83
Ch−¬ng VI
Ph−¬ng ph¸p so s¸nh kinh tÕ,
c¸c ph−¬ng ¸n x©y dùng vµ vËn hµnh
cña c«ng tr×nh thuû lîi
i. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh
Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh lµ ph−¬ng ph¸p khi ®¸nh gi¸ hiÖu Ých c«ng
tr×nh, kh«ng xÐt ®Õn gi¸ trÞ thêi gian cña ®ång tiÒn. ChØ tiªu ph©n tÝch vµ
ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®¬n gi¶n, dÔ lµm. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tÜnh th−êng
dïng ®èi víi c«ng tr×nh thuû lîi mµ sè vèn ®Çu t− bÞ khèng chÕ.
1. Thêi gian hoµn vèn:
Thêi gian hoµn vèn ®−îc tÝnh nh− sau:
0
B
K
T=
Trong ®ã:
T: Thêi gian hoµn vèn (n¨m).
K: Vèn ®Çu t− x©y dùng.
B0: HiÖu Ých thùc cña c«ng tr×nh (bao gåm c¶ lîi nhuËn vµ khÊu hao).
B0 = B - C
C: Qu¶n lÝ phÝ.
2. HÖ sè hiÖu Ých ®Çu t−:
HÖ sè hiÖu Ých ®Çu t− tÝnh theo c«ng thøc sau:
K
B
e0
=
84
Nh− vËy hÖ sè hiÖu Ých ®Çu t− lµ sè ®¶o cña thêi gian hoµn vèn. Víi thêi
gian hoµn vèn T cµng nhá cµng tèt. Liªn X« (cò) quy ®Þnh T kh«ng ®−îc qu¸
8 n¨m, tøc lµ e kh«ng ®−îc nhá h¬n 0,12 ®èi víi khu t−íi b«ng.
3. Thêi gian hoµn vèn chªnh lÖch
Thêi gian hoµn vèn chªnh lÖch dïng ®Ó so s¸nh gi÷a hai ph−¬ng ¸n cã
vèn ®Çu t− kh¸c nhau K1, K2. TÝnh to¸n trong hai tr−êng hîp:
a. Tr−êng hîp 1:
Vèn ®Çu t− cña ph−¬ng ¸n 1 bÐ h¬n vèn ®Çu t− ph−¬ng ¸n 2 (tøc K2 >
K1), nh−ng qu¶n lý phÝ h»ng n¨m cña ph−¬ng ¸n 1 l¹i lín h¬n ph−¬ng ¸n 2
(tøc C1 > C2)
C
K
CC
KK
TC∆
∆
=
−
−
=
21
12 (n¨m)
TC: Thêi gian hoµn vèn chªnh lÖch.
K1, K2: Vèn ®Çu t− cña ph−¬ng ¸n 1 vµ ph−¬ng ¸n 2.
C1, C2: Qu¶n lÝ phÝ h»ng n¨m cña ph−¬ng ¸n 1 vµ 2.
K
∆: Chªnh lÖch vèn ®Çu t− gi÷a hai ph−¬ng ¸n.
C∆: Chªnh lÖch qu¶n lý phÝ hµng n¨m gi÷a hai ph−¬ng ¸n.
Trong so s¸nh nÕu TC bÐ h¬n thêi gian quy ®Þnh cña Nhµ N−íc TH (TC <
TH) th× chän ph−¬ng ¸n cã vèn ®Çu t− lín, ng−îc l¹i nÕu TH > TC, th× ph−¬ng
¸n cã K lín kh«ng thÓ chän ®−îc.
VÝ dô: Cã ba ph−¬ng ¸n víi K1, K2, K3 vµ C1, C2, C3 víi TH = 8 n¨m.
H·y chän ph−¬ng ¸n ®Çu t−:
K1 = 40 tû ®ång C1 = 2 tû/n¨m
K2 = 44 tû ®ång C2 = 1,2 tû/n¨m
K3 = 50 tû ®ång C3 = 1,0 tû/n¨m
- §Çu tiªn so s¸nh gi÷a ph−¬ng ¸n 1 vµ ph−¬ng ¸n 2:
85
5
2,12
4044
21
12 =
−
−
=
−
−
=CC
KK
TC n¨m
TC = 5 n¨m < TH = 8 n¨m, nh− vËy s¬ bé chän ph−¬ng ¸n 2
-So s¸nh gi÷a ph−¬ng ¸n 2 vµ ph−¬ng ¸n 3:
30
0,12,1
4450
32
23 =
−
−
=
−
−
=CC
KK
TC n¨m
TC > TH , nh− vËy ph−¬ng ¸n 3 lµ ph−¬ng ¸n kh«ng thÓ chän ®−îc.
VËy ph−¬ng ¸n cã thÓ chän lµ ph−¬ng ¸n 2 cã K2 = 44 tû ®ång vµ C2 = 1,2
tû/n¨m.
b. Tr−êng hîp 2:
So s¸nh gi÷a hai ph−¬ng ¸n cã vèn ®Çu t− lµ K1 vµ K2 víi K2 > K1. Vµ
lîi Ých thu vÒ h»ng n¨m lµ B01 vµ B02 víi B02 > B01.
00102
12
B
K
BB
KK
TC∆
∆
=
−
−
=
VÝ dô: ë mét c«ng tr×nh phßng lò víi c¸c ph−¬ng ¸n cã tÇn suÊt thiÕt kÕ
kh¸c nhau P1 = 20%, P2 = 10%, P3 = 5%. C«ng tr×nh cã vèn ®Çu t−:
K1 = 68,2 tû ®ång B1 = 23,4 tû/n¨m
K2 = 90,1 tû ®ång B2 = 30,8 tû/n¨m
K3 = 132 tû ®ång B3 = 35,6 tû/n¨m
Gi¶i:
- §Çu tiªn so s¸nh gi÷a hai ph−¬ng ¸n 1 vµ ph−¬ng ¸n 2:
3
4,238,30
2,681,90
12
12 =
−
−
=
−
−
=BB
KK
TC n¨m
TC = 3 n¨m bÐ h¬n TH cho phÐp, vËy s¬ bé chän ph−¬ng ¸n 2 lµ ph−¬ng
¸n cã vèn ®Çu t− lín.
- L¹i so s¸nh gi÷a hai ph−¬ng ¸n 2 vµ ph−¬ng ¸n 3:
86
9
8,306,35
1,90132
23
23 =
−
−
=
−
−
=BB
KK
TC n¨m
TC = 9 n¨m lín h¬n TH cho phÐp, nªn ph−¬ng ¸n cã vèn ®Çu t− lín
(ph−¬ng ¸n 3) kh«ng chän ®−îc. VËy ph−¬ng ¸n ®−îc chän lµ ph−¬ng ¸n 2.
4. HÖ sè so s¸nh hiÖu Ých ®Çu t−
HÖ sè so s¸nh hiÖu Ých ®Çu t− lµ trÞ sè ®¶o nghÞch cña thêi gian hoµn
vèn chªnh lÖch:
C
TK
C
KK
CC
E1
12
21 =
∆
∆
=
−
−
=
ChØ tiªu so s¸nh lµ E ph¶i bÐ h¬n EH cho phÐp, EH cho phÐp ®−îc quy
®Þnh theo tiªu chuÈn Nhµ N−íc, th−êng EH = 0,12 th× t−¬ng ®èi hîp lý.
5. Ph−¬ng ¸n so s¸nh chi phÝ khÊu hao nhá nhÊt
Theo nh− c¸c ph−¬ng ph¸p chän ph−¬ng ¸n trªn th×:
H
T
CC
KK <
−
−
21
22 hoÆc H
E
KK
CC >
−
−
12
21
Trong ®ã:
TH: Thêi gian hoµn vèn cho phÐp.
EH: HÖ sè so s¸nh hiÖu Ých ®Çu t− cho phÐp.
Tõ ®ã ta cã bÊt ®¼ng thøc:
C1 – C2 > EH * (K2 – K1)
HoÆc
(C1 + EH*K1) > (C2 + EH * K2)
Trong tr−êng hîp nµy ta chän ph−¬ng ¸n cã vèn ®Çu t− lín (tøc ph−¬ng
¸n K2).
VËy ta sÏ chän ph−¬ng ¸n cã:
SC = (C + EH *K) nhá nhÊt
87
Còng diÔn to¸n t−¬ng tù nh− thÕ, ta sÏ chän ph−¬ng ¸n cã
SK = (K + TH *C) nhá nhÊt
VÝ dô: §Ó x©y dùng 1 c«ng tr×nh thuû lîi ng−êi ta ®Ò xuÊt 5 ph−¬ng ¸n
cã vèn ®Çu t− K vµ qu¶n lý vËn hµnh phÝ C nh− ë b¶ng sau, theo tiªu chuÈn
quy ®Þnh TH = 8 n¨m vµ EH = 0,125. H·y chän ph−¬ng ¸n kinh tÕ nhÊt.
Ph−¬ng ¸n 1 2 3 4 5
C (tû ®ång) 4,5 4,4 2,5 3,0 2,2
K (tû ®ång) 18,0 22,0 24,0 23,0 30,0
- TÝnh SC = (C + EH * K) nhá nhÊt.
Ph−¬ng ¸n 1: SC = C1 + EH * K1 = 4,5 + 0,125 *18 = 6,75
Ph−¬ng ¸n 2: SC = C2 + EH * K2 = 4,4 + 0,125 *22 = 7,15
Ph−¬ng ¸n 3: SC = C3 + EH * K3 = 2,5 + 0,125 *24 = 5,50 (min)
Ph−¬ng ¸n 4: SC = C4 + EH * K4 = 3,0 + 0,125 *23 = 5,88
Ph−¬ng ¸n 5: SC = C5+ EH * K5 = 2,2 + 0,125 *30 = 5,95
- TÝnh SK = K + TH * C
Ph−¬ng ¸n 1: SK = K1 + TH * C1 = 18 + 8*4,5 = 54,0
Ph−¬ng ¸n 2: SK = K2+ TH * C2 = 22 + 8*4,4 = 57,2
Ph−¬ng ¸n 3: SK = K3+ TH * C3 = 24 + 8*2,5 = 44,0 (min)
Ph−¬ng ¸n 4: SK = K4+ TH * C4 = 23 + 8*3,0 = 47,0
Ph−¬ng ¸n 5: SK = K5+ TH * C5 = 30 + 8*2,2 = 47,6
Ph−¬ng ¸n 1: SK = K1 + TH * C1 = 18 + 8*4,5 = 54,0
KÕt qu¶ tÝnh to¸n chän ®−îc ph−¬ng ¸n 3 lµ ph−¬ng ¸n tèt nhÊt.