Khảo sát sự hiểu biết trầm cảm trên người thân bệnh nhân trầm cảm và các yếu tố liên quan

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày khảo sát mức độ hiểu biết trầm cảm của người thân bệnh nhân trầm cảm và các yếu tố có liên quan. Phương pháp: Cắt ngang mô tả. Phỏng vấn trên 120 người thân bệnh nhân trầm cảm tại Bệnh viện Tâm thần Thành phố Hồ Chí Minh, từ 18/02/2019 đến 01/08/2019. Hiểu biết trầm cảm của người thân được đánh giá bằng bộ câu hỏi DLIT.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khảo sát sự hiểu biết trầm cảm trên người thân bệnh nhân trầm cảm và các yếu tố liên quan

TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 495 - THÁNG 10 - SỐ 1 - 2020 6. Fouad W., Osman A., Atef M., et al. (2018). Regenerative Dentistry: Biological Background and "Guided maxillary sinus floor elevation using Clinical Indications". 15-31. deproteinized bovine bone versus graftless 8. Raghoebar Gerry M., Onclin Pieter, Boven G. Schneiderian membrane elevation with simultaneous Carina, et al. (2019). "Long-term effectiveness implant placement: Randomized clinical trial". Clin of maxillary sinus floor augmentation: A Implant Dent Relat Res, 20(3), 424-433. systematic review and meta-analysis". Journal of 7. Miron Richard J. (2017). "Platelet Rich Fibrin in Clinical Periodontology, 46(S21), 307-318. KHẢO SÁT SỰ HIỂU BIẾT TRẦM CẢM TRÊN NGƯỜI THÂN BỆNH NHÂN TRẦM CẢM VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN Hà Thanh Tú*, Nguyễn Như Hồ*, Nguyễn Ngọc Khôi* TÓM TẮT depression. Conclusions: Families of patients had the general knowledge about detecting signs of 16 Mục tiêu: Khảo sát mức độ hiểu biết trầm cảm depression, but they lacked the insight in therapeutical của người thân bệnh nhân trầm cảm và các yếu tố có method of treating this disease. liên quan. Phương pháp: Cắt ngang mô tả. Phỏng Keywords: depression, understanding level, DLIT vấn trên 120 người thân bệnh nhân trầm cảm tại Bệnh viện Tâm thần Thành phố Hồ Chí Minh, từ 18/02/2019 I. ĐẶT VẤN ĐỀ đến 01/08/2019. Hiểu biết trầm cảm của người thân được đánh giá bằng bộ câu hỏi DLIT. Kết quả: Trung Trầm cảm hiện nay đang là một vấn đề sức bình tổng điểm hiểu biết về trầm cảm của người thân khoẻ tâm thần phổ biến và nghiêm trọng. Theo bệnh nhân là 14,5 ± 3,8. Trung bình hiểu biết về dấu Tổ chức Y tế Thế giới, có ít nhất 350 triệu người hiệu trầm cảm, ảnh hưởng của trầm cảm và điều trị sống chung với trầm cảm trên toàn cầu [11]. trầm cảm lần lượt là 3,0 ± 0,9; 3,0 ± 0,9 và 5,5 ± Trầm cảm là nguyên nhân hàng đầu gây ra tự 1,2. Tổng điểm hiểu biết về trầm cảm có liên hệ với giới tính, trình độ học vấn và nghề nghiệp người thân, sát, khoảng 75% tự sát là do trầm cảm, trong số nơi cư trú, tiền sử gia đình có người mắc trầm cảm. đó có 15% tự sát thành công [1]. Do tính phổ Kết luận: Người thân bệnh nhân trầm cảm có kiến biến và hậu quả nghiêm trọng, trầm cảm đã trở thức về nhận biết dấu hiệu và các ảnh hưởng của thành một vấn đề lớn đối với sức khỏe cộng trầm cảm, nhưng lại thiếu kiến thức về các liệu pháp đồng, gây nhiều gánh nặng lên người thân bệnh điều trị trầm cảm. nhân, bao gồm tài chính, nếp sống, thời gian Từ khóa: trầm cảm, kiến thức, DLIT nghỉ ngơi, tương tác gia đình, sức khỏe thể chất SUMMARY và tinh thần [2]. Người thân bệnh nhân có vai A SURVEY ON THE UNDERSTANDING trò quan trọng không chỉ hỗ trợ tài chính, sinh LEVEL OF PATIENTS’ FAMILIES ABOUT hoạt mà còn giúp theo dõi tình trạng bệnh nhân, DEPRESSION AND RELATED FACTORS giám sát bệnh nhân uống thuốc kịp thời, xác Objective: Conducting a research on the định các dấu hiệu sớm của bệnh, hỗ trợ về mặt understanding level of patients’ families about tinh thần và giúp bệnh nhân tiếp cận được các depression and related factors. Methods: Descriptive dịch vụ sức khỏe [5]. Đề tài được thực hiện với cross-sectional study. Interviews were conducted on mục tiêu nghiên cứu là xây dựng và đánh giá 120 patients’ families at the Psychiatric Hospital of Ho Chi Minh City, from 18 February, 2019 to 1 August, tính tin cậy của bộ công cụ hiểu biết trầm cảm 2019. The understanding level of families was từ Depression Literacy Questionnaire (DLIT) của assessed by the DLIT questionnaire. Results: On Kathy Griffiths và khảo sát sự hiểu biết của average, the total score for the understanding level of người thân bệnh nhân trầm cảm. families about the depression was 14,5 ± 3,8. The average scores for the understanding level about the II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU signs, effects and ways of treatment were 3,0 ± 0,9; Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang. 3,0 ± 0,9 and 5,5 ± 1,2, respectively. The total score Đối tượng nghiên cứu: Người thân bệnh was related to genders, academic levels, occupations, residence and a family history of someone with nhân trầm cảm đang điều trị tại Bệnh viện Tâm thần Thành phố Hồ Chí Minh trong khoảng thời gian 18/02 - 01/08/2019, với tiêu chí chọn vào *Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh nghiên cứu: người đi cùng và là người chăm sóc Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Ngọc Khôi chính cho bệnh nhân trầm cảm, tuổi từ đủ 18 – Email: nnkhoi@ump.edu.vn 65 và đồng ý tham gia nghiên cứu. Ngày nhận bài: 14.8.2020 Các bước thực hiện: Ngày phản biện khoa học: 17.9.2020 Ngày duyệt bài: 24.9.2020 1. Xây dựng bộ công cụ hiểu biết trầm cảm: 59
vietnam medical journal n01 - OCTOBER - 2020 - Chuyển ngữ bộ câu hỏi đánh giá hiểu biết Xác định giá trị Cronbach’s alpha và hệ số trầm cảm từ bản gốc tiếng Anh Depression tương quan biến – tổng. Literacy Questionnaire (DLIT) của Kathy Griffiths Kiểm tra tương quan Spearman giữa các yếu [4] gồm 22 câu hỏi (dạng chọn “Đồng ý” hoặc tố và điểm hiểu biết trầm cảm của người thân “Không đồng ý”) để xác định đối tượng nghiên bệnh nhân cứu có trả lời đúng kiến thức về trầm cảm hay Kiểm định mô hình hồi quy tuyến tính đa không. Khi người được phỏng vấn trả lời đúng 1 biến: xác định phương trình hồi quy tuyến tính câu sẽ được 1 điểm, sai được 0 điểm, điểm số cao các yếu tố liên quan đến điểm hiểu biết trầm thể hiện mức độ hiểu biết trầm cảm tốt. Bộ câu cảm của người thân bệnh nhân. hỏi đánh giá hiểu biết của đối tượng nghiên cứu ở Y đức. Các Bộ câu hỏi gốc đã được sự đồng ba lĩnh vực: hiểu biết về các dấu hiệu trầm cảm (9 ý cho phép sử dụng từ các tác giả. câu), hiểu biết tác động của trầm cảm lên đời Đề tài đã xin phép thực hiện và được sự đồng sống và sức khỏe của bệnh nhân (5 câu), hiểu ý của Ban giám đốc Bệnh viện Tâm thần Thành biết về quản lý điều trị cho bệnh nhân (8 câu). phố Hồ Chí Minh - Kiểm tra cách diễn đạt, trình bày, chỉnh sửa Đề tài đã được xác nhận đủ điều kiện Y đức bản dịch cho phù hợp. do Hội đồng Y đức Đại học Y Dược Thành phố - Đánh giá độ tin cậy bằng cách dùng bản dịch Hồ Chí Minh cấp. hoàn thiện phỏng vấn pilot 30 người thân BN trầm cảm tại Bệnh viện tâm thần; xác định giá trị III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Cronbach’s alpha (α) và Hệ số tương quan biến – tổng. 1. Đánh giá tính tin cậy bộ câu hỏi hiểu 2. Khảo sát sự hiểu biết của BN trầm biết trầm cảm. Chúng tôi tiến hành khảo sát cảm. Phỏng vấn 120 người thân BN bằng bộ bằng cách phỏng vấn trực tiếp trên 30 người công cụ đã được đánh giá độ tin cậy. thân của bệnh nhân trầm cảm tại Bệnh viện Tâm Phân tích thống kê. Thống kê mô tả: xác thần Thành phố Hồ Chí Minh, từ ngày định tần số, tỷ lệ % (đối với biến định danh, định 18/02/2019 đến ngày 01/03/2019. Thời gian cấp) và tính Mean ± SD, tìm Min – Max (đối với hoàn thành 22 câu hỏi trong khoảng 8 - 12 phút. biến định lượng). Giá trị Cronbach’s alpha được tính ra là 0,932. Bảng 1. Kết quả kiểm tra độ tin cậy bộ câu hỏi Hiểu biết trầm cảm Hệ số Cronbach’s Câu Nội dung tương quan alpha nếu biến – tổng loại câu hỏi Người bị trầm cảm thường nói chuyện một cách dài dòng, 1. 0,424 0,932 không mạch lạc. Người bị trầm cảm có thể cảm thấy tội lỗi cả khi họ không 2. 0,636 0,929 mắc lỗi. 3. Hành vi bất cần và liều lĩnh là dấu hiệu thường gặp của trầm cảm. 0,729 0,927 Triệu chứng của trầm cảm có thể là cảm giác tự ti và giảm 4. 0,732 0,927 giá trị bản thân. Người bị trầm cảm có thể có biểu hiện lạ như tránh các vết 5. 0,409 0,932 nứt trên đường. Người bị trầm cảm thường nghe thấy những giọng nói vốn 6. 0,743 0,926 không có thực. 7. Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều có thể là dấu hiệu của trầm cảm. 0,724 0,927 Ăn quá nhiều hoặc mất hứng thú với việc ăn uống có thể là 8. 0,704 0,927 dấu hiệu của trầm cảm. 9. Trầm cảm không ảnh hưởng đến trí nhớ và sự tập trung của bạn. 0,797 0,925 Có nhiều tính cách khác biệt nhau có thể là dấu hiệu của 10. 0,782 0,96 trầm cảm. 11. Người bị trầm cảm có thể trở nên chậm chạp hay kích động. 0,766 0,926 12. Nhà tâm lý có thể kê đơn thuốc chống trầm cảm. 0,597 0,929 Trầm cảm mức độ trung bình có thể ảnh hưởng xấu đến 13. 0,700 0,927 cuộc sống nhiều như bại liệt hoặc điếc. 14. Hầu hết những người bị trầm cảm cần được nhập viện. 0,391 0,932 60
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 495 - THÁNG 10 - SỐ 1 - 2020 15. Nhiều người nổi tiếng từng mắc căn bệnh trầm cảm. 0,749 0,926 Có một số phương pháp điều trị trầm cảm cho hiệu quả cao 16. 0,241 0,934 hơn thuốc chống trầm cảm. Đối với bệnh trầm cảm, tư vấn có hiệu quả tương đương với 17. liệu pháp Nhận thức – Hành vi (liệu pháp giúp bệnh nhân cải 0,395 0,932 thiện bằng cách loại bỏ, thay đổi các suy nghĩ tiêu cực). Liệu pháp Nhận thức – Hành vi cho hiệu quả tương đương với 18. 0,257 0,933 thuốc chống trầm cảm đối với trầm cảm từ nhẹ đến trung bình. Trong tất cả các liệu pháp không dùng thuốc chống trầm 19. 0,473 0,931 cảm, vitamin có thể hiệu quả nhất. Bệnh nhân trầm cảm nên ngưng dùng thuốc chống trầm 20. 0,391 0,932 cảm ngay sau khi họ cảm thấy cải thiện. 21. Thuốc chống trầm cảm có thể gây nghiện. 0,615 0,929 22. Thuốc chống trầm cảm thường có hiệu quả ngay lập tức. 0,604 0,929 Từ kết quả trên, có thể thấy bộ câu hỏi có tuổi. Kết quả này tương tự với kết quả nghiên tính nhất quán rất tốt và gần như tất cả các câu cứu của V. Poreddi và cộng sự (2015) với 57,2% hỏi đều có Hệ số tương quan biến – tổng > 0,3, người thân trong độ tuổi từ 36 đến 55 tuổi [8]. ngoại trừ câu 16 (0,241) và câu 18 (0,257). Đa phần người thân trong nghiên cứu hiện tại và Nhóm nghiên cứu quyết định giữ lại các câu hỏi các nghiên cứu khác là người lớn tuổi. này vì 2 lý do: việc loại các câu hỏi này không Tỷ lệ nam giới trong dân số nghiên cứu là làm tăng đáng kể giá trị Cronbach’s alpha và mặt 52,5%, cao hơn so với nghiên cứu V. Poreddi khác các câu hỏi này cũng phản ánh được niềm (41%) [8] và báo cáo C4C (20%) [9]. Có 90 tin cũng như kiến thức của phần đông người người thân (75%) có trình độ học vấn dưới bậc thân bệnh nhân trầm cảm. phổ thông (dưới lớp 12), cao hơn so với nghiên 2. Khảo sát mức độ hiểu biết về trầm cứu S. Chen (66.9%) [2]. Trình độ học vấn tương cảm và các yếu tố liên quan ở người thân đối ổn định sau độ tuổi trưởng thành và sẽ liên bệnh nhân trầm cảm quan đến các yếu tố nhân khẩu khác bao gồm cả Bảng 2. Đặc điểm của người thân bệnh sức khỏe tinh thần, nghề nghiệp và thu nhập. nhân trầm cảm (n=120) Trong nghiên cứu hiện tại, tỷ lệ thất nghiệp là Đặc điểm Giá trị Tần số Tỉ lệ 15% cao hơn so với báo cáo C4C (4%), tỷ lệ hưu Min: 19, trí 7,5% thấp hơn so với báo cáo C4C (43%) [3] Tuổi người thân 47,9 ± 12,2 Max: 65 Đa phần người thân trong nghiên cứu trả lời Giới tính người Nam 63 52,5 rằng họ có quan tâm đến việc dùng thuốc của thân Nữ 57 47,5 bệnh nhân trầm cảm (83,3%), với 50,8% người Phổ thông 90 75,0 thân cho rằng thỉnh thoảng họ quan tâm đến Trình độ học Trung cấp 3 2,5 bệnh nhân. vấn của người Cao đẳng 5 4,2 Bảng 3. Kết quả đánh giá hiểu biết trầm thân Đại học 21 17,5 cảm của người thân bệnh nhân Sau đại học 1 0,8 Trung Thất nghiệp 18 15,0 Điểm Min Max Nghề nghiệp bình của người thân Có việc làm 102 85,0 Hiểu biết về dấu 6,0 ± 3 8 Bố/mẹ 15 12,5 hiệu trầm cảm 1,0 Chồng/vợ 72 60,0 Hiểu biết về ảnh 3,0 ± Mối quan hệ với 1 5 Con 24 20,0 hưởng của trầm cảm 0,9 bệnh nhân Anh/chị/em 6 5,0 Hiểu biết về điều trị 5,5 ± 2 7 Khác 3 2,5 trầm cảm 1,2 Hiếm khi 20 16,7 Tổng điểm hiểu biết 14,5 ± Mức độ quan 8 18 Thỉnh trầm cảm 1,9 tâm đến việc 61 50,8 Trong nghiên cứu hiện tại, đa phần người thoảng/tùy hôm dùng thuốc cho Thường thân bệnh nhân có kiến thức về nhận biết trầm bệnh nhân 39 32,5 xuyên/mỗi ngày cảm, nhưng lại thiếu kiến thức về các liệu pháp Người thân bệnh nhân trầm cảm trong nghiên điều trị trầm cảm. Người thân bệnh nhân hiểu cứu có độ tuổi trung bình là 47,9 ± 12,2, trong biết chưa rõ vai trò của các liệu pháp điều trị đó 68% người thân trong độ tuổi 35,5 – 60,3 tâm lý như tư vấn và liệu pháp Nhận thức – 61
vietnam medical journal n01 - OCTOBER - 2020 Hành vi. Điều này thể hiện ở số ít người thân trả cao hơn người thân thất nghiệp. Điều này có thể lời đúng hai câu 17 và 18. Tuy nhiên, tác giả chỉ do người đi làm có điều kiện tiếp xúc với nhiều ra rằng, tại Việt Nam bác sĩ tâm lý/ chuyên gia thông tin hơn những người thất nghiệp. tâm lý thường không làm việc trong các bệnh Phân tích tương quan giữa nơi cư trú và hiểu viện về tâm thần mà lại làm việc trong các biết về trầm cảm của người thân cho thấy người trường học, trung tâm nghiên cứu. Vì thế, rất thân ở thành phố Hồ Chí Minh có mức độ hiểu khó để người dân có thể tiếp cận và hiểu biết biết cao hơn so với người thân ở ngoài thành hơn về các liệu pháp tâm lý này [7]. Đa phần, phố Hồ Chí Minh. Kết quả này tương đồng với người thân trong nghiên cứu hiện tại đều có hiểu nghiên cứu của Duangkaew Kleebthong và cộng biết và niềm tin vào tuốc điều trị trầm cảm. Tỷ lệ sự (2018) tại Thái Lan [6]. Điều này có thể là do người thân trả lời đúng các câu hỏi về thuốc điều cơ sở vật chất và nhân lực y tế tại các khu vực trị trầm cảm như câu 16, câu 20 và câu 22 lần ngoài thành phố còn chưa đủ đáp ứng điều trị, lượt là 84,2%, 91,7% và 89,2%. Tuy nhiên, vẫn giáo dục và theo dõi bệnh nhân, người thân có một số hiểu biết sai lệch về thuốc điều trị bệnh nhân trầm cảm. Nghiên cứu hiện tại còn trầm cảm như “Thuốc điều trị trầm cảm có thể tìm thấy có sự tương quan giữa tiền sử gia đình gây nghiện”. Theo WHO, một số hiểu biết sai về mức độ hiểu biết. Ở các gia đình đã từng có lệch về điều trị trầm cảm trong khu vực Đông người bệnh trầm cảm thì hiểu biết của người Nam Á ngoài các câu được khảo sát ở trên còn thân sẽ cao hơn so với các gia đình chưa từng có có thể kể đến như: “Điều trị trầm cảm không cần người bệnh trầm cảm nào. phải gặp bác sĩ y khoa”, “Trầm cảm có thể được Trong nghiên cứu hiện tại, các yếu tố nhân chữa khỏi nhờ vào ý chí, rượu”. Kết quả nghiên chủng học được tìm thấy có sự tương quan với cứu một phần nào phản ánh về hiểu biết không hiểu biết của người thân bệnh nhân trầm cảm là đúng của người thân bệnh nhân trên hiểu biết về giới tính người thân, trình độ học vấn người thuốc điều trị trầm cảm. thân, nghề nghiệp người thân, nơi cư trú và tiền Bảng 4. Các yếu tố liên quan đến hiểu sử gia đình có người mắc trầm cảm. Khi đưa các biết trầm cảm của người thân bệnh nhân biến này vào phân tích hồi quy tuyến tính thu Hệ số được phương trình sau: Điểm hiểu biết trầm cảm Yếu tố tương quan p người thân = 14,781 – 0,449 × (Giới tính người rho thân) + 1,031 × (Trình độ học vấn người thân) Tuổi người thân -0,186 0,086 + 0,541 × (Nơi cư trú). Như vậy: Giới tính người thân -0,378 0,017 - Người thân là nam có điểm hiểu biết thấp Trình độ học vấn người thân 0,418 0,005 hơn nữ 0,449 điểm. Nghề nghiệp người thân 0,351 0,018 - Khi trình độ học vấn tăng lên 1 bậc thì điểm Nơi cư trú 0,347 0,013 hiểu biết tăng lên 1,031 điểm. Tiền sử gia đình có người - Người thân bệnh nhân trầm cảm đến từ 0,236 0,032 mắc trầm cảm Thành phố Hồ Chí Minh có điểm hiểu biết cao Mối quan hệ với bệnh nhân 0,037 0,568 hơn 0,541 điểm so với các tỉnh thành khác. Người thân là nữ sẽ có hiểu biết về trầm cảm cao hơn nam, tương tự với kết quả của nghiên V. KẾT LUẬN cứu Chiu-Yueh Hsiao và cộng sự [5]. Nhưng điều Người thân bệnh nhân có hiểu biết tốt về trầm này đồng nghĩa người thân là nữ sẽ chịu một áp cảm, đặc biệt về mặt nhận biết dấu hiệu và các lực tâm lý cao hơn và cũng có nguy cơ gặp phải ảnh hưởng của trầm cảm, nhưng lại thiếu kiến thức các bệnh lý thần kinh cao hơn so với người thân về các liệu pháp điều trị trầm cảm, như các liệu là nam [9]. pháp tâm lý. Các yếu tố có liên quan đến hiểu biết Người thân có trình độ học vấn cao sẽ có hiểu về trầm cảm của người thân là giới tính, trình độ biết về trầm cảm cao hơn so với người thân có học vấn và nghề nghiệp (của người thân), nơi cư trình độ học vấn thấp. Chiu – Yueh Hsiao và trú, tiền sử gia đình có người mắc trầm cảm. cộng sự tìm thấy người thân với trình độ cao sẽ TÀI LIỆU THAM KHẢO có hiểu biết nhiều về bệnh và cách quản lý bệnh 1. Vương Văn Tịnh (2010), “Một số nhận xét về lý tâm thần, có chất lượng cuộc sống cao hơn, ít dịch tễ học của trầm cảm”, Tạp chí Y học thực các gánh nặng khi chăm sóc bệnh nhân đặc biệt hành, 9, tr. 17-19. là ít có các triệu chứng trầm cảm lo âu [5]. 2. Burnam M. A., Wells K. B. & Golding J. M. (1988), “Psychiatric disorder in a sample of the Tương tự như vậy, nghề nghiệp của người thân general population with and without chronic medical cũng có tương quan thuận với mức độ hiểu biết conditions”, Am J Psychiatry, 145, p. 976-98. trầm cảm, người thân có việc làm có hiểu biết 3. EUFAMI (2015), “Experiences of family 62