intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Lao động trong bối cảnh kinh tế nền tảng số ở Việt Nam: Thực trạng và khuyến nghị

Chia sẻ: Vương Tâm Lăng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST
Báo xấu
29
lượt xem 1
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của bài viết là cung cấp một cái nhìn tổng quan về thị trường lao động Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế nền tảng số. Bài viết bắt đầu bằng một số định nghĩa cơ bản cùng đặc trưng của kinh tế nền tảng số và lao động kỹ thuật số. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lao động trong bối cảnh kinh tế nền tảng số ở Việt Nam: Thực trạng và khuyến nghị

  1. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 LAO ĐỘNG TRONG BỐI CẢNH KINH TẾ NỀN TẢNG SỐ Ở VIỆT NAM: THỰC TRẠNG VÀ KHUYẾN NGHỊ LABOUR IN THE CONTEXT OF DIGITAL PLATFORM ECONOMY IN VIETNAM: CURRENT SITUATIONS AND RECOMMENDATIONS TS. Phùng Thanh Quang; Đào Thị Nhật Lệ; NguyễnThị Quỳnh Trang Trường Đại học Kinh tế Quốc dân pt_quang@neu.edu.vn Tóm tắt: Mục đích của bài viết là cung cấp một cái nhìn tổng quan về thị trường lao động Việt Nam trong bối cảnh phát triển kinh tế nền tảng số. Bài viết bắt đầu bằng một số định nghĩa cơ bản cùng đặc trưng của kinh tế nền tảng số và lao động kỹ thuật số. Tiếp theo, bài viết trình bày thực trạng kinh tế nền tảng số tại Việt Nam và quá trình chuyển đổi từ lao động truyền thống sang lao động số với hai xu hướng nổi bật gồm sự giải phóng lao động ở các lĩnh vực truyền thống và sự xuất hiện của nhiều việc làm mới. Tuy nhiên, thị trường lao động số cùng yêu cầu về ứng dụng công nghệ mới tạo ra không ít thách thức cho các bên tham gia thị trường và các nhà hoạch định chính sách. Bài viết đưa ra một số giải pháp tập trung vào mảng gọi xe công nghệ (Grab), việc làm online trên các trang mạng xã hội, cùng một số khuyến nghị liên quan đến khung pháp lý thử nghiệm và cơ sở dữ liệu quố cgia. Từ khóa: Kinh tế nền tảng số, lao động kỹ thuật số, nền tảng số, thị trường lao động. Abstract: The purpose of this article is to provide an overview of the Vietnamese labour market in the development of digital platform economy. The article begins with some basic definitions and features of the digital platform economy and digital labour. Accordingly, the article presents the current state of the digital platform economy in Vietnam and the transition from traditional to digital labour with two prominent trends includinglabour liberationin traditional fields andthe appearance of new types of jobs. However, digital labour market with requirements for the ap- plication of new technology has created many challenges for market participants and policy mak- ers. The article offers a set of solutions mainly for app-based ride-hailing(Grab), online jobs on social networking sites, along with some recommendations related to regulatory sandbox and national database. Keyword: Digital labour, digital platform economy, labour market, platform. 1. Giới thiệu nghiên cứu Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã làm thay đổi cơ bản cách con người sống, làm việc và tương tác với nhau. Đặc trưng của các cuộc cách mạng công nghiệp là đều tiến tới một nền sản xuất thông minh hơn, giải phóng một lượng lao động khỏi các ngành nghề truyền thống và đồng thời cũng hình thành những công việc mới, đòi hỏi những kỹ năng mới (Kenney & Zys- 724
  2. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 man, 2016). Với các nền tảng số, công ty đa quốc gia như Uber, Grab có thể cung ứng dịch vụ vận tải mà không cần sở hữu một chiếc taxi nào; các cửa hàng có thể bán nhiều loại sản phẩm mà không cần thuê mặt bằng; người lao động có thể làm việc theo thời gian, địa điểm tùy chỉnh mà không cần đến văn phòng… Kinh tế nền tảng số cung cấp các nền tảng (platform) cho phép doanh nghiệp và người tiêu dùng tương tác với nhau trực tiếp trên các nền tảng đó, hình thành nên những dịch vụ ngang hàng (peer to peer services) và không cần sự hiện diện của các tổ chức trung gian (Xing Wan & cộng sự, 2019). Những lợi thế của kinh tế nền tảng số chủ yếu ở khả năng tiếp cận người tiêu dùng dễ dàng, giảm các chi phí trung gian, giảm thời gian giao dịch, định danh được cả người sản xuất và tiêu dùng góp phần giảm thiểu rủi ro khi giao dịch, mang lại lợi ích cho cả khách hàng và doanh nghiệp (Daqing Gong & cộng sự, 2019). Bài viết thảo luận về khái niệm, đặc điểm của kinh tế nền tảng, đặc điểm của lao động trong bối cảnh chuyển đổi số; phân tích thực trạng thị trường lao động Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số. Với đối tượng nghiên cứu là lao động tại Việt Nam và mục tiêu nghiên cứu là làm rõ thực trạng thị trường lao động Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số, bài viết phân loại lao động thành hai nhóm bao gồm nhóm lao động truyền thống và nhóm lao động số gắn với quá trình chuyển đổi từ lao động truyền thống sang lao động số với hai xu hướng nổi bật gồm sự giải phóng lao động ở các lĩnh vực truyền thống và sự xuất hiện của nhiều việc làm mới trên các nền tảng kỹ thuật số. Bài viết chỉ ra các nhân tố có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của lao động trong bối cảnh chuyển đổi số, bao gồm tự thân nhu cầu về việc làm của các nhóm lao động, sự phát triển công nghệ và các chính sách liên quan đến lao động số. Từ đó, nhóm tác giả đề xuất một số kiến nghị nhằm phát triển lao động số trong bối cảnh kinh tế nền tảng số tại Việt Nam, chú trọng vào các chính sách quản lý thu thuế, minh bạch hoá các giao dịch mạng và các biện pháp nhằm bảo vệ người lao động trên các nền tảng số. 2. Tổng quan nghiên cứu về kinh tế nền tảng số và lao động trong bối cảnh chuyển đổi số 2.1. Tổng quan về kinh tế nền tảng số Kinh tế nền tảng số là một bộ phận của nền kinh tế số - nền kinh tế vận hành chủ yếu dựa trên công nghệ số, đặc biệt là các giao dịch điện tử tiến hành thông qua internet (Phạm Việt Dũng, 2019). Kinh tế nền tảng số là nền kinh tế số mà tại đó các chủ thể tham gia thị trường tương tác với nhau chủ yếu trên các nền tảng số (Chan &cộngsự, 2018). Những tương tác này cho phép các thành phần tham gia tạo ra giá trị bằng việc thực hiện công việc, mua bán sản phẩm hay sử dụng dịch vụ. Kinh tế nền tảng bao gồm hai loại: Nền tảng giao dịch (transaction platform) được sử dụng để tối ưu hóa giao dịch giữa những người mua và người bán (Amazon, Ebay, Lazada… ); nền tảng sáng tạo (innovation platform) thực hiện vai trò là nền móng phát triển nên các nền tảng kinh doanh và hình thành hệ sinh thái giữa các nền tảng thế hệ sau đó (Apple App Store, Google Play…) (Chan & cộng sự, 2018). Kinh tế nền tảng số được đặc trưng bởi một số đặc điểm khác biệt với nền kinh tế truyền thống, có thể tóm tắt như sau: Thứ nhất là hiệu quả của mạng lưới: Các nền tảng trở nên có giá trị hơn khi có nhiều người dùng sử dụng chúng hơn. Khi nhiều người dùng tham gia vào nền tảng, nền tảng trở nên hấp dẫn hơn đối với những người dùng mới tiềm năng. Điều này giúp giải thích lý do tại sao một số nền tảng lại có sự phát triển mang tính lan truyền. Có hai loại mạng lưới: (i) mạng lưới trực tiếp mà tại đó nhiều người dùng thu hút nhiều người dùng hơn; (ii) mạng lưới gián tiếp mà tại đó khi 725
  3. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 càng nhiều người sử dụng một phần của nền tảng (ví dụ: người dùng trò chơi điện tử) thì sẽ càng có nhiều khách hàng cho các phần còn lại của nền tảng (trong ví dụ này là các sản phẩm, dịch vụ theo sau được phát triển thêm bởi nhà phát hành trò chơi điện tử). Đối với các nền tảng, quy mô của mạng lưới không chỉ là thành quả đầu tiên mà còn là động lực để tiếp tục phát triển mạng lưới đó. Các mạng lưới đã tồn tại trước các nền tảng trực tuyến, ví dụ điển hình là mạng điện thoại. Ngày nay, khi mà cá nhân có quyền truy cập vào các kết nối phổ biến, được tạo điều kiện bởi Internet và điện thoại di động trong tay, sự dễ dàng thuận tiện trong liên lạc đã làm tăng hiệu ứng mạng. Với các nền tảng, quy mô tạo ra giá trị và thu hút thêm người dùng. Động lực này tạo ra một động lực tự duy trì để tăng trưởng (Evans &Gawer, 2016). Thứ hai, mang tính tương tác, có khả năng kết hợp hiệu quả hoặc linh hoạt thay đổi nhà cung cấp và người tiêu thụ trên thị trường. Sự tham gia của cộng đồng tạo ra một kết nối chặt chẽ hơn giữa cung và cầu, càng có nhiều người hoạt động trên các nền tảng thì sự tương tác càng gia tăng, từ đó thể hiện rõ được nhu cầu của người mua và khả năng cung cấp hàng hoá, dịch vụ của người bán. Các nền tảng giao dịch khiến việc giao dịch giữa các thành phần vốn trước đây khó có thể tiếp cận với nhau diễn ra được dễ dàng hơn, từ đó tạo ra thị trường đa bên (multi-sided market) (Anh Vũ, 2017). Công nghệ số đã đưa người tiêu thụ vào vị trí trung tâm. Người tiêu dùng có thể trở thành nguồn cho ý tưởng đổi mới của nhà sản xuất, với mục đích của nhà sản xuất là duy trì hoặc mở rộng thị trường, tăng sự tiện nghi hoặc quan trọng hơn là nâng cao mức độ bền vững của phát triển kinh tế (Alina, 2016). Khả năng truyền thông và chia sẻ ý kiến, đánh giá với những người khác không chỉ làm thay đổi trải nghiệm mua sắm của khách hàng mà đồng thời cũng gây ảnh hưởng rất lớn tới uy tín doanh nghiệp. Internet khiến người tiêu thụ trở nên quyền năng hơn bởi họ có thể tự do đưa ra ý kiến và chia sẻ chúng (Data61|SCIRO, 2019). Thứ ba, dữ liệu trở thành tài nguyên mới. Kinh tế nền tảng số vận hành chủ yếu dựa trên công nghệ số, do đó dữ liệu đóng một vai trò đặc biệt quan trọng. Sự phát triển của dữ liệu góp phần cải thiện các dịch vụ kỹ thuật số, từ đó thu hút nhiều người dùng hơn và tối ưu hóa các dịch vụ. Để có thể chuyển đổi, dữ liệu cần được số hóa và sau đó sử dụng các công nghệ như AI (trí tuệ nhân tạo), Big Data (dữ liệu lớn) để sàng lọc, phân tích dữ liệu và tạo ra giá trị mới. Việc xử lý thông tin, nhất là thông tin liên quan đến nhu cầu khách hàng, cho phép các doanh nghiệp cải thiện rõ rệt các chiến lược thương mại và marketing, hay dự đoán các xu hướng tương lai, thói quen tiêu dùng, cải thiện quan hệ với khách hàng, tăng khả năng tuyển dụng hiệu quả. Thứ tư, tạo ra mô hình kinh doanh và chiến lược kinh doanh mới. Các mô hình kinh doanh mới như e - Business, e - Commerce, e - Banking được phát triển thông qua Intranet (mạng nội bộ) và Internet cho phép nhiều nhóm người tương tác với nhau, qua đó tạo ra những ảnh hưởng tích cực cho cả mạng lưới và nâng cao hiệu quả nhờ giảm chi phí giao dịch (Alina, 2016). Hiện nay, đã xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh hoàn toàn khác biệt so với truyền thống như các hãng truyền thông toàn cầu nhưng không sở hữu quyền tác giả của một tin tức nào, hãng taxi toàn cầu nhưng không sở hữu chiếc xe nào, hãng khách sạn toàn cầu nhưng không sở hữu phòng khách sạn nào, đã và đang góp phần định hình nên một thời đại kinh tế mới. Kinh tế nền tảng số cũng thay đổi ý nghĩa của việc lãnh đạo các tổ chức, buộc người đứng đầu phải suy nghĩ lại về chiến lược, mô hình kinh doanh, khả năng lãnh đạo, cấu trúc tổ chức, cách hệ thống tạo ra và nắm bắt giá trị (Evans &Gawer, 2016). 726
  4. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 Thứ năm, tạo ra sự hợp tác giữa các đối thủ cạnh tranh. Sự hợp tác xảy ra khi các hình thức cạnh tranh giữa những nhà sản xuất bị thay đổi hoàn toàn bởi sự ưu tiên dành cho người tiêu dùng cùng với sự thay đổi liên tục và nhanh chóng về nhu cầu, thị hiếu của thị trường (Alina, 2016). Trên thực tế, tại các ngành, các lĩnh vực đã xuất hiện các liên minh giữa nhiều hãng và doanh nghiệp như liên minh hàng không (Star Alliance, SkyTeam vàOneWorld), từ đó phát triển lên liên minh hàng không hàng hoá (WOW Alliance, SkyTeam Cargo, ANA/UPS Alliance), hay liên minh khách sạn (GHA). 2.2. Tổng quan về lao động trong bối cảnh chuyển đổi số Lao động kỹ thuật số là hình thức lao động được đặc trưng bởi việc sản xuất ra giá trị thông qua tương tác và sử dụng công nghệ thông tin. Lao động kỹ thuật số có các hình thức khác nhau từ nền tảng cung cấp công việc theo yêu cầu, công việc vi mô (các công việc nhỏ trong một dự án lớn) và sáng tạo nội dung cho các nền tảng kỹ thuật số như truyền thông xã hội. Thị trường lao động kỹ thuật số là các trang web hoặc nền tảng số tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất, giao thương và mua bán nội dung, sản phẩm kỹ thuật số hoặc các ý tưởng và hàng hóa khác xuất hiện từ môi trường kỹ thuật số và công nghệ (Data61|SCIRO, 2019). Hình 1 cho thấy một số loại hình công việc được hỗ trợ bởi nền tảng lao động kỹ thuật số. Một số nền tảng lao động kỹ thuật số dựa trên web, cung cấp công việc cho đám đông (công việc vi mô hoặc công việc sáng tạo) hoặc cung cấp việc làm trực tiếp cho các cá nhân sử dụng thị trường việc làm tự do. Ngoài ra, cũng có dịch vụ dựa trên vị trí và dựa trên ứng dụng, hầu hết các công việc này được giao cho các cá nhân (vận chuyển, giao hàng và dịch vụ cho hộ gia đình) với một sốít được cung cấp cho đám đông (công việc vi mô tại địa phương). Nguồn: Berg & cộng sự (2018) Hình 1: Phân loại các nền tảng lao động kỹ thuật số 727
  5. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 Lao động kỹ thuật số có đặc điểm cơ bản là được quản lý bằng thuật toán. Quản lý theo thuật toán có thể đượ chiểu là “công việc của con người được giao, tối ưu hóa và đánh giá thông qua các thuật toán và dữ liệu được theo dõi” (Berg & cộng sự, 2018). Trên các nền tảng lao động kỹ thuật số, quản lý theo thuật toán vượt ra ngoài việc chỉ đạo công việc và lên lịch để kiểm soát hầu hết các khía cạnh của công việc. Quản lý theo thuật toán bao gồm bốn đặc điểm: (1) Liên tục theo dõi hành vi của người lao động; (2) Đánh giá liên tục hiệu suất của người lao động bằng đánh giá của khách hàng; (3) Thực hiện các quyết định tự động mà không có sự can thiệp của con người; (4) Đòi hỏi tương tác của người lao động với một “hệ thống”. 3. Thực trạng kinh tế nền tảng số và lao động trong bối cảnh chuyển đổi số tại Việt Nam 3.1. Thực trạng kinh tế nền tảng số tại Việt Nam Năm 2020 được chính phủ Việt Nam lựa chọn là năm chuyển đổi số quốc gia, hướng tới một chính phủ số, xã hội số và nền kinh tế số. Trên thực tế, Việt Nam đang là quốc giadẫn đầu khu vực Asean về tốc độ tăng trưởng trong lĩnh vực kinh tế số. Trong khitốc độ tăng trưởng trung bình của Asean là 33%/năm trong giai đoạn 2015-2019, kinh tế số Việt Nam tăng trưởng với tỷ lệ 38%/năm trong cùng giai đoạn và đóng góp 5% GDP quốc gia (Teamasek, 2019). Kinh tế nền tảng số tại Việt Nam bao phủ nhiều lĩnh vực, trong đó có một số lĩnh vực chủ yếu là: Gọi xe công nghệ: Các dịch vụ phương tiện giao thông công nghệ như Grab, Go Viet sử dụng định vị tự động, từ đó khách hàng có thể đặt xe và yêu cầu đưa đến một địa điểm cụ thể được thực hiện một cách nhanh chóng. Với phương thức đặt xe này thì dịch vụ yêu cầu xe tối ưu hóa quá trình kết hợp lái xe công nghệ và khách hàng. Không những chỉ cung cấp dịch vụ thông thường như đặt xem là loại hình kinh doanh này còn mở rộng thêm các dịch vụ khác như đặt đồ ăn, giao hàng, thanh toán hóa đơn và đang phát triển thêm nhiều dịch vụ phục vụ nhu cầu cho khách hàng. Dịch vụ tài chính: Trong lĩnh vực tài chính, nền tảng số được thể hiện dưới các ứng dụng như Moblie Banking, QR Code, ví điện tử, ngân hàng số và đặc biệt là các nền tảng số được xây dựng bởi các công ty Fintech. Xuất hiện tại Việt Nam vào năm 2008, cho đến nay thì Fintech ngày càng nâng cao chất lượng dịch vụ và tạo ra các mô hình kinh doanh mới như cho vay ngang hàng (peer to peer lending), huy động vốn cộng đồng (crowdfunding) (Solidiance, 2018). Việt Nam hiện có khoảng 200 công ty Fintech đang hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau, với quy mô thị trường Fintech đạt 4.4 tỷ USD giá trị giao dịch vào năm 2017 và dự kiến sẽ đạt đến 7.8 tỷ USD vào năm 2020. Dịch vụ du lịch: Các nền tảng số trong lĩnh vực du lịch, lưu trú giúp khách hàng đặt phòng hay thuê nhà một cách nhanh chóng, tiện lợi và an toàn. Điển hình là mô hình Airbnb, tham gia vào thị trường Việt Nam từ năm 2014, có mặt chủ yếu ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và một số thành phố lớn khác. Theo báo cáo “Homesharing Viet Nam Insights”, năm 2014 chỉ có vài nghìn phòng cho thuê nhưng đến 2019 số lượng phòng đã lên đến 40.804 cơ sở và tốc độ tăng trưởng số lượng phòng ở các điểm du lịch nổi tiếng luôn đạt ở mức cao. Không chỉ Airbnb mà các ứng dụng khác như Luxstay, Booking, Travelmob cũng phát triển mô hình đặt phòng chia sẻ nhằm tối ưu hóa lợi ích của cả chủ nhà và người thuê nhà. Các lĩnh vực khác: Ngoài các nền tảng điển hình trên thì còn có nhiều nền tảng khác như Sendo, Shopee - mua bán hàng hóa, Netflix - xem phim hay Youtube - sáng tạo nội dung. Có thể 728
  6. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 khẳng định, việc phát triển các nền tảng số đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến các cá nhân,doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế. Sự bùng nổ của nền tảng số cũng tạo ra những việc làm mới, đảm bảo việc làm cho người lao động và góp phần giải quyết vấn nạn thất nghiệp trong bối cảnh dịch covid 19 còn diễn biến phức tạp. 3.2. Thực trạng lao động trong bối cảnh chuyển đổi số tại Việt Nam Trong bối cảnh chuyển đổi số, cơ cấu lao động củaViệt Nam cũng đang có sự chuyển dịch rõ nét. Theo Tổng cục Thống kê, tính đến cuối năm 2019, ngành thu hút nhiều lực lượng lao động nhất là nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy hải sản, chiếm tới khoảng 18,8 triệu lao động. Phân theo khu vực thì lực lượng lao động trong độ tuổi ở khu vực thành thị là 16,9 triệu người, chiếm 34,7% tổng số lao động. Theo giới tính thì lực lượng lao động nữ trong độ tuổi lao động đạt 22,3 triệu người, chiếm 45,6% tổng số lao động. Theo nhóm nghề thì nhóm “lao động giản đơn” thu hút hơn 18 triệu người, chiếm 33,6% tổng số lao động. Tuy nhiên, so với cùng kỳ năm 2018, lao động thuộc nhóm nghề này giảm 5,2% là 1 triệu người, nhóm nghề “chuyên môn kỹ thuật bậc trung” giảm 15,4% tương ứng 320.000 người. Đây là dấu hiệu đáng mừng cho thấy sự chuyển dịch chất lượng lao động theo hướng tăng lao động chuyên môn cao và giảm dần lao động bậc trung, lao động giản đơn. Theo hình thức lao động thì lao động làm công hưởng lương chiếm 26,1 triệu người, lao động tự do và lao động gia đình chiếm tỷ trọng lần lượt là 35,1% và 13,8%, tương ứng giảm 0,4 % và 1,0 % so với cùng kỳ năm trước. Trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và phát triển các nền tảng số, nhiều công việc mới được hình thành trên các nền tảng số, dẫn đến sự dịch chuyển từ lao động truyền thống sang lao động trên nền tảng số. Điển hình là các lĩnh vực: (1) Vận tải hành khách cá nhân. Trong lĩnh vực này, ứng dụng gọi xe công nghệ đang dần thay thế các hãng taxi truyền thống. Nhiều hãng taxi lớn đã liên tục báo lỗ do không cạnh tranh được vớicác hãng xe công nghệ. Theo báocáotàichínhhợpnhấtCông ty CP tậpđoàn Mai Linhnăm 2019, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên bảng cân đối kế toán hợp nhất của hãng taxi Mai Linh là âm 1.039 tỷ đồng. Các hãng xe công nghệ có những cải tiến vượt bậc hơn so với taxi truyền thống về giá thành minh bạch và rẻ hơn, nhanh hơn và thích nghi tốt hơn với những biến động của thị trường. (2) Hình thức bán hàng online hay livestream bán hàng cũng ngày càng phát triển, chiếm miếng bánh thị phần ngày càng lớn so với hình thức bán hàng truyền thống trực tiếp tại cửa hàng. Không cần bỏ ra chi phí để thuê mặt bằng nên việc bán hàng Online được nhiều người lựa chọn, giúp người bán có thể giảm giát hành và người mua cũng có thể được tiêu dùng sản phẩm với giá cả hợp lý hơn. (3) Các ứng dụng dịch vụ cho hộ gia đình như JupViec.vn hay bTaskee giúp việc nhà theo giờ đã tạo ra nhiều việc làm cho người lao động. Thay vì tìm người giúp việc theo truyền thống thì qua các ứng dụng, khách hàng có thể biết một số thông tin cá nhân cũng như uy tín và đánh giá từ khách hàng cũ về người đó, tạo nên sự tin tưởng và giao dịch nhanh chóng. Bên cạnh việc chuyển dịch lao động truyền thống sang lao động số, các nền tảng số cũng tạo thêm nhiều cơ hội việc làm phong phú cho người lao động, là một cơ hội lớn cho lao động Việt Nam đặc biệt là các bạn trẻ tìm kiếm công việc yêu thích, tăng thêm thu nhập như: (1) Dịch vụ đặt phòng, thuê nhà. Chủ nhà cho thuê phòng xuất phát từ nhu cầu chia sẻ căn phòng trống trong gia đình để có thêm thu nhập. Sự phát triển mạnh mẽ về số lượng phòng cho thuê của Airbnb đã khiến nhiều chuyên gia và chủ khách sạn, đặc biệt là khách sạn có uy mô nhỏ lo ngại. 729
  7. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 (2) Nền tảng Youtube kết nối người sáng tạo nội dung và khán giả của mình là người xem các video trên Youbute. Nội dung đăng tải đa dạng và thu hút nhiều lượt xem nên làm Youtuber được nhiều bạn trẻ lựa chọn để có thêm thu nhập. Tại Việt Nam có rất nhiều kênh được người xem ưa thích như về phim ngắn có Faptv, SMV; về ẩm thực có các kênh như Quỳnh Trần JP, Ẩm thực mẹ làm, bà Tân Vlog; kênh về du lịch như Khoa Pug, Vũ Khắc Tiệp offical, Khoai Lang Thang và rất nhiều kênh với nội dung phong phú khác. Ngày càng nhiều bạn trẻ lựa chọn trở thành Youtuber - một nghề kiếm tiền như những nghề khác và có tiềm năng rất lớn trong tương lai với yêu cầu cao về độ sáng tạo.(3) Nền tảng game kết nối người chơi game với hau thậm chí tổ chức các buổi thi đấu như một loại hình thể thao, từ đó kiếm được thu nhập từ quảng cáo và giải đấu. Điều này dẫn đến việc chơi game không chỉ là thú vui giải trí mà còn là một hình thức chơi game nghiêm túc, chuyên nghiệp và coi đó như một nghề cần đầu tư chất xám không những về đồ họa trong game mà còn phương thức chơi game (Caneron A. Pham T& Atherton J, 2018). Tính riêng năm 2019, Việt Nam đứng thứ 28 trong tổng số 100 quốc gia về phát triển các nền tảng game với tổng doanh thu khoảng 367 triệu USD (NguyễnVăn Hùng, 2020). 4. Giải pháp và kiến nghị nhằm phát triển lao động trong bối cảnh kinh tế nền tảng số tại Việt Nam Có thể khẳng định, kinh tế nền tảng số đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới, thay đổi phương thức sản xuất, tiếp thị, thay đổi cách tương tác giữa người sản xuất và tiêu dùng. Bên cạnh những mặt tích cực, sự phát triển của các nền tảng số cũng đặt ra nhiều vấn đề đối với cơ quan quản lý nhà nước như việc thất thu thuế đối với hoạt động bán hàng online, thất thu thuế đối với thu nhập của các Youtuber; thiếu hụt lao động có trình độ công nghệ cao; thiếu sự kiểm soát với nhiều nền tảng sáng tạo nội dung online; thiếu các chính sách về bảo vệ người lao động trên các nền tảng số. Ở cấp độ doanh nghiệp, việc đầu tư hạ tầng công nghệ chưa thực sự đồng bộ, nhiều doanh nghiệp tiên phong chuyển đổi số đã gặp nhiều khó khăn khi kết nối với hệ thống dữ liệu quốc gia. Một bộ phận không nhỏ các doanh nghiệp vẫn có tâm lý duy trì hệ thống quản trị thủ công, không muốn chuyển đổi số theo hướng công khai, minh bạch. Có thể khẳng định, chuyển đổi số và phát triển kinh tế nền tảng số là xu thế tất yếu, để phát triển cả về số lượng và chất lượng lao động trong bối cảnh chuyển đổi số, nhóm tác giả đề xuất một số kiến nghị với chính phủ và các cơ quan chức năng nhằm minh bạch hóa hoạt động kinh doanh, giảm thiểu rủi ro cho người lao động trên các nền tảng số. Cụ thể như sau: Thứ nhất, tích cực triển khai thu thuế đối với các hình thức bán hàng online trên hạ tầng kỹ thuật số, cụ thể ngoài các trang thương mại điện tử, cần tập trung đến các trang mạng xã hội. Cụ thể cần: (1) Phối hợp giữa ngành Thuế với Bộ Công thương, BộThông tin - Truyền thông, đơn vị quản lý các trang mạng xã hội (Facebook, Google, Youtube…) để nắm danh sách các web- site, các tài khoản của các tổ chức, cá nhân có hoạt động thương mại điện tử trên mạng xã hội; (2) Phối hợp giữa ngành Thuế với Cơ quan Công an đề nghị cung cấp cho Cơ quan Thuế các website thương mại có hoạt động kinh doanh chưa kê khai nộp thuế; (3) Phối hợp giữa ngành Thuế với Ngân hàng để đề nghị Ngân hàng Nhà nước cung cấp bảng sao kê tài khoản của các cá nhân, tổ chức có kinh doanh qua Facebook, hay các tài khoản kiếm ra tiền trên Youtube; (4) Phối hợp giữa ngành Thuế với các đơn vị cung ứng vận chuyển để nắm được số lượng hàng hóa vận chuyển, doanh thu thu hộ (nếu có) của từng tổ chức, cá nhân để cơ quan thuế rà soát đối chiếu, từ đó thu thuế; (5) Ngành thuế phối hợp với các nhà mạng và đại diện Facebook quản lý Việt 730
  8. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 Nam để chặn tài khoản đối với những chủ tài khoản kinh doanh online có doanh số lớn nhưng không chấp hành các nghĩa vụ thuế. Thứ hai, đẩy nhanh việc xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý thử nghiệm (Regulatory Sand- box) để tạo điều kiện cho các nền tảng lao động kỹ thuật số. Dưới góc độ pháp lý, Sandbox là việc tạo ra một không gian thuận lợi với khung chính sách pháp lý riêng (nằm ngoài hoặc vượt khung pháp lý hiện tại) để tiến hành thử nghiệm những khởi nghiệp sáng tạo, đổi mới. Đối tượng điều chỉnh của Regulatory Sandbox thường là các sản phẩm tài chính sáng tạo, sản phẩm ứng dụng công nghệ và mô hình kinh doanh mới, áp dụng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp có ứng dụng công nghệ (Fintech, Blockchain…) hay doanh nghiệp kinh doanh theo mô hình kinh tế mới (kinh tế chia sẻ, kinh tế nền tảng số). Khi thí điểm Sandbox, cần đảm bảo số lượng doanh nghiệp tham gia vừa đủ để đánh giá tác động sâu rộng, nhưng cũng không nên quá nhiều và trùng lặp về mô hình kinh doanh để tránh lãng phí nguồn lực. Đối tượng doanh nghiệp tham gia cũng cần có sự chọn lọc kỹ. Đặc biệt, cũng nên có những chế tài khống chế về không gian, thời gian hay thị phần nhất định trong khuôn khổ thí điểm Sandbox, tránh để vài doanh nghiệp trong cơ chế thí điểm chiếm những thị phần lớn (do đang được hưởng các cơ chế pháp lý mở) mà tạo ra sự bất bình đẳng trong kinh doanh. Ngoài ra, đối với mảng gọi xe công nghệ, cần sớm hoàn thiện, ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 86/2014/NĐ-CP ngày 10/9/2014 của Chính phủ về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô để có khung pháp lý minh bạch, cân bằng giữa kinh doanh vận tải theo phương thức truyền thống và kinh doanh vận tải ứng dụng công nghệ 4.0 Thứ ba, cần sớm nghiên cứu, ban hành các Nghị định về chia sẻ dữ liệu; về xác thực điện tử; về bảo vệ dữ liệu cá nhân và bảo đảm quyền riêng tư của cá nhân tham gia nền tảng số; về chế độ báo cáo giữa các cơ quan hành chính nhà nước và chế độ bảo mật thông tin. Để thực hiện điều này, cần hoàn thành các cơ sở dữ liệu quốc gia mang tính chất nền tảng. Cùng với việc xây dựng các thể chế, cần tập trung hoàn thiện xây dựng các cơ sở dữ liệu nền tảng quốc gia, đặc biệt là cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai...; và cần tiến hành xây dựng nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu giữa các hệ thống thông tin ở Trung ương và địa phương; hệ thống liên thông gửi, nhận văn bản điện tử; hệ thống xác thực định danh điện tử; liên thông giữa các hệ thống chứng thực chữ ký số chuyên dùng của Chính phủ và chữ ký số công cộng... để bảo đảm dữ liệu, thông tin được thông suốt giữa các cấp, các ngành của Chính phủ. Thứ tư, không chỉ bảo vệ người lao động trên các giao dịch qua mạng, còn cần phải chú trọng đến sự an toàn trong các giao dịch đòi hỏi tương tác giữa người với người. Để thực hiện được điều đó, Chính phủ và các công ty bảo hiểm cần hoàn thiện các sản phẩm bảo hiểm cho người lao động số. Cụ thể hơn, về vấn đề an toàn tính mạng của các tài xế công nghệ, các nền tảng công nghệ cần thường xuyên nhắc nhở, cập nhật các khu vực có tình hình an ninh phức tạp cũng như triển khai nhiều biện pháp nhằm nâng cao an toàn cho cả tài xế và khách hàng. Tiếp tục phát triển các tính năng bảo mật thông tin như tính năng gọi điện thoại miễn phí thông qua ứng dụng nhưng không hiển thị số điện thoại người gọi, giảm thiểu đến mức thấp nhất việc gọi điện/ nhắn tin làm phiền sau khi đã kết thúc chuyến xe, hay các giải pháp tập trung vào việc hướng dẫn an toàn cho tài xế, sử dụng phím gọi khẩn cấp S.O.S giúp tài xế/ khách hàng kết nối trực tiếp với đường dây nóng 113 của Cảnh sát trong trường hợp khẩn cấp. Hoàn thiện hoá các tính năng giúp nhận diện những hành vi lái xe không an toàn, ví dụ chạy quá tốc độ, chuyển hướng đột 731
  9. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 ngột, thắng gấp hoặc tăng tốc đột ngột, sau đó hướng dẫn cho tài xế cách cải thiện; tính năng cảnh báo tài xế lái xe trong tình trạng mệt mỏi (Driver Fatigue): tài xế sẽ nhận được cảnh báo trong ứng dụng rằng họ đã chạm đến “ngưỡng” mệt mỏi, và được nhắc nhở nên nghỉ ngơi để đảm bảo lái xe an toàn. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tiếng Anh 1. ABI Research (2019), Grab and GO-JEK reinventing on – demand mobility to go beyond ridesharing for sustained profitability. 2. Alina (2016), ‘Trends and Dimensions of Digital Economy’, Annals - Economy Series, Constantin Brancusi University, Faculty of Economics. 3. Berg &cộngsự (2018), ‘Digital labour platforms and the future of work Towards decent work in the online world’, International Labour Office, Geneva. 4. Caneron A. Pham T & Atherton J (2018), ‘Vietnam Today – first report of the Vietnam’s Future Digital Economy Project’, CSIRO, Brisbane. 5. Casilli (2016), ‘Is There a Global Digital Labor Culture?’, Marginalization of Work, Global Inequalities, and Coloniality, 2nd symposium of the Project for Advanced Research in Global Communication (PARGC), Annenberg School for Communication, University of Penn- sylvania (USA). 6. Chan & cộng sự (2018), ‘The rise of the platform economy’, Deloitte, truy cập tại https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/nl/Documents/humancapital/deloitte-nl-hc-re- shaping-work-conference.pdf 7. Evans (2019), ‘Essential Principles for the Design of Antitrust Analysis for Multisided Platforms’, Forthcoming Journal of Antitrust Enforcement, truy cập tại SSRN: https://ssrn.com/abstract=3261812 hoặc http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3261812 8. Evans & Gawer (2016), ‘The Rise of the Platform Enterprise: A Global Survey’, The Emerging Platform Economy Series No. 1, The Center for Global Enterprise. 9. Fuch & cộng sự (2013), ‘What is Digital Labour? What is Digital Work? What’s their Difference? And why do these Questions Matter for Understanding Social Media?’ tripleC 10. Fumagalli & cộngsự (2018), ‘Digital Labour in the Platform Economy: The Case of Facebook’, Sustainability, MDPI, Open Access Journal. 11. Graham & cộng sự (2017), ‘Digital labour and development: impacts of global digital labour platforms and the gig economy on worker livelihoods’, E tui, truy cập tại https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/1024258916687250 12. Gong & cộng sự (2019), ‘Who benefits from online financing? A sharing economy E- tailing platform perspective’. 13. Horton & cộng sự (2017), ‘Digital Labor Markets and Global Talent Flows’, Working Paper 17-096, Harvard Business School, truy cập tại 732
  10. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 https://www.hbs.edu/faculty/Publication%20Files/17-096_813abb74-09c5-4ea6-989f- 5ef03b2d7f31.pdf 14. Kenney &Zysman (2016), ‘The rise of the platform economy’, Deloitte 15. Marvit (2014), ‘How Crowdworkers Became the Ghosts in the Digital Machine’, The Nation., truy cập tại https://www.thenation.com/article/archive/how-crowdworkers-became- ghosts-digital-machine/ 16. Research insight report (2019), ‘HomesharingVietNam Insights Report’ 17. Statisa Research Department (2020), Digital advertising expenditure in Vietnam from 2015 to 2018 with forecasts until 2020. 18. Steen & cộng sự (2019), ‘The knowledge-intensive platform economy in the Nordic countries’, Economics Norway and the Research Foundation Fafo, Nordic Innovation, truy cập tại http://norden.diva-portal.org/smash/get/diva2:1345344/FULLTEXT01.pdf 19. Solidiance (2018), Unlocking Vietnam’s Fintech Growth Potential. 20. Ted Choe (2016), ‘The rise of the sharing economy: Impact on the transportation space’. Deloitte, truy cập tại https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/us/Documents/consumer- business/us-cb-the-rise-the-sharing-economy.pdf 21. Teamasek & cộng sự (2019), ‘E-Conomy SEA 2019’, Swipe up and to the right: South- east Asia’s $100 billion Internet economy 22. TopDev (2019), 2019 VietNam Developer Report, Nguyen HuuBinh. 23. UNCTAD (2019), ‘Digital economy report 2019’, United nations conference on trade and development, Sirimance& a team comprising Torbjörn Fredriksson 24. Worldbank (2019), Individuals using the Internet (% of population), truy cập tại https://data.worldbank.org/indicator/IT.NET.USER.ZS 25. Xing Wan & cộng sự (2019), ‘Exploring service positioning in platform – based mar- ket’, International Journal of Production Economics Tài liệu tiếng Việt 1. Anh Vũ (2017), ‘Kinh tế nền tảng đang khẳng định vị thế’, Thời báo Kinh tế Sài Gòn online, truy cập tại https://www.thesaigontimes.vn/156135/Kinh-te%CC%81-ne%CC%80n- ta%CC%89ng-dang-kha%CC%89ng-di%CC%A3nh-vi%CC%A3-the%CC%81.html 2. Báo cáo tài chính hợp nhất Công ty Cổ phần tập đoàn Mai Linh và các Công ty con (2019) truy cập tại file:///C:/Users/1/Downloads/00.%20BCTC%20HN%20tom%20tat%20daky.pdf 3. Báo Công thương (2020), ‘Kinh tế số là nhân tố then chốt thúc đẩy năng suất lao động’, truy cập tại https://www.moit.gov.vn/web/guest/tin-chi-tiet/-/chi-tiet/kinh-te-so-la-nhan-to-then- chot-thuc-%C4%91ay-nang-suat-lao-%C4%91ong-19010-3101.html 4. Chu Thị Hoa (2020), ‘Phản ứng chính sách của Việt Nam đối với mô hình kinh tế chia sẻ’, Cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp. 5. Chu Thị Hoa (2020), ‘Sandbox – cơ chế thử nghiệm áp dụng trong phạm vi hạn chế - 733
  11. INTERNATIONAL CONFERENCE FOR YOUNG RESEARCHERS IN ECONOMICS & BUSINESS 2020 ICYREB 2020 kinh nghiệm quốc tế và một số gợi ý cho Việt Nam’, truy cập tại http://lapphap.vn/Pages/tintuc/tinchitiet.aspx?tintucid=210382 6. Data61|SCIRO (Cơ quan chuyên nghiên cứu về số liệu và công nghệ số thuộc Tổ chức khoa học quốc gia Australia) & Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam (2019), ‘Báo cáo Tương lai kinh tế số Việt Nam: hướng đến năm 2030, 2045 ’tại Hội nghị “Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo – Một trụ cột cho Phát triển Kinh tế - Xã hội của Việt Nam”, Hà Nội. 7. IDG (2019), Diễn đàn ngân hàng bán lẻ Việt Nam năm 2019 (Vietnam Retail Banking Forum), truy cập tại http://idg.com.vn/retail/thong-cao-bao-chi.html 8. Nguyễn Văn Hùng (2020), ‘Quản lý nhà nước về phát triển kinh tế số ở Việt Nam trong những năm tới’, Sở nội vụ tỉnh Bắc Giang. 9. Phạm Việt Dũng (2020), ‘Kinh tế số - cơ hội “bứt phá” choViệt Nam’, Hội đồng lý luận Trung Ương, Tạp chí cộng sản, truy cập tại http://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/kinh- te/-/2018/810607/kinh-te-so—-co-hoi-%E2%80%9Cbut-pha%E2%80%9D-cho-viet-nam.aspx 10. Phan Diệu Thu Hà, Nuôi lớn mô hình kinh doanh bằng hệ sinh thái, truy cập tại https://doanhnhanonline.com.vn/nuoi-lon-mo-hinh-kinh-doanh-bang-mo-hinh-he-sinh-thai/ 11. Tổng cục thống kê (2019), Lao động và cơ cấu lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc hàng năm phân theo ngành kinh tế (*) chia theo Ngành, Phân tổ và Năm, truy cập tại h t t p s : / / w w w. g s o . g o v. v n / p x - w e b - 2 / ? p x i d = V 0 2 3 9 - 40&theme=D%C3%A2n%20s%E1%BB%91%20v%C3%A0%20lao%20%C4%91%E1%BB%9 9ng 734
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

CMO.03: Bộ Tài Liệu Hệ Thống Quản Trị Marketing Thương Hiệu
385 tài liệu
1267 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0