intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Kinh tế Fulbright - Cải cách nông thôn, xóa đói giảm nghèo, và tăng trưởng kinh tế

Chia sẻ: 123968574 123968574 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:36

Thêm vào BST
Báo xấu
144
lượt xem 28
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong chương này chúng tôi trình bày về quá trình phát triển của nông nghiệp Việt Nam, mối liên quan giữa nông nghiệp với sự phát triển kinh tế nói chung, và vai trò của nông nghiệp trong việc xóa đói giảm nghèo tại Việt Nam. Chúng tôi sẽ đặc biệt chú trọng đến vấn đề xây dựng các chính sách cần thiết để thúc đẩy nông nghiệp phát triển với nhịp độ ngày càng cao ở mọi miền đất nước. Chương viết này gồm 5 phần. Phần 1 giới thiệu ngắn gọn quá trình phát triển của nông nghiệp Việt Nam trong mười năm qua...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kinh tế Fulbright - Cải cách nông thôn, xóa đói giảm nghèo, và tăng trưởng kinh tế

  1. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá CAÛI CAÙCH NOÂNG THOÂN, XOÙA ÑOÙI GIAÛM NGHEØO, VAØ TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ Trong chöông naøy chuùng toâi trình baøy veà quaù trình phaùt trieån cuûa noâng nghieäp Vieät Nam, moái lieân quan giöõa noâng nghieäp vôùi söï phaùt trieån kinh teá noùi chung, vaø vai troø cuûa noâng nghieäp trong vieäc xoùa ñoùi giaûm ngheøo taïi Vieät Nam. Chuùng toâi seõ ñaëc bieät chuù troïng ñeán vaán ñeà xaây döïng caùc chính saùch caàn thieát ñeå thuùc ñaåy noâng nghieäp phaùt trieån vôùi nhòp ñoä ngaøy caøng cao ôû moïi mieàn ñaát nöôùc. Chöông vieát naøy goàm 5 phaàn. Phaàn 1 giôùi thieäu ngaén goïn quaù trình phaùt trieån cuûa noâng nghieäp Vieät Nam trong möôøi naêm qua veà maët saûn xuaát cuõng nhö nhöõng thay ñoåi theå cheá. Phaàn 2 trình baøy veà söï caàn thieát phaûi ñaàu tö nhieàu vaøo caùc vuøng noâng thoân, nhaát laø vaøo noâng nghieäp, nhö moät saùch löôïc toái öu ñeå thuùc ñaåy nhòp ñoä taêng tröôûng chung cuûa caû neàn kinh teá. Phaàn 3 phaân tích moät soá chính saùch thöôøng coù lieân quan chaët cheõ tôùi noâng nghieäp vaø laø toái caàn thieát ñeå gia taêng saûn löôïng noâng nghieäp. Ñoù laø caùc chính saùch veà ñaát ñai, cô sôû haï taàng noâng thoân, coâng taùc nghieân cöùu vaø khuyeán noâng, dòch vuï taøi chính vaø heä thoáng thueá ôû noâng thoân, coâng taùc nghieân cöùu vaø khuyeán noâng, dòch vuï taøi chính vaø heä thoáng thueá ôû noâng thoân. Phaàn 4 baøn veà nhöõng chính saùch coù khaû naêng taùc ñoäng maïnh ñeán noâng nghieäp nhöng moái lieân quan naøy chöa ñöôïc caùc nhaø laøm chính saùch hieåu moät caùch thaáu ñaùo. Ñoù laø caùc chính saùch veà tyû giaù hoái ñoaùi, chính saùch y teá vaø giaùo duïc vaø chính saùch thöông maïi. Trong phaàn cuoái, chuùng toâi seõ phaân tích tình hình ôû caáp ñòa phöông, vaø ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp nhaèm xoùa ñoùi giaûm ngheøo, ñoàng thôøi ñaït ñöôïc taêng tröôûng nhanh. Quaù trình taêng tröôûng cuûa noâng nghieäp Vieät Nam: 1976 - 1993 Boái caûnh Sau khi thoáng nhaát ñaát nöôùc vaøo naêm 1976, Vieät Nam ñaõ tieán haønh hôïp taùc hoùa noâng nghieäp trong caû nöôùc. Moät phaàn do vaäy vaø moät phaàn vì nhöõng lyù do seõ ñöôïc baøn ñeán trong nhöõng phaàn tieáp theo, noâng nghieäp Vieät Nam ñaõ gaàn nhö khoâng taêng tröôûng töø 1976 ñeán 1980. Vì söï ñình treä naøy maø Nhaø nöôùc ñaõ coù nhöõng thay ñoåi veà chính saùch, vaø noâng nghieäp laïi caát caùnh töø 1980 ñeán 1984. Tuy nhieân, nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc ôû giai ñoaïn naøy ñaõ yeáu daàn ñi vaø noâng nghieäp laïi moät laàn nöõa bò ñình treä. Sau ñoù, moät ñôït caûi caùch môùi laïi laøm nhòp ñoä phaùt trieån taêng leân, nhöng töø naêm 1987, söï taêng tröôûng taäp trung chuû yeáu ôû mieàn Nam (xem Baûng 1). Ngoaøi thôøi tieát vaø taùc duïng töông ñoái cuûa ñaàu tö Nhaø nöôùc, nguyeân nhaân laøm cho nhòp ñoä taêng tröôûng luùc cao luùc thaáp laø do nhöõng thay ñoåi trong chính saùch ruoäng ñaát cuøng vôùi nhöõng thay ñoåi veà giaù caû thöïc teá traû cho noâng daân cuõng nhö caùc möùc maø noâng daân phaûi traû. Töø 1976 ñeán 1980, trong khi daân soá taêng leân vôùi möùc treân 2%/naêm, saûn löôïng noâng nghieäp taêng tröôûng chaäm, laøm cho daân chuùng thaát voïng vaø neàn kinh teá bò trì treä. 3 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  2. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá Hieän töôïng suùt keùm trong saûn xuaát löông thöïc thöïc phaåm vaø caùc noâng saûn khaùc bình quaân treân ñaàu ngöôøi cuøng vôùi möùc nhaäp khaåu löông thöïc cao trong naêm 1980 ñaõ daãn ñeán nhieàu cuoäc tranh luaän. Tôùi nay, coù theå neâu caùc nguyeân nhaân sau ñaây: - Chính saùch thieân veà coâng nghieäp naëng: Haàu heát nguoàn ñaàu tö cuûa Nhaø nöôùc ñöôïc daønh cho coâng nghieäp naëng neân khoâng coøn bao nhieâu ñeå daønh cho noâng thoân. Caùc döï aùn söû duïng voán ít oûi naøy cuõng khoâng phaùt huy ñöôïc caùc lôïi theá so saùnh cuûa Vieät Nam; do vaäy, haàu heát caùc döï aùn ñeàu ñoøi hoûi raát nhieàu voán, laø moät taøi nguyeân hieám taïi Vieät Nam, trong khi laïi khoâng taän duïng lao ñoäng, laø moät taøi nguyeân dö thöøa. - Söï phaân boå vaø söû duïng taøi nguyeân leäch laïc: Cô cheá keá hoaïch hoùa tröôùc ñaây döïa treân heä thoáng giaù caû voâ cuøng meùo moù neân khoâng theå hieän ñöôïc tính khan hieám thöïc cuûa taøi nguyeân. Giaù caû trong noâng nghieäp bò duy trì ôû möùc thaáp moät caùch giaû taïo do caùc quy ñònh vaø chính saùch trôï caáp cho ngöôøi tieâu thuï vaø do moät tyû giaù hoái ñoaùi quaù cao giaù. Ví duï, cho ñeán naêm 1980, Nhaø nöôùc vaãn giöõ giaù baùn leû gaïo ôû möùc 0,4 ñoàng/kg trong khi giaù ngoaøi thò tröôøng töï do laø 4,50 ñoàng/kg. Cuõng vaøo naêm aáy, Nhaø nöôùc ñaõ mua 13,5% löông thöïc, 41% thòt, vaø moät soá löôïng lôùn caùc loaïi noâng saûn khaùc vôùi giaù thaáp do Nhaø nöôùc quy ñònh. Naêm 1980, xuaát khaåu veà cheø, caø pheâ, laïc vaø hoa quaû chöa ñöôïc 50.000 taán, trong khi nhaäp khaåu nguõ coác gaàn 2 trieäu taán vaø nhaäp khaåu phaân hoùa hoïc laø 412.000 taán. Xu höôùng naøy moät phaàn laø do tyû giaù hoái ñoaùi bò naâng giaù quaù cao vaø cöù bò duy trì ôû möùc 5,644 ñoàng = 1 Ruùp töø naêm 1958, trong khi vaät giaù ñaõ taêng leân gaáp khoaûng möôøi laàn. - Quaûn lyù khoâng höõu hieäu: Haàu heát noâng nghieäp ôû mieàn Baéc vaø moät phaàn noâng nghieäp mieàn Nam ñaõ ñöôïc hôïp taùc hoùa. Ban quaûn lyù caùc hôïp taùc xaõ vaø noâng tröôøng quoác doanh thöôøng naëng neà vaø keùm hieäu quaû. Vieäc phaân boå vaø söû duïng taøi nguyeân khoâng ñuùng laø hieän töôïng phoå bieán ôû caùc hôïp taùc xaõ. Do vaäy, noâng daân khoâng coù ñoäng cô ñeå canh taùc ñaát cuûa hôïp taùc xaõ hoaëc ñeå aùp duïng kyõ thuaät tieán boä. Ngöôïc laïi, hoï chæ quan taâm ñeán nhöõng loâ ñaát nhoû rieâng cuûa mình (ñaát 5%) vì hoï ñöôïc baùn phaàn thu hoaïch töø ñoù theo giaù thò tröôøng. Hôn moät nöûa thu nhaäp cuûa noâng daân laø töø ñaát 5% vaø chaên nuoâi. Caùc hôïp taùc xaõ quaûn lyù hôn 90% ñaát ñai vaø ñöôïc cung caáp nguoàn nguyeân vaät lieäu reû, nhöng chæ coù theå mang laïi cho noâng daân khoaûng moät phaàn ba toång thu nhaäp cuûa hoï. - Cô sôû haï taàng keùm phaùt trieån: Phaàn nhieàu caùc cô sôû haï taàng ñaõ bò phaù huûy trong chieán tranh. Maëc duø ñöôïc xaây döïng laïi töøng böôùc, cô sôû haï taàng vaãn khoâng ñöôïc baûo quaûn ñuùng möùc do phaûi nhöôïng boä tröôùc caùc öu tieân khaùc vaø do quaûn lyù keùm. Tình traïng thieáu ñöôøng toát ñeå tieáp caän deã daøng vôùi thò tröôøng, thieáu coâng trình thuûy lôïi ñeå töôùi tieâu nöôùc cuõng nhö thieáu phöông 4 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  3. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá tieän phôi saáy vaø baûo quaûn gaây neân nhieàu khoù khaên cho phaùt trieån saûn xuaát noâng nghieäp. Baûng 7.1 Toác ñoä taêng tröôûng cuûa saûn xuaát noâng nghieäp (tính theo giaù coá ñònh naêm 1982) Thôøi gian Möùc taêng tröôûng haøng naêm 1976 - 1980 2,0 % 1980 - 1984 6,0 % 1984 - 1988 2,9 % 1988 - 1992 5,0 % (rieâng nguõ coác): Ñoàng baèng soâng Cöûu Long 8,7 % Caùc vuøng coøn laïi 2,0 % Tö lieäu : Toång cuïc Thoáng keâ, Nieân giaùm Thoáng keâ (nhieàu naêm) vaø tính toaùn cuûa taùc giaû (chæ soá naêm 1992 baèng chæ soá trung bình cuûa caùc naêm 1991-1993 so vôùi chæ soá naêm 1988). Ñôït caûi caùch thöù nhaát Thaùng gieâng naêm 1981, Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ñaõ ban haønh Chæ thò 100 veà cô cheá "khoaùn saûn phaåm" trong noâng nghieäp. Ñaát ñai cuûa caùc hôïp taùc xaõ ñaõ ñöôïc phaân phoái cho caùc hoä noâng daân ñeå söû duïng ngaén haïn. Hôïp taùc xaõ vaãn phuï traùch caùc khaâu laøm ñaát, quaûn lyù nöôùc, phoøng tröø saâu beänh, vaø cung caáp haït gioáng cuõng nhö phaân hoùa hoïc. Caùc hoä noâng daân coù nhieäm vuï gieo troàng, laøm coû, thu hoaïch vaø boùn phaân höõu cô. "Naêng suaát khoaùn" cho moãi loâ ñaát do hoäi nghò noâng daân xaùc ñònh treân cô sôû naêng suaát trung bình 4-5 naêm tröôùc ñoù. Noâng daân ñöôïc höôûng töø 30 ñeán 40% cuûa naêng suaát naøy ñeå traû cho soá ngaøy coâng vaø löôïng phaân höõu cô maø hoï ñaõ ñoùng goùp. Hoï ñöôïc giöõ laïi toaøn boä saûn löôïng vöôït möùc khoaùn vaø coù quyeàn baùn ôû thò tröôøng töï do. Ñôït caûi caùch naøy ñaõ coù taùc ñoäng tích cöïc trong noâng nghieäp. Saûn löôïng thoùc taêng gaàn hai trieäu taán töø 1981 ñeán 1982, maëc duø saûn löôïng cuûa naêm 1981 cuõng ñaõ cao. Ñaây laø möùc taêng tröôûng cao gaáp boán hay naêm laàn so vôùi möùc taêng tröôûng thoâng thöôøng haøng naêm tröôùc ñoù. Tuy nhieân, böôùc caûi caùch naøy môùi chæ giaûi quyeát ñöôïc moät vaán ñeà - taïo ñieàu kieän cho noâng daân ñöôïc canh taùc cho chính mình trong moät vaøi vuï. Maëc duø Nhaø nöôùc ñaõ naâng möùc giaù thu mua noâng saûn cho noâng daân, giaù ngoaøi thò tröôøng töï do vaãn cao hôn khoaûng gaáp ñoâi. Noâng daân ñaõ ñaàu tö khoâng nhieàu vaøo loâ ñaát cuûa mình vì ñaát ñai thöôøng xuyeân bò xaùo troän. Treân nguyeân taéc, caùc keá hoaïch ñeàu ñeà ra laø phaûi daønh öu tieân cho noâng nghieäp nhöng treân thöïc tieãn, khoâng theå taêng hôn nguoàn ñaàu tö 5 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  4. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá cho noâng nghieäp do ngaân saùch thaâm huït vaø phaûi chi nhieàu cho caùc döï aùn coâng nghieäp cuõng nhö moät soá döï aùn cô sôû haï taàng. Möùc ñaàu tö coá ñònh cuûa Nhaø nöôùc vaøo noâng nghieäp trong thôøi gian 1981-1985 chæ baèng 42% cuûa möùc ñaàu tö töø 1976 ñeán 1980. Coøn tyû leä cung caáp vaät tö noâng nghieäp thì chæ baèng 58%. Maëc duø vaäy, saûn löôïng thoùc vaãn taêng 27% (so hai khoaûng thôøi gian noùi treân0, lôïn taêng 22% vaø ñaïi gia suùc taêng 33%. GDP noâng nghieäp noùi chuùng taêng 6%/naêm, so vôùi 1-2% trong thôøi kyø tröôùc ñaáy. Tuy vaäy, taùc duïng cuûa caùc böôùc caûi caùch naøy baét ñaàu giaûm do möùc laïm phaùt leân cao trong khi giaù caû cuûa Nhaø nöôùc khoâng ñöôïc ñieàu chænh kòp thôøi. Noâng daân phaûi mua nhieàu vaät tö vôùi giaù thò tröôøng trong khi möùc khoaùn laïi taêng. Do löôïng thoùc ñöôïc baùn vôùi giaù thò tröôøng giaûm ñi vì löôïng phaûi baùn vôùi giaù coá ñònh taêng leân, noâng daân phaûi ñöông ñaàu vôùi tình traïng giaù baùn giaûm trong khi chi phí saûn xuaát laïi leân. ÔÛ nhieàu vuøng, vieäc quaûn lyù keùm vaø thaäm chí caû naïn tham nhuõng trong noäi boä hôïp taùc xaõ ñaõ khieán cho phaàn thu nhaäp cuûa noâng daân trong saûn löôïng khoaùn tuït xuoáng chæ coøn 20% hay thaäm chí coù nôi coøn ít hôn. Do möùc khoaùn quaù cao, ôû moät soá nôi noâng daân khoâng muoán canh taùc vaø traû ñaát laïi cho hôïp taùc xaõ. Naêm 1987, do thôøi tieát xaáu cuõng nhö cô cheá khuyeán khích noâng nghieäp khoâng höõu hieäu, Vieät Nam maát muøa nghieâm troïng. Saûn löôïng giaûm gaàn 1 trieäu taán so vôùi naêm 1986. Söï thieáu huït löông thöïc ñaõ gaây neân nhöõng khoù khaên lôùn cho moät soá vuøng. Ñôït caûi caùch thöù nhì Ñôït caûi caùch thöù nhì ñöôïc khôûi xöôùng ñeå ñoái phoù vôùi tình hình naøy. Nghò quyeát 10 ñöôïc coâng boá ngaøy 5 thaùng Tö naêm 1988, theo ñoù, caùc hoä noâng daân ñöôïc söû duïng ñaát troàng caây haøng naêm töø 10 ñeán 15 naêm vaø laâu hôn nöõa ñoái vôùi ñaát troàng caây laâu naêm. Hoï chæ coù traùch nhieäm ñoùng thueá vaø traû chi phí caùc dòch vuï do hôïp taùc xaõ cung caáp. Hoï ñöôïc pheùp troàng baát cöù caùc loaïi caây troàng naøo hoï muoán vaø ñöôïc baùn töï do. Treân nguyeân taéc, caùc hôïp taùc xaõ trôû thaønh caùc ñôn vò dòch vuï. Caûi caùch giaù caû ñaõ ñöôïc tieán haøng naêm 1985, nhöng tôùi naêm 1988, Nhaø nöôùc ñaõ phaûi coù nhöõng chính saùch boå sung. Cô cheá löôõng giaù naêm 1985 ñöôïc chuyeån thaønh cô cheá moät giaù. Giaù moät kíloâ ureâ giaûm töø 3 kg thoùc xuoáng coøn 2,5 kg. Tuy nhieân, chính saùch moät giaù chæ trôû neân coù taùc duïng thöïc söï khi giaù caû ñöôïc ñieàu chænh moät caùch ñònh kyø vaø tyû giaù hoái ñoaùi ñöôïc caûi caùch ñaùng keå. Cuoái cuøng thì toaøn boä giaù caû vaät tö noâng nghieäp vaø saûn phaåm ñeàu ñöôïc thò tröôøng quyeát ñònh. Nhöõng böôùc caûi caùch noùi treân ñöôïc thöïc hieän cuøng moät luùc vaø nhôø vaäy coù taùc duïng töùc thôøi vaø raát tích cöïc. Tuy nhieân, ñeán naêm 1993, trong tình hình giaù gaïo treân thò tröôøng quoác teá giaûm suùt vaø tyû giaù hoái ñoaùi chính thöùc bò naâng moät caùch giaû taïo, noâng nghieäp laïi gaëp khoù khaên. Giaù thoùc thöïc teá vaøo naêm 1993 chæ baèng khoaûng moät nöûa giaù thoùc cuoái naêm 1991i. Thueá noâng nghieäp ñöôïc giaûm xuoáng 30% töùc laø chæ coøn 75 cuûa trò giaù saûn löôïng, nhöng ñieàu naøy khoâng 6 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  5. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá cöùu vaõn ñöôïc tình hình vaø töø sau naêm a991, saûn löôïng noâng nghieäp taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long cuõng nhö treân caû nöôùc taêng chaäm hôn. Vaán ñeà theå cheá vaø phaùp lyù Ngoaøi giaù caû vaø chính saùch ñaát ñai, moät soá cô cheá khaùc cuõng ñaõ ñöôïc caûi caùch phaàn naøo nhöng caàn ñöôïc quan taâm tôùi nhieàu hôn. Vaán ñeà trung taâm ôû ñaây laø: boä maùy haønh chính, ngaønh dòch vuï vaø caùc ñôn vò saûn xuaát hieän nay phaûi coù vai troø nhö theá naøo trong cô cheá môùi? Ña soá caùc toå chöùc naøy ñeàu ñaõ ñöôïc thaønh laäp vaø coù cô sôû phaùp lyù döïa treân cô cheá keá hoaïch taäp trung ngaøy tröôùc, laø moät cô cheá ñöôïc moïi ngöôøi thöøa nhaän laø quan lieâu, mang tính chaát ñoäc quyeàn vaø khoâng ñöôïc phaàn naøo caûi tieán nhöng vaãn coøn nhieàu vaán ñeà toàn ñoïng vaø Vieät Nam caàn phaûi tieáp tuïc tích cöïc thay ñoåi. Boä maùy haønh chính bao goàm Boä Noâng nghieäp vaø Coâng nghieäp Thöïc phaåm vaø caùc Sôû hay Phoøng Noâng nghieäp thuoäc UÛy ban Nhaân daân caùc ñòa phöông. Boä maùy naøy tröôùc ñaây ñeà ra keá hoaïch phaùt trieån noâng nghieäp, phaân boå voán ñaàu tö cuõng nhö vaät tö vaø saûn löôïng noâng nghieäp. Hoï cuõng toå chöùc nghieân cöùu vaø phoå bieán kyõ thuaät môùi cho noâng daân thoâng qua caùc hôïp taùc xaõ. Chính Boä coù traùch nhieäm hoaïch ñònh caùc chính saùch noâng nghieäp. Sau ñôït caûi caùch naêm 1988, cô cheá keá hoaïch khoâng coøn nöõa nhöng Boä Noâng nghieäp vaø caùc Sôû Noâng nghieäp cuõng nhö Uûy ban Nhaân daân caùc huyeän vaãn tieáp tuïc phuï traùch vieäc phaân boå voán ñaàu tö cho noâng nghieäp. Hoï quaûn lyù vieäc phaân phoái vt vaø thu mua noâng saûn ñeå xuaát khaåu thoâng qua moät heä thoáng caùc xí nghieäp cung öùng vt vaø xuaát nhaäp khaåu. Hoï cuõng quaûn lyù tröïc tieáp moät soá noâng tröôøng quoác doanh vaø xí nghieäp saûn xuaát khaùc. Hoï cuõng quaûn lyù tröïc tieáp moät soá noâng tröôøng quoác doanh ngaøy nay coù quyeàn töï chuû nhieàu hôn, giaùm ñoác caùc noâng tröôøng quoác doanh vaãn do Boä hoaëc caùc Sôû noâng nghieäp boå nhieäm, do vaäy boä vaø Sôû vaãn chi phoái hoaït ñoäng cuûa caùc ñôn vò naøy. Nhö vaäy, boä vaø caùc Sôû hoaït ñoäng vôùi moät soá chöùc naêng gaàn nhö cuûa nhöõng coâng ty lôùn. Hoï vöøa coù söï maâu thuaãn giöõa hai vai troø maø hoï ñaûm nhieäm, vai troø hoaïch ñònh chính saùch vaø vai troø höôûng lôïi do xí nghieäp laøm ra. Caàn phaûi caûi caùch boä maùy naøy ñeå Nhaø nöôùc chæ giöõ vai troø hoaïch ñònh chính saùch vaø taïo ñieàu kieän hoaït ñoäng bình ñaúng cho moïi thaønh phaàn kinh teá. Cuõng trong tinh thaàn naøy, neân ñeå caùc xí nghieäp quoác doanh ñöôïc töï chuû hôn. Hieän nay coù 651 xí nghieäp quoác doanh, goàm caùc dôn vò thöông nghieäp, dòch vuï vaø caùc noâng tröôøng quoác doanh. Haàu heát caùc ñôn vò thöông nghieäp ñeàu giöõ ñoäc quyeàn vaø caàn phaûi ñöôïc caûi caùch. Cho ñeán nay moät soá lôùn caùc ñôn vò naøy vaãn hoaït ñoäng khoâng höõu hieäu vaø lôïi duïng ñòa vò ñoäc quyeàn cuûa mình ñeå naém quyeàn kieåm soaùt thò tröôøng. Ñoâi khi chuùng ñoùng vai troø trung gian khoâng caàn thieát, khieán giaù thu mua haøng noâng saûn giaûm suùt coøn chi phí löu thoâng leân cao. Caàn phaûi ñeå cho thöông nghieäp tö nhaân phaùt trieån hôn nöõa tröôùc khi baét ñaàu tö nhaân hoùa caùc ñôn vò thöông nghieäp naøy, vì chæ nhö vaäy thì caùc ñôn vò quoác doanh môùi caûm thaáy phaûi caïnh tranh vaø hoaït ñoäng coù 7 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  6. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá hieäu quaû. Neáu khoâng coøn chòu söï giaùm saùt, duø laø haïn cheá, cuûa Nhaø nöôùc nhö hieän nay maø vaãn tieáp tuïc ñöôïc ñoäc quyeàn, thì chuùng coù theå laøm cho chi phí löu thoâng taêng cao hôn nöõa. Caùc noâng tröôøng quoác doanh chuû yeáu troàng caùc loaïi caây coâng nghieäp nhö cao su, caø pheâ, cheø vaø hoa quaû. Cuõng coù moät soá troàng luùa vaø chaên nuoâi. Maëc duø ñaõ nhieàu naêm nay, caùc noâng tröôøng ñöôïc höôûng khoaûng 10% cuûa ngaân saùch cho noâng nghieäp, nhöng chuùng chæ laøm ra 2-3% saûn löôïng noâng nghieäp. Do hoaït ñoäng canh taùc vaø chaên nuoâi taäp trung ñaõ khoâng coù hieäu quaû haàu heát caùc noâng tröôøng ñaõ cho caùc hoä noâng daân thueâ ñaát roài cung caáp vaät tö noâng nghieäp cuøng caùc loaïi dòch vuï, vaø veà sau thu mua vaø cheá bieán saûn phaåm cuûa hoï. Caùc noâng tröôøng caây laâu naêm cuõng ñaõ khoaùn vöôøn caây cho coâng nhaân. Neân nghieân cöùu thöïc hieän moät hình thöùc caûi caùch hôïp lyù, nhö trao cho caùc hoä noâng daân quyeàn söû duïng ñaát vaø cho pheùp hoï laøm aên vôùi baát cöù coâng ty naøo cung caáp vaät tö hay thu mua saûn phaåm coù lôïi cho hoï nhaát, tröôùc heát laø ñoái vôùi caùc noâng tröôøng troàng caây haøng naêm. Ngoaøi ra, cuõng neân cho pheùp tö nhaân tham gia kinh doanh vaø caïnh tranh ngay caû trong nhöõng ngaønh coù yeâu caàu kyõ thuaät cao nhö saûn xuaát cao su. Hôïp taùc xaõ vaø taäp ñoaøn saûn xuaát (55.000 ñôn vò vaøo naêm 1989) tröôùc ñaây ñaõ thu huùt 98% noâng daân ôû mieàn Baéc vaø 70% ôû mieàn Nam, gaàn ñaây ñaõ thay ñoåi raát nhieàu veà chöùc naêng. Tröôùc ñaây, chuùng hoaït ñoäng gaàn nhö nhöõng noâng traïi lôùn trong ñoù noâng daân nhö ngöôøi laøm thueâ. Phöông thöùc hoaït ñoäng naøy ñaõ ñöôïc chaám döùt do khoâng khuyeán khích noâng daân laøm vieäc vôùi hieäu quaû cao. Naêm 1981, Nhaø nöôùc quyeát ñònh cho noâng daân nhieàu quyeàn töï chuû hôn vaø giaûm bôùt quyeàn haïn cuûa hôïp taùc xaõ. Chính saùch naøy ñöôïc cuûng coá vaøo naêm 1988. Sau ñoù, ôû mieàn Nam gaàn nhö khoâng coøn hôïp taùc xaõ. ÔÛ mieàn Trung vaø mieàn Baéc, hôïp taùc xaõ khoâng coøn quaûn lyù hoaït ñoäng noâng nghieäp vôùi quy moâ nhö tröôùc, tuy ôû nhieàu nôi hoï vaãn coøn laøm dòch vuï nhö laøm ñaát, cung caáp vaät tö, thu mua saûn phaåm, laøm coâng taùc khuyeán noâng vaø baûo veä thöïc vaät, vaø thu moät khoaûn phí nhoû cho caùc hoaït ñoäng naøy. Hai chöùc naêng haønh chính vaø kinh teá cuûa hôïp taùc xaõ khoâng phaûi laø nhöõng loaïi chöùc naêng coù theå keát hôïp ñöôïc moät caùch deã daøng, vaø do vaäy neân ñöôïc phaân chia roõ raøng. Söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc laø caàn thieát khi phaûi taøi trôï cho caùc dòch vuï thuù y hay baûo veä thöïc vaät, nhöng trong ñieàu kieän nhö hieän nay, keát hôïp chöùc naêng kinh teá vôùi chöùc naêng haønh chính seõ taïo cho hôïp taùc xaõ moät lôïi theá khoâng coâng baèng vaø thaäm chí coù caû tính chaát eùp buoäc so vôùi caùc xí nghieäp khaùc. Maët khaùc, ôû nhöõng nôi noâng daân vaãn coøn döïa vaøo hôïp taùc xaõ ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï, hôïp taùc xaõ neân tieáp tuïc chöùc naêng naøy nhöng khoâng neân vôùi tö caùch moät ñôn vò ñoäc quyeàn hay coù lôïi theá khoâng coâng baèng. Moät khi khung phaùp lyù ñaõ ñöôïc cuûng coá vaø Luaät Ñaát ñai môùi ñöôïc aùp duïng, noâng daân seõ caûm thaáy an taâm hôn veà quyeàn söû duïng ñaát cuûa mình. Trong ñieàu kieän môùi, neáu caùc xí nghieäp tö nhaân ñöôïc pheùp caïnh tranh vôùi caùc hôïp taùc xaõ hieän nay thì ñoù seõ laø nhöõng böôùc caûi caùch mang ñeán cho noâng daân söï töï do hoaït ñoäng maø hoï caàn coù ñeå giaønh 8 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  7. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá laáy nhöõng cô hoäi kinh teá toát. Maët khaùc, cuõng neân ñeå caùc hình thöùc hôïp taùc thöïc söï töï nguyeän vaø coù ích do caùc hoä noâng daân töï thaønh laäp ñöôïc töï do hình thaønh. Vieät Nam coøn phaûi laøm raát nhieàu, maëc duø cho ñeán nay ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû khoâng nhoû. Khu vöïc noâng nghieäp ñaõ coù nhöõng tieán boä vöôït böïc. Töø naêm 1980 ñeán naêm 1993, saûn löôïng luùa gaïo taêng 88% trong khi daân soá taêng 33%; quan heä maäu dòch vôùi quoác teá ñöôïc môû roäng daàn; giaù caû quoác teá ñaõ coù taùc duïng ñònh höôùng cho caùc phöông aùn troàng troït; vaø noâng daân ngaøy caøng an taâm hôn veà quyeàn söû duïng ñaát cuûa mình. Caùc yeáu toá naøy ñaõ daãn ñeán vieäc taêng cöôøng ñaàu tö daøi haïn vaøo ñaát cuõng nhö naâng cao naêng suaát caây troàng. Maëc duø giaù caû treân thò tröôøng quoác teá coù chieàu höôùng khoâng thuaän lôïi, kim ngaïch xuaát khaåu noâng saûn vaãn taêng nhanh. Noùi chung, GDP veà noâng nghieäp ñaõ taêng vôùi möùc 4,5%/naêm trong suoát taùm naêm qua. Thöû thaùch lôùn ñoái vôùi Vieät Nam laø laøm sao duy trì nhòp ñoä taêng tröôûng nhö vaäy, ñoàng thôøi laøm cho noù lan roäng ra taát caû moïi vuøng cuûa ñaát nöôùc. Taäp trung phaùt trieån noâng thoân coù phaûi laø phöông thöùc ñeå taêng tröôûng nhanh khoâng? Vieät Nam ñaõ ñeà ra cho mình muïc tieâu taêng GDP khaù cao 8%/naêm. Thoâng thöôøng, saûn löôïng noâng nghieäp cuûa moät nöôùc khoâng theå taêng hôn 3% ñeán 5%/naêm tröø khi coù nhöõng vuøng ñaát môùi ñöôïc ñöa vaøo canh taùc, maø Vieät Nam thì coøn raát ít ñaát ñeå khai hoang; ngoaøi ra, vieäc taêng saûn löôïng coøn phuï thuoäc vaán ñeà ñaàu tö cao. (Saûn löôïng cuõng coù theå taêng nhanh khi chuyeån töø cô cheá hôïp taùc xaõ sang tö nhaân, nhöng Vieät Nam khoâng theå troâng ñôïi ñieàu naøy nöõa vì ñaõ khai thaùc taùc duïng naøy trong caùc ñôït caûi caùch tröôùc ñaây.) Vieät Nam nhaän thöùc ñöôïc raèng taøi nguyeân ñaát cuûa mình khoâng nhieàu, vôùi dieän tích bình quaân treân ñaàu ngöôøi ít hôn 1/10 ha. Dieän tích röøng ñaõ thu heïp chæ coøn khoaûng moät phaàn naêm cuûa toång dieän tích röøng tröôùc ñaây, vaø ngaøy nay vaãn tieáp tuïc giaûm, moät phaàn do söùc eùp cuûa daân soá taêng nhanh vaø taäp tuïc du canh treân ñaát doác. Hieän nay, coù laäp luaän cho raèng Vieät Nam phaûi "nhaûy" thaúng vaøo thôøi kyø coâng nghieäp hoùa vì nhö vaäy môùi traùnh ñöôïc nhöõng haïn cheá vì taøi nguyeân ñaát hieám hoi vaø taän duïng ñöôïc nguoàn lao ñoäng coù chaát löôïng töông ñoái cao. Khi ñoù, Vieät Nam seõ taêng tröôûng nhanh, coù theå baèng caùch chæ caàn taäp trung vaøo moät vaøi vuøng "tam giaùc phaùt trieån". Cuõng theo laäp luaän naøy, taïi sao ta laïi khoâng doàn söùc löïc vaø taøi nguyeân vaøo caùc vuøng ñoâ thò coù trieån voïng nhaát, vaø cöù ñeå cho noâng thoân ñôïi ñaáy ñeán khi caùc khu vöïc thöïc söï naêng ñoäng seõ taïo coâng aên vieäc laøm cho soá daân ngheøo noâng thoân? Ta neân nhôù moät vaøi ñieàu thöïc teá. Gaàn 75% toång soá lao ñoäng Vieät Nam laøm vieäc trong khu vöïc noâng nghieäp vaø laâm nghieäp, vaø khoaûng 80% daân cö sinh soáng taïi noâng thoân. Ngay khi soá coâng aên vieäc laøm taïi thaønh phoá taêng vôùi möùc 5%/naêm (nhö taïi Nam Trieàu Tieân, Indonesia vaø Malaysia trong nhöõng thaäp nieân qua), seõ phaûi maát haøng chuïc naêm ñeå möïc taêng tröôûng daân soá noâng thoân ngöng laïi, chöù chöa noùi ñeán giaûm bôùt. Thöïc teá laø, ít nhaát trong möôøi hay hai möôi naêm saép tôùi, daân ngheøo noâng thoân khoù coù 9 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  8. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá theå mong ñôïi moät söï giuùp ñôõ naøo ñoù töø caùc thaønh phoá. Taát nhieân, neáu neàn kinh teá ñoâ thò taêng tröôûng raát nhanh trong khi khu vöïc noâng thoân khoâng taêng, daân queâ seõ ñoå xoâ veà thaønh phoá ñeå tìm cuoäc soáng aám no hôn. Ñaây laø thöïc teá xaûy ra haøng ngaøy taïi chaâu Myõ La Tinh vaø chaâu Phi, vôùi nhöõng khu nhaø oå chuoät ñau loøng taïi thaønh phoá vaø nhöõng vuøng noâng thoân caèn coãi hoang vaéng. Ñaây khoâng phaûi laø moâ hình phaùt trieån cho Vieät Nam. Ngoaøi lyù do ñôn giaûn laø daân soá noâng thoân quaù lôùn ñeå thaønh phoá coù theå thu nhaän ñöôïc kòp thôøi, coøn raát nhieàu lyù do khaùc ñeå chöùng minh tính hôïp lyù cuûa vieäc phaùt trieån noâng thoân. Khoâng coù moät nöôùc chaâu AÙ phaùt trieån naøo, ngoaïi tröø caùc thaønh phoá - quoác gia, ñaõ coù theå taêng tröôûng nhanh maø khoâng xaây döïng tröôùc moät neàn moùng phaùt trieån vöõng vaøng taïi noâng thoân. Trung Quoác, Ñaøi Loan, Nam Trieàu Tieân, Thaùi Lan, Malaysia vaø Indonesia ñeàu ñaõ ñaàu tö raát nhieàu vaøo noâng nghieäp vaø ñaït ñöôïc nhöõng möùc taêng tröôûng nhanh caû trong noâng nghieäp cuõng nhö toaøn boä neàn kinh teá. Chieán löôïc khoân ngoan naøy döïa treân söï taän duïng caùc vuøng noâng thoân ñeå gaây döïng neàn moùng cho coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa, vaø traùi haún vôùi chieán löôïc cuûa moät soá ñoâng caùc nöôùc khaùc ñaõ choïn con ñöôøng "nhaûy" thaúng vaøo coâng nghieäp hoùa. Khoâng bao laâu sau, caùc nöôùc naøy thaáy roõ raèng, do khoâng coù cô sôû noâng thoân vöõng vaøng neân hoï ñaõ vaáp ngaõ. Khi ñoù, khoâng nhöõng taêng tröôûng kinh teá noùi chung bò aûnh höôûng maø möùc ngheøo ñoùi coøn cao hôn ôû caùc nöôùc chaâu AÙ ñang taêng tröôûng nhanh. Thaät trôù treâu cho caùc nöôùc ñaõ thaát baïi, nhöõng nöôùc ñaõ quan taâm ñuùng möùc ñeán khu vöïc noâng thoân ñaõ thaønh coâng khoâng chæ trong vieäc xoùa ñoùi giaûm ngheøo, maø ngay caû caùc ngaønh phi noâng nghieäp cuõng ñaõ taêng tröôûng nhanh hôn so vôùi caùc nöôùc chæ taäp trung vaøo coâng nghieäp. Caùch laäp luaän nhö treân - veà moät neàn noâng nghieäp vöõng maïnh vaø naêng ñoäng nhö con ñöôøng toái öu daãn ñeán taêng tröôûng kinh teá nhanh vaø coâng baèng - ñaõ ñöôïc caùc taùc giaû Johnston vaø Mellor ñeà xöôùng töø naêm 1961. Theo caùc taùc giaû naøy, noâng nghieäp ñoùng goùp vaøo vieäc phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc nhö sau: 1. Cung caáp löông thöïc thöïc phaåm cuõng nhö nguyeân lieäu ñeå söû duïng trong nöôùc. 2. Laø nguoàn thu ngoaïi teä. 3. Cung caáp thò tröôøng ngaøy caøng lôùn cho coâng nghieäp. 4. Taïo neân tích luõy trong nöôùc. 5. Cung caáp coâng aên vieäc laøm cho caùc ngaønh phi noâng nghieäp ngaøy caøng phaùt trieån. Ngoaøi naêm hình thöùc ñoùng goùp treân, taùc giaû Timmerii coøn nhaán maïnh vai troø ngaøy caøng lôùn cuûa noâng nghieäp trong vieäc ñaûm baûo an toaøn veà löông thöïc, naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng caùc nguoàn taøi nguyeân vaø xoùa ñoùi giaûm ngheøo. Giaùo sö Timmer cuõng ñaõ laäp luaän raèng caùc chính phuû thöôøng "hoïc qua thöïc haønh" vaø chính nhôø kinh nghieäm ñieàu phoái caùc chính saùch phaùt trieån noâng thoân maø ngaøy caøng trôû neân ñieâu luyeän hôn trong vieäc ñeà ra chính saùch. Theo oâng, taát caû caùc yeáu toá treân ñeàu goùp phaàn 10 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  9. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá thuùc ñaåy taêng tröôûng noùi chung. Trong moät soá coâng trình nghieân cöùu gaàn ñaây, giaùo sö Timmer coù gôïi yù raèng, noùi chung, trong caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån, moãi moät phaàn traêm taêng tröôûng trong noâng nghieäp thöôøng ñi ñoâi vôùi möùc taêng tröôûng gaàn nhö töông töï trong caùc ngaønh phi noâng nghieäp. Haàu heát caùc laäp luaän thieân veà noâng nghieäp nhö treân ñeàu ñaëc bieät coù lieân quan ñeán Vieät Nam. Neáu ñaûm baûo cho giaù caû noâng saûn ñöôïc hôïp lyù vaø cung caáp cô sôû haï taàng ñuùng möùc, "Caùch maïng Xanh" - töùc laø söï keát hôïp vieäc caùc gioáng caây troàng ñöôïc caûi tieán vôùi phaân boùn vaø thuûy lôïi - seõ deå ñöôïc thöïc hieän hôn. Naêng suaát noâng nghieäp coù theå taêng vôùi nhòp ñoä khoâng keùm nhieàu khu vöïc khaùc, vaø taùc duïng cuûa noù laïi roäng khaép hôn. Khi noâng daân ngaøy caøng mua haøng tieâu duøng noäi ñòa nhieàu hôn cuõng nhö coù nhu caàu lôùn hôn veà haøng hoùa vaø dòch vuï ñeå hoã trôï cho saûn xuaát ngaøy caøng taêng, saûn xuaát cuûa caùc ngaønh phi noâng nghieäp taïi thaønh phoá cuõng nhö noâng thoân cuõng seõ phaùt trieån theo. Söï taêng tröôûng cuûa caùc ngaønh saûn xuaát phi noâng nghieäp taïi noâng thoân seõ taïo coâng aên vieäc laøm cho daân chuùng ôû ñòa phöông, vaø nhôø vaäy, khoâng caàn phaûi haïn cheá vieäc di cö maø toác ñoä di daân vaøo thaønh phoá cuõng seõ giaûm moät caùch töï nhieân, thaønh phoá seõ ñôõ bò chen chuùc vaø ñôõ phaûi ñaàu tö toán keùm vaøo caùc cô sôû haï taàng. Saûn löôïng noâng nghieäp ngaøy caøng taêng seõ ñaûm baûo cho vieäc cung caáp löông thöïc thöïc phaåm ñöôïc oån ñònh, goùp phaàn taêng cöôøng xuaát khaåu ñoàng thôøi hoã trôï söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp cheá bieán noâng saûn. Nhö vaäy, taêng tröôûng trong noâng nghieäp seõ ñöa ñeán taêng tröôûng chung cuûa noâng thoân, taïo ra quan heä maät thieát hôn giöõa noâng thoân vaø thaønh phoá vaø hoã trôï vieäc oån ñònh xaõ hoäi do caùc cô hoäi laøm aên ñöôïc raûi ra moät caùch ñoàng ñeàu vaø nguoàn cung caáp löông thöïc thöïc phaåm ñöôïc ñaûm baûo. Ñoù laø nhöõng lôïi ích raát lôùn. Chieán löôïc taêng tröôûng noâng thoân theo höôùng thò tröôøng naøy khaùc haún vôùi chieán löôïc ñöôïc aùp duïng taïi Lieân Xoâ cuõng nhö ôû Vieät Nam vaøo nhöõng naêm ngay sau khi thoáng nhaát. Moâ hình keá hoaïch taäp tröng cuõ cho raèng chính quyeàn trung öông seõ ñaït ñöôïc hieäu quaû cao hôn trong vieäc thuùc ñaåy söï taêng tröôûng neáu döïa vaøo keá hoaïch chöù khoâng phaûi vaøo giaù caû. Thöïc teá ñaõ chöùng minh ngöôïc laïi: khi neàn kinh teá ñöôïc côûi môû hôn töø 1987, saûn löôïng löông thöïc thöïc phaåm ñaõ taêng gaàn 1 trieäu taán/naêm, töùc laø hôn caû gaáp ñoâi möùc taêng tröôûng trong möôøi naêm tröôùc ñoù. Ñieàu ñaùng noùi hôn nöõa, töø naêm 1987 trôû ñi, möùc taêng tröôûng GDP thöïc teá ñaït khoaûng 7%/naêm, trong khi töø 1976 ñeán 1986, möùc taêng tröôûng GNP chæ coù 4%/naêm. Theâm vaøo ñoù, phaûi noùi raèng noâng nghieäp cuõng nhö neàn kinh teá noùi chung ñaõ coù ñöôïc söï taêng tröôûng trong khi vieän trôï nöôùc ngoaøi raát ít, ñoàng thôøi Nhaø nöôùc ñaõ khoáng cheá ñöôïc laïm phaùt, laø moät vieäc tröôùc ñoù töôûng chöøng nhö khoâng theå laøm noãi. Coù moät moái lieân quan tröïc tieáp giöõa vieäc thay ñoåi chính saùch kinh teá vaø söï gia taêng cuûa tính hieäu quaû vaø taêng tröôûng. Chính saùch töï do hoùa ñaõ cho caùc hoä noâng daân nhieàu quyeàn töï chuû hôn. Caùc hoä noâng daân bieát söû duïng taøi nguyeân theá naøo cho coù hieäu quaû cao, vì hoï baét buoäc phaûi nhö theá. Neáu khoâng saùng suoát, hoï seõ phaûi ñöông ñaàu vôùi 11 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  10. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá nhöõng thöïc teá khaéc nghieät nhö naïn ñoùi hay nhöõng thaûm hoïa khaùc. Noâng daân laø nhöõng ngöôøi am hieåu hôn ai heát nhöõng söï khaùc bieät tinh teá veà ñaát ñai trong töøng maûnh ruoäng, thôøi tieát, heä thoáng thuûy lôïi vaø caùc gioáng caây troàng, v.v… Hoï bieát veà giaù trò cuûa vieäc söû duïng phaân boùn hay thuoác tröø saâu cuõng nhö veà thôøi ñieåm söû duïng thích hôïp. Hoï cuõng thöôøng toû ra höõu hieäu hôn caùc taäp theå trong vieäc phaân boå taøi nguyeân. Neáu ñöôïc tieáp caän vôùi nhöõng nguoàn taøi nguyeân lôùn hôn thì caùc noâng hoä cuõng thöôøng toû ra raát khoân ngoan trong vieäc söû duïng. Hôn nöõa, qua caùch hoï söû duïng taøi nguyeân, ví duï nhö söû duïng lao ñoäng baûn thaân vôùi cöôøng ñoä cao nhöng söû duïng ñaát vaø voán thì raát tieát kieäm, coù theå hieåu ñöôïc thöïc traïng cuûa caùc nguoàn taøi nguyeân naøy hieän nay. Trong khi coá gaéng taêng thu nhaäp toái ña cho gia ñình mình, hoï cuõng goùp phaàn laøm taêng naêng suaát cuûa soá lao ñoäng baùn thaát nghieäp vaø coá thu lôïi ích toái ña töø moãi taát ñaát vaø moãi ñoàng voán maø hoï ñöôïc söû duïng. Nhôø vaäy maø saûn löôïng taêng nhanh, ñieàu maø nhöõng ñôn vò coù tính chaát taäp theå khoâng theå laøm ñöôïc. Khoâng nhöõng tính hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng taøi nguyeân ñöôïc naâng cao, maø möùc ñaàu tö tö nhaân cuõng coù chieàu höôùng taêng leân. Trong ñieàu kieän laïm phaùt vaø cô hoäi ñaàu tö cho tö nhaân khoâng nhieàu, nhaát laø taïi noâng thoân, nhieàu noâng daân seõ tích tröõ nhieàu loaïi taøi saûn "khoâng sinh lôïi" nhö vaøng, nhaø cöûa hay löông thöïc thöïc phaåm ôû möùc cao hôn möùc thoâng thöôøng. Taøi saûn döï tröõ naøy giuùp hoï coù ñöôïc moät söï ñaûm baûo nhaát ñònh ñeà phoøng khi thôøi tieát xaáu hay oám ñau, nhöng khoâng giuùp ích gì cho saûn xuaát. Khi moâi tröôøng kinh teá vó moâ trôû neân oån ñònh hôn vaø ngaøy caøng coù nhieàu cô hoäi ñaàu tö cho tö nhaân, phaàn lôùn cuûa caûi "khoâng sinh lôïi" naøy seõ ñöôïc bieán thaønh nhöõng khoaûn ñaàu tö. Khi ñoù, chuùng seõ ñöôïc söû duïng ñeå ñaàu tö vaøo caùc taøi saûn coá ñònh trong caùc noâng hoä hoaëc seõ bieán thaønh voán (duø coù hay khoâng coù ngaân haøng) cho ngöôøi khaùc vay. Ñaây cuõng laø moät lyù do taïi sao moät neàn kinh teá theo höôùng thò tröôøng ñöôïc quaûn lyù toát thöôøng coù möùc taêng tröôûng cao hôn. Tuy nhieân, khoâng phaûi chæ coù töï do hoùa moâi tröôøng kinh teá khoâng thoâi maø coù theå laøm ñöôïc taát caû. Kinh nghieäm Trung Quoác cho thaáy raèng, ñeå duy trì möùc taêng tröôûng cao ban ñaàu trong saûn xuaát noâng nghieäp, caàn phaûi taêng cöôøng ñaàu tö vaø ñieàu chænh caùc chính saùch nhaèm taïo neân ñoäng löïc cuõng nhö caùc phöông tieän hoã trôï noâng daân taêng nhanh saûn xuaát. Ngoaøi ra, trieån voïng phaùt trieån noâng nghieäp cuûa Vieät Nam raát khaùc nhau tuøy theo vuøng. Neáu so 1991-93 vôùi naêm 1988, maëc duø caùc chính saùch sau naøy coù côûi môû hôn nhöng chæ ñoàng baèng soâng Cöûu Long laø phaùt huy ñöôïc vaø saûn xuaát luùa gaïo ñaõ taêng nhanh (40%), coøn ôû caùc vuøng khaùc saûn xuaát luùa gaïo chæ taêng 8% trong khi daân soá ñaõ taêng 9%. Khoaûng caùch naøy do nhieàu nguyeân nhaân vaø caàn phaûi ñöôïc tìm hieåu moät caùch thaáu ñaùo, ñeå caùc chính saùch ñöôïc ñeà ra thöïc söï hoã trôï cho vieäc taêng tröôûng chöù khoâng phaûi nhaèm laäp laïi söï "quaân bình" baèng caùch taêng ngaân saùch cho nhöõng döï aùn coù hieäu quaû kinh teá thaáp. Moät ñaát nöôùc coøn ngheøo nhö Vieät Nam khoâng neân theå hieän söï quan taâm veà ngöôøi ngheøo baèng caùch laõng phí nguoàn taøi nguyeân hieám hoi cuûa mình. Tuy nhieân, vaãn phaûi co moät soá chi tieâu ñeå giöõ caân ñoái giöõa nhu caàu xoùa 12 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  11. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá ñoùi giaûm ngheøo tröôùc maét vaø söï caàn thieát phaûi hoã trôï cho moät söï taêng tröôûng laâu daøi hôn. Thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa noâng nghieäp: caùc chính saùch ngaønh Ñeå saûn xuaát noâng nghieäp trong caû nöôùc coù theå taêng tröôûng moät caùch oån ñònh, caàn phaûi thöïc thi moät soá chính saùch maø chuùng toâi seõ moâ taû sau ñaây. Nhöõng chính saùch naøy thöôøng coù lieân quan tôùi khu vöïc noâng nghieäp vaø coù tính chaát quyeát ñònh ñoái vôùi söï thaønh coâng cuûa noã löïc phaùt trieån noâng thoân. Chính saùch ruoäng ñaát vaø quyeàn sôû höõu Boái caûnh lòch söû Vieät Nam ñaõ nhieàu laàn tieán haønh caûi caùch ruoäng ñaát trong voøng boán möôi naêm qua. Töø 1949 ñeán 1953, 1,5 trieäu ha ñaát ñöôïc phaân chia cho 2,4 trieäu noâng hoä taïi mieàn Baéc. Töø 1953 ñeán 1955, theâm 895.000 ha ñöôïc phaân chia cho noâng daân. Nhôø vaäy maø hoï taêng nhanh saûn xuaát, vaø saûn löôïng löông thöïc naêm 1957 ñaït ñöôïc 3,95 trieäu taán, cao hôn caû saûn löôïng cao nhaát taïi mieàn Baéc tröôùc Ñaïi chieán theá giôùi laàn thöù Hai laø 2,4 trieäu taán. Nhöõng con soá naøy töông ñöông vôùi tyû leä taêng tröôûng 2,8%/naêm. Tröôùc naêm 1975, moät soá bieän phaùp nhaèm caûi caùch ruoäng ñaát cuõng ñöôïc aùp duïng taïi mieàn Nam. Taïi nhöõng vuøng do löïc löôïng Caùch maïng kieåm soaùt, 750.000 ha ñöôïc phaân phoái laïi cho nhaân daân. Trong khi ñoù, chính quyeàn Saøi Goøn cuõng tieán haønh hai cuoäc phaân chia ñaát ñai ôû qui moâ lôùn. Trong cuoäc phaân chia thöù nhaát töø naêm 1955 ñeán 1960, hoï ñaõ tröng thu 650.000 ha cuûa caùc ñòa chuû vaø baùn laïi cho taù ñieàn. Ñaây laø moät phaàn ba toång dieän tích ñaát canh taùc taïi mieàn Nam luùc aáy. Tuy vaäy, moãi moät noâng hoä vaãn coù quyeàn giöõ laïi tôùi 115 ha. Sau naêm 1970, cuoäc caûi caùch thöù nhì mang teân "Ngöôøi Caøy Coù Ruoäng" ñöôïc xuùc tieán. Sau naêm 1975, trong nhöõng cuoäc phaân phoái laïi ruoäng ñaát keá tieáp, Nhaø nöôùc ñaõ laáy 270.000 ha cuûa nhöõng ngöôøi coù nhieàu ñaát hôn möùc bình quaân chia cho nhöõng ngöôøi khoâng coù ñaát. Ruoäng ñaát vaø quyeàn sôû höõu bò xaùo troän nhieàu laàn vaø coù xu höôùng chia nhoû. Ñöôøng loái chính saùch sau naêm 1975 ñöôïc theå hieän raát roõ trong Hieán Phaùp naêm 1980. Theo Hieán phaùp, ñaát ñai laø sôû höõu cuûa toaøn daân, vaø phaàn lôùn ñöôïc giao cho caùc hôïp taùc xaõ vaø noâng tröôøng khai thaùc. Töø naêm 1976 ñeán 1980, khi chính saùch naøy ñöôïc thöïc thi, naêng suaát luùa giaûm töø 2,23 taán/ha xuoáng chæ coøn 2,08 taán/ha maëc duø Nhaø nöôùc ñaõ taêng cöôøng ñaàu tö vaøo noâng nghieäp. Trong tình hình naøy, Vieät Nam buoäc phaûi taêng möùc nhaäp khaåu löông thöïc thöïc phaåm töø 1,2 trieäu taán naêm 1976 leân 2,0 trieäu taán naêm 1980. Chính saùch giao ñaát cho hôïp taùc xaõ vaø noâng tröôøng khai thaùc roõ raøng laø khoâng coù hieäu quaû, vaø khoâng chæ laøm cho khu vöïc noâng nghieäp maø caû neàn kinh teá bò trì treä. 13 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  12. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá Chæ thò 100 CT/TW thaùng Gieâng naêm 1981 cho pheùp caùc hôïp taùc xaõ giao khoaùn ruoäng ñaát cho caùc hoä noâng daân. Chính saùch naøy ñaõ taïo ra moät ñoäng löïc to lôùn khuyeán khích noâng daân phaùt trieån saûn xuaát. Töø naêm 1981 ñeán 1985, naêng suaát luùa ñaõ taêng 24% vaø saûn löôïng löông thöïc taêng 27%. Saûn löôïng noâng nghieäp taêng 5-6%/naêm. Ñaây laø moät söï thaønh coâng vöôït böïc. Tuy nhieân, möùc taêng tröôûng naøy khoâng ñöôïc duy trì do caùc chính saùch khaùc cuûa Nhaø nöôùc khoâng hoã trôï. Khi naêng suaát taêng, möùc ñoùng goùp cuûa caùc noâng hoä cuõng phaûi taêng theo, ñoâi khi vôùi toác ñoä coøn nhanh hôn caû toác ñoä taêng tröôûng cuûa saûn löôïng. Coù nôi, möùc ñoùng goùp tröôùc ñoù laø 50-60% taêng leân ñeán 80% cuûa saûn löôïng khieán thu nhaäp cuûa noâng daân giaûm suùt roõ reät. Tình traïng naøy cuøng vôùi sieâu laïm phaùt naêm 1986 vaø thay ñoåi caùnh keùo giöõa giaù noâng saûn vaø giaù haøng coâng nghieäp ñaõ aûnh höôûng naëng neà ñeán saûn xuaát, laøm cho saûn xuaát taêng chaäm vaø thaäm chí naêm 1987 - ñaàu naêm 1988 ñaõ gaây neân naïn ñoùi taïi moät soá vuøng. Nghò quyeát 10 (thaùng Tö naêm 1988) ñaõ cho pheùp noâng daân ñöôïc söû duïng ñaát töø 10 ñeán 15 naêm. Quyeát ñònh naøy cuõng thay ñoåi toaøn boä moái quan heä giöõa noâng daân vaø hôïp taùc xaõ, do noâng daân ñöôïc quyeàn töï quyeát ñònh troàng nhöõng gì vaø baùn ôû ñaâu. Höôûng öùng cuûa noâng daân ñöôïc theå hieän qua söï taêng voït veà saûn löôïng thoùc töø 16 trieäu taán naêm 1986 vaø 17 trieäu taán naêm 1988 leân 21,1 trieäu taán naêm 1993. Tuy nhieân, vaãn coøn moät soá vaán ñeà vöôùng maéc, maëc duø ñaõ ñöôïc xöû lyù moät phaàn trong Luaät Ñaát ñai naêm 1993. Nôi naøo caùc hôïp taùc xaõ vaãn naém quyeàn kieåm soaùt ñaát vaø nöôùc, nôi ñoù hoï cuõng chi phoái luoân hoaït ñoäng cuûa noâng daân. Thôøi haïn söû duïng ñaát ñöôïc quy ñònh ít nhaát laø 10 naêm nhöng ñaát thöôøng bò phaân chia laïi sau thôøi gian ngaén hôn. Ñaát ñöôïc chia thaønh nhieàu loâ nhoû vaø phaân phoái raûi raùc cho moãi noâng hoä. Ñaát ñai khoâng ñöôïc chuyeån nhöôïng vaø khoâng theå ñöôïc söû duïng ñeå laøm theá chaáp. Tranh chaáp ruoäng ñaát xaûy ra ôû nhieàu nôi. Ñöôïc bieát, ñaõ coù hôn 200.000 tröôøng hôïp töø naêm 1988. Nhöõng söï ñình treä cuõng nhö khoù khaên trong vieäc thöông löôïng thueâ ñaát ñaõ laøm cho nhieàu nhaø ñaàu tö naûn chí. (Taïi caùc thaønh phoá, thò tröôøng chôï ñen veà ñaát ñai hoaït ñoäng gaàn nhö coâng khai, nhöng quy cheá nhö theá naøo thì khoâng roõ). Nhöõng vaán ñeà neâu treân taäp trung ôû mieàn Baéc, nôi cheá ñoä hôïp taùc xaõ ñaõ ñöôïc aùp duïng moät caùch roäng khaép. Traùi laïi, taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long, ngay caû vaøo naêm 1980, chæ khoaûng moät phaàn ba ñaát ñai laø khoâng phaûi do caùc noâng hoä quaûn lyù. Noùi chung, caùc böôùc caûi caùch töø naêm 1988 chöa thaønh coâng trong vieäc cuûng coá nieàm tin cuûa noâng daân vaøo quyeàn söû duïng ñaát vaø khuyeán khích hoï ñaàu tö laâu daøi, nhöng tình hình coù khaùc tuøy theo töøng vuøng. ÔÛ ñoàng baèng soâng Cöûu Long, nieàm tin cuûa noâng daân vaøo quyeàn söû duïng ñaát döôøng nhö vöõng chaéc hôn so vôùi ôû ñoàng baèng soâng Hoàng. ÔÛ mieàn Baéc, vieäc xaùo troän ruoäng ñaát thöôøng xuyeân laøm cho nhieàu noâng daân khoâng muoán ñaàu tö laâu daøi vaøo ñaát. Trong caû nöôùc, nhöng ñaëc bieät laø ôû mieàn Baéc, khoâng deã gì mua ñaát moät caùch döùt khoaùt ñeå söû duïng laâu daøi. Nôi naøo caùc quyeàn haïn treân ñaát ñai khoâng ñöôïc mua baùn deã daøng, nôi ñoù ngöôøi daân seõ ngaàn ngaïi ñi vaøo nhöõng hoaït ñoäng môùi vì luùc naøo cuõng hoang mang sôï maát ñaát vaø nhö vaäy, maát luoân yeáu toá 14 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  13. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá ñaûm baûo cuoäc soáng, duø chæ ôû möùc toái thieåu. Ñaây laø thöïc teá ñaõ xaûy ra ôû vuøng Ñoâng Baéc Thaùi Lan vaø ñaõ coù nguy cô bò laëp laïi ôû Vieät Nam, nhaát laø ôû mieàn Baéc. Caùc chính saùch veà ruoäng ñaát tröôùc ñaây ñöôïc ñeà ra vì söï lo ngaïi raèng Vieät Nam seõ coù moät giai caáp noâng daân khoâng coù ñaát vaø seõ phaûi gaùnh chòu haäu quaû khoâng hay nhö vaøo nhöõng giai ñoaïn lòch söû tröôùc ñaây. Do vaäy, taïi nhöõng vuøng ñoâng daân cö, ñaát ñöôïc giao cho xaõ vaø hôïp taùc xaõ ñeå chia laïi cho caùc noâng hoä. Nôi naøo ñaát khan hieám, ñaát ñöôïc phaân phoái laïi theo ñònh kyø ñeå coù theå chia theâm cho nhöõng hoä tröôùc ñoù nhaän ñöôïc ít, hoaëc giao ruoäng cho lôùp thanh nieân môùi lôùn leân muoán laøm noâng nghieäp. Ñuùng laø bieän phaùp naøy coù laäp laïi moät söï coâng baèng naøo ñoù, nhöng maët khaùc laïi gaây khoù khaên cho vieäc ñaàu tö vaøo ñaát vaø haïn cheá söï chuyeån höôùng cuûa noâng daân sang nhöõng hoaït ñoäng coù möùc sinh lôïi cao hôn. Noùi caùch khaùc, bieän phaùp naøy ñöôïc nhieàu ngöôøi uûng hoä vaø cho pheùp chia seû söï ngheøo ñoùi, nhöng khoâng giuùp gì cho moät neàn noâng nghieäp naêng ñoäng. OÅn ñònh cheá ñoä söû duïng ruoäng ñaát vaø hoã trôï vieäc lao ñoäng di chuyeån giöõa caùc vuøng cuõng nhö caùc ngaønh trong moät neàn kinh teá taêng tröôûng nhanh vaø caân ñoái seõ coù taùc duïng laøm giaûm bôùt chöù khoâng laøm gia taêng söï ngheøo ñoùi. Voán dó khoâng thích ruûi ro, chæ ngöôøi daân môùi bieát roõ neân laøm theá naøo ñeå taän duïng nhöõng cô hoäi laøm aên taïi ñòa phöông mình. Taïo ñieàu kieän cho hoï mua baùn ñaát deã daøng seõ coù taùc duïng toát. Kinh nghieäm cuõng cho thaáy, khi cho noâng daân ñöôïc quyeàn quaûn lyù ñaát laâu naêm, saûn löôïng ñaõ taêng. Cuõng nhö vaäy, noâng daân seõ chæ ñaàu tö vaøo maûnh ñaát cuûa mình khi bieát chaéc raèng hoï seõ ñöôïc gaët haùi thaønh quaû cuûa vieäc ñaàu tö naøy. Luaät ñaát ñai naêm 1993 : moät böôùc tieán Giôø ñaây, Chính phuû Vieät Nam ñaõ coù moät chính saùch roõ raøng, maëc duø ñaát ñai khoâng phaûi laø sôû höõu cuûa nhöõng ngöôøi canh taùc noù, nhöõng ngöôøi naøy (noâng daân) ñöôïc quyeàn söû duïng ñaát laâu daøi. Luaät Ñaát ñai naêm 1993 noùi roõ raèng, thôøi gian söû duïng ñaát troàng caây haøng naêm laø 20 naêm. Thôøi gian söû duïng ñaát röøng laø 40 naêm. Luaät phaùp cho pheùp thöøa keá, chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng ñaát cuõng nhö duøng laøm theá chaáp ñeå vay voán ngaân haøng. Ñaây laø moät böôùc tieán, nhöng vaãn chöa ñuû ñeå khuyeán khích ñaàu tö moät caùch höõu hieäu nhaát. Hieän nay, caùc vuï chuyeån nhöôïng ñaát vaãn phaûi ñöôïc chính phuû ñòa phöông chaáp thuaän, vaø trong thöïc tieãn thöôøng gaëp khoù khaên neáu caùc beân muoán chuyeån nhöôïng khoâng thuoäc cuøng moät ñòa phöông. Ngay caû ñoái vôùi noâng daân Vieät Nam ôû cuøng tænh nhöng laïi khaùc huyeän, vieäc mua baùn quyeàn söû duïng ñaát cuõng khoâng ñôn giaûn. Thöïc teá nay haïn cheá khaû naêng aùp duïng luaät phaùp vaø gaây khoù khaên cho caùc nhaø ñaàu tö trong vieäc gom ñaát. Neân tieán ñeán vieäc hieån nhieân coâng nhaän caùc vuï chuyeån nhöôïng ruoäng ñaát khi beân muoán mua vaø beân muoán baùn ñeán ñaêng kyù chính thöùc vôùi chính quyeàn. Coù theå giaûi quyeát söï lo ngaïi veà nhöõng "ngöôøi ngoaøi" ñeán mua ñaát baèng caùch cho ngöôøi cuûa ñòa phöông ñöôïc quyeàn öu tieân mua tröôùc vôùi möùc giaù do beân baùn quy ñònh, vaø möùc giaù naøy cuõng seõ quyeát ñònh luoân möùc thueá maø ngöôøi baùn phaûi traû. 15 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  14. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá Nhaø nöôùc cuõng vaãn quaûn lyù phöông thöùc söû duïng ñaát. Moät khi ñaõ ñoàng yù cho noâng daân ñöôïc quyeàn söû duïng ñaát laâu naêm, chính quyeàn khoâng neân buoäc hoï phaûi xin pheùp moãi khi hoï muoán thay ñoåi loaïi caây troàng. Trong kinh teá thò tröôøng, quy hoaïch vuøng thöôøng khoâng coù nghóa laø kieåm soaùt chaët cheõ caùch söû duïng ñaát noâng nghieäp, maø chuû yeáu laø nhaèm ngaên chaën caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp hay thöông maïi ôû nhöõng nôi khoâng phuø hôïp. Nhöõng tröôøng hôïp söû duïng ñaát khoâng ñuùng (nhö khi troàng saén treân söôøn ñoài gaây neân naïn xoùi moøn ñaát) roõ raøng laø do ngöôøi daân khoâng an taâm veà quyeàn söû duïng ñaát cuûa mình neân khai thaùc ñaát coù tính chaát boùc loät ñeå kieám lôïi tröôùc maét. Trong tröôøng hôïp naøy, coâng taùc khuyeán noâng seõ coù hieäu quaû hôn laø ban haønh quy cheá. Tuy nhieân, caàn phaûi ban haønh quy cheá söû duïng ñaát ôû nhöõng löu vöïc caàn ñöôïc baûo veä ñeå ngöôøi coù quyeàn söû duïng ñaát khoâng gaây neân xoùi moøn ñaát. Tôùi moät luùc naøo ñoù, seõ caàn phaûi cuûng coá thôøi gian höôûng duïng ñaát theâm nöõa, coù theå laø baèng caùch taùi caáp quyeàn söû duïng ñaát theo ñònh kyø vaø moät caùch gaàn nhö töï ñoäng. Thôøi haïn 20 naêm laø ñuû ñoái vôùi haàu heát caùc khoaûn ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän hoâm nay, nhöng khi thôøi gian söû duïng ñaát gaàn heát, caùch xöû theá ngöôøi daân coù theå seõ khaùc ñi vaø coù theå seõ laøm cho naêng suaát giaûm suùt. Do vaäy, tieán daàn ñeán vieäc giao cho noâng daân quyeàn söû duïng ñaát vónh vieãn seõ giuùp hoï an taâm ñaàu tö nhieàu hôn vaøo maûnh ñaát cuûa mình vaø möùc sinh lôïi cuûa caùc khoaûn ñaàu tö naøy cuõng seõ cao hôn. Moät trong nhöõng thöû thaùch lôùn ñoái vôùi Nhaø nöôùc khoâng phaûi chæ laø vieäc thay ñoåi luaät phaùp (ñieàu naøy ñaõ ñöôïc thöïc hieän phaàn naøo qua Luaät Ñaát ñai naêm 1993), maø coøn laø vieäc thay ñoåi söï caûm nhaän cuûa ngöôøi daân raèng, chính quyeàn ñòa phöông thöïc söï coù thay ñoåi vaø cho pheùp cuõng nhö toân troïng quyeàn söû duïng ñaát laâu naêm cuûa ngöôøi daân. Ñeå cuûng coá nieàm tin naøy, Nhaø nöôùc coù theå trao cho noâng daân giaáy chöùng nhaän veà quyeàn söû duïng ñaát, trong ñoù coù ghi roõ thôøi haïn coù theå hieäu löïc. Neáu caùc ñòa phöông khoâng töø boû chính saùch cöù moät vaøi naêm laïi phaân chia laïi ruoäng ñaát, noâng daân seõ khoâng bao gkôø boû voán vaøo nhöõng khoaûn ñaàu tö ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian hôn ñeå sinh lôïi. Do vaäy, vieäc thöïc thi luaät phaùp khoâng keùm phaàn quan troïng so vôùi vieäc ban haønh luaät. Xaây döïng cô cheá phaùp lyù vaø cöôõng cheá vieäc thöïc thi noù seõ goùp phaàn ñaûm baûo cho noâng daân ñöôïc höôûng lôïi töø caùc khoaûn ñaàu tö cuûa mình, vaø khoâng ñeå hoï maát caùc khoaûn ñaàu tö naøy maø khoâng ñöôïc ñeàn buø moät caùch xöùng ñaùng. Vieäc chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng ñaát phaûi mang tính chaéc chaén vaø deã thöïc hieän. Caùc vuï tranh chaáp phaûi ñöôïc giaûi quyeát moät caùch coâng baèng vaø coù theå döï baùo ñöôïc, vaø caùch giaûi quyeát phaûi mang tính phaùp luaät chöù khoâng neân ñeå ñòa phöông tuøy yù quyeát ñònh. Moät vaán ñeà coù lieân quan laø vaán ñeà thueá vaø leä phí ñi keøm vôùi ñaát ñai. Thueá noâng nghieäp chính thöùc tröôùc ñaáy khoâng cao vaø gaàn ñaây ñaõ ñöôïc giaûm xuoáng möùc töông ñöông khoaûng 7% cuûa giaù trò saûn löôïng. Treân thöïc teá, coøn moät soá leä phí vaø phuï phí khaùc laøm cho toång chi phí cuûa noâng daân cao hôn. Trong Baûng II, thueá ñaát ñai vaø caùc khoaûn phí noùi treân ñöôïc theå hieän nhö moät phaàn cuûa giaù trí saûn löôïng. 16 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  15. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá Baûng 7.2 Caùc khoaûn phí traû cho Hôïp taùc xaõ (tính baèng % cuûa Saûn löôïng) Thueá ñaát 7% - 8% Thuûy lôïi 5% - 10% Laøm ñaát 3% - 5% Phaân boùn voâ cô 8% - 10% Thuoác tröø saâu 3% - 5% Caùc khoaûn phí khaùc 5% - 10% Toång coäng * 31% - 48% * theâm 15-20 ngaøy coâng/naêm. Chöa tính phí hoïc ñöôøng, y teá vaø caùc khoaûn phí khaùc Neáu caùc khoaûn phí ñöôïc aán ñònh moät caùch tuøy tieän vaø khoâng ñöôïc söï ñoàng tình cuûa taäp theå hoaëc khoâng phaûi ñeå chi traû cho dòch vuï naøo ñoù, ñaàu tö seõ mang nhieàu tính ruûi ro hôn. Luùc aáy, quyeån söû duïng ñaát oån ñònh khoâng coøn yù nghóa giaø vì moät phaàn lôùn cuûa giaù trò saûn löôïng bò laáy ñi maø khoâng theå döï baùo tröôùc ñöôïc laø bao nhieâu. Ngay caû hieän nay, phaàn bò laáy ñi coù theå tôùi moät nöûa cuûa giaù trò saûn löôïng, tuy con soá naøy coù bao goàm moät phaàn chi phí saûn xuaát. Traùi laïi, cô cheá thueá luõy tieán, vôùi nhöõng möùc thueá cao daàn khi dieän tích ñaát lôùn hôn, laø caùch höõu hieäu ñeå haïn cheá vieäc ñaàu cô ñaát maø khoâng caàn phaûi ngaên caám baèng phaùp luaät. Cô cheá thueá luõy tieán seõ giuùp giöõ theá caân baèng giöõa hai muïc tieâu laø thöïc hieän chuû nghóa quaân bình vaø ñaït ñöôïc hieäu quaû cao, vaø seõ haïn cheá toác ñoä phaùt trieån cuûa caùc noâng traïi thaät lôùn. Toùm laïi, nhöõng böôùc chính saùch tích cöïc trong Luaät Ñaát ñai naêm 1993 caàn ñöôïc cuûng coá vaø môû roäng, ñeå taùc duïng cuûa vieäc coù quyeàn söû duïng vaø chuyeån nhöôïng ñaát oån ñònh ñöôïc thöïc hieän ñaày ñuû. Caùc böôùc chính saùch caàn coù trong töông lai goàm coù: 1. Gia haïn quyeàn söû duïng ñaát moät caùch ñònh kyø vaø töï ñoäng. 2. Cho pheùp chuyeån nhöôïng quyeàn söû duïng ñaát moät caùch deã daøng cho baát cöù ngöôøi naøo muoán mua. 3. Caáp giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát coù ghi roõ thôøi haïn. 4. Xaây döïng cô cheá phaùp lyù nhaèm baûo veä quyeàn söû duïng ñaát. 5. Haïn cheá caùc khoaûn phí tuøy tieän hay taêng möùc thueá. 6. Ban haønh cô cheá thueá luõy tieán ñeå haïn cheá vieäc ñaàu cô ñaát Cô sôû haï taàng noâng thoân 17 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  16. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá Nhieàu vuøng noâng thoân ôû Vieät Nam, keå caû haàu heát nhöõng vuøng raát ngheøo, hieän ôû trong tình traïng bò caùch ly vaø thieáu cô sôû haï taàng. (Coù moät soá vuøng ñaát raát ngheøo do ñaát caèn coõi vaø bò thieân tai lieân tuïc nhöng khoâng theå noùi laø bò coâ laäp do naèm khoâng xa caùc truïc ñöôøng lôùn). Cô sôû haï taàng bao goàm ñöôøng saù, caàu, coâng trình thuûy lôïi, heä thoáng möông maùng, heä thoáng caáp ñieän cuøng caùc phöông tieän lieân laïc khaùc nhö ñieän thoaïi. Khi moät vuøng bò caùch ly, vieäc vaän chuyeån vaät tö noâng nghieäp, nhö phaân boùn, ñeáùn cho noâng daân vaø ngöôïc laïi, vaän chuyeån noâng saûn ñeán thò tröôøng laø raát khoù khaên vaø toán keùm. Keát quaû laø noâng daân phaûi mua vaät tö vôùi giaù cao nhöng chæ baùn saûn phaåm ñöôïc vôùi giaù thaáp, ngay khi caùc trung gian thu mua khoâng coù laõi nhieàu, vì chi phí vaän chuyeån ñeán caùc chôï ôû thaønh phoá quaù ñaét. Tröôùc ñaây, ngaân saùch ñaàu tö cho cô sôû haï taàng vaø noâng nghieäp ñöôïc phaân boå theo caùc kinh teá taäp trung ít quan taâm tôùi khaû naêng sinh lôïi. Tình traïng naøy vaãn ñang tieáp dieãn trong moät soá tröôøng hôïp. Hieän nay, voán ñaàu tö vaãn taäp trung nhieàu vaøo caùc döï aùn lôùn veà thuûy lôïi vaø phaùt trieån caây coâng nghieäp, vaø phaàn ngaân saùch daønh cho chuùng vaãn coøn raát lôùn. Trong khi ñoù, ñöôøng saù khoâng ñöôïc quan taâm tu boå ñuùng möùc. Söûa chöõa vaø baûo quaûn moät con ñöôøng duø sao cuõng ít toán keùm hôn laøm môùi hoaøn toaøn. Hieäu suaát kinh teá cuûa vieäc söûa chöõa ñöôøng saù thöôøng raát cao, thaäm chí treân 50%/naêm. Coù nghóa laø, ngay khi khoâng coù thu nhaäp töø loä phí, chæ vieäc giaûm chi phí vaän chuyeån neáu coù ñöôøng saù toát coäng vôùi vieäc haøng naêm khoâng phaûi toán keùm nhieàu ñeå söûa chöõa cô baûn ñaõ laø moät caùi lôïi raát lôùn veà maët kinh teá. Tuy nhieân, kinh phí cho vieäc söûa chöõa phaûi ñöôïc trích töø thu nhaäp thueá chung. Vaán ñeà ñöôøng saù noùi chung vaø söûa chöõa ñöôøng saù noùi rieâng phaûi ñöôïc öu tieân nhieàu hôn so vôùi hieän nay. Ñoàng thôøi, cuõng caàn phaûi xaây döïng ñöôøng môùi, vôùi chaát löôïng vaø maät ñoä tuøy theo löôïng giao thoâng seõ coù sau khi caùc con ñöôøng naøy ñöôïc ñöa vaøo söû duïng. (ÔÛ moät soá nôi, nhö moät vaøi vuøng taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long, giao thoâng ñöôøng soâng coù theå laø moät phöông aùn toát.) Tín duïng noâng thoân hay thaäm chí caû coâng taùc khuyeán noâng cuõng seõ khoâng thaønh coâng neáu caùc noâng traïi bò caùch bieät vaø gaàn nhö phaûi töï cung töï caáp. Noái lieàn caùc vuøng heûo laùnh vôùi thò tröôøng seõ giuùp noâng nghieäp ñi vaøo thaâm canh vaø ñöôïc chuyeân moân hoùa ñoàng thôøi thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng phi noâng nghieäp phaùt trieån, vì luùc aáy caû thöông nghieäp laãn cheá bieán noâng saûn cuõng seõ coù ñieàu kieän phaùt trieån deã daøng hôn. Caùc thò tröôøng lao ñoäng thöôøng hoaït ñoäng toát hôn khi nhaân löïc ñöôïc di chuyeån töø vuøng naøy sang vuøng khaùc moät caùch deã daøng vaø ít toán keùm. Ñöôøng saù toát cuõng giuùp cho vieäc thu thaäp thoâng tin vaø coù thoâng tin kòp thôøi veà giaù caû, coâng aên vieäc laøm, coâng ngheä saûn xuaát, v.v… Ñaây thöôøng laø nhöõng böôùc ñaàu tieân ñeå thoaùt khoûi caûnh ñoùi ngheøo. Quan troïng hôn heát, heä thoáng ñöôøng saù toát seõ goùp phaàn taïo döïng moät neàn kinh teá quoác daân thoáng nhaát thöïc thuï trong ñoù taát caû caùc ñòa phöông seõ coù ñieàu kieän giao thöông vôùi nhau. 18 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  17. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá Khi maïng löôùi ñöôøng saù ñaõ ñöôïc caûi tieán, seõ ñeán löôït taäp trung naâng caáp caùc coâng trình thuûy lôïi vaø thoaùt nöôùc, nhaát laø taïi caùc vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø soâng Hoàng. Cho ñeán nay, moät soá döï aùn ñoøi hoûi voán ñaàu tö lôùn cuûa Nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc nghieân cöùu vaø xaùc ñònh ôû möùc tieàn khaû thi (töùc laø coøn phaûi laøm ñeà aùn thieát keá chi tieát hôn, nhöng veà sô boä, döï aùn ñaàu tö coù tính khaû thi veà maët kyõ thuaät vaø coù söùc haáp daãn veà maët kinh teá). Taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long, caùc döï aùn töôùi tieâu nöôùc vaø cô sôû haï taàng noâng thoân coù lieân quan yeâu caàu treân 500 trieäu USD voán ñaàu tö. Moät danh muïc töông töï ñang ñöôïc ñeà ra cho ñoàng baèng soâng Hoàng, vaø taát nhieân, caùc ñoàng baèng nhoû thuoäc löu vöïc caùc con soâng nhoû ven bieån mieàn Trung cuõng caàn ñöôïc ñaàu tö. Trong nhieàu tröôøng hôïp ngay caû khoâng phaûi trong caùc vuøng chaâu thoå soâng, xaây döïng hoà chöùa nöôùc vaø caùc heä thoáng thuûy lôïi nhoû cuõng coù hieäu quaû kinh teá cao neáu ñoàng thôøi xaây döïng ñöôøng saù keøm theo. Neân keát hôïp moät soá caùc heä thoáng thuûy lôïi naøy vôùi vieäc taùi troàng röøng ôû thöôïng löu nhaèm ngaên chaën hieän töôïng boái laéng keânh möông vaø ao hoà nhanh choùng, cuõng nhö laøm giaûm hieän töôïng haïn haùn vaø luõ luït theo chu kyø thöôøng ñi ñoâi vôùi vieäc phaù röøng. Nhöõng heä thoáng thuûy lôïi coù qui moâ lôùn thöôøng gaëp phaûi moät soá khoù khaên ñaùng keå. Caùc vaán ñeà nhö nöôùc maën xaâm nhaäp taïi haï löu, soát reùt, nöôùc chua pheøn ôû cuoái nguoàn, v.v… phaûi ñöôïc xem xeùt trong ñeà aùn thieát keá ñeå traùnh hay ñeå haïn cheá baèng caùch ñaàu tö vaøo caùc bieän phaùp phoøng choáng ôû nôi khaùc. Hôn nöõa, thuûy lôïi phí quaù thaáp neân thu nhaäp khoâng ñuû ñeå ñaûm baûo ngay vieäc baûo quaûn maùy moùc chöù chöa noùi ñeán trang traûi chi phí khaáu hao hay chi phí laõi. Ít nöôùc naøo baét noâng daân phaûi traû thuûy lôïi phí ñuùng möùc, nhöng kinh nghieäm cho thaáy, söï thieáu huït trong thu nhaäp seõ daãn ñeán vieäc cung caáp dòch vuï khoâng ñaày ñuû vaø chaát löôïng dòch vuï giaûm suùt theo thôøi gian. Trong chöøng möùc coù theå laøm ñöôïc, neân ruùt kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc khaùc trong vieäc thieát keá vaø thöïc hieän caùc döï aùn loaïi naøy. Trong nhieàu tröôøng hôïp, vaán ñeà ñaùng quan taâm laø tieâu chöù khoâng phaûi töôùi nöôùc. Hieän nay ngöôøi ta duøng caùc maùy bôm ñieän lôùn taäp trung ñeå tieâu nöôùc. Neân tìm nhöõng phöông aùn vaãn höõu hieäu nhöng ít toán keùm vaø linh hoaït hôn, nhö caùc maùy bôm ñieän côõ nhoû. Duø sao ñi nöõa, vieäc cuûng coá heä thoáng caáp ñieän seõ cho pheùp noâng daân söû duïng nhieàu loaïi maùy bôm ñieän ñeå tieâu nöôùc. Tuy nhieân, do nhieàu nguyeân nhaân, giaù bôm nöôùc coù theå raát cao ôû nhöõng vuøng deã bò ngaäp. Tuy möùc giaù ñieän cô baûn ñöôïc aùp duïng cho hôïp taùc xaõ laø khoaûng 400 ñoàng/kw-giôø, treân thöïc teá, nhieàu hoä noâng daân söû duïng ñieän cho sinh hoaït gia ñình nhöng laïi tính nhö chi phí bôm nöôùc trong ñoàng hoà ñieän cuûa taäp theå. Ngoaøi ra, khoâng phaûi luùc naøo caùc noâng hoä cuõng traû tieàn ñaày ñuû cho möùc tieâu thuï ñieän cuûa mình. Keát quaû laø giaù ñieän ôû nhieàu nôi leân ñeán 1.000 ñoàng/kw- giôø. Ñaây laø möùc giaù raát cao ñoái vôùi moät soá vuøng. Coù nhieàu vieäc caàn phaûi laøm ôû ñaây. Taát nhieân, tröôùc heát, trong vieäc ño löôøng neân taùch möùc tieâu thuï ñieän sinh hoaït khoûi möùc tieâu thuï ñieän duøng ñeå bôm nöôùc. Taäp 19 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  18. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá theå khoâng neân gaùnh chòu chi phí tieâu thuï ñieän caù nhaân. Neáu chi phí bieân teá cuûa vieäc saûn xuaát vaø phaân phoái ñieän muøa möa ñeå huùt nöôùc chæ laø 300 ñoàng, thì giaù ñieän phaûi ñöôïc quy ñònh ñuùng möùc nhö vaäy, tröø phi Nhaø nöôùc muoán trôï caáp cho noâng daân ñeå haï bôùt giaù thaønh saûn xuaát thöïc teá cuûa hoï. Giaù thaønh bình quaân cuûa nhöõng nguoàn cung caáp ñieän môùi taát nhieân laø cao hôn nhieàu, nhöng khi ñieän doài daøo trong muøa möa, vieäc ñònh giaù döïa treân giaù thaønh bình quaân laø khoâng caàn thieát. Coù theå aùp duïng phöông aùn ñeå ñòa phöông taøi trôï moät phaàn naøo ñoù cho maïng löôùi phaân phoái, coøn ngöôøi daân chæ traû chi phí bieân teá cuûa vieäc saûn xuaát ñieän. Ngoaøi ra. Nhaát thieát phaûi caûi tieán vieäc ño löôøng möùc tieâu thuï, tính tieàn vaø thu phí. Neáu ñöôïc thöïc hieän ñoàng boä, nhöõng bieän phaùp treân seõ giuùp cho vieäc bôm nöôùc ñöôïc thöïc hieän treân moät dieän tích lôùn hôn vaø saûn löôïng noâng nghieäp seõ cao hôn. Quaù trình phaùt trieån noâng thoân thöôøng baét ñaàu vôùi vieäc naâng caáp ñöôøng saù, tieáp theo laø heä thoáng töôùi tieâu nöôùc, roài sau ñoù laø caùc dòch vuï khuyeán noâng vaø tín duïng. Tuy nhieân, coù moät soá vuøng ñaëc bieät heûo laùnh caùch xa caùc truïc loä chính, thöa daân cö vaø ôû ñòa theá traéc trôû neân phaûi maát nhieàu naêm môùi xaây ñöôïc ñöôøng saù ñeán ñaáy. Trong tröôøng hôïp naøy, tröôùc heát neân ñaàu tö saûn xuaát caùc loaïi caây löông thöïc thöïc phaåm hoaëc caùc loaïi caây coâng nghieäp coù giaù trò kinh teá cao so vôùi troïng löôïng (nhö caø pheâ, hoà tieâu…) maø khoâng phaûi toán keùm nhieàu ñeå vaän chuyeån. Noùi chung, chính saùch caáp tín duïng ôû caùc vuøng ngheøo chæ troàng caây thöïc phaåm seõ khoâng thaønh coâng, vì ngöôøi daân raát khoù kieám tieàn ñeå hoaøn traû. Nhöõng coâng vieäc laøm mang tính coâng coäng nhö xaây döïng hay söûa chöõa ñöôøng saù, laøm thuûy lôïi ôû quy moâ nhoû hay laøm hoà chöùa nöôùc, troàng röøng coù theå ñöôïc xem nhö nhöõng hoaït ñoäng kieám tieàn taïm thôøi ôû nhöõng vuøng ñaëc bieät heûo laùnh naøy. Coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc vaø khuyeán noâng Tröôùc caûi caùch, kyõ thuaät noâng nghieäp ñöôïc chuyeån giao cho hôïp taùc xaõ noâng nghieäp qua heä thoáng quaûn lyù haønh chính. Heä thoáng naøy bao goàm Boä Noâng nghieäp vaø caùc Sôû vaø Phoøng Noâng nghieäp thuoäc Uûy ban Nhaân daân caùc tænh vaø huyeän. Laõnh ñaïo vaø caùc kyõ thuaät vieân cuûa hôïp taùc xaõ laø ngöôøi tröïc tieáp tieáp nhaän kyõ thuaät. Treân cô sôû ñoù, hoï ñeà ra keá hoaïch thöïc hieän vaø höôùng daãn noâng daân söû duïng nhöõng kyõ thuaät naøy. Vaøo luùc ñoù, nhöõng kyõ thuaät ñöôïc chuyeån giao thöôøng chæ phuø hôïp vôùi quy moâ saûn xuaát lôùn coù nguoàn vaät tö vaø lao ñoäng phong phuù. Noâng daân chæ ñöôïc huaán luyeän veà cô baûn ôû möùc haïn cheá, vaø cuõng khoâng coù gì thuùc ñaåy hoï tìm caùch naém baét kyõ thuaät môùi. Do vaäy, quaù trình aùp duïng tieán boä kyõ thuaät thöôøng dieãn ra raát chaäm. Cuoái nhöõng naêm 70, cuoäc "Caùch maïng Xanh" ñaõ thuùc ñaåy nhieàu hôïp taùc xaõ ñeà ra keá hoaïch aùp duïng nhöõng gioáng luùa môùi, nhöng vieäc thöïc hieän raát chaäm chaïp vaø keùm hieäu quaû. Sau khi noâng daân ñöôïc giao quyeàn söû duïng ñaát, hoï baét ñaàu quan taâm tìm hieåu veà nhöõng kyõ thuaät môùi do nhaän thöùc ñöôïc raèng hoï seõ ñöôïc höôûng lôïi tröïc tieáp töø thu nhaäp gia taêng do vieäc aùp duïng kyõ thuaät môùi. Nhieàu noâng daân (khoaûng moät phaàn ba), 20 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  19. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá vaãn coøn thieáu kieán thöùc canh taùc thích hôïp ñeå aùp duïng caùc gioáng môùi. Ña soá noâng daân seõ ñöôïc lôïi neáu ñöôïc cung caáp theâm thoâng tin duø hoï ñaõ bieát moät soá ñieàu cô baûn. Noâng daân ôû nhöõng vuøng heûo laùnh cho ñeán nay vaãn tieáp tuïc aùp duïng caùc phöông phaùp canh taùc coå truyeàn. Thoâng tin veà caùc kyõ thuaät môùi lan truyeàn raát chaäm vì luùc ñoù, ngoaøi hôïp taùc xaõ ra khoâng coù cô caáu naøo thích hôïp ñeå chuyeån giao thoâng tin ñeán caùc hoä gia ñình. Haäu quaû laø saûn löôïng noâng nghieäp bò haïn cheá. Neáu luùc ñoù coù moät heä thoáng truyeàn baù thoâng tin toát hôn, nhöõng kyõ thuaät môùi haún ñaõ coù aûnh höôûng tích cöïc vaø roäng lôùn hôn nhieàu. Moät toàn taïi khaùc trong coâng taùc khuyeán noâng laø baûn thaân heä thoáng naøy cuõng ñang ôû trong quaù trình chuyeån ñoåi. Heä thoáng chuyeån giao kyõ thuaät nhö laø moät boä phaän trong boä maùy haønh chính nay ñang bò co heïp laïi. Caùc taäp ñoaøn saûn xuaát khoâng coøn toàn taïi ôû phaàn lôùn phía Nam, trong khi caùc hôïp taùc xaõ ôû mieàn Baéc cuõng khoâng coøn ñoùng vai troø nhö tröôùc ñaây. Hieän nay heát söùc caàn thieác xaây döïng moät heä thoáng chuyeån giao kyõ thuaät môùi. Haàu heát caùc nöôùc ñeàu coù moät heä thoáng khuyeán noâng coâng coäng ñoùng vai troø chuyeån giao kyõ thuaät töø caùc trung taâm nghieân cöùu khoa hoïc ñeán noâng daân moät caùch deã tieáp thu nhaát. Nhöõng heä thoáng coù hieäu quaû nhaát ñeàu bao goàm vieäc thu thaäp nhöõng vaán ñeà vöôùng maéc cuûa noâng daân roài phaûn aùnh laïi cho caùc trung taâm nghieân cöùu. Vieät Nam ñaõ thaûo luaän nhieàu veà caùc thay ñoåi caàn coù trong heä thoáng khuyeán noâng cuûa mình. Vöøa qua, Boä Noâng nghieäp vaø Coâng nghieäp Thöïc phaåm ñaõ ñöôïc giao traùch nhieäm thieát keá vaø xuùc tieán vieäc xaây döïng moät heä thoáng ñöôïc söûa ñoåi vaø ñieàu phoái hoaït ñoäng cuûa toå chöùc naøy. Tuy nhieân, vaãn coøn moät soá toàn taïi phaûi ñöôïc giaûi quyeát. - Caùn boä trong heä thoáng khuyeán noâng kieåu môùi naøy phaûi ñöôïc ñaøo taïo ñeå laøm vieäc tröïc tieáp vôùi noâng daân thay vì chæ baùo caùo cho laõnh ñaïo caùc hôïp taùc xaõ hay noâng tröôøng quoác doanh. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, caùc phöông thöùc chuyeån giao kyõ thuaät tröïc tieáp cho noâng daân raát khaùc so vôùi caùc phöông thöùc ñöôïc aùp duïng tröôùc ñaây. Thoâng tin phaûi phuø hôïp vôùi trình ñoä hoïc vaán, vaên hoùa vaø taäp quaùn cuûa noâng daân ôû caùc ñòa phöông khaùc nhau. Caàn chuyeån giao caùc kyõ thuaät ña daïng ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá cuûa caùc nhoùm noâng daân khaùc nhau. Caàn chuyeån giao khoâng nhöõng thoâng tin veà kyõ thuaät maø caû veà kinh teá laãn thò tröôøng. - Caùc cô cheá hoaït ñoäng phuø hôïp, bao goàm caû cô cheá taøi chính, phaûi ñöôïc thieát laäp ñeå heä thoáng khuyeán noâng coù theå höõu hieäu. ÔÛ Vieät Nam, coâng taùch khuyeán noâng döïa chuû yeáu vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc daønh cho noâng nghieäp; ngaân saùch naøy ñaõ bò giaûm nhieàu trong nhöõng naêm vöøa qua nhöng gaàn ñaây ñang ñöôïc phuïc hoài daàn. Tuy vaäy, chöa coù taäp quaùn söû duïng tieàn quyeân goùp, hay phí söû duïng, hoaëc ñoùng goùp quyõ löông töø caùc tröôøng ñaïi hoïc hay caùc vieän nghieân cöùu ñeå hoã trôï cho thu nhaäp cuûa caùn boä khuyeán noâng. Tröôùc ñaây, coâng taùc khuyeán noâng thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi vieäc cung caáp 21 David O. Dapice and Cao Duc Phat
  20. Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phaùt trieån Noâng thoân Theo höôùng roàng bay - Ch. 7 Caûi caùch noâng Nieân khoaù 2003-2004 Baøi ñoïc thoân, xoùa ñoùi giaûm ngheøo, vaø taêng tröôûng kinh teá vaät tö vaø thaäm chí caû vôùi vieäc cheá bieán noâng saûn. Caàn taùch bieät caùc hoaït ñoäng naøy, do hieän nay caùc hôïp taùc xaõ khoâng coøn laøm moïi dòch vuï nhö tröôùc. Neáu ñeå dòch vuï khuyeán noâng mang tính chaát thöông maïi thuaàn tuùy thì coù ruûi ro seõ coù nhöõng lôøi khuyeân thieân leäch daãn ñeán vieäc söû duïng quaù möùc hoaëc söû duïng sai laàm phaân boùn, thuoác tröø saâu, cuõng nhö caùc vaät tö khaùc. - Coâng taùc khuyeán noâng tröôùc ñaây chæ môùi chuù troïng chuyeån giao caùc kyõ thuaät noâng nghieäp, thöôøng laø veà saûn xuaát löông thöïc; nay caàn phaûi chuyeån giao nhöõng thoâng tin ña daïng hôn. Caàn coá vaán noâng daân veà caùc loaïi caây troàng coù giaù trò haøng hoùa cao, veà caùc heä thoáng canh taùc, chaát löôïng, caùc kyõ thuaät sau thu hoaïch vaø nhieàu vaán ñeà khaùc coù lieân quan ñeán sinh hoaït ôû noâng thoân noùi chung. Sau khi ñaõ phaùt trieån, caùc toå chöùc kinh doanh noâng nghieäp cuõng seõ coù theå cung caáp nhieàu thoâng tin, nhöng vaãn phaûi giuùp ñôõ noâng daân trong vieäc tieáp thu caùc thoâng tin naøy. Ñieàu naøy coù nghóa laø chính caùc caùn boä khuyeán noâng caàn phaûi hieåu bieát nhieàu hôn vaø bieát lyù giaûi caùc loaïi thoâng tin khaùc nhau. Phöông thöùc khuyeán khích noâng daân tham gia vaøo vieäc ñaùnh giaù caùc kyõ thuaät noâng nghieäp seõ giuùp thieát laäp moät chöông trình khuyeán noâng thích hôïp vaø höôùng caùn boä taäp trung vaøo caùc vaán ñeà höõu ích. Theo phöông thöùc naøy, noâng daân seõ ñöôïc tham khaûo yù kieán vaø giuùp xaây döïng nhöõng vaán ñeà kieán thöùc quan troïng nhaát caàn ñöôïc boå sung. Tín duïng noâng thoân vaø dòch vuï taøi chính Moïi ngöôøi ñeàu nhaän thöùc ñöôïc raèng noâng daân caàn phaûi coù tín duïng ñeå mua vaät tö noâng nghieäp. Gaàn ñaây, Ngaân haøng Noâng nghieäp Vieät Nam ñaõ trieån khai chöông trình caáp tín duïng tröïc tieáp cho noâng daân, vôùi quy moâ nhoû (khoaûng 150 USD moãi moät khoaûn). Chöông trình ñaõ phaùt trieån raát nhanh vaø ñeán cuoái naêm 1993, coù khoaûng hai trieäu noâng daân ñaõ ñöôïc vay tín duïng. Thôøi haïn vay töø ba ñeán saùu thaùng, ñuû thôøi gian ñeå troàng vaø tröõ thoùc qua muøa luùa khi giaù giaûm suùt. Laõi suaát vay töø 2,5% ñeán 3%/thaùng. Tröôùc ñaây, caùc khoaûn tín duïng ñöôïc ñöa veà ñòa phöông vaø sau ñoù, ñòa phöông laïi phaân phoái vaät tö noâng nghieäp. Hieän nay, moãi huyeän coù ít nhaát moät chi nhaùnh ngaân haøng, coù huyeän coù nhieàu hôn. Caùch tieáp caän naøy laø ñaùng möøng vaø coù ích, nhöng ñaây chæ laø böôùc ñaàu trong vieäc ñaûm baûo caùc dòch vuï taøi chính thích hôïp cho noâng thoân vôùi chaát löôïng cao. Tröôùc heát, phaûi taïo ñieàu kieän cho noâng daân ñöôïc göûi tieàn deã daøng vaøo ngaân haøng. Ví duï, ngaân haøng khoâng neân quaù xa thì môùi khuyeán khích ñöôïc vieäc noâng daân göûi tieàn tieát kieäm. Phaûi taïo ñieàu kieän cho caùc noâng hoä tích luõy thu nhaäp dö daõ cuûa mình khoâng phaûi baèng thoùc hay vaøng nhö tröôùc, maø laø döôùi daïng caùc taøi khoaûn ngaân haøng. Tuy nhieân, hoïc phaûi coù quyeàn treân caùc taøi khoaûn naøy, töùc laø ñöôïc ruùt tieàn baát cöù luùc naøo caàn vaø khoâng phaûi traû lôøi baát cöù caâu hoûi naøo. Giaù trò thöïc teá cuûa soá tieàn tieát kieäm phaûi ñöôïc duy trì, 22 David O. Dapice and Cao Duc Phat
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2