Kiến thức, thực hành về quản lý và xử lý chất thải y tế của nhân viên y tế tại một số bệnh viện tuyến tỉnh năm 2012

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> <br /> KIẾN THỨC, THỰC HÀNH VỀ QUẢN LÝ VÀ XỬ LÝ CHẤT THẢI Y TẾ <br /> CỦA NHÂN VIÊN Y TẾ TẠI MỘT SỐ BỆNH VIỆN TUYẾN TỈNH NĂM <br /> 2012 <br /> Đặng Ngọc Chánh*, Lê Ngọc Diệp*, Lê Việt Anh*, Hồ Nguyễn Thanh Thảo* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt  vấn  đề: Sự phát triển nhanh của hệ thống y tế đã thải vào môi trường một lượng lớn chất thải y tế <br /> trong đó có một thành phần nhỏ là chất thải nguy hại, dễ lây nhiễm. Công tác quản lý và xử lý chất thải y tế tại <br /> các cơ sở y tế còn hạn chế và có nhiều bất cập. Việc phơi nhiễm với chất thải y tế có thể gây bệnh tật hoặc thương <br /> tích. Nhân viên y tế cần có kiến thức, thực hành tốt về phân loại, thu gom và ứng phó sự cố để phòng ngừa nguy <br /> cơ lây nhiễm.  <br /> Mục tiêu: Xác định kiến thức, thực hành về quản lý và xử lý chất thải y tế của nhân viên y tế tại năm bệnh <br /> viện tuyến tỉnh tại khu vực phía Nam năm 2012.  <br /> Phương pháp nghiên cứu: Đây là một nghiên cứu cắt ngang mô tả, sử dụng bộ câu hỏi tự điền trên ba đối <br /> tượng là cán bộ quản lý khoa phòng, nhân viên phân loại và nhân viên thu gom, vận chuyển.  <br /> Kết quả: Tỷ lệ các đối tượng trong mẫu nghiên cứu có kiến thức, thực hành đúng về quản lý và xử lý chất <br /> thải y tế là rất thấp: 7,99% đối với nhân viên phân loại, 17,39% đối với cán bộ quản lý khoa phòng và 29,82% đối <br /> với nhân viên thu gom.  <br /> Kết luận: Các bệnh viện cần tăng cường tập huấn và có biện pháp can thiệp hiệu quả để nâng cao kiến thức về <br /> công tác quản lý và xử lý chất thải y tế cho các nhân viên y tế qua đó sẽ góp phần nâng cao tỷ lệ thực hành đúng.  <br /> Từ khóa: kiến thức; thực hành; quản lý, xử lý chất thải y tế. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> KNOWLEDGE AND PRACTICE OF MEDICAL STAFF ON MANAGING AND DISPOSING OF <br /> MEDICAL WASTE IN SEVERAL PROVINCIAL HOSPITALS, 2012 <br /> Dang Ngoc Chanh, Le Ngoc Diep, Le Viet Anh, Ho Nguyen Thanh Thao <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 104 – 110 <br /> Background: The rapid development of health care facilities has resulted in huge amounts of medical waste <br /> discharged into the environment. Managing and disposing of medical waste in health care facilities still have some <br /> limitations.  Exposure  to  hazardous  health  care  waste  can  result  in  disease  or  injury.  Medical  staff  must  have <br /> appropriate knowledge and practice on categorizing, collecting medical waste and dealing with accidents occuring <br /> during handling it to prevent risks of infection. <br /> Objectives: To assess knowledge, practice of medical staff on managing and disposing of medical waste at <br /> five hospitals in Southern provinces in 2012. <br /> Methods: This is a descriptive cross‐sectional study. The study subjects included Heads of Departments and <br /> medical staffs categorizing, collecting, and transporting medical waste. Self‐rating questionnaire was used.  <br /> Results:  The  proportion  of  medical  staffs  with  good  knowledge,  practice  on  managing  and  disposing  of <br /> medical waste is very low (17.4% for Heads of Departments, 8% for sorters, and less than 30 % for collectors). <br /> Conclusion:  Strengthening  safe  management  training  should  be  considered  to  improve  knowledge  and <br /> * Viện Y tế công cộng thành phố Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: CN. Lê Việt Anh<br /> <br /> 104<br /> <br /> ĐT: 0987123847<br /> <br /> Email: vietanhkct@gmail.com <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> practice on managing and disposing of medical waste for medical staff. <br /> Key words: knowledge; practice; managing, disposing, medical waste. <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Sự phát triển nhanh của hệ thống y tế đã đưa <br /> đến việc thải ra môi trường một lượng lớn chất <br /> thải y tế, trong đó khoảng 10% đến 15% là chất <br /> thải nguy hại, đó là những yếu tố nguy cơ gây ô <br /> nhiễm môi trường và lan truyền mầm bệnh. Tuy <br /> nhiên công tác phân loại, quản lý, xử lý chất thải <br /> của các cơ sở y tế còn nhiều bất cập và hạn chế. <br /> Hầu hết chất thải y tế chưa được phân loại đúng, <br /> chưa  được  khử khuẩn trước  khi thải  bỏ, không <br /> có nhà lưu giữ hoặc có nhưng không đúng tiêu <br /> chuẩn  và  không  bảo  đảm  vệ  sinh  môi  trường. <br /> Bên  cạnh  đó, hầu hết  chất thải  được  xử  lý theo <br /> phương pháp  truyền thống như  chôn  lấp  ở  các <br /> bãi rác công cộng, đốt bằng lò thủ công đã gây ô <br /> nhiễm môi  trường  và  ảnh  hưởng  nghiêm  trọng <br /> đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là nhân viên y <br /> tế. Việc phơi nhiễm với chất thải y tế nguy hại có <br /> thể gây ra bệnh tật hoặc thương tích. Tổ chức Y <br /> tế thế giới (WHO) ước tính, trong năm 2002, có <br /> khoảng  21  triệu  bệnh  nhân  nhiễm  vi  rút  viêm <br /> gan  B  (HBV),  2  triệu  bệnh  nhân  nhiễm  vi  rút <br /> viêm  gan  C  (HCV)  và  ít  nhất  260.000  người <br /> nhiễm HIV từ nguồn các ống tiêm bị ô nhiễm(1). <br /> Cũng trong năm 2002, WHO đã tiến hành đánh <br /> giá trên 22 quốc gia đang phát triển cho thấy tỷ <br /> lệ cơ sở y tế không sử dụng các phương pháp xử <br /> lý  chất  thải  phù  hợp  khoảng  từ  18%  đến  64%. <br /> Nếu chất thải y tế không được quản lý và tái sử <br /> dụngthì  sẽ  trực  tiếp  gây  nguy  hiểm  cho  nhân <br /> viên y tế, nhân viên thu gom và cộng đồng. Các <br /> nghiên  cứu  dịch  tễ  học  cho  thấy,  một  người  bị <br /> lây  nhiễm  từ  bơm  kim  tiêm  của  những  bệnh <br /> nhân có nguy cơ cao lây nhiễm HBC, HCV, HIV <br /> thì có nguy cơ tương ứng là 30%; 1,8% và 0,3%. <br /> Để tránh những nguy cơ lây nhiễm này đòi hỏi <br /> các nhân viên làm việc tại bệnh viện phải có kiến <br /> thức và thực hành tốt về phân loại, thu gom và <br /> ứng phó sự cố. <br /> Quản lý chất thải y tế được ưu tiên hàng đầu <br /> trong kế hoạch Bảo vệ môi trường tại Việt Nam. <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Bộ Y tế đã ban hành quy chế Quản lý chất thải y <br /> tế của Việt Nam theo hướng dẫn của Tố chức Y <br /> tế thế giới (WHO)(2). Tuy vậy, thực hành quản lý <br /> chất  thải  y  tế  vẫn  chưa  tuân  thủ  chặt  chẽ  theo <br /> quy  chế  ban  hành(3).  Nghiên  cứu  “Kiến  thức  và <br /> thực hành của nhân viên y tế về quản lý và xử lý <br /> chất thải rắn” của Viện Vệ sinh‐Y tế Công cộng <br /> thành  phố  Hồ  Chí  Minh  nhằm  phân  tích  công <br /> tác  quản  lý  chất  thải  y  tế  tại  Việt  Nam  về  khía <br /> cạnh kiến thức, thực hànhcủa các nhân viên y tế <br /> tại các bệnh viện trong chuỗi các hoạt động quản <br /> lý chất thải y tế tại Việt Nam. <br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu <br /> <br /> <br /> Xác định tỷ lệ nhân viên y tế có kiến thức đúng <br /> về quản lý và xử lý chất thải y tế tại năm bệnh <br /> viện tuyến tỉnh khu vực phía Nam năm 2012. <br /> <br /> <br /> <br /> Xác  định  tỷ  lệ  nhân  viên  y  tế  có  thực  hành <br /> đúng về quản lý và xử lý chất thải y tế tại năm <br /> bệnh viện tuyến tỉnh khu vực phía Nam năm <br /> 2012. <br /> <br /> ĐỐI  TƯỢNG ‐ PHƯƠNG  PHÁP  NGHIÊN  CỨU <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> Nhân viên y tế tham gia vào công tác quản lý <br /> và  xử  lý  chất  thải  y  tế  tại  năm  bệnh  viện  tuyến <br /> tỉnh, bao gồm: Bệnh viện đa khoa Long An; Bệnh <br /> viện  đa  khoatrung  tâm  Tiền  Giang;  Bệnh  viện <br /> Nguyễn Đình Chiểu‐Bến Tre; Bệnh viện đa khoa <br /> Đồng Tháp và Bệnh viện đa khoa Kiên Giang.  <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Sử dụng thiết kế nghiên cứu cắt ngang mô tả <br /> trên ba đối tượng trong chuỗi hoạt động quản lý <br /> và xử lý chất thải thải y tế bao gồm: Cán bộ quản <br /> lý khoa/phòng, nhân viên làm công tác phân loại <br /> và nhân viên làm công tác thu gom, vận chuyển.  <br /> Thu thập thông tin bằng bộ câu hỏi tự điền <br /> cho  từng  loại  đối  tượng.  Nội  dung  bộ  câu  hỏi <br /> bao gồm ba phần: Thông tin chung về đối tượng <br /> (tuổi, giới tính, thời gian công tác, vị trí công tác, <br /> bộ phận công tác, tham gia tập huấn về công tác <br /> <br /> 105<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> quản  lý  chất  thải y  tế); kiến  thức  về quản  lý  và <br /> xử lý chất thải y tế; thực hành về quản lý và xử <br /> lý chất rắn y tế).  <br /> Sử dụng phần mềm Epidata 3.1 để nhập liệu <br /> và phần mềm Stata 10.0 để phân tích số liệu.Sử <br /> dụng  bảng  phân  phối  tần  suất  để  mô  tả  kiến <br /> thức, thực hành của các đối tượng. <br /> <br /> Phương pháp đánh giá kiến thức và thực <br /> hành  <br /> <br /> Đặc tính<br /> Tần số Tỷ lệ (%)<br /> Trưởng khoa<br /> 91<br /> 43,96<br /> Phó khoa<br /> 52<br /> 25,12<br /> Điều dưỡng trưởng<br /> 64<br /> 30,92<br /> Vị trí công tác Điều dưỡng hành chính<br /> 17<br /> 8,21<br /> Điều dưỡng chăm sóc<br /> 16<br /> 7,73<br /> Nữ hộ sinh<br /> 07<br /> 3,38<br /> Bác sĩ, y sĩ phẫu thuật<br /> 31<br /> 14,98<br /> Bác sĩ, y sĩ nội khoa<br /> 76<br /> 36,71<br /> Kỹ thuật viên<br /> 08<br /> 3,86<br /> Dược sĩ<br /> 08<br /> 3,86<br /> Khác<br /> 44<br /> 21,26<br /> Có<br /> 129<br /> 62,32<br /> Được tập<br /> huấn về quản<br /> Không<br /> 78<br /> 37,68<br /> lý chất thải y tế<br /> Chức vụ<br /> <br /> Phần  kiến  thức  được  chia  các  tiêu  chí  lớn <br /> dựa trên QĐ 43/2007/QĐ‐BYT, sau đó mỗi 1 tiêu <br /> chí  sẽ  xây  dựng  những  câu  hỏi  riêng  để  đánh <br /> giá.Trả lời đúng 70% các câu hỏi trong 1 tiêu chí <br /> thì tiêu chí đó đạt. Đối tượng có 70% số tiêu chí <br /> đạt  thì  đạt  về  kiến  thức.  Phần  thực  hành  cũng <br /> được  chia thành  các  tiêu  chí  dựa  trên  việc  thực <br /> hiện QĐ 43/2007/QĐ‐BYT, và mỗi 1 tiêu chí lớn <br /> được đánh giá qua việc trả lời các tình huống giả <br /> định.Trả lời chính xác trong 70% các tình huống <br /> giả định thì tiêu chí thực hành đó đạt.Đối tượng <br /> có 70% tiêu chí đạt thì đạt về thực hành. <br /> <br /> Kết  quả  khảo  sát  cho  thấy  hầu  hết  cán  bộ <br /> quản lý khoa/phòng là trên 40 tuổi (85,99%), tỷ lệ <br /> cán bộ quản lý là nữ cao hơn nam, đa số có thời <br /> gian làm việc tại bệnh viện trên 10 năm (85,5%). <br /> Hơn một nửa số cán bộ trong mẫu nghiên cứu là <br /> bác  sĩ,  y  sĩ  phẫu  thuật  và  bác  sĩ,  y  sĩ  nội  khoa <br /> (chiếm  tỷ  lệ  51,69%).  62,32%  cán  bộ  quản  lý <br /> trong  năm  vừa  qua  đã  được  tập  huấn  về  công <br /> tác quản lý chất thải y tế.  <br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN <br /> <br /> Bảng 2: Các đặc tính của nhân viên phân loại (n = 1.564) <br /> <br /> Thông  tin  chung  của  đối  tượng  tham  gia <br /> nghiên cứu <br /> Bảng 1: Các đặc tính của cán bộ quản lý khoa/phòng <br /> (n = 207) <br /> Đặc tính<br /> Tần số Tỷ lệ (%)<br />