Khảo sát ý kiến về các phương pháp chẩn đoán hiện tại và giá trị của bộ câu hỏi GERDQ trong chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày - thực quản

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT Ý KIẾN VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN HIỆN TẠI<br /> VÀ GIÁ TRỊ CỦA BỘ CÂU HỎI GERDQ TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH<br /> TRÀO NGƯỢC DẠ DÀY – THỰC QUẢN<br /> Quách Trọng Đức*, Phan Thanh Hương**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: (1) Khảo sát các phương pháp hiện hành được dùng để chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày – thực<br /> quản (BTNDD-TQ); và (2) khảo sát ý kiến của các bác sĩ tiêu hóa và nội tổng quát về giá trị và khả năng ứng<br /> dụng bộ câu hỏi GERDQ trong thực hành lâm sàng.<br /> Đối tượng và phương pháp: Một bộ câu hỏi về phương pháp sử dụng để chẩn đoán BTNDD-TQ hiện tại<br /> và giá trị của GERDQ trong chẩn đoán BTNDD-TQ và ý định sử dụng GERDQ trong tương lai được gởi đến<br /> các bác sĩ làm việc trong hai lĩnh vực nêu trên ở Hà Nội, TP. HCM và Cần Thơ. Mỗi bác sĩ sẽ đánh giá GERDQ<br /> trên 5 – 10 bệnh nhân đã được xác định BTNDD-TQ dựa trên phương pháp chẩn đoán hiện hành và sau đó trả<br /> lời bộ câu hỏi thăm dò ý kiến.<br /> Kết quả: 79 bác sĩ (46 tiêu hóa, 33 nội tổng quát) tham gia nghiên cứu. Hai phương pháp chính được sử<br /> dụng để chẩn đoán BTNDD-TQ là nội soi và triệu chứng trào ngược điển hình. Chỉ có 30,4% bác sĩ tiêu hóa và<br /> 21,2% bác sĩ nội tổng quát chẩn đoán BTNDD-TQ mà không cần yêu cầu nội soi. 50,1% (219/437) bệnh nhân<br /> được chẩn đoán BTNDD-TQ theo các phương pháp hiện hành được yêu cầu nội soi. Trên 90% các bác sĩ cho<br /> rằng GERDQ giúp chẩn đoán BTNDD-TQ chính xác, nhanh chóng, đánh giá mức độ nặng của bệnh và dự định<br /> sử dụng GERDQ trong thời gian tới. Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về ý kiến giữa bác sĩ làm việc<br /> trong lĩnh vực tiêu hóa và nội tổng quát.<br /> Kết luận: Nội soi dạ dày vẫn còn được sử dụng khá phổ biến trong chẩn đoán BTNDD-TQ. Có một nhu<br /> cầu sử dụng GERDQ rất lớn nhằm chẩn đoán BTNDD-TQ trong cả lĩnh vực nội tổng quát và tiêu hóa. Cần có<br /> nghiên cứu tại chỗ để xác định giá trị của bộ câu hỏi GERDQ khi ứng dụng vào thực tế Việt Nam.<br /> Từ khóa: Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản, GERDQ<br /> <br /> ABSTRACT<br /> A SURVEY ON THE CURRENT METHODS FOR GERD DIAGNOSIS AND THE VALUE OF GERDQ<br /> QUESTIONAIRE<br /> Quach Trong Duc, Phan Thanh Huong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 23 - 29<br /> Aims: (1) To investigate the current methods for GERD diagnosis (2) to investigate the comments of doctors<br /> working at Departments of Gastroenterology and Departments of Internal Medicine in several cities in Vietnam<br /> on the value and the potential role of GERDQ in clinical practice.<br /> Subjects and methods: A questionaire which includes questions about the current GERD diagnosis<br /> methods and comments regarding the value of GERDQ on GERD diagnosis accuracy, rapidity, severity and<br /> doctors’ intention to use GERDQ in the future was sent to doctors working in the two above-mentioned<br /> departments in Hanoi, Hochiminh and Cantho. Each doctor firstly used the GERDQ questionaire to evaluate 5 to<br /> <br /> <br /> Bộ môn Nội, Đại học Y Dược TP. HCM,  Bộ phận Y khoa, Astra Zeneca Việt Nam<br /> <br /> Tác giả liên lạc: TS BS Quách Trọng Đức<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> <br /> ĐT: 091.8080225,<br /> <br /> email: drquachtd@ump.edu.vn<br /> <br /> 23<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> 10 patients who had diagnosed with GERD based on their current diagnostic practice and then answered the<br /> questionaire.<br /> Results: There were 79 doctors (46 gastroenterologists, 33 internists) in this survey. Upper gastrointestinal<br /> endoscopy and typical reflux symptoms are the two main methods which were used for GERD diagnosis. Only<br /> 30.4% gastroenterologists and 21.2% internists used reflux symptoms alone for GERD diagnosis. 50.1%<br /> (219/437) patients with GERD who were evaluated with GERDQ in our survey were required endoscopy. More<br /> than 90% of doctors agreed that GERDQ could help to diagnose GERD accurately, quickly, to assess the severity<br /> of GERD and intend to use it in the future. There were no significant differences in the comments between<br /> gastroenterologists and internists.<br /> Conclusions: Upper gastrointestinal endoscopy was requested very often in the work-up for GERD<br /> diagnosis. There was an emerging need for GERDQ use among gastroenterologists and internists. A local study<br /> is required in order to validate the role of GERDQ in clinical practice.<br /> Keywords: GERDQ, GERD<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản<br /> (BTNDD-TQ) có tần suất ngày càng tăng ở các<br /> nước Châu Á. Tại Việt Nam, BTNDD-TQ ngày<br /> càng được nhận biết nhiều hơn, thực sự là một<br /> bệnh phổ biến cần được sự quan tâm chẩn đoán<br /> và quản lý đúng mức. Nghiên cứu của chúng tôi<br /> tại bệnh viện ĐHYD TP. Hồ Chí Minh năm 2005<br /> trên hơn 3,000 trường hợp liên tiếp được nội soi<br /> tiêu hóa trên cho thấy tỉ lệ viêm trào ngược dạ<br /> dày – thực quản (VTNDD-TQ) là 15,4%, cao hơn<br /> so với tỉ lệ loét dạ dày – tá tràng ở cùng thời<br /> điểm; trên 95% trường hợp VTNDD-TQ trên nội<br /> soi là ở mức độ nhẹ (độ A hoặc B theo phân loại<br /> Los – Angeles) và không kèm các biến chứng<br /> nghiêm trọng(5). Điều này cho thấy việc xử trí<br /> bệnh lý này nên được triển khai an toàn ở các cơ<br /> sở chăm sóc sức khỏe ban đầu. Bộ câu hỏi<br /> GERDQ hiện nay đang được đề cao ở các nước<br /> phương Tây với vai trò là một công cụ chẩn<br /> đoán BTNDD-TQ đơn giản nhưng tương đối<br /> chính xác, phù hợp trong chẩn đoán và quản lý<br /> bệnh ở các tuyến y tế cơ sở. Tuy nhiên, bảng câu<br /> hỏi này hiện vẫn còn mới mẻ và chưa được ứng<br /> dụng rộng rãi trên thực tế lâm sàng tại Việt<br /> Nam. Nghiên cứu này được tiến hành nhằm: (1)<br /> khảo sát các phương pháp chẩn đoán BTNDDTQ hiện đang được sử dụng tại một số thành<br /> phố lớn ở Việt Nam, và (2) khảo sát ý kiến các<br /> bác sĩ làm việc ở hai chuyên ngành nội tổng<br /> <br /> 24<br /> <br /> quát và tiêu hóa về giá trị và khả năng ứng dụng<br /> GERDQ trong chẩn đoán BTNDD-TQ.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu & các bước tiến hành<br /> Đây là nghiên cứu cắt ngang. Một mẫu<br /> thăm dò ý kiến thống nhất được gởi đến các bác<br /> sĩ thuộc hai chuyên ngành tiêu hóa và nội tổng<br /> quát tại các bệnh viện công lập và bệnh viện tư<br /> tại 3 thành phố lớn là Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh<br /> và Cần Thơ. Mẫu thăm dò ý kiến này được đính<br /> kèm với 5 – 10 bệnh án chẩn đoán GERD. Trình<br /> tự các bước tiến hành nghiên cứu như sau:<br /> Bước 1: Mỗi bác sĩ tham gia nghiên cứu sẽ<br /> thực hiện việc đánh giá thang điểm GERDQ trên<br /> các bệnh nhân đã được chẩn đoán BTNDD-TQ<br /> theo các phương pháp chẩn đoán hiện hành.<br /> Mỗi bác sĩ sẽ đánh giá GERDQ cho 5 – 10 trường<br /> hợp. Bộ câu hỏi GERDQ được Việt hóa và sử<br /> dụng trong điều tra này do công ty AstraZeneca cung cấp (bảng 1). Bảng Việt hóa này đã<br /> được xác định là đảm bảo được ý nghĩa của bản<br /> GERDQ gốc bằng tiếng Anh khi kiểm tra bằng<br /> phương pháp dịch ngược.<br /> Bước 2: Mỗi bác sĩ tham gia nghiên cứu sẽ<br /> điền vào phiếu thăm dò ý kiến bác sĩ. Nội dung<br /> của mẫu phiếu thăm dò này bao gồm: thông tin<br /> về chuyên khoa hiện đang công tác và 4 câu hỏi<br /> thăm dò về về giá trị của GERDQ về khả năng:<br /> giúp chẩn đoán BTNDD-TQ chính xác, giúp<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> chẩn đoán bệnh nhanh hơn, giúp đánh giá mức<br /> độ nặng BTNDD-TQ và ý định của bác sĩ về việc<br /> sử dụng GERDQ trong thời gian tới. Mỗi câu<br /> hỏi nêu trên gồm có 4 cấp độ: hoàn toàn đồng ý,<br /> đồng ý, hơi đồng ý và không đồng ý.<br /> <br /> Quản lý và phân tích số liệu<br /> Sử dụng phần mềm SPSS 15.0 để quản lý số<br /> liệu và phân tích thống kê. Sử dụng thống kê<br /> mô tả để tính tần suất, trung tình và tỉ lệ. Phép<br /> kiểm 2 và Fisher exact để kiểm định sự khác<br /> biệt về phương pháp chẩn đoán BTNDD-TQ<br /> hiện đang được sử dụng, và ý kiến về bảng<br /> GERDQ giữa các bác sĩ thuộc hai chuyên ngành<br /> tiêu hóa và nội tổng quát.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Nghiên cứu được tiến hành trong thời gian<br /> từ tháng 11/2010 đến tháng 04/2011. Có 79 bác sĩ<br /> tại 31 bệnh viện công lập và bệnh viện tư tham<br /> gia vào nghiên cứu, trong đó có 58,2% (46/79)<br /> bác sĩ làm việc tại các khoa / phòng khám tiêu<br /> hóa và 41,8% (33/79) làm việc tại các khoa /<br /> phòng khám nội tổng quát. Có 437 bệnh nhân<br /> được hoàn thành phiếu đánh giá thang điểm<br /> GERDQ. Số bệnh nhân nam chiếm tỉ lệ 42,5%<br /> (186/437) và nữ chiếm 57,5% (251/437). Tuổi<br /> trung bình của bệnh nhân là 43,4 ± 14,9. Có 26%<br /> (114/437) bệnh nhân được chẩn đoán BTNDDTQ trước khi được khảo sát trong nghiên cứu<br /> này. Phương pháp được sử dụng để chẩn đoán<br /> BTNDD-TQ ở các bệnh nhân trong khảo sát này<br /> được trình bày ở bảng 2.<br /> <br /> Bảng 1. Bộ câu hỏi GERDQ trong chẩn đoán BNTDD-TQ<br /> Số ngày có triệu chứng / tuần qua<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2–3<br /> <br /> 4–7<br /> <br /> Điểm GERDQ<br /> Ống / bà có thường cảm thấy nóng rát vùng giữa ngực sau xương ức hay<br /> không? (ợ nóng)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Ông / bà có thường bị ợ nước chua hoặc thức ăn từ dạ dày lên cổ họng hoặc<br /> miệng hay không? (ợ trớ)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Ông / bà có thường bị đau ở vùng giữa bụng trên hay không?<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> Ông / bà có thường bị buồn nôn hay không?<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> Ông / bà có thường bị khó ngủ về đêm vì cảm giác nóng rát sau xương ức và /<br /> hoặc ợ trớ hay không?<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Ông / bà có thường phải uống thêm thuốc khác ngoài thuốc bác sĩ đã kê toa để<br /> trị chứng ợ nóng và / hoặc ợ hay không?<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Bảng 2. Phương pháp được sử dụng để chẩn đoán BTNDD-TQ<br /> PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN<br /> BTNDD-TQ<br /> <br /> LẦN KHÁM TRƯỚC<br /> (BN có tiền căn đã được chẩn đoán<br /> BTNDD-TQ) n = 114<br /> <br /> LẦN KHÁM<br /> HIỆN TẠI<br /> (n = 437)<br /> <br /> Tiền sử bị BTNDD-TQ<br /> Triệu chứng trào ngược điển hình hoặc điều trị thử<br /> Nội soi tiêu hóa trên<br /> <br /> 76,3% (86/114)<br /> 65,8 % (75/114)<br /> <br /> 15,1 % (66/437)<br /> 89 % (389/437)<br /> 50,1 % (219 / 437)<br /> <br /> Nhận xét: Có hơn 50% bệnh nhân được<br /> khảo sát trong nghiên cứu này được nội soi<br /> tiêu hóa trên.<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> <br /> Phương pháp chẩn đoán BTNDD-TQ hiện<br /> hành vẫn là nội soi tiêu hóa trên và dựa trên<br /> triệu chứng (TC) hoặc điều trị thử (ĐT thử). Biểu<br /> đồ 1 cho thấy tỉ lệ sử dụng các phương pháp<br /> chẩn đoán bệnh theo chuyên khoa lâm sàng.<br /> <br /> 25<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Nhận xét: Tỉ lệ đồng ý và hoàn toàn đồng ý<br /> tính chung đạt trên 90% và không có sự khác<br /> biệt giữa hai nhóm bác sĩ làm việc trong lĩnh vực<br /> tiêu hóa và nội tổng quát (Kiểm Fisher, p = 1)<br /> Bảng 5. Khảo sát ý kiến “GERDQ hữu ích để đánh<br /> giá mức độ nặng của BTNDD-TQ”<br /> Ý KIẾN<br /> <br /> Biểu đồ 1. Phương pháp chẩn đoán BTNDD-TQ<br /> theo chuyên khoa<br /> Nhận xét: Phần lớn các bác sĩ chỉ định nội<br /> soi tiêu hóa trên ở các trường hợp nghi ngờ<br /> BTNDD-TQ. Tỉ lệ này cao hơn ở nhóm bác sĩ<br /> công tác trong chuyên ngành nội tổng quát<br /> nhưng sự khác biệt giữa hai chuyên khoa không<br /> có ý nghĩa thống kê (Kiểm 2, p = 0,36).<br /> Có 95,2% (416/437) bệnh nhân được hoàn<br /> thành bảng đánh giá triệu chứng theo bộ câu hỏi<br /> GERDQ. 28,1% (117/416) có điểm ảnh hưởng<br /> GERDQ ở mức độ nặng. Phân bố tổng điểm<br /> GERDQ được trình bày theo bảng 2.<br /> Bảng 3. Phân bố tổng điểm GERDQ của bệnh nhân<br /> trong nghiên cứu<br /> ĐIỂM GERDQ<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> % TÍCH<br /> LŨY<br /> <br /> 0–2<br /> 3–7<br /> 8 – 10<br /> 11 – 18<br /> <br /> 5<br /> 97<br /> 197<br /> 117<br /> <br /> 1,2%<br /> 23,3%<br /> 47,4%<br /> 28,1%<br /> <br /> 1,2%<br /> 24,5%<br /> 71,9%<br /> 100%<br /> <br /> TỔNG CỘNG<br /> <br /> 416<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Nhận xét: 75,5% trường hợp bệnh nhân<br /> được chẩn đoán BTNDD-TQ theo phương pháp<br /> thực hành hiện tại có điểm GERDQ ≥ 8.<br /> Bảng 4. Khảo sát ý kiến “GERDQ giúp tăng độ<br /> chính xác trong chẩn đoán BTNDD-TQ”<br /> Ý kiến<br /> <br /> tính chung tiêu hóa Nội tổng quát<br /> (n, %)<br /> (n, %)<br /> (n, %)<br /> Hoàn toàn đồng ý 28 (35,5%) 15 (33%)<br /> 13 (39,5%)<br /> Đồng ý<br /> 44 (55,7%) 27 (59%)<br /> 17 (51,5%)<br /> Hơi đồng ý<br /> 04 (5%)<br /> 2 (4%)<br /> 2 (6%)<br /> Không đồng ý<br /> 03 (3,8%)<br /> 2 (4%)<br /> 1 (3%)<br /> Tổng cộng<br /> 79 (100%) 46 (100%) 33 (100%)<br /> <br /> 26<br /> <br /> TÍNH CHUNG<br /> (n, %)<br /> 35 (44,3%)<br /> <br /> Hoàn toàn<br /> đồng ý<br /> Đồng ý<br /> 38 (48,1%)<br /> Hơi đồng ý<br /> 5 (6,3%)<br /> Không đồng ý 1 (1,3%)<br /> Tổng cộng<br /> 79 (100%)<br /> <br /> TIÊU HÓA<br /> (n, %)<br /> 18 (39 %)<br /> <br /> NỘI TỔNG<br /> QUÁT (n, %)<br /> <br /> 26 (57 %)<br /> 2 (4 %)<br /> 0<br /> 46 (100%)<br /> <br /> 12 (36,5%)<br /> 3 (9%)<br /> 1 (3%)<br /> 33 (100%)<br /> <br /> 17 (51,5%)<br /> <br /> Nhận xét: Tỉ lệ đồng ý và hoàn toàn đồng ý<br /> tính chung đạt trên 90% và không có sự khác<br /> biệt giữa hai nhóm bác sĩ làm việc trong lĩnh vực<br /> tiêu hóa và nội tổng quát (Kiểm Fisher, p = 0,23)<br /> Bảng 6. Khảo sát ý kiến “GERDQ giúp chẩn đoán<br /> BTNDD-TQ nhanh hơn”<br /> Ý KIẾN<br /> Hoàn toàn<br /> đồng ý<br /> Đồng ý<br /> Hơi đồng ý<br /> Không đồng ý<br /> Tổng cộng<br /> <br /> TÍNH CHUNG TIÊU HÓA NỘI TỔNG<br /> QUÁT (n, %)<br /> (n, %)<br /> (n, %)<br /> 35 (44,3%)<br /> 19 (41,3%) 16 (48,5%)<br /> 37 (46,9%)<br /> 5 (6,3%)<br /> 2 (2,5%)<br /> 79 (100%)<br /> <br /> 23 (50%)<br /> 3 (6,5%)<br /> 1 (2,2%)<br /> 46 (100%)<br /> <br /> 14 (42,5%)<br /> 2 (6%)<br /> 1 (3%)<br /> 33 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Tỉ lệ đồng ý và hoàn toàn đồng ý<br /> tính chung đạt trên 90% và không có sự khác<br /> biệt giữa hai nhóm bác sĩ làm việc trong lĩnh vực<br /> tiêu hóa và nội tổng quát (Kiểm Fisher, p = 1).<br /> Bảng 7. Khảo sát ý định sử dụng GERDQ trong thời<br /> gian tới<br /> Ý KIẾN<br /> Hoàn toàn<br /> đồng ý<br /> Đồng ý<br /> Hơi đồng ý<br /> Không đồng ý<br /> Tổng cộng<br /> <br /> TÍNH CHUNG TIÊU HÓA NỘI TỔNG<br /> (n, %)<br /> QUÁT (n, %)<br /> (n, %)<br /> 27 (34,2%)<br /> 13 (28,3%) 14 (42,5%)<br /> 46 (58,3%)<br /> 4 (5%)<br /> 2 (2,5%)<br /> 79 (100%)<br /> <br /> 29 (63%)<br /> 3 (6,5%)<br /> 1 (2,2%)<br /> 46 (100%)<br /> <br /> 17 (51,5%)<br /> 1 (3%)<br /> 1 (3%)<br /> 33 (100%)<br /> <br /> Nhận xét: Tỉ lệ đồng ý và hoàn toàn đồng ý<br /> tính chung đạt trên 90% và không có sự khác<br /> biệt giữa hai nhóm bác sĩ làm việc trong lĩnh vực<br /> tiêu hóa và nội tổng quát (Kiểm Fisher, p = 1).<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> BÀN LUẬN<br /> Cho đến này vẫn chưa có tiêu chuẩn vàng<br /> để chẩn đoán BTNDD-TQ (kể cả khi đo pH thực<br /> quản 24 giờ)(2). Tuy nhiên, các đồng thuận trên<br /> thế giới cho phép xác định chẩn đoán BTNDDTQ dựa trên triệu chứng trào ngược điển hình (ợ<br /> nóng và ợ trớ).(1,7) Phương pháp nội soi tiêu hóa<br /> trên tuy có độ chuyên biệt cao nhưng độ nhạy<br /> chỉ đạt 30 – 40% do đó có thể bỏ sót chẩn đoán<br /> nếu chỉ đơn thuần dựa trên kết quả nội soi.<br /> Trong 60 – 70% các trường hợp còn lại, bệnh<br /> nhân vẫn có thể bị BNTDD-TQ ở thể bệnh<br /> không kèm tổn thương viêm trên nội soi (Non<br /> Erosive Reflux Disease – NERD).<br /> Một điều tra về các phương pháp được sử<br /> dụng để chẩn đoán BTNDD-TQ ở 6 nước thuộc<br /> khu vực Đông Á (gồm Nhật, Hàn Quốc, Trung<br /> Quốc, Philippines, Indonesia và Thái Lan) vào<br /> năm 2009 cho thấy phương pháp chẩn đoán phổ<br /> biến biến nhất vẫn là dựa trên triệu chứng lâm<br /> sàng (60%) và kế đến là nội soi dạ dày (30%). Tỉ<br /> lệ bác sĩ yêu cầu nội soi tiêu hóa trên khi chẩn<br /> đoán BTNDD-TQ ở Nhật và Hàn Quốc là các<br /> quốc gia có tỉ lệ ung thư dạ dày thuộc hàng cao<br /> nhất thế giới, cao hơn rõ rệt so với các nước còn<br /> lại nhưng cũng chỉ vào khoảng 50%(3).<br /> Thực tế kết quả của nghiên cứu này cho thấy<br /> nội soi tiêu hóa trên được sử dụng khá nhiều<br /> trong chẩn đoán BTNDD-TQ ở nước ta: hơn<br /> 50% trên tổng số 437 bệnh nhân được khảo sát<br /> trong nghiên cứu này được nội soi. Khi khảo sát<br /> riêng ý kiến của các bác sĩ theo chuyên ngành<br /> làm việc về các phương pháp dùng để chẩn<br /> đoán BTNDD-TQ trong thực hành lâm sàng, chỉ<br /> có 30,4% bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa và 21,2%<br /> các bác sĩ nội tổng quát sử dụng đơn thuần triệu<br /> chứng lâm sàng hoặc phương pháp điều trị thử<br /> để chẩn đoán BNTDD-TQ. Tỉ lệ này hơi cao hơn<br /> ở chuyên khoa tiêu hóa nhưng sự khác biệt cũng<br /> không có ý nghĩa thống kê (p = 0,36). Kết quả<br /> của điều tra này cho thấy có thể có hai vấn đề có<br /> thể gây ra khó khăn cho việc chẩn đoán<br /> BTNDD-TQ ở nước ta là: (1) tỉ lệ bệnh nhân<br /> BTNDDTQ có triệu chứng trào ngược điển hình<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ở nước ta không đủ cao để nhận diện bệnh trên<br /> lâm sàng và / hoặc (2) thầy thuốc quá lo ngại về<br /> nguy cơ ung thư dạ dày và các bệnh lý thực thể<br /> đường tiêu hóa trên phối hợp với BTNDD-TQ<br /> nên cần đề nghị nội soi để loại trừ.<br /> Liên quan đến vấn đề thứ nhất đã nêu ở<br /> trên, nghiên cứu của chúng tôi trước đây trên<br /> 510 bệnh nhân VTNDD-TQ cho thấy than phiền<br /> chính của bệnh nhân là đau thượng vị và đầy<br /> hơi; các triệu chứng trào ngược điển hình (ợ<br /> nóng hoặc ợ trớ) chỉ chiếm khoảng 20% nếu để<br /> bệnh nhân tự khai.(5) Tuy nhiên khi bệnh nhân<br /> được được hỏi kỹ và mô tả chi tiết để hiểu rõ<br /> đặc điểm của triệu chứng trào ngược điển hình,<br /> tỉ lệ phát hiện triệu chứng ợ nóng / ợ trớ gây khó<br /> chịu tăng lên đến trên 60%. Kết quả của nghiên<br /> cứu này cho thấy rằng bệnh nhân Việt Nam có<br /> vẻ như dung nhận khá tốt với triệu chứng trào<br /> ngược điển hình, tuy nhiên độ nhạy của lâm<br /> sàng trong phát hiện BTNDD-TQ vẫn có thể cải<br /> thiện đáng kể nếu ta đầu tư thời gian cho việc<br /> khai thác bệnh sử về các triệu chứng trào ngược.<br /> Do có độ nhạy thấp trong chẩn đoán<br /> BTNDD-TQ như đã nói trên, trên thế giới<br /> phương pháp chẩn đoán bằng nội soi được sử<br /> dụng chủ yếu là nhằm xác định tình trạng và<br /> mức độ viêm trào ngược cũng như các biến<br /> chứng loét, hẹp hoặc ung thư hóa của BTNDDTQ; đồng thời xác loại trừ các bệnh lý thực thể<br /> nghiêm trọng kèm theo như loét dạ dày tá tràng<br /> và ung thư dạ dày. Nghiên cứu tại Việt Nam<br /> cho thấy trên 510 bệnh nhân bị VTNDD-TQ liên<br /> tiếp thì có đến 95% trường hợp VTNDD-TQ ở<br /> bệnh nhân Việt Nam là ở mức độ nhẹ với rất<br /> hiếm trường hợp bị biến chứng: nghi ngờ thực<br /> quản Barrett’s trên nội soi (1,6%), loét thực quản<br /> (1,4%), không có trường hợp nào bị hẹp thực<br /> quản hoặc ung thư hóa. Cũng trong nghiên cứu<br /> này, có 17,8% VTNDD-TQ kèm loét dạ dày tá<br /> tràng và có 0,4% kèm ung thư dạ dày.(5) Kết quả<br /> này cũng tương đồng như các nghiên cứu tại các<br /> quốc gia châu Á khác.(6,8) Điều này cho thấy để<br /> chẩn đoán và quản lý tốt bệnh nhân BTNDDTQ, cần phải xác định được các yếu tố lâm sàng<br /> có thể tiên đoán nguy cơ VTNDD-TQ trên nội<br /> <br /> 27<br /> <br />