Khảo sát tình trạng loãng xương ở bệnh nhân lớn tuổi điều trị tại khoa nội cơ xương khớp

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT TÌNH TRẠNG LOÃNG XƯƠNG Ở BỆNH NHÂN LỚN TUỔI<br /> ĐIỀU TRỊ TẠI KHOA NỘI CƠ XƯƠNG KHỚP<br /> Lê Thị Huệ*, Nguyễn Trung Kiên*, Đỗ Thị Kim Yến*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Cơ sở nghiên cứu: Loãng xương là một rối loạn chuyển hoá của xương, ảnh hưởng đến chất lượng xương,<br /> hậu quả làm giảm chất lượng cuộc sống và tăng tỷ lệ tử vong cho bệnh nhân. Loãng xương rất phổ biến. Phát<br /> hiện các yếu tố nguy cơ, chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời giúp giảm tỷ lệ gãy xương và cải thiện chất lượng<br /> sống cho bệnh nhân.<br /> Mục tiêu: (1) Tìm tỷ lệ mắc loãng xương ở bệnh nhân lớn tuổi điều trị tại khoa Nội Cơ Xương Khớp.(2)<br /> Mối liên hệ giữa các yếu tố nguy cơ: tuổi, giới, BMI, tiền sử dùng corticoid kéo dài, bệnh kèm theo(viêm phế quản<br /> mạn, COPD, bệnh tim mạch, đái tháo đường, bệnh cơ xương khớp khác) với loãng xương. (3) Mối liên hệ giữa<br /> triệu chứng đau và nơi ở với loãng xương.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: mô tả cắt ngang, các bệnh nhân từ 50 tuổi trở lên điều trị tại<br /> Khoa Nội Cơ Xương Khớp được đo mật độ xương tại cột sống thắt lưng bằng phương pháp DEXA<br /> Kết quả và kết luận: 113 bệnh nhân từ 50 tuổi trở lên, tuổi trung bình 71,03±10,67, nam 40 bệnh nhân<br /> (35,4%), nữ 73 bệnh nhân(64,6%). Tỷ lệ loãng xương 71,7%, mật độ xương trung bình -3,14 ± 1,19 SD. Mối<br /> liên hệ giữa giới, nơi ở, sử dụng corticoid kéo dài, bệnh viêm phế quản, COPD, tăng huyết áp với loãng xương có<br /> ý nghĩa thống kê. Mối liên hệ giữa tuổi, BMI, triệu chứng đau, bệnh đái tháo đường, bệnh cơ xương khớp khác<br /> với loãng xương không có ý nghĩa thống kê.<br /> Từ khoá: loãng xương, bệnh nhân lớn tuổi<br /> <br /> ABTRACT<br /> SURVEYING ON OSTEOPOROSIS IN ELDERLY PATIENTS<br /> AT DEPARTMENT OF JOINT-MUSCULOSKELETAL<br /> Le Thi Hue, Nguyen Trung Kien, Do Thi Kim Yen<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 3- 2014: 256-262<br /> Background: Osteoporosis is a metabolic disorder of bone, affecting bone strength, resulting in fracture,<br /> worsening patient's quality of life, increasing mortality rate. Osteoporosis is very common. Detecting risk factors,<br /> early diagnosis, suitable treatment help to reduce fracture rate and improve quality of life of patients<br /> Objects: 1. Percentage of osteoporosis in 50 year old and over in patients at Department of joint and<br /> Musculoskeletal Disorders – Thong Nhat hospital. 2. Relationship between osteoporosis and risk factors. 3.<br /> Relationship between osteoporosis with pain and resident place.<br /> Methods: Cross- sectional study, 50 years and over in-patients included, BMD are calculated by DEXA at<br /> lumber spine.<br /> Result and conclusion: 113 in-patients were included, containing 40(35.4%) males and 73(64.6%) females<br /> Mean age were 71.03±10.67 years old. The percentage of osteoporosis were 71.7%. Mean BMD was: -3.14 ± 1.19<br /> SD. The relationship between osteoporosis and sex, resident place, long term use of corticoid, chronic bronchitisCOPD, cardiovascular were statistically remarkcable, while the relationship between osteoporosis and other<br /> factors were not.<br /> Keywords: osteoporosis<br /> * Khoa nội cơ xương khớp Bệnh viện Thống Nhất Tp. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. Đỗ Thị Kim Yến ĐT: 0988535860<br /> Email: dinhthanhdat_66@yahoo.com<br /> <br /> 256<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Loãng xương là một trong những bệnh rối<br /> loạn chuyển hoá xương thường gặp, đặc trưng<br /> bởi sự giảm khối lượng xương, tổn thương vi<br /> cấu trúc xương và tăng nguy cơ gãy<br /> xương(5,2,7,Error! Reference source not found.,3).<br /> Mức độ nặng nề của biến chứng gãy xương<br /> trong bệnh loãng xương được xếp tương đương<br /> với tai biến nhồi máu cơ tim trong bệnh tim<br /> thiếu máu cục bộ và tai biến mạch máu não<br /> trong bệnh tăng huyết áp(Error! Reference source not found.,1,3).<br /> Trên thế giới loãng xương là vấn đề y tế rất<br /> thường gặp, ảnh hưởng đến 1/3 phụ nữ và 1/8<br /> đàn ông trên 50 tuổi. Hiện nay, loãng xương<br /> được coi là một bệnh dịch âm thầm, người bị<br /> loãng xương không biết mình bị bệnh cho đến<br /> khi có biến chứng gãy xương. Gãy xương do<br /> loãng xương thường gặp nhất ở cổ tay, đốt sống,<br /> cổ xương đùi. Gãy xương do loãng xương có thể<br /> xảy ra ngay cả trong những hoạt động hàng<br /> ngày, làm cho người bệnh đau đớn, mất khả<br /> năng vận động, mất khả năng sinh hoạt tối<br /> thiểu. Đặc biệt ở người lớn tuổi, gãy đốt sống và<br /> gãy cổ xương đùi không chỉ gây tàn phế mà còn<br /> tăng nguy cơ tử vong cho người bệnh. Hậu quả<br /> của gãy xương do loãng xương: đối với gãy cổ<br /> xương đùi 10-20% người bệnh tử vong trong<br /> vòng 1 năm, 20% người bệnh phải có người trợ<br /> giúp suốt cuộc đời còn lại, 30% người bệnh bị<br /> tàn phế phải phụ thuộc hoàn toàn vào người<br /> khác, chỉ có khoảng 30% có thể hội nhập trở lại<br /> với cuộc sống xã hội nhưng lúc nào cũng bị<br /> nguy cơ tái gãy xương rình rập(3,4).<br /> Năm 1990 toàn thế giới có khoảng 1,7 triệu<br /> trường hợp gãy cổ xương đùi do loãng xương,<br /> thì 31% số này thuộc các nước Châu Á. Dự tính<br /> năm 2050, toàn thế giới sẽ có tới 6,3 triệu trường<br /> hợp gãy cổ xương đùi do loãng xương và 51% số<br /> này thuộc các nước Châu Á(3).<br /> Năm 1999 tại Mỹ: 25 triệu người bị loãng<br /> xương trong đó có 7,5 triệu người bị gãy xương .<br /> Tỷ lệ mắc loãng xương trong lứa tuổi 50 đến 70<br /> tuổi là 19,6% phụ nữ và 3,1% nam giới. Tỷ lệ<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> mắc loãng xương trên 70 tuổi là 58,8% phụ nữ và<br /> 19,6% nam giới(1).<br /> Hàng năm, chi phí cho điều trị loãng xương<br /> ở các nước phát triển không ngừng tăng lên.<br /> Riêng ở Mỹ chỉ trong vòng 12 năm chi phí cho<br /> điều trị loãng xương đã tăng lên gấp 3,5 lần (5,1<br /> tỷ USD năm 1986 và 18 tỷ USD năm 1998)(4).<br /> Bệnh loãng xương dễ chẩn đoán, điều trị<br /> được. Nếu điều trị đúng có thể giảm 50% nguy<br /> cơ gãy xương. Nhưng điều quan trọng là phải<br /> chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời để ngăn ngừa<br /> gãy xương do loãng xương.<br /> <br /> Mục tiêu<br /> 1. Tìm tỷ lệ mắc loãng xương ở bệnh nhân<br /> lớn tuổi điều trị tại khoa Nội Cơ Xương Khớp.<br /> 2. Mối liên hệ giữa các yếu tố nguy cơ: tuổi,<br /> giới, BMI, tiền sử dùng corticoid kéo dài, bệnh<br /> kèm theo (viêm phế quản mạn, COPD, bệnh tim<br /> mạch, đái tháo đường, bệnh cơ xương khớp<br /> khác) với loãng xương.<br /> 3. Mối liên hệ giữa triệu chứng đau và nơi ở<br /> với loãng xương.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Mô tả cắt ngang<br /> <br /> Đối tượng<br /> Tất cả các bệnh nhân từ 50 tuổi trở lên được<br /> điều trị nội trú tại khoa Nội Cơ Xương Khớp từ<br /> tháng 8/1013 đến tháng 11/2013<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Bệnh nhân nằm liệt giường<br /> - Bệnh nhân không đồng ý tham gia nghiên<br /> cứu<br /> <br /> Thu thập số liệu<br /> - Thăm khám bệnh nhân, ghi nhận tuổi, giới,<br /> địa chỉ, cân nặng, chiều cao, BMI, tiền sử đái<br /> tháo đường, bệnh tim mạch, bệnh cơ xương<br /> khớp, viêm phế quản mạn, COPD<br /> - Phân loại BMI theo WHO: Gầy: BMI < 18,5<br /> Bình thường: BMI từ 18,5 đến 25<br /> Béo phì: BMI > 25<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> 257<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> - Dùng corticoid kéo dài: Trên 3 tháng<br /> steroid với liều prednisolone ít nhất 5mg mỗi<br /> ngày hoặc thuốc tương đương.<br /> - Bệnh xương khớp bao gồm: Viêm khớp<br /> dạng thấp, thoái hoá khớp, gout,<br /> - Bệnh tim mạch: Tăng huyết áp, suy tim,<br /> bệnh tim thiếu máu cục bộ.<br /> - Nơi ở được phân loại “nông thôn” hay<br /> “thành thị” theo địa giới hành chính<br /> - Bệnh nhân được đo mật độ xương vùng cột<br /> sống thắt lưng bằng phương pháp DEXA. Đánh<br /> giá tình trạng loãng xương qua chỉ số T-score<br /> theo WHO<br /> + Bình thường: T-score >-1<br /> <br /> Tỷ lệ mắc loãng xương của mẫu nghiên<br /> cứu<br /> Bảng 1: Tỷ lệ mắc loãng xương của mẫu nghiên cứu<br /> Tình trạng loãng<br /> N<br /> xương<br /> Loãng xương<br /> 81<br /> Không loãng xương 32<br /> Tổng<br /> 113<br /> <br /> Tỷ lệ%<br /> 71,7<br /> 28,3<br /> 100<br /> <br /> T-score trung<br /> bình<br /> -3,7 ± 0,964<br /> -1,675 ± 0,133<br /> <br /> Nhận xét: Qua bảng trên cho thấy trong<br /> ngiên cứu của chúng tôi số bệnh nhân trên 50<br /> tuổi bị loãng xương chiếm tỷ lệ rất cao 71,7%.<br /> <br /> Mối liên hệ giữa các yếu tố nguy cơ với<br /> loãng xương<br /> Mối liên hệ giữa nhóm tuổi với loãng xương<br /> Bảng 2: Mối liên hệ giữa nhóm tuổi với loãng xương<br /> <br /> + Thiểu xương: T-score từ -1 đến -2,5<br /> + Loãng xương: T-score<br /> 0,05.<br /> <br /> Tình trạng loãng<br /> Tổng<br /> xương<br /> Loãng<br /> Không<br /> xương<br /> loãng<br /> xương<br /> 23 (88,5%) 3 (11,5%) 26 (100%)<br /> <br /> Nhận xét:<br /> <br /> X±SD<br /> <br /> Tình trạng loãng<br /> xương<br /> <br /> Không<br /> loãng<br /> xương<br /> có<br /> -3,167 ± 1,14 41(67,2%) 20(32,8%) 61(100%)<br /> không -3,092 ± 1,326 40(67,9%) 12(32,1%) 52(100%)<br /> p<br /> P (TP(X²)=0,254<br /> test)=0,748<br /> <br /> Bệnh<br /> viêm<br /> phế<br /> quản<br /> mạn,<br /> COPD<br /> có<br /> không<br /> <br /> P(X²)=0,03<br /> <br /> T-score<br /> <br /> T-score<br /> X±SD<br /> <br /> Tình trạng loãng<br /> xương<br /> Loãng<br /> Không<br /> xương<br /> loãng<br /> xương<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> -3,391± 0,97<br /> -3,0 ± 1,26<br /> <br /> 15 (83,3%) 3 (16,7%) 18 (100%)<br /> 66 (69,5%)<br /> 29<br /> 95 (100%)<br /> (30,5%)<br /> P(T-test)=0,045<br /> P(X²)=0,023<br /> <br /> Nhận xét: mật độ xương của bệnh nhân<br /> viêm phế quản mạn và COPD thấp hơn so với<br /> mật độ xương của những người không bị bệnh<br /> có ý nghĩa thống kê với p = 0,045 < 0,05. Tỷ lệ<br /> mắc loãng xương cao hơn những người bị bệnh<br /> cao hơn những người không bệnh và sự khác<br /> biệt này có ý nghĩa thống kê với p = 0,023 < 0,05.<br /> <br /> Mối liên hệ bệnh đái tháo đường với loãng<br /> xương<br /> Không thấy sự liên hệ giữa bệnh nhân mắc<br /> bệnh đái tháo đường với tỷ lệ loãng xương với p<br /> = 0,366 > 0,05. Mật độ xương của bệnh nhân mắc<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> 259<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> bệnh đái tháo dường và không bệnh khác biệt<br /> không có ý nghĩa thống kê p = 0,628 > 0,05.<br /> Bảng 8: Mối liên hệ bệnh đái tháo đường với loãng<br /> xương<br /> Bệnh đái<br /> tháo<br /> đường<br /> <br /> có<br /> không<br /> p<br /> <br /> T-score<br /> X±SD<br /> <br /> -3,252± 1,28<br /> <br /> Tình trạng loãng<br /> xương<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Loãng<br /> xương<br /> <br /> Không<br /> loãng<br /> xương<br /> 12 (63,2%) 7 (36,8%)<br /> <br /> 19<br /> (100%)<br /> -3,0 ± 0,99 69 (73,4%) 25 (26,6%)<br /> 94<br /> (100%)<br /> P(T-test)=0,628<br /> P(X²)=0,366<br /> <br /> T-score<br /> X±SD<br /> <br /> Tình trạng loãng<br /> xương<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Không<br /> loãng<br /> xương<br /> có<br /> -3,352± 1,28 66(73,3%) 24(26,7%) 90(100%)<br /> không -2,81 ± 0,99 15(65,2%) 8(34,8%) 23(100%)<br /> p<br /> P(T-test)=0,042<br /> P(X²)=0,048<br /> <br /> Loãng<br /> xương<br /> <br /> Nhận xét:<br /> - Tỷ lệ loãng xương tăng lên ở những bệnh<br /> nhân có bệnh tim mạch và sự khác biệt này có ý<br /> nghĩa thống kê với p = 0,048 < 0,05.<br /> - Mật độ xương ở bệnh nhân có bệnh tim<br /> mạch thấp hơn ở bệnh nhân không bệnh sự khác<br /> biệt này có ý nghĩa thống kê với p = 0,042 > 0,05.<br /> <br /> Mối liên hệ giữa triệu chứng đau và nơi ở<br /> với loãng xương<br /> Mối liên hệ giữa triệu chứng đau với loãng<br /> xương<br /> Bảng 10: Mối liên hệ giữa triệu chứng đau với loãng<br /> xương<br /> Triệu<br /> chứng<br /> đau<br /> nhức<br /> <br /> Tình trạng loãng<br /> Tổng<br /> xương<br /> X±SD<br /> Loãng<br /> Không<br /> xương<br /> loãng<br /> xương<br /> có<br /> -3,118 ± 1,169 42(68,9%) 19(31,1%) 61(100%)<br /> không -3,074 ± 1,30<br /> 39(75%) 13(25%) 52(100%)<br /> p<br /> P(Ttest)=0,626<br /> P(X²)=0,470<br /> <br /> 260<br /> <br /> T-score<br /> <br /> Mối liên hệ giữa nơi ở với loãng xương<br /> Bảng 11: Mối liên hệ giữa nơi ở với loãng xương<br /> Nơi ở<br /> <br /> Mối liên hệ giữa bệnh tim mạch với loãng<br /> xương<br /> Bảng 9: Mối liên hệ giữa bệnh tim mạch với loãng<br /> xương<br /> Bệnh<br /> tim<br /> mạch<br /> <br /> Nhận xét: Sự khác biệt về mật độ xương và<br /> tỷ lệ loãng xương ở bệnh nhân có triệu chứng<br /> đau và không có triệu chứng đau không có ý<br /> nghĩa thống kê với p > 0,05<br /> <br /> T-score<br /> <br /> Tình trạng loãng<br /> xương<br /> X±SD<br /> Loãng<br /> Không<br /> xương<br /> loãng<br /> xương<br /> Thành -3,249 ± 0,128 67(77%)<br /> 20(23%)<br /> phố<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 87(100%)<br /> <br /> Nông -2,715 ± 0,261 14(53,8%) 12(46,2%) 26(100%)<br /> thôn<br /> p<br /> <br /> p(Ttest)=0,043<br /> <br /> P(X²)=0,021<br /> <br /> Nhận xét:<br /> - Qua nghiên cứu của chúng tôi thấy mật độ<br /> xương ở bệnh nhân sống ở thành phố thấp hơn<br /> bệnh nhân sống ở nông thôn có ý nghĩa thống kê<br /> với p = 0,043 < 0,05.<br /> - Tỷ lệ loãng xương ở nhóm dân cư thành<br /> phố cao hơn ở nông thôn và sự khác biệt này có<br /> ý nghĩa thống kê với p = 0,021 < 0,05.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Tỷ lệ loãng xương của nhóm nghiên cứu<br /> T-score trung bình tại cột sống thắt lưng<br /> trong nghiên cứu của chúng tôi là -3,14 ± 1,19<br /> SD.Tỷ lệ người bị loãng xương từ 50 tuổi trở lên<br /> khá cao 71,7% cao hơn hẳn các nghiên cứu khác<br /> do đối tượng nghiên cứu của chúng tôi là người<br /> lớn tuổi (71,03 ± 10,67 tuổi) và là những bệnh<br /> nhân điều trị nội trú tại khoa mắc nhiều bệnh<br /> khác kèm theo nên tỷ lệ loãng xương cao. Tỷ lệ<br /> loãng xương tăng theo tuổi do quá trình lão hoá<br /> của tạo cốt bào, làm xuất hiện tình trạng mất cân<br /> bằng giữa huỷ xương và tạo xương, gây nên<br /> thiểu sản xương. Ngoài ra ở người lớn tuổi còn<br /> có sự giảm hấp thu calci ở ruột, và sự giảm hấp<br /> thu calci ở ống thận, thiếu calci trong chế độ ăn,<br /> giảm tổng hợp vitaminD tại da do giảm tiếp xúc<br /> với ánh sáng mặt trời(5,Error! Reference source not found.). Kết<br /> quả nghiên cứu của chúng tôi cao hơn nghiên<br /> cứu của Hồ Phạm Thục Lan và cộng sự có 30%<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br />