Kinh tế thị trường Việt Nam từ góc nhìn của quan hệ trung tâm - ngoại vi văn hóa

Kinh tế thị trường Việt Nam từ góc nhìn<br /> của quan hệ trung tâm - ngoại vi văn hóa<br /> NguyÔn V¨n D©n(*)<br /> Tãm t¾t: HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã nhiÒu quan niÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh<br /> h−íng XHCN. Tuy nhiªn, c¸ch lý gi¶i vÒ ®Þnh h−íng XHCN vµ vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm<br /> ®Þnh h−íng XHCN cña kinh tÕ thÞ tr−êng n−íc ta do c¸c nhµ khoa häc ®−a ra l¹i<br /> ch−a cho thÊy râ ®Æc thï ®Þnh h−íng XHCN cña nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y<br /> dùng. Trong khi ®ã, c¸c chuyªn gia vµ c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ cña n−íc ta ®ang cã<br /> xu h−íng muèn thóc ®Èy doanh nghiÖp t− nh©n ®ãng vai trß chñ ®¹o trong nÒn<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng theo m« h×nh chung cña thÕ giíi. Bµi viÕt lµm râ ®Æc ®iÓm v¨n<br /> hãa riªng biÖt cña kinh tÕ thÞ tr−êng ViÖt Nam, ph©n tÝch vai trß cña doanh nghiÖp<br /> nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp t− nh©n còng nh− mèi quan hÖ trung t©m - ngo¹i vi cña<br /> tõng thµnh phÇn kinh tÕ qua gãc nh×n cña quan hÖ trung t©m - ngo¹i vi v¨n hãa.<br /> Trªn c¬ së ®ã, kh¼ng ®Þnh kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN lµ ph¶i x¸c lËp<br /> quan hÖ trung t©m - ngo¹i vi, trong ®ã quan hÖ trung t©m - ngo¹i vi lµ mèi quan hÖ<br /> b×nh ®¼ng, cã c¹nh tranh lµnh m¹nh ®em l¹i ®ãng gãp tÝch cùc tõ khu vùc nhµ n−íc<br /> vµ khu vùc t− nh©n cho nÒn kinh tÕ cña n−íc ta.<br /> Tõ khãa: Kinh tÕ thÞ tr−êng, X· héi chñ nghÜa, Trung t©m - ngo¹i vi<br /> Kinh tÕ thÞ tr−êng ViÖt Nam tõ gãc nh×n trung t©m ngo¹i vi (*)<br /> <br /> Mét trong nh÷ng c«ng viÖc ®æi míi<br /> quan träng nhÊt cña n−íc ta lµ x©y<br /> dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. §©y lµ thÓ<br /> hiÖn cña xu h−íng h−íng t©m vµ héi<br /> nhËp víi thÕ giíi. Tr−íc ®©y, trong cuéc<br /> ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, ViÖt Nam<br /> tõng tù hµo lµ trung t©m cña thÕ giíi.<br /> Vµ thÕ giíi, hay Ýt ra lµ mét nöa thÕ<br /> giíi, còng coi chóng ta lµ trung t©m.<br /> (*)<br /> <br /> PGS.TS., ViÖn Th«ng tin KHXH, ViÖn Hµn l©m<br /> KHXH ViÖt Nam; email: nguyenvandan1@gmail.com.<br /> <br /> ThÕ nh−ng, chiÕn tranh ®· lµm cho<br /> chóng ta l¹c hËu so víi qu¸ tr×nh ph¸t<br /> triÓn cña thÕ giíi. Mét trung t©m cña<br /> c¸ch m¹ng thÕ giíi cã nguy c¬ bÞ lo¹i trõ<br /> ra vïng ngo¹i vi.<br /> ý thøc ®−îc ®iÒu ®ã, n−íc ta ®· tiÕn<br /> hµnh c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn. Trong<br /> ®ã, ®æi míi t− duy vÒ kinh tÕ lµ mét<br /> trong nh÷ng ®æi míi quan träng. §æi<br /> míi t− duy kinh tÕ tr−íc hÕt lµ ®æi míi<br /> quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa.<br /> Khi phe XHCN ë ch©u ¢u sôp ®æ, chóng<br /> ta ®· ph¶i x¸c ®Þnh l¹i trung t©m cña<br /> thÕ giíi. §ång thêi, ph¶i t− duy l¹i kinh<br /> <br /> 4<br /> tÕ nh− thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn kÞp víi thÕ<br /> giíi, tr¸nh vÞ thÕ ngo¹i vi. Tõ ®ã, kinh<br /> tÕ thÞ tr−êng lµ gi¶i ph¸p kh«ng thÓ<br /> tr¸nh khái. Kinh tÕ thÞ tr−êng lµ quy<br /> luËt ph¸t triÓn phæ biÕn, lµ quy luËt<br /> trung t©m, kinh tÕ ViÖt Nam muèn ph¸t<br /> triÓn th× kh«ng thÓ ®øng ngoµi sù ¶nh<br /> h−ëng cña trung t©m. XÐt ë cÊp thÕ giíi,<br /> chóng ta ®ang ph¸t triÓn víi vÐct¬ tõ<br /> ngo¹i vi vµo trung t©m, theo søc hót cña<br /> trung t©m.<br /> Trªn tinh thÇn ®æi míi t− duy, §¶ng<br /> Céng s¶n ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh r»ng<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN lµ<br /> m« h×nh kinh tÕ trong suèt thêi kú qu¸<br /> ®é lªn CNXH ë n−íc ta. V× thÕ, hoµn<br /> thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng lµ tiÒn<br /> ®Ò quan träng ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¸i<br /> c¬ cÊu nÒn kinh tÕ, chuyÓn ®æi m« h×nh<br /> t¨ng tr−ëng vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«.<br /> Sau 30 n¨m ®æi míi, kinh tÕ thÞ<br /> tr−êng cña n−íc ta ®· ®¹t ®−îc mét sè<br /> thµnh tùu b−íc ®Çu, ®ãng gãp cho qu¸<br /> tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc theo ®Þnh<br /> h−íng XHCN, tõng b−íc thùc hiÖn môc<br /> tiªu “d©n giµu, n−íc m¹nh, d©n chñ,<br /> c«ng b»ng, v¨n minh”. Tuy nhiªn, ®Õn<br /> nay vÉn cßn kh«ng Ýt nh÷ng vÊn ®Ò<br /> ch−a ®−îc lý gi¶i, vÝ dô nh− vÊn ®Ò<br /> quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp nhµ n−íc<br /> víi doanh nghiÖp t− nh©n, vÊn ®Ò vai<br /> trß cña doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ cña<br /> doanh nghiÖp t− nh©n, ®¸nh gi¸ vai trß<br /> trung t©m cña doanh nghiÖp nhµ n−íc<br /> nh− thÕ nµo, quan niÖm vÞ thÕ ®−îc coi<br /> lµ ngo¹i vi cña doanh nghiÖp t− nh©n ra<br /> sao, mÆc ®Þnh coi doanh nghiÖp nhµ<br /> n−íc lµ trung t©m cã m©u thuÉn víi b¶n<br /> chÊt cña kinh tÕ thÞ tr−êng kh«ng,...<br /> §©y chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò cña mèi<br /> quan hÖ trung t©m - ngo¹i vi. Xem xÐt<br /> vµ tr¶ lêi cho nh÷ng c©u hái nµy cÇn<br /> ph¶i viÖn dÉn ®Õn thùc tÕ vËn hµnh cña<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015<br /> <br /> c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ tr−êng trªn thÕ<br /> giíi, nh−ng ®ång thêi kh«ng thÓ kh«ng<br /> tÝnh ®Õn sù chi phèi cña m«i tr−êng v¨n<br /> hãa ®Æc thï cña d©n téc.<br /> Kinh tÕ thÞ tr−êng tõ gãc nh×n v¨n hãa<br /> <br /> ThÕ giíi ®ang h−íng tíi x· héi tri<br /> thøc. Vµ, tæng hîp ý kiÕn cña c¸c nhµ<br /> khoa häc trªn thÕ giíi, cña mét sè tæ<br /> chøc quèc tÕ vµ mét sè tæ chøc cña Liªn<br /> Hîp Quèc, chóng t«i rót ra ®Þnh nghÜa:<br /> X· héi tri thøc lµ mét kiÓu x· héi dùa<br /> trªn viÖc kh«ng ngõng s¶n xuÊt vµ sö<br /> dông hµng lo¹t tri thøc trong mäi lÜnh<br /> vùc, víi sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng<br /> tin vµ truyÒn th«ng hiÖn ®¹i, ®Ó ph¸t<br /> triÓn con ng−êi trªn toµn hµnh tinh mét<br /> c¸ch c«ng b»ng, an sinh vµ bÒn v÷ng.<br /> ViÖc s¶n xuÊt vµ sö dông tri thøc th«ng<br /> qua m«i tr−êng gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ<br /> nghiªn cøu - triÓn khai ®· lµm gia t¨ng<br /> gi¸ trÞ cña tri thøc trong tÊt c¶ c¸c<br /> ngµnh kinh tÕ, khoa häc vµ c«ng nghÖ,<br /> ®−îc ®Æc tr−ng b»ng nh÷ng c¸i tªn:<br /> kinh tÕ tri thøc vµ c«ng nghÖ cao. Mét<br /> kiÓu x· héi nh− vËy cã thÓ ®−îc x©y<br /> dùng vµ ph¸t triÓn ë mäi quèc gia,<br /> kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi<br /> (Xem: NguyÔn V¨n D©n, 2015, tr.93).<br /> §ã lµ mét x· héi mang tÝnh tr¸ch nhiÖm<br /> vµ nh©n v¨n ®èi víi con ng−êi. Nã<br /> kh«ng chØ lµ kinh tÕ tri thøc, mµ quan<br /> träng nhÊt nã ph¶i lµ mét x· héi ®¶m<br /> b¶o quyÒn con ng−êi, c«ng b»ng vµ an<br /> ninh. Nh− vËy, kinh tÕ thÞ tr−êng trong<br /> x· héi tri thøc kh«ng ph¶i lµ mét nÒn<br /> kinh tÕ thuÇn tuý kinh tÕ, mµ nã lµ mét<br /> nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nh©n v¨n.<br /> MÆc dï cã nh÷ng nguyªn t¾c chung,<br /> nh−ng kinh tÕ thÞ tr−êng cßn chÞu ¶nh<br /> h−ëng cña ®iÒu kiÖn lÞch sö - v¨n hãa x· héi cña mçi quèc gia. V× thÕ, qu¸<br /> tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch<br /> <br /> Kinh tÕ thÞ tr−êng ViÖt Nam…<br /> <br /> 5<br /> <br /> hãa cña n−íc ta tõ thêi bao cÊp sang c¬<br /> chÕ thÞ tr−êng míi sÏ thÓ hiÖn nh÷ng<br /> nguyªn t¾c chung cña kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> vµ qu¶n ký kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ<br /> tr−êng trong ®iÒu kiÖn lÞch sö - v¨n hãa<br /> - x· héi ®Æc thï cña quèc gia. Trªn thÕ<br /> giíi, c¶ c¸c n−íc t− b¶n ph¸t triÓn lÉn<br /> c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu ®ang<br /> h−íng tíi mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> nh©n v¨n, tøc lµ h−íng tíi mét nÒn kinh<br /> tÕ cã chøc n¨ng phôc vô con ng−êi ®Ó con<br /> ng−êi ngµy cµng sèng tèt h¬n, tháa m·n<br /> ®Çy ®ñ h¬n nh÷ng nhu cÇu vËt chÊt, v¨n<br /> hãa vµ tinh thÇn. Xu h−íng ®ã ®ang lµm<br /> cho c¸c n−íc cã chÕ ®é chÝnh trÞ - x· héi<br /> kh¸c nhau cã thÓ cïng tån t¹i, cïng xÝch<br /> l¹i gÇn nhau ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò<br /> toµn cÇu nh− d©n sè, m«i tr−êng, an<br /> ninh toµn cÇu vµ an ninh con ng−êi...<br /> <br /> vËn hµnh nh− thÕ nµo ®Ó chóng ta héi<br /> nhËp ®−îc víi thÕ giíi trong tiÕn tr×nh<br /> toµn cÇu hãa, tr¸nh nguy c¬ bÞ lo¹i trõ<br /> vÜnh viÔn ra ngo¹i vi. §ã chÝnh lµ bµi<br /> to¸n cho c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ cña<br /> chóng ta ë c¶ cÊp nhµ n−íc lÉn cÊp<br /> doanh nghiÖp.<br /> <br /> Trªn tinh thÇn ®ã, §¶ng vµ Nhµ<br /> n−íc ta ®· ®−a ra chñ tr−¬ng ph¸t triÓn<br /> nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng<br /> XHCN. Víi môc tiªu x©y dùng mét x·<br /> héi “d©n giµu, n−íc m¹nh, d©n chñ,<br /> c«ng b»ng, v¨n minh” nh− §¶ng Céng<br /> s¶n ViÖt Nam ®· nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh<br /> (§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, 2011, tr.23),<br /> nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng<br /> XHCN cña n−íc ta thÓ hiÖn tÝnh lÞch sö<br /> - v¨n hãa - x· héi cô thÓ cña ®Êt n−íc,<br /> thùc sù mang tÝnh nh©n v¨n theo tinh<br /> thÇn cña Liªn Hîp Quèc.<br /> <br /> Theo GS.TS. §ç Hoµi Nam, ViÖn<br /> Hµn l©m KHXH ViÖt Nam, néi dung<br /> cña ®Þnh h−íng XHCN trong ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam ®−îc thÓ<br /> hiÖn nh− sau (§ç Hoµi Nam, 2013):<br /> <br /> Nh− vËy, ë cÊp toµn cÇu vÜ m«, kinh<br /> tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN cña<br /> ViÖt Nam lµ mét thµnh phÇn ®Æc thï<br /> trong quy luËt phæ biÕn cña kinh tÕ thÞ<br /> tr−êng thÕ giíi. C¸i ®Æc thï ®ã lµ ®Þnh<br /> h−íng XHCN cña riªng ViÖt Nam.<br /> Chóng ta ®ang chuyÓn tõ vÞ thÕ ngo¹i vi<br /> thµnh mét bé phËn cña trung t©m thÕ<br /> giíi. Quan hÖ gi÷a thÞ tr−êng vµ ®Þnh<br /> h−íng XHCN ph¶i ®−îc x©y dùng vµ<br /> <br /> §Ó gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò nãi trªn ë<br /> cÊp vÜ m«, chóng ta ph¶i lµm tèt ®−îc ë<br /> cÊp vi m«, tøc lµ chóng ta ph¶i x©y<br /> dùng ®−îc mét nÒn kinh tÕ quèc d©n<br /> thùc sù mang tÝnh thÞ tr−êng nh−ng l¹i<br /> tu©n thñ ®Þnh h−íng XHCN. §©y lµ bµi<br /> to¸n kh«ng dÔ vµ ®Ó gi¶i quyÕt nã,<br /> chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc ®Æc ®iÓm<br /> cña mét nÒn kinh tÕ XHCN theo m«<br /> h×nh míi. Tuy nhiªn, m« h×nh míi cña<br /> kinh tÕ XHCN vÉn ch−a cã trªn thÕ giíi.<br /> <br /> - Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¶i<br /> nh»m gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t<br /> triÓn ®Êt n−íc lµ tõng b−íc qu¸ ®é lªn<br /> CNXH, lµm cho “d©n giµu, n−íc m¹nh,<br /> d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh, do nh©n<br /> d©n lµm chñ”.<br /> - Gi¶i quyÕt tèt nh÷ng mèi quan hÖ<br /> lín trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu<br /> ph¸t triÓn ®Êt n−íc ë tõng giai ®o¹n qu¸<br /> ®é lªn CNXH.<br /> - B¶o ®¶m hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶<br /> qu¶n lý cña Nhµ n−íc ph¸p quyÒn ViÖt<br /> Nam cña d©n, do d©n vµ v× d©n d−íi sù<br /> l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam<br /> trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc nãi<br /> chung vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> hiÖn ®¹i.<br /> <br /> 6<br /> Theo mét sè nhµ khoa häc kh¸c,<br /> ®Þnh h−íng XHCN cña m« h×nh kinh tÕ<br /> thÞ tr−êng thÓ hiÖn b¶n chÊt nh©n v¨n,<br /> cã thÓ quy tô l¹i ë nh÷ng chuÈn mùc sau<br /> (Lª Anh S¾c, Do·n C«ng Kh¸nh, 2014):<br /> 1) TÊt c¶ c¸c chiÕn l−îc ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ - x· héi cña ChÝnh phñ, cña c¸c<br /> doanh nghiÖp ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶<br /> sö dông tµi nguyªn, víi ý thøc tèi cao<br /> r»ng tµi nguyªn kh«ng ph¶i lµ v« h¹n.<br /> 2) §Ó kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ x·<br /> héi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ChÝnh phñ<br /> cÇn ph¶i thµnh lËp vµ t¨ng c−êng ho¹t<br /> ®éng cña c¸c c¬ quan b¶o hiÓm - tõ thiÖn<br /> ®Ó b¶o ®¶m cuéc sèng tèi thiÓu cho nh÷ng<br /> ng−êi ®· rêi khái ®éi qu©n lao ®éng.<br /> 3) ChÝnh phñ ngµy cµng t¨ng møc<br /> chi tiªu cho c¸c lo¹i hµng hãa, dÞch vô<br /> c«ng céng, ch¨m sãc y tÕ, gi¸o dôc, ®Çu<br /> t− thÝch ®¸ng cho viÖc t¸i s¶n xuÊt søc<br /> lao ®éng cña thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ mai sau.<br /> 4) §Çu t− cho mai sau mét c¸ch tèt<br /> nhÊt lµ t×m c¸ch tháa m·n mét c¸ch tèt<br /> nhÊt nh÷ng nhu cÇu cña hiÖn t¹i. Sù tèt<br /> ®Ñp cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng chu kú<br /> sau ph¶i ®−îc b¾t ®Çu ngay tõ sù ®Çu t−<br /> cho hiÖn t¹i. Do ®ã, nÒn kinh tÕ thÞ<br /> tr−êng mµ chóng ta h−íng tíi nªn t¨ng<br /> tr−ëng theo ®−êng lèi t¸c ®éng vµo cÇu,<br /> t¨ng møc cÇu ®Ó tõ ®ã t¨ng møc cung<br /> mét c¸ch v÷ng ch¾c.<br /> Tuy nhiªn, chóng t«i cho r»ng c¸ch<br /> lý gi¶i vÒ ®Þnh h−íng XHCN cña GS.TS.<br /> §ç Hoµi Nam cßn chung chung, mang<br /> tÝnh ®−êng lèi cña kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa<br /> thêi bao cÊp. Cßn nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Þnh<br /> h−íng XHCN cña kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> n−íc ta do c¸c nhµ khoa häc kh¸c ®−a ra<br /> l¹i ch−a thÊy râ ®Æc thï ®Þnh h−íng<br /> XHCN cña nÒn kinh tÕ mµ chóng ta<br /> ®ang x©y dùng. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã hÇu<br /> hÕt ®Òu trïng lÆp víi c¸c ®Æc ®iÓm cña<br /> <br /> Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2015<br /> <br /> kinh tÕ TBCN hiÖn ®¹i. §©y lµ mét khã<br /> kh¨n, bëi lÏ thÕ giíi vÉn ch−a cã CNXH,<br /> vµ v× thÕ vÉn ch−a cã kinh tÕ thÞ tr−êng<br /> XHCN. Nh÷ng ®Æc ®iÓm tr−íc ®©y nh−<br /> kÕ ho¹ch hãa, xãa bá kinh tÕ t− nh©n<br /> mµ chóng ta vÉn coi lµ cña CNXH th×<br /> thùc tiÔn cña c¸c n−íc XHCN cò ë ch©u<br /> ¢u ®· chøng minh lµ kh«ng cßn gi¸ trÞ.<br /> Chóng ta ®· tõ bá m« h×nh kinh tÕ nµy<br /> ®Ó ®i theo m« h×nh kinh tÕ thÞ tr−êng mét ®Æc tr−ng cña kinh tÕ TBCN,<br /> nh−ng chóng ta vÉn muèn ®Þnh h−íng<br /> nã ®i theo CNXH. VËy chóng ta ph¶i<br /> ®Þnh h−íng nh− thÕ nµo ®Ó kh«ng r¬i<br /> vµo chñ nghÜa duy ý chÝ mét lÇn n÷a?<br /> C¸c nhµ khoa häc th−êng nhÊn<br /> m¹nh ®Õn vai trß ®iÒu tiÕt cña Nhµ n−íc<br /> nh− lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng cña<br /> ®Þnh h−íng XHCN, nh−ng TS. Lª Anh<br /> S¾c vµ TS. Do·n C«ng Kh¸nh, ViÖn<br /> Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i cho r»ng: “MÆc<br /> dï CNXH vµ CNTB lµ hai chÕ ®é chÝnh<br /> trÞ, x· héi kh¸c nhau nh−ng cïng ®øng<br /> tr−íc sù giíi h¹n vÒ tµi nguyªn, hµng<br /> hãa vµ dÞch vô so víi nhu cÇu cña con<br /> ng−êi, nªn nÒn s¶n xuÊt tÊt yÕu lµ s¶n<br /> xuÊt hµng hãa. Do ®ã, sù cÇn thiÕt ph¶i<br /> qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ<br /> tr−êng cã ®iÒu tiÕt hay c¬ chÕ kinh tÕ<br /> hçn hîp còng lµ lÏ ®−¬ng nhiªn” (Lª<br /> Anh S¾c, Do·n C«ng Kh¸nh, 2014). Nh−<br /> vËy, kinh tÕ thÞ tr−êng cã ®iÒu tiÕt<br /> kh«ng ph¶i lµ ®Æc thï cña riªng CNXH.<br /> Ng−êi ta nãi ®Õn ®Æc thï cña kinh tÕ<br /> ®Þnh h−íng XHCN lµ sù tån t¹i cña së<br /> h÷u nhµ n−íc. Nh−ng TS. Lª Anh S¾c<br /> vµ TS. Do·n C«ng Kh¸nh kh¼ng ®Þnh:<br /> “Trong hÇu hÕt c¸c h×nh thøc tæ chøc<br /> nhµ n−íc: nhµ n−íc chñ n«, nhµ n−íc<br /> phong kiÕn, nhµ n−íc TBCN, nhµ n−íc<br /> nµo còng thõa nhËn sù cïng tån t¹i cña<br /> hai h×nh thøc së h÷u: Së h÷u nhµ n−íc<br /> vµ së h÷u t− nh©n. LÞch sö ph¸t triÓn<br /> <br /> Kinh tÕ thÞ tr−êng ViÖt Nam…<br /> <br /> kinh tÕ cña c¸c n−íc TBCN còng chøng<br /> tá r»ng sù cïng tån t¹i cña hai h×nh<br /> thøc së h÷u nµy kh«ng hÒ ng¨n c¶n qu¸<br /> tr×nh l−u th«ng hµng hãa. Ng−îc l¹i<br /> chÝnh nhê cã bé phËn së h÷u nhµ n−íc<br /> nµy mµ mét mÆt c¸c chÝnh phñ cã thÓ<br /> h¹n chÕ bít ®−îc mét phÇn nh÷ng<br /> khuyÕt tËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.<br /> MÆt kh¸c, t¹o ra m«i tr−êng c¹nh tranh<br /> lµnh m¹nh gi÷a c¸c h×nh thøc së h÷u,<br /> gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ” (Lª Anh<br /> S¾c, Do·n C«ng Kh¸nh, 2014).<br /> Ng−êi ta nãi ®Þnh h−íng XHCN cho<br /> kinh tÕ thÞ tr−êng tøc lµ ph¶i coi doanh<br /> nghiÖp nhµ n−íc lµ thµnh phÇn kinh tÕ<br /> chñ ®¹o (Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng<br /> XHCN, http://vi.wikipedia.org/wiki/...).<br /> Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, doanh nghiÖp<br /> nhµ n−íc cña chóng ta trong thêi gian<br /> qua l¹i kh«ng ph¸t huy ®−îc vai trß<br /> nßng cèt cña m×nh, ch−a xøng ®¸ng lµ<br /> ®Çu tµu cho nÒn kinh tÕ. Tham nhòng<br /> l·ng phÝ còng n¶y sinh nhiÒu nhÊt ë<br /> khu vùc nµy. ChÝnh v× thÕ, t¹i DiÔn ®µn<br /> Kinh tÕ mïa xu©n 2015 diÔn ra ngµy<br /> 21/4/2015 t¹i Tp. Vinh, NghÖ An, vai trß<br /> cña doanh nghiÖp t− nh©n trong kinh tÕ<br /> ViÖt Nam ®· ®−îc bµn ®Õn vµ c¸c diÔn<br /> gi¶ ®· ®−a ra c©u hái: “Ai ®ang ®ãng vai<br /> trß ®éng lùc cña nÒn kinh tÕ?”. Thùc tÕ<br /> hiÖn nay, doanh nghiÖp nhµ n−íc cã sè<br /> l−îng 4.000, chiÕm 30% tæng s¶n phÈm<br /> quèc néi (GDP) cña c¶ n−íc, sö dông<br /> >60% tæng tÝn dông, tµi s¶n, chiÕm ≈<br /> 45% tæng tµi s¶n cña c¶ n−íc. Trong khi<br /> ®ã, Nhµ n−íc tuyªn bè, doanh nghiÖp<br /> nhµ n−íc chØ lµm nh÷ng g× t− nh©n<br /> kh«ng lµm ®−îc. Tuy nhiªn, doanh<br /> nghiÖp nhµ n−íc hiÖn ®ang chiÕm 99%<br /> trong s¶n xuÊt ph©n bãn, 97% trong<br /> khai th¸c than, 94% trong s¶n xuÊt ®iÖn<br /> - gas, 91% trong truyÒn th«ng, 88%<br /> trong lÜnh vùc b¶o hiÓm... Nh− vËy,<br /> <br /> 7<br /> doanh nghiÖp nhµ n−íc ®· tham gia s¶n<br /> xuÊt vµ kinh doanh cïng víi doanh<br /> nghiÖp t− nh©n. Bªn c¹nh ®ã, doanh<br /> nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (FDI)<br /> chiÕm 67% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu,<br /> chiÕm ≈ 70% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng<br /> nghiÖp (DiÔn ®µn Kinh tÕ mïa xu©n<br /> 2015, 2015). VËy, c©u hái ®Æt ra lµ: Cã<br /> ®óng doanh nghiÖp nhµ n−íc ®ang<br /> ®ãng vai trß chñ ®¹o kh«ng?<br /> VÒ vÊn ®Ò nµy, Bé tr−ëng Bé KÕ<br /> ho¹ch vµ §Çu t− Bïi Quang Vinh<br /> kh¼ng ®Þnh: “Doanh nghiÖp t− nh©n<br /> ph¶i trë thµnh nÒn t¶ng, thµnh ®éng lùc<br /> quan träng nhÊt ®Ó ®ãng gãp vµo t¨ng<br /> tr−ëng, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.<br /> NÕu kh«ng lµm ®−îc ®iÒu nµy, ViÖt<br /> Nam kh«ng bao giê cã ®−îc t¨ng tr−ëng<br /> tèt, kh«ng bao giê cã ®−îc nÒn kinh tÕ<br /> v÷ng m¹nh vµ tù chñ”. Bªn c¹nh ®ã, «ng<br /> Ph¹m ViÕt Mu«n, nguyªn Phã tr−ëng<br /> ban Ban chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn<br /> doanh nghiÖp cho r»ng: “NÕu kh«ng ®¶o<br /> ng−îc vÕ doanh nghiÖp t− nh©n lµ ®éng<br /> lùc trong nÒn kinh tÕ, th× khu vùc doanh<br /> nghiÖp nhµ n−íc vÉn thÕ th«i”. Cßn<br /> nhãm chuyªn gia kinh tÕ thuéc Ch−¬ng<br /> tr×nh gi¶ng d¹y Fullbright nhËn ®Þnh:<br /> “NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang ch¹y mét<br /> ®éng c¬. Ba ®éng c¬ néi lµ kinh tÕ nhµ<br /> n−íc, kinh tÕ t− nh©n vµ n«ng nghiÖp<br /> ®Òu ®ang gÆp vÊn ®Ò, chØ cã mét ®éng c¬<br /> ngo¹i ®ã lµ khu vùc cã vèn ®Çu t− trùc<br /> tiÕp n−íc ngoµi FDI lµ ®ang ch¹y tèt”.<br /> TS. L−u BÝch Hå, nguyªn ViÖn tr−ëng<br /> ViÖn ChiÕn l−îc ph¸t triÓn cho r»ng:<br /> “Chóng ta vÉn cã thÓ cø tuyªn bè doanh<br /> nghiÖp nhµ n−íc ®ãng vai trß chñ ®¹o.<br /> Nh−ng chóng ta ph¶i tËp trung søc thóc<br /> ®Èy doanh nghiÖp t− nh©n ®Ó cho nã lín<br /> m¹nh ®Õn khi nã cã ®ñ kh¶ n¨ng thay<br /> thÕ vai trß cña doanh nghiÖp nhµ n−íc”<br /> (DiÔn ®µn Kinh tÕ mïa xu©n 2015, 2015).<br /> <br />