Khảo sát sai sót trong hai giai đoạn chuẩn bị và thực hiện thuốc tại một bệnh viện đa khoa Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT SAI SÓT TRONG HAI GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ<br /> VÀ THỰC HIỆN THUỐC TẠI MỘT BỆNH VIỆN ĐA KHOA THÀNH PHỐ<br /> HỒ CHÍ MINH<br /> Đoàn Thị Minh Diệu*, Trần Kim Trí*, Nguyễn Hương Thảo*, Nguyễn Tuấn Dũng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ sai sót, phân loại sai sót trong hai giai đoạn chuẩn bị và thực hiện thuốc, đánh giá<br /> mức độ sai sót ảnh hưởng đến bệnh nhân trên lâm sàng.<br /> Phương pháp: Quan sát trực tiếp có ngụy trang được thực hiện tại 3 khoa của một bệnh viện 700 giường.<br /> Quan sát viên đi theo điều dưỡng, ghi nhận các thao tác chuẩn bị và thực hiện thuốc cho bệnh nhân trong 7 ngày<br /> liên tục ở mỗi khoa. Các kết quả chính là số lượng, loại và mức độ sai sót.<br /> Kết quả: Có 1505 liều mắc sai sót (46,3%) trong tổng số 3.249 liều được quan sát. Sau khi loại trừ lỗi sai<br /> thời gian, tỷ lệ sai sót giảm xuống 35,3%. Ba lỗi phổ biến nhất là sai tốc độ (43,9%), sai thời gian (40,3%) và kỹ<br /> thuật chuẩn bị thuốc không đúng (29,6%). Trong 1.505 trường hợp sai sót được đánh giá, 12% sai sót nhẹ,<br /> 80,3% sai sót trung bình và 7,6% sai sót nghiêm trọng.<br /> Kết luận: Sai sót trong chuẩn bị và thực hiện thuốc xảy ra thường xuyên (46,3%). Hầu hết sai sót đều ảnh<br /> hưởng đến bệnh nhân, tuy nhiên chỉ có một số ít sai sót là nghiêm trọng.<br /> Từ khóa: chuẩn bị sai sót, thực hiện sai sót, lâm sàng<br /> <br /> ABSTRACT<br /> STUDY ON DRUG PREPARATION AND ADMINISTRATION ERRORS IN A GENERAL HOSPITAL<br /> IN HO CHI MINH CITY<br /> Doan Thi Minh Dieu, Tran Kim Tri, Nguyen Huong Thao, Nguyen Tuan Dung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 - Supplement of No 4 - 2013: 83 - 87<br /> Objectives: To determine the incidence, type and clinical importance of drug preparation and administration<br /> errors.<br /> Methods: We use disguised observation technique in 3 wards in a general hospital in Ho Chi Minh city<br /> (700 beds). Observers accompanied nurses and witnessed the preparation and administration of drugs to all<br /> patients on 7 consecutive days each ward. Main outcomes were number, type and clinical importance of errors.<br /> Results: Of the 3.249 drug administrations observed, 1.505 doses had errors and this gave an error rate of<br /> 46,3%. If wrong time errors were excluded, the error rate reduced to 35,3%. The most common types of drug<br /> preparation and administration errors were wrong rate (43,9%), followed by wrong time (40,3%) and wrong<br /> technique of preparation (29,6%). Of the 1505 errors rated, 12% had minor errors, 80,3% moderate errors and<br /> 7,6% severe errors.<br /> Conclusions: Drug preparation and administration errors are frequent (46,3%). Although most errors<br /> would effect on patients, a few could have been serious.<br /> Keywords: preparation errors, administration errors, clinical<br /> <br /> * Khoa Dược, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: TS. Nguyễn Tuấn Dũng<br /> ĐT: 0903343832<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> Email: tuandungdls@gmail.com<br /> <br /> 83<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> ĐẶT VẤNĐỀ<br /> Sai sót trong sử dụng thuốc không những<br /> gây ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân mà<br /> còn làm kéo dài thời gian nằm viện và gia tăng<br /> chi phí điều trị.<br /> Sử dụng thuốc là một quy trình phức tạp<br /> gồm nhiều giai đoạn: kê toa, sao chép y lệnh, cấp<br /> phát, chuẩn bị và thực hiện thuốc cho bệnh<br /> nhân. Sai sót xảy ra nhiều nhất ở hai giai đoạn kê<br /> đơn và thực hiện thuốc cho bệnh nhân. Tuy<br /> nhiên, 48% sai sót trong kê đơn có thể ngăn chặn<br /> được, trong khi đó chỉ có thể phòng ngừa được<br /> dưới 2% sai sót khi thực hiện thuốc(3). Như vậy,<br /> sai sót trong chuẩn bị và thực hiện thuốc có thể<br /> ảnh hưởng trực tiếp đến bệnh nhân và khó ngăn<br /> chặn hơn các giai đoạn trước đó(5).<br /> Tại Việt Nam, sai sót trong sử dụng thuốc<br /> vẫn còn là một vấn đề khá mới. Hiện chưa có<br /> một nghiên cứu chính thống nào về sai sót trong<br /> sử dụng thuốc. Do đó, chúng tôi thực hiện đề tài<br /> này với các mục tiêu: xác định tỷ lệ sai sót, phân<br /> loại sai sót trong hai giai đoạn chuẩn bị và thực<br /> hiện thuốc cho bệnh nhân và đánh giá mức độ<br /> sai sót ảnh hưởng đến bệnh nhân trên lâm sàng.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Thao tác chuẩn bị và thực hiện thuốc trên<br /> bệnh nhân của điều dưỡng tại một bệnh viện đa<br /> khoa 700 giường ở Thành phố Hồ Chí Minh<br /> trong thời gian từ tháng 4 và 5 năm 2011.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> 2 giai đoạn chuẩn bị và thực hiện thuốc<br /> (thuốc tiêm và thuốc uống) cho bệnh nhân trong<br /> thời gian nghiên cứu tại phòng Hậu phẫu khoa<br /> Phẫu thuật - Gây mê - Hồi sức (HP), khoa Hồi<br /> sức tích cực - Chống độc (HSTC) và khoa Nội<br /> tổng hợp (NTH).<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Các trường hợp không thích hợp để quan sát<br /> (bị điều dưỡng từ chối, bệnh nhân đang cấp cứu,<br /> bệnh nhân bị chuyển đi khoa khác), thuốc không<br /> <br /> 84<br /> <br /> được sử dụng bằng đường tiêm và đường uống,<br /> những quan sát không hoàn chỉnh.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu: quan sát trực tiếp “có<br /> ngụy trang”. Thời gian quan sát: 7 ngày liên tục<br /> ở mỗi khoa, mỗi ngày từ 7:00 - 19:00. Quan sát<br /> viên xin phép đi theo điều dưỡng và ghi chép<br /> chi tiết việc chuẩn bị và thực hiện từng liều<br /> thuốc cho bệnh nhân. Không được tiết lộ mục<br /> đích thật của nghiên cứu để hạn chế tối đa sự<br /> thay đổi hành vi của điều dưỡng. Vì lý do y đức,<br /> quan sát viên chỉ can thiệp một cách tế nhị khi<br /> thấy những sai sót có thể gây hậu quả nghiêm<br /> trọng cho bệnh nhân.<br /> <br /> Xác định sai sót<br /> Quan sát được xác định là sai sót khi có sự<br /> khác biệt giữa thuốc sử dụng cho bệnh nhân với<br /> y lệnh của bác sĩ, chính sách hay quy định của<br /> bệnh viện và hướng dẫn của nhà sản xuất.<br /> Phân loại sai sót: sai<br /> Thuốc, sai liều (± 10% so với liều được chỉ<br /> định), sai dạng bào chế, kỹ thuật chuẩn bị thuốc<br /> không đúng (sai thể tích dung môi, nghiền thuốc<br /> dạng bao tan trong ruột hoặc dạng phóng thích<br /> kéo dài…), bỏ sót, thuốc không được chỉ định, sai<br /> thời gian (± 60 phút so với thời gian chỉ định), kỹ<br /> thuật thực hiện thuốc không đúng (tương kỵ, sai<br /> kỹ thuật tiêm …), sai tốc độ (> 15% so với tốc độ<br /> khuyến cáo), sai đường dùng(1,2). Ngoài ra, trong<br /> quá trình nghiên cứu chúng tôi còn phân loại: gộp<br /> liều (thuốc được chỉ định dùng 2 lần, mỗi lần 1<br /> đơn vị liều nhưng được thực hiện 2 đơn vị liều<br /> cho một lần duy nhất) hoặc chẻ liều (thuốc được<br /> chỉ định dùng 2 đơn vị liều một lần nhưng được<br /> thực hiện 2 lần, mỗi lần 1 đơn vị liều).<br /> <br /> Xử lý dữ liệu<br /> Bằng phần mềm Excel 2007. Tỷ lệ sai sót<br /> được tính bằng số quan sát có “ít nhất một sai<br /> sót” chia cho tổng số các trường hợp được quan<br /> sát và những liều bỏ sót. Tỷ lệ từng loại sai sót<br /> được tính bằng tổng số sai sót ở từng loại chia<br /> cho tổng số quan sát “có ít nhất 1 sai sót”.<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tỷ lệ sai sót<br /> <br /> Đánh giá mức độ sai sót ảnh hưởng đến bệnh<br /> nhân trên lâm sàng: Bốn chuyên gia y tế (trình độ<br /> Thạc sĩ trở lên và có ít nhất 5 năm kinh nghiệm<br /> lâm sàng) gồm: 1 bác sĩ đa khoa, 1 điều dưỡng và<br /> 2 dược sĩ sẽ chấm điểm độc lập dựa trên kinh<br /> nghiệm của bản thân theo thang điểm từ<br /> 0 (không ảnh hưởng) đến 10 (tử vong)(4,6,7). Điểm<br /> trung bình được chia làm 3 mức độ: sai sót nhẹ<br /> (< 3), sai sót trung bình (3-7), sai sót nghiêm<br /> trọng (> 7)(4,6,7).<br /> <br /> Trong tổng số 3.249 quan sát, 1.505 quan sát<br /> có “ít nhất một sai sót”, chiếm tỷ lệ 46,3%<br /> (95%CI, 43,8 - 48,8%). Một quan sát có thể có<br /> nhiều hơn một sai sót. Quan sát có “1 sai sót” có<br /> số lượng cao nhất (1.120), tiếp theo là quan sát có<br /> “2 sai sót” (337), quan sát có “3 sai sót” (45) và<br /> quan sát có “4 sai sót” (3). Sau khi loại trừ 359 lỗi<br /> sai thời gian, số quan sát có “ít nhất một sai sót”<br /> giảm xuống còn 1.146 và cho tỷ lệ sai sót sau khi<br /> loại trừ lỗi sai thời gian là 35,3%.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Phân loại sai sót<br /> <br /> Trong thời gian nghiên cứu, chúng tôi đã<br /> quan sát thao tác chuẩn bị và thực hiện thuốc của<br /> 70 điều dưỡng trên 167 bệnh nhân ở 3 khoa của<br /> một bệnh viện 700 giường. Một quan sát được<br /> tính là một lần chuẩn bị và thực hiện hoàn chỉnh<br /> một liều thuốc cho bệnh nhân.<br /> <br /> Tỷ lệ từng loại sai sót được trình bày trong<br /> hình 1. Trong đó, sai tốc độ là lỗi phổ biến nhất<br /> (n =659; 43,9%), tiếp theo là lỗi sai thời gian (n =<br /> 606; 40,2%) và kỹ thuật chuẩn bị thuốc không<br /> đúng (n = 445; 29,6%). Không phát hiện lỗi sai<br /> dạng bào chế và dùng thuốc đã hỏng.<br /> <br /> Loại sai sót<br /> Sai thuốc<br /> <br /> 3,9<br /> <br /> Sai liều chuẩn bị<br /> <br /> 1,4<br /> <br /> Sai dạng bào chế<br /> <br /> 0<br /> <br /> Dùng thuốc đã hỏng<br /> <br /> 0<br /> <br /> Kỹ thuật chuẩn bị thuốc không đúng<br /> <br /> 29,6<br /> <br /> Bỏ sót<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> Thuốc không được chỉ định<br /> <br /> 1,5<br /> <br /> Sai thời gian<br /> <br /> 40,2<br /> <br /> Sai tốc độ<br /> <br /> 43,9<br /> <br /> Sai đường dùng<br /> <br /> 0,1<br /> <br /> Kỹ thuật thực hiện thuốc không đúng<br /> <br /> 3,6<br /> <br /> Sai liều thực hiện<br /> <br /> 0,1<br /> <br /> Gộp liều/ Chẻ liều<br /> <br /> 0,3<br /> 0<br /> <br /> Tỷ lệ sai sót (%)<br /> 10<br /> <br /> 20<br /> <br /> 30<br /> <br /> 40<br /> <br /> 50<br /> <br /> Hình 1: Tỷ lệ từng loại sai sót<br /> Mức độ sai sót ảnh hưởng đến bệnh nhân<br /> trên lâm sàng<br /> Điểm trung bình của 1.505 quan sát có sai sót<br /> được 4 chuyên gia đánh giá là 5,0; cao nhất là 8,9<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> điểm và thấp nhất là 1,3 điểm. Trong đó, đa số là<br /> sai sót trung bình (n = 1.209; 80,3%), tiếp theo là<br /> sai sót nhẹ (n = 181; 12,0%) và ít nhất là sai sót<br /> nghiêm trọng (n = 115; 7,6%). Quan sát viên đã<br /> can thiệp được 2 trường hợp: một trường hợp<br /> <br /> 85<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> <br /> nhầm bệnh nhân khi truyền 10 UI insulin tác<br /> dụng nhanh pha trong glucose 5% 500 ml và một<br /> trường hợp sai liều khi điều dưỡng chỉ lấy 1 ống<br /> KCl 10% 10 ml pha trong NaCl 0,9% 500 ml thay<br /> <br /> vì phải lấy 2 ống như y lệnh của bác sĩ. Một số ví<br /> dụ về kết quả đánh giá mức độ sai sót được trình<br /> bày trong Bảng 1.<br /> <br /> Bảng 1: Một số ví dụ về kết quả đánh giá mức độ sai sót<br /> Mức độ sai sót<br /> Nhẹ<br /> - Bệnh nhân được chỉ định ngày 2 viên doubvit (vitamin B1, B6) uống sáng - chiều nhưng được<br /> cho uống vào trưa - chiều.<br /> <br /> Loại sai sót<br /> <br /> Điểm<br /> <br /> Sai thời gian<br /> <br /> 1,3<br /> <br /> - Bệnh nhân được chỉ định uống ngày 3 viên acodine (codein 10 mg, natri benzoat 150 mg,<br /> terpin hydrat 100 mg) nhưng được phát 3 viên terpin codein (codein 5 mg, terpin hydrat 200<br /> mg).<br /> Trung bình<br /> - Bệnh nhân bị bệnh gout được chỉ định ngày 2 viên meloxicam 7,5 mg uống sáng - chiều<br /> nhưng không nhận được thuốc này.<br /> <br /> Sai thuốc<br /> <br /> 2,8<br /> <br /> Bỏ sót<br /> <br /> 4,5<br /> <br /> - Bệnh nhân bị suy tim, suy thận mãn được truyền 1 chai ringer lactate 500 ml khi không có chỉ<br /> định của bác sĩ.<br /> Nghiêm trọng<br /> - Bệnh nhân bị thiếu kali được chỉ định 1 ống KCl 10% 10 ml pha trong 1 chai NaCl 0,9% 500<br /> ml TTM. Khi chuẩn bị thuốc, điều dưỡng dùng bơm tiêm lấy thuốc trong 2 ống KCl 10% 10 ml<br /> rồi tiêm vào chai NaCl mà không trộn đều dung dịch khi pha loãng.<br /> - Bệnh nhân bị viêm phổi được chỉ định 1 lọ levofloxacin (getzlox) 500 mg/100 ml TTM tốc độ 30<br /> giọt/phút (tương đương 67 phút) nhưng được truyền hết sau 45 phút. Levofloxacin được truyền<br /> ngay sau khi tiêm TMC 1 ống furosemid 20 mg/2 ml nhưng điều dưỡng không rửa cannula<br /> bằng nước muối sinh lý nên xảy ra tương kỵ (hệ quả là xuất hiện kết tủa trong chạc ba).<br /> <br /> Thuốc không được<br /> chỉ định<br /> <br /> 7,0<br /> <br /> Sai liều chuẩn bị +<br /> Kỹ thuật chuẩn bị<br /> thuốc không đúng<br /> Sai tốc độ + Kỹ<br /> thuật thực hiện<br /> thuốc không đúng<br /> (tương kỵ)<br /> <br /> 8,4<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Tỷ lệ sai sót ở hai giai đoạn chuẩn bị và thực<br /> hiện thuốc trong nghiên cứu của chúng tôi khá<br /> cao (46,3%). Kết quả này tương tự với kết quả<br /> nghiên cứu tại Hà Lan với tỷ lệ sai sót là 44,6%(8).<br /> Các nghiên cứu khác về sai sót trong hai giai<br /> đoạn này cho tần suất sai sót thay đổi từ 6,6%<br /> đến 51,8% (tính cả đường tiêm và đường uống).<br /> Lỗi sai thời gian thường không gây hại nhiều<br /> đến bệnh nhân. Tuy nhiên, lỗi này phản ảnh hệ<br /> thống vận hành chưa hợp lý từ cách kê toa giờ<br /> sử dụng thuốc, hoạt động cấp phát thuốc của<br /> khoa Dược đến sự quá tải trong công việc của<br /> điều dưỡng. Do đó, một số tài liệu khuyến cáo<br /> nên báo cáo tỷ lệ sai sót trong cả hai trường hợp<br /> có tính và không tính lỗi sai thời gian(2,3,4).<br /> Có nhiều phương pháp đánh giá, phân loại<br /> mức độ sai sót ảnh hưởng đến bệnh nhân trên<br /> lâm sàng. Taxis và Barber sử dụng phương pháp<br /> đánh giá tương tự với chúng tôi tại Anh (2003)<br /> cho kết quả mức độ sai sót của thuốc tiêm tĩnh<br /> mạch (tính trên tổng số quan sát) như sau: sai sót<br /> nhẹ 19%, trung bình 29%, nghiêm trọng 1%(6) và<br /> <br /> 86<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> tại Đức (2004) với sai sót nhẹ 13%, trung bình<br /> 31%, nghiêm trọng 3%(7). Điểm giống nhau giữa<br /> nghiên cứu của chúng tôi với hai nghiên cứu này<br /> là sai sót trung bình chiếm tỷ lệ cao nhất và sai<br /> sót nghiêm trọng chiếm tỷ lệ thấp nhất.<br /> Nghiên cứu sử dụng phương pháp quan sát<br /> “có ngụy trang” là phương pháp phát hiện sai<br /> sót chính xác nhất(2). Quan sát viên ở lại trong<br /> khoa từ 7:00 đến 19:00 nên ghi nhận được đa số<br /> các liều thuốc được chuẩn bị và thực hiện trong<br /> ngày. Việc quan sát được thực hiện trong 7 ngày<br /> liên tục ở mỗi khoa nhằm loại trừ sự ảnh hưởng<br /> do tính chất công việc khác nhau giữa các ngày<br /> trong tuần.<br /> Nghiên cứu còn một số hạn chế sau: Chưa<br /> khảo sát sai sót trong kê toa, sao chép y lệnh và<br /> cấp phát thuốc. Số liệu chỉ mới được thu thập ở<br /> 3 khoa lâm sàng, do đó kết quả không đại diện<br /> cho toàn bệnh viện. Những trường hợp không<br /> quan sát được vì một số lý do như: nhiều điều<br /> dưỡng chuẩn bị và thực hiện thuốc cùng một<br /> lúc, bệnh nhân được cách ly, cấp cứu hoặc phẫu<br /> thuật tại giường. Không ghi nhận các liều thuốc<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 4 * 2013<br /> được chuẩn bị và thực hiện vào ban đêm (từ sau<br /> 19 giờ đến trước 7 giờ sáng), là thời gian điều<br /> dưỡng ít tập trung và dễ mắc sai sót.<br /> Hướng nghiên cứu tiếp theo là xác định<br /> các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ sai sót, tìm<br /> hiểu nguyên nhân cụ thể của từng sai sót và<br /> triển khai các biện pháp can thiệp nhằm hạn<br /> chế sai sót xảy ra.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Sử dụng thuốc an toàn là một khía cạnh<br /> quan trọng trong điều trị. Tuy nhiên, sai sót<br /> trong chuẩn bị và thực hiện thuốc vẫn xảy ra<br /> thường xuyên (46,3%) và 80,3% sai sót có ảnh<br /> hưởng mức độ trung bình đến tình trạng của<br /> bệnh nhân. Vì vậy, cần có những biện pháp can<br /> thiệp hiệu quả để giảm thiểu sai sót và nâng cao<br /> chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người bệnh.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> American Society of Hospital Pharmacists (1993), “ASHP<br /> guidelines on preventing medication errors in hospitals”,<br /> American Journal of Hospital Pharmacy, 50(2): 305-314.<br /> <br /> Chuyên Đề Dược Học<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Barker KN, Allan EL (1990), “Fundamentals of medication<br /> error research”, American Journal of Hospital Pharmacy, 47:<br /> 555-571.<br /> Chua SS, et al. (2009), “An observational study of drug<br /> administration errors in a Malaysian hospital (study of drug<br /> administration errors)”, Journal of Clinical Pharmacy and<br /> Therapeutics, 34(2): 215-223.<br /> Kelly J and Wright D (2011),“Medicine administration errors<br /> and their severity in secondary care older persons’ward: a<br /> muti-centre observational study”, Journal of Clinical Nursing,<br /> 21: 1806-1815.<br /> Leape LL et al. (1995), “Systems analysis of adverse drug<br /> events”, The Journal of the American Medical Association,<br /> 274(1): 33-43.<br /> Taxis K, Barber N (2003), “Ethnographic study of incidence<br /> and severity of intravenous drug errors”, British Medical<br /> Journal, 326: 684-687.<br /> Taxis K, Barber N (2004), “Incidence and severity of<br /> intravenous drug errors in a German hospital”, European<br /> Journal of Clinical Pharmacology, 59(11): 815-817.<br /> Van den Bemt PMLA et al. (2002), “Frequency and<br /> determinants of drug administration in the intensive care<br /> unit”, Critical Care Medicine, 30(4): 846-850.<br /> <br /> Ngày nhận bài báo: 12.12.2012<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 21.12.2012<br /> Ngày bài báo được đăng: 10.03.2014<br /> <br /> 87<br /> <br />