the<br /> treatment of diabetes had not been good. The correlation between HbA1c with diabetes duration, fasting glucose,<br /> and BMI were significant. Further study is needed to confirm and explain these correlations.<br /> Key words: HbA1c, type II diabetes.<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> Đái tháo đường là một bệnh thường gặp và<br /> <br /> có chiều hướng gia tăng theo mức độ công<br /> nghiệp hóa, hiện đại hóa cuộc sống. Bệnh<br /> nhân đái tháo đường thường mắc các biến<br /> <br /> * Bệnh viện Thống Nhất TP.Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. CKII. Đỗ Thị Kim Yến ĐT: 0988535860<br /> <br /> Email:dinhthanhdat_66@yahoo.com<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> 123<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chứng gây tử vong hoặc tàn phế, tạo gánh<br /> nặng cho gia đình và xã hội.<br /> Trong điều trị và theo dõi bệnh đái tháo<br /> đường, đường huyết phản ảnh mức glucose hiện<br /> tại, HbA1c phản ảnh mức glucose trong 2-3<br /> tháng vừa qua. Hiện nay, xét nghiệm HbA1c là<br /> một trong những biện pháp được sử dụng để tầm<br /> soát bệnh và đánh giá việc kiểm soát bệnh đái<br /> tháo đường(6).<br /> Tuy nhiên, trong thực hành lâm sàng, nhiều<br /> bác sĩ không chú ý đến chỉ số HbA1c, rất nhiều<br /> bệnh nhân không biết đến chỉ số này. Điều này<br /> có ảnh hưởng đến việc kiểm soát bệnh.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> triglycerides ≥ 1,7mmol/L.<br /> Đo chiều cao, cân nặng: Tìm BMI.<br /> Gầy: BMI < 18,5.<br /> Bình thường: 18,5 ≤ BMI ≤ 24,9.<br /> Béo độ I: 25 ≤ BMI ≤ 29,9.<br /> Béo độ II: 30 ≤ BMI ≤ 39,9.<br /> Béo độ III: BMI  40.<br /> Xét nghiệm máu (buổi sáng, nhịn ăn) tìm:<br /> HbA1c: HbA1c mục tiêu được xác định khi<br /> HbA1c < 6,5%. Glucose (mmol/L).<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> Sử dụng phần mềm SPSS với các phép kiểm<br /> Chi bình phương, tìm hệ số tương quan r.<br /> <br /> Tìm tỉ lệ bệnh nhân đạt được mức HbA1c<br /> mục tiêu.<br /> <br /> Phép kiểm có ý nghĩa khi p < 0,05.<br /> <br /> Tìm sự tương quan giữa HbA1c với tuổi, thời<br /> gian mắc bệnh, glucose máu lúc đói, cholesterol<br /> toàn phần, triglycerides, HDL-C, LDL-C, BMI.<br /> <br /> r < 0: tương quan nghịch.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Sự tương quan:<br /> r > 0: tương quan thuận.<br /> r = 0: không có tương quan tuyến tính.<br /> |r|=1: tương quan chặt chẽ.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Tiền cứu, mô tả, cắt ngang.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Bệnh nhân có chẩn đoán đái tháo đường type<br /> II, điều trị nội trú tại khoa B2 từ tháng 3/2011 đến<br /> tháng 10/2011.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> <br /> Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu<br /> Tổng số bệnh nhân: 121 bệnh nhân (bn).<br /> <br /> Giới tính<br /> Nam 45/121 bn, chiếm 45%, Nữ 76/121 bn,<br /> chiếm 76%.<br /> <br /> Bệnh nhân có thời gian mắc bệnh đái tháo<br /> đường ít hơn 1 năm.<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> Thu thập số liệu<br /> Chọn bệnh nhân.<br /> <br /> nhất 46. Nhóm tuổi 60-79 chiếm đa số (70/121<br /> bn, 57,9%).<br /> Bảng 1: Nhóm tuổi.<br /> <br /> Khai thác bệnh sử, tiền sử:<br /> Xác định thời gian mắc bệnh đái tháo đường:<br /> Tính bằng năm.<br /> Bệnh lý đi kèm<br /> Tăng huyết áp: đã có chẩn đoán, hoặc huyết<br /> áp tâm thu ≥ 140mmHg và/hoặc huyết áp tâm<br /> trương ≥ 90mmHg.<br /> Rối loạn lipid máu: Đã có chẩn đoán, hoặc<br /> cholesterol toàn phần ≥ 5,2mmol/L và/hoặc<br /> <br /> 124<br /> <br /> Trung bình 69,75 ± 10,75. Lớn nhất 91, nhỏ<br /> <br /> Nhóm tuổi<br /> 0,05).<br /> Bảng 4: Giới và nhóm HbA1c.<br /> Nhóm HbA1c<br /> Nam<br /> <br /> Số bn<br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> < 6,5%<br /> 11<br /> 24,4%<br /> <br /> ≥ 6,5%<br /> 34<br /> 75,6%<br /> <br /> 45<br /> <br /> Béo độ I<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> 17<br /> <br /> 59<br /> <br /> 76<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 22,4%<br /> <br /> 77,6%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Nhóm HbA1c<br /> ≥ 6,5%<br /> 16<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> < 6,5%<br /> 8<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 33,3%<br /> <br /> 66,7%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> 24<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> 11<br /> <br /> 59<br /> <br /> 70<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 15,7%<br /> <br /> 84,3%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> 9<br /> <br /> 18<br /> <br /> 27<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 33,3%<br /> <br /> 66,7%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Theo nhóm BMI: 5/16 bn (31,3%) gầy, 17/79<br /> bn (21,5%) trung bình, 5/23 bn (21,7%) béo độ I,<br /> 1/3 bn (33,3%) béo độ II đạt mức HbA1c mục tiêu.<br /> Sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê (Chi-<br /> <br /> ≥ 6,5%<br /> 11<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> < 6,5%<br /> 5<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 31,3%<br /> <br /> 68,8%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> 16<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> 17<br /> <br /> 62<br /> <br /> 79<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 21,5%<br /> <br /> 78,5%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> 5<br /> <br /> 18<br /> <br /> 23<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 21,7%<br /> <br /> 78,3%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 33,3%<br /> <br /> 66,7%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Theo bệnh lý đi kèm: Tăng huyết áp: 22/91<br /> bn (24,2%) có tăng huyết áp, 6/30 bn (20%)<br /> không tăng huyết áp đạt mức HbA1c mục tiêu.<br /> Sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê (Chisquare test có p = 0,63 > 0,05).<br /> Bảng 7: Tăng huyết áp và nhóm HbA1c.<br /> Tăng huyết<br /> áp<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Bảng 5: Nhóm tuổi và nhóm HbA1c.<br /> <br /> 60-79<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Theo nhóm tuổi: 8/24 bn (33,3%) dưới 60 tuổi,<br /> 11/70 bn (15,7%) từ 60 – 79 tuổi, 9/27 bn (33,3%)<br /> từ 80 tuổi trở lên đạt mức HbA1c mục tiêu. Sự<br /> khác biệt không có ý nghĩa thống kê (Chi-square<br /> test có p = 0,07 > 0,05).<br /> Nhóm<br /> tuổi<br /> =80<br /> <br /> Bảng 6: Nhóm BMI và nhóm HbA1c.<br /> <br /> Nhóm BMI<br /> Gầy<br /> <br /> Tỉ lệ bệnh nhân đạt mức HbA1c mục tiêu<br /> ( 0,05).<br /> Bảng 8: Rối loạn lipid máu và nhóm HbA1c.<br /> Rối loạn<br /> lipid máu<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> Nhóm HbA1c<br /> ≥ 6,5%<br /> 56<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> < 6,5%<br /> 18<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 24,3%<br /> <br /> 75,7%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> 74<br /> <br /> Số bn<br /> <br /> 10<br /> <br /> 37<br /> <br /> 47<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> <br /> 21,3%<br /> <br /> 78,7%<br /> <br /> 100,0%<br /> <br /> Sự tương quan giữa HbA1c với<br /> Tuổi<br /> Có sự tương quan nghịch không có ý nghĩa<br /> thống kê giữa mức HbA1c và tuổi (r = - 0,041, p =<br /> 0,65 > 0,05).<br /> Bảng 9: HbA1c và tuổi.<br /> Spearman's rho<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> square test có p = 0,82 > 0,05).<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> 125<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> HbA1c<br /> Tuổi<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> -,041<br /> <br /> p<br /> Hệ số tương quan r<br /> p<br /> <br /> ,<br /> -,041<br /> ,655<br /> <br /> ,655<br /> 1,000<br /> ,<br /> <br /> Thời gian mắc bệnh: Có sự tương quan<br /> thuận có ý nghĩa thống kê giữa mức HbA1c và<br /> thời gian mắc bệnh đái tháo đường (r = 0,237, p<br /> = 0,009 < 0,05).<br /> Bảng 10: HbA1c và thời gian mắc bệnh đái tháo<br /> đường.<br /> HbA1c<br /> Tgian bệnh<br /> <br /> Spearman's rho<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> Tgian bệnh<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> ,237(**)<br /> <br /> p<br /> <br /> ,<br /> <br /> ,009<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> ,237(**)<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> p<br /> <br /> ,009<br /> <br /> ,<br /> <br /> Bảng 11: HbA1c và BMI.<br /> <br /> BMI<br /> <br /> Spearman's rho<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> BMI<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> -,212(*)<br /> <br /> p<br /> <br /> ,<br /> <br /> ,019<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> -,212(*)<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> p<br /> <br /> ,019<br /> <br /> ,<br /> <br /> Glucose máu lúc đói: Có sự tương quan<br /> thuận có ý nghĩa thống kê giữa mức HbA1c và<br /> glucose máu lúc đói (r = 0,629, p < 0,05).<br /> Bảng 12: HbA1c và glucose máu lúc đói.<br /> HbA1c<br /> Glucose<br /> <br /> Triglyceride<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> ,139<br /> <br /> p<br /> <br /> ,<br /> <br /> ,129<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> ,139<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> p<br /> <br /> ,129<br /> <br /> ,<br /> <br /> HDL- C: Có sự tương quan thuận không có ý<br /> nghĩa thống kê giữa mức HbA1c và HDL-C (r =<br /> 0,14, p = 0,88 > 0,05).<br /> Bảng 15: HbA1c và HDL-C.<br /> <br /> HDL-C<br /> <br /> Spearman's rho<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> HDL-C<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> ,014<br /> <br /> p<br /> <br /> ,<br /> <br /> ,880<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> ,014<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> p<br /> <br /> ,880<br /> <br /> ,<br /> <br /> LDL-C: Có sự tương quan thuận không có ý<br /> nghĩa thống kê giữa mức HbA1c và LDL-C (r =<br /> 0,161, p = 0,077 > 0,05).<br /> Bảng 16: HbA1c và LDL-C.<br /> HbA1c<br /> LDL-C<br /> <br /> Spearman's rho<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> LDL-C<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> ,161<br /> <br /> p<br /> <br /> ,<br /> <br /> ,077<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> ,161<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> p<br /> <br /> ,077<br /> <br /> ,<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> <br /> Glucose<br /> <br /> Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> ,629(**)<br /> <br /> p<br /> <br /> ,<br /> <br /> ,000<br /> <br /> Mẫu nghiên cứu có 121 bệnh nhân gồm 45<br /> nam và 76 nữ.<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> ,629(**)<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> p<br /> <br /> ,000<br /> <br /> ,<br /> <br /> Spearman's rho<br /> <br /> HbA1c Cholesterol<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> ,123<br /> <br /> p<br /> <br /> ,<br /> <br /> ,179<br /> <br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> ,123<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> p<br /> <br /> ,179<br /> <br /> ,<br /> <br /> Triglyceride: Có sự tương quan thuận không<br /> <br /> 126<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> HbA1c Triglyceride<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> Bảng 13: HbA1c và cholesterol toàn phần.<br /> <br /> Cholesterol<br /> <br /> Spearman's rho<br /> Hệ số tương quan r<br /> <br /> Spearman's rho<br /> <br /> Cholesterol toàn phần: có sự tương quan<br /> thuận không có ý nghĩa thống kê giữa mức<br /> HbA1c và cholesterol toàn phần (r = 0,123, p =<br /> 0,179 > 0,05).<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> Bảng 14: HbA1c và triglyceride.<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> BMI: Có sự tương quan nghịch có ý nghĩa<br /> thống kê giữa mức HbA1c và BMI (r = - 0,212, p =<br /> 0,019 < 0,05).<br /> <br /> HbA1c<br /> <br /> có ý nghĩa thống kê giữa mức HbA1c và<br /> triglyceride (r = 0,139, p = 0,129 > 0,05).<br /> <br /> Phần lớn bệnh nhân thuộc nhóm tuổi 60 – 79<br /> (chiếm 57,9%).<br /> Nhóm bệnh nhân có BMI bình thường (18,5 –<br /> 24,9) chiếm đa số (65%).<br /> Tỉ lệ bệnh nhân đạt mức HbA1c mục tiêu<br /> (