Liên kết khai thác tiềm năng, lợi thế của các địa phương trong phát triển

Diễn đàn Khoa học - Công nghệ<br /> <br /> <br /> <br /> Liên kết khai thác tiềm năng, lợi thế<br /> của các địa phương trong phát triển<br /> Chu Thúc Đạt<br /> Vụ Phát triển KH&CN Địa phương, Bộ KH&CN<br /> <br /> <br /> Liên kết giữa các địa phương trong một vùng là phát triển mối quan hệ<br /> giữa không gian kinh tế với không gian tự nhiên, sinh thái, xã hội và<br /> không gian chính sách, thể chế để tạo ra lợi thế cạnh tranh động cho<br /> vùng, quốc gia, là cơ sở phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) bền vững.<br /> Thực trạng liên kết giữa các địa phương trong phát triển vùng và liên<br /> kết vùng với nhau trong thời gian qua đã bộc lộ những bất cập nhất<br /> định, cần được rút kinh nghiệm đối với các vùng trong cả nước.<br /> <br /> Vai trò của liên kết vùng tài nguyên, sinh thái, ổn định an khí hậu”, “khắc phục tình trạng<br /> ninh, chính trị, xã hội*. phát triển trùng lặp, manh mún,<br /> Liên kết vùng là thuật ngữ<br /> kém hiệu quả”.<br /> dành cho những khu vực tiếp Như vậy, liên kết vùng làm<br /> giáp với nhau, có liên quan và bổ tăng khả năng kết nối về mặt Thực trạng liên kết giữa các địa<br /> trợ lẫn nhau trong một lĩnh vực không gian kinh tế - tự nhiên và phương trong phát triển vùng và liên<br /> nào đó. Sự phân bố và liên kết KT-XH; tăng hiệu quả quản lý vĩ kết vùng với nhau<br /> này giúp việc quản lý dễ dàng và mô và vi mô của các bộ, ngành,<br /> địa phương và doanh nghiệp; tạo Liên kết chưa trở thành tư<br /> thống nhất hơn. Nhờ đó mà các<br /> lợi thế so sánh trong cạnh tranh duy phát triển ở các cấp chính<br /> bộ phận trong liên kết vùng có<br /> và động lực để phát triển KT-XH quyền<br /> thể dễ dàng hỗ trợ để đạt được<br /> mục tiêu chung hơn so với việc hiệu quả và bền vững. Nhận thức Trong lĩnh vực kinh tế, tự thân<br /> tập trung vào một cá thể duy rõ tầm quan trọng của liên kết các chủ thể kinh tế đã thực hiện<br /> nhất. “Liên kết kinh tế vùng thực vùng với phát triển KT-XH đất các liên kết chuỗi nhằm đạt được<br /> chất là sự liên kết giữa các chủ nước, Văn kiện Đại hội XII của hiệu quả cao. Điểm mấu chốt<br /> thể kinh tế khác nhau trong một Đảng nhấn mạnh: tăng cường là trong khung khổ quản trị địa<br /> vùng, dựa trên lợi ích kinh tế là liên kết về mặt không gian “giữa phương, quản trị vùng được thực<br /> chính, nhằm phát huy lợi thế so các địa phương trong vùng” và thi có hiệu quả sẽ tạo ra môi<br /> sánh, tạo ra tính cạnh tranh kinh “giữa các vùng”, tạo sự “phát trường cho các liên kết phát triển<br /> tế cao hơn cho một vùng.  Các triển thống nhất trong vùng và cả chuỗi hay cụm ngành phát triển,<br /> hình thức liên kết kinh tế vùng nước”; nhằm mục tiêu “phát huy tăng năng lực cạnh tranh cấp<br /> có thể trên các khía cạnh không tối đa tiềm năng, lợi thế của từng tỉnh và năng lực cạnh tranh của<br /> gian kinh tế theo lãnh thổ, chuỗi vùng, từng địa phương”, “ứng phó doanh nghiệp.<br /> ngành hàng, tổ chức sản xuất. có hiệu quả với thiên tai, biến đổi<br /> Phân tích các chính sách,<br /> Chủ trương, chính sách phát triển các quy hoạch phát triển vùng,<br /> vùng, liên kết vùng không những quy hoạch phát triển đô thị và kế<br /> *<br /> http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu-trao-<br /> tạo động lực phát triển kinh tế hoạch 5 năm của tỉnh ở nhiều địa<br /> doi/lien-ket-vung-trong-tai-co-cau-kinh-te-<br /> mà còn giúp các vùng khó khăn chuyen-doi-mo-hinh-tang-truong-131343. phương trong cả nước cho thấy,<br /> thực hiện tốt chức năng bảo tồn html. hầu như không có các yêu cầu<br /> <br /> <br /> <br /> 24<br /> Soá 3 naêm 2019<br />  Diễn đàn khoa học - công nghệ<br /> <br /> <br /> của liên kết nội vùng. Nguyên tìm biện pháp để có thể phối hợp Không có hệ thống cơ sở dữ<br /> nhân sâu xa là tư duy phân bố lãnh thực hiện các ý tưởng liên kết. liệu vùng làm cơ sở khoa học<br /> thổ công nghiệp, nông nghiệp và Tuy nhiên, các cam kết hỗ trợ cho lập quy hoạch vùng cũng<br /> thương mại dựa trên phân tích lợi rất ít đi vào thực tiễn do những như địa phương<br /> thế so sánh vùng chưa đuợc quán nguyên nhân chủ yếu: tính bắt<br /> Một bất cập đối với vấn đề liên<br /> triệt, mặc dù trong bản quy hoạch buộc pháp lý thấp, các thỏa thuận<br /> vùng của Việt Nam là tình trạng<br /> đều có phần phân tích lợi thế phát thường không kèm theo điều kiện<br /> thiếu cơ sở dữ liệu theo vùng.<br /> triển. Mặt khác, khoa học vùng thực thi; nguồn lực cho hợp tác<br /> Cấp vùng vốn không phải cấp<br /> trong lĩnh vực nghiên cứu chưa hạn chế; lợi ích địa phương cục<br /> quản lý hành chính, vì thế không<br /> được chú trọng. Các nguyên tắc bộ vẫn chi phối các hợp tác giữa<br /> có hệ thống thống kê theo vùng.<br /> quy hoạch không gian lãnh thổ các địa phương/vùng… Điều đáng<br /> Điều này là một cản trở lớn trong<br /> công nghiệp, nông nghiệp đang nói ở đây là, các ý tưởng liên kết<br /> công tác đánh giá, giám sát, dự<br /> dựa trên nguyên tắc của nền kinh chưa được cụ thể hóa trong các<br /> báo và lập quy hoạch, kế hoạch<br /> tế bao cấp, phân bố lực lượng sản kế hoạch, quy hoạch phát triển<br /> mang tính chất dài hạn của từng theo vùng. Mặt khác, số liệu đôi<br /> xuất của thời kỳ đó mà chưa dựa<br /> trên nguyên tắc nền kinh tế thị địa phương, kể cả các địa phương khi không dựa trên các nguyên lý<br /> trường. với tư cách như là một cực tăng phổ biến trên thế giới, tôn trọng<br /> trưởng. sự thực mà bị bóp méo theo ý<br /> Thực tế liên kết nội vùng ở Việt kiến chủ quan. Điều này sẽ gây<br /> Nam còn mang tính hình thức, ít Thiếu sự phối hợp giữa các ra tác hại trong việc đánh giá bức<br /> được thực thi. Khi thực tiễn đòi địa phương trong việc hình tranh thực trạng một cách chính<br /> hỏi phải có sự phối hợp, hợp tác thành chính sách thu hút và xác để từ đó có những dự báo tốt<br /> cùng phát huy các thế mạnh của phân bổ đầu tư cho điều hành vĩ mô.<br /> nhau thì các địa phương ngồi lại<br /> Thực tế nhiều năm nay, giữa Không có sự giám sát thực<br /> với nhau trao đổi các vấn đề cần<br /> các tỉnh hầu như không có liên hiện quy hoạch vùng<br /> khảo sát. Tuy nhiên, rất ít các liên<br /> kết thu hút đầu tư, “mạnh ai nấy<br /> kết phát triển diễn ra trên thực tế Hệ thống quy hoạch, kế hoạch<br /> chạy”, thậm chí giữa các tỉnh đang<br /> giữa các địa phương phù hợp với phát triển dài hạn, trung hạn,<br /> tạo ra một tình trạng cạnh tranh,<br /> các nguyên lý liên kết vùng và ngắn hạn ở Việt Nam nói chung<br /> chạy đua thu hút đầu tư. Nhiều<br /> chưa thật sự trở thành một chủ được thực hiện theo các cấp hành<br /> chuyên gia kinh tế đã ví sự cạnh<br /> trương có tính nguyên tắc trong chính: Trung ương, tỉnh/thành<br /> tranh này là “đua xuống đáy”. Để<br /> tổ chức không gian phát triển của phố, quận/huyện, xã/phường.<br /> thực hiện cuộc đua, các tỉnh thi<br /> địa phương. Trên thực tế đã có Cách làm quy hoạch ở Việt Nam<br /> nhau “trải thảm đỏ” mời gọi các<br /> những liên kết (biên bản ghi nhớ, được thực hiện theo nguyên tắc<br /> nhà đầu tư vào địa phương mình<br /> cam kết) giữa địa phương này với từ dưới lên trên, cấp dưới trình<br /> với nhiều hình thức ưu đãi: giảm<br /> địa phương khác, vùng này với cấp trên, cấp trên tổng hợp, cân<br /> thuế, giảm giá thuê đất, thậm<br /> vùng khác để phát huy lợi thế của đối. Các quy hoạch, kế hoạch<br /> chí giảm cả các điều kiện về môi<br /> địa phương, của vùng. Tuy nhiên, cấp trên hiện nay thực chất chỉ<br /> trường… Tình trạng này khiến lợi<br /> các cam kết này không mang tính là phép cộng cơ học từ cấp dưới,<br /> ích tổng thể giảm sút ở cấp độ<br /> pháp lý và cũng không có chế chức năng điều phối không được<br /> quốc gia cũng như từng vùng và<br /> tài để đảm bảo sự thực hiện lâu thể hiện rõ ràng như cần có. Quy<br /> ngay ở trong các tỉnh. Thực tiễn<br /> dài và nghiêm túc giữa các bên. hoạch vùng không có cơ quan<br /> cho thấy, Việt Nam có nền kinh<br /> Những liên kết kiểu này chưa hành chính quản lý nên không<br /> tế khoảng 100 tỷ USD, nhưng có<br /> phải là sự liên kết dựa trên các lợi thể theo dõi, đánh giá việc thực<br /> tới 100 cảng biển (trong đó có 20<br /> thế phát triển và mang tính tương thi tính pháp lý của quy hoạch.<br /> cảng quốc tế), 21 sân bay (trong<br /> tác của cực tăng trưởng với các Nhiều lúc, nhiều nơi, quy hoạch<br /> đó có tới 9 sân bay quốc tế). Nhìn<br /> vùng kém phát triển. Đây chỉ là vùng bị các quy hoạch tỉnh (vì lợi<br /> ở góc độ phát huy tính liên kết, có<br /> sự hỗ trợ trong phát triển văn hóa. ích của riêng tỉnh) phá vỡ. Các<br /> thể xem đây là một sự đầu tư dàn<br /> Có thể nói, trong những năm trải, không tạo được lợi thế về quy quy hoạch tổng thể phát triển<br /> gần đây, các vùng đang tích cực mô, gây lãng phí nguồn lực. KT-XH của vùng và quy hoạch<br /> <br /> <br /> <br /> 25<br /> Soá 3 naêm 2019<br />  Diễn đàn Khoa học - Công nghệ<br /> <br /> <br /> ngành theo vùng chưa trở thành hạ tầng KT-XH, đặc biệt là kết rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy<br /> công cụ pháp lý để buộc các tỉnh cấu hạ tầng giao thông ở cả đô hoạch tổng thể phát triển KT-XH<br /> liên kết chặt chẽ theo một khung thị và nông thôn. Thành lập quỹ của địa phương mình cho phù<br /> khổ phát triển nhất định. phát triển vùng để triển khai đồng hợp với quy hoạch vùng được<br /> bộ các dự án mang tính liên tỉnh, Chính phủ phê duyệt. Trong quy<br /> Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị vùng. hoạch phát triển của địa phương<br /> Bài học rút ra Ba là, đối với các vùng kinh tế mình, cần phản ánh các mục tiêu<br /> trọng điểm, cần cân nhắc để ban liên kết vùng nhằm đóng góp vào<br /> Một là, về nhận thức, cần coi<br /> hành chính sách cạnh tranh với quá trình thực hiện có hiệu quả<br /> quá trình tái cơ cấu kinh tế và<br /> các trung tâm kinh tế trong khu quy hoạch vùng. Các địa phương<br /> chuyển đổi mô hình tăng trưởng<br /> vực và trên thế giới; quy định rõ nghiên cứu, đề xuất các cơ chế,<br /> theo vùng là một bộ phận hữu cơ<br /> liên kết vùng phải theo hướng chính sách riêng của tỉnh phải<br /> của tái cơ cấu kinh tế và chuyển<br /> kinh tế tri thức và tiếp cận với đảm bảo sự thống nhất trong toàn<br /> đổi mô hình tăng trưởng quốc gia;<br /> là phương thức để tạo ra các mũi cuộc Cách mạng công nghiệp vùng với các nhiệm vụ, quyền<br /> nhọn, các “cực tăng trưởng” đối 4.0, phát triển các ngành hàng có hạn đã được phân cấp.<br /> với các ngành, lĩnh vực của nền hàm lượng công nghệ cao, tạo giá - Tham gia xây dựng quy<br /> kinh tế, nhằm phát huy tối đa trị gia tăng lớn, thúc đẩy sự năng hoạch phát triển các lĩnh vực kết<br /> tiềm năng, lợi thế của vùng, địa động của các khu công nghiệp cấu hạ tầng KT-XH, các ngành<br /> phương trong tổng thể nền kinh theo chiến lược tăng trưởng mới, sản phẩm chủ yếu và các đề án<br /> tế; là biện pháp khắc phục cơ cấu như là địa bàn đột phá trong phát về cơ chế, chính sách phối hợp<br /> kinh tế “khép kín” theo địa giới triển kinh tế. Nghiên cứu để sớm phát triển các ngành và lĩnh vực<br /> hành chính, trên cơ sở đó khai hình thành một số khu liên kết của các bộ, ngành triển khai trên<br /> thác tối đa nguồn lực của xã hội. kinh tế xuyên biên giới quốc gia địa bàn tỉnh. Cần có những ý kiến<br /> với một số nước láng giềng; hình<br /> Hai là,  xây dựng chiến lược phản hồi về cách triển khai thiếu<br /> thành các cặp cửa khẩu để gia<br /> liên kết kinh tế vùng trong chiến tính phối hợp liên ngành trong<br /> tăng hợp tác kinh tế có hiệu quả.<br /> lược phát triển quốc gia, tạo cơ quá trình triển khai các dự án,<br /> sở cho việc xây dựng quy hoạch, Bốn là,  các nhà khoa học, nhiệm vụ do một bộ nào đó làm<br /> kế hoạch, chương trình phát triển, chuyên gia cần tiếp tục nghiên chủ đầu tư. Các tỉnh cần phối hợp<br /> đầu tư, quản trị, dịch vụ công, cứu, đề xuất các giải pháp thúc với các bộ để thu thập thông tin<br /> phát triển công nghiệp, nông đẩy phân vùng hợp lý, khoa học, chung về dự án nhằm đảm bảo<br /> nghiệp và dịch vụ… phù hợp với phù hợp với thực tiễn; hoàn thiện quản lý ngành trên lãnh thổ được<br /> mỗi vùng và liên vùng có hiệu quy hoạch phát triển vùng trên cơ thực thi đúng theo pháp luật.<br /> quả. Xây dựng chiến lược phát sở lợi thế so sánh của từng địa<br /> phương; tận dụng lợi thế của sự - Liên kết xây dựng các ngành<br /> triển KT-XH của mỗi địa phương, công nghiệp có trình độ công<br /> vùng phải thể hiện rõ tính liên kết nối trên “không gian ảo” để<br /> liên kết vùng toàn diện. nghệ hiện đại, sản xuất ra các sản<br /> kết vùng, sớm xóa bỏ tình trạng phẩm công nghệ cao; tập trung<br /> phát triển kinh tế khép kín. Chính Một số khuyến nghị vào một số ngành công nghiệp<br /> sách phát triển vùng, trong đó có mà địa phương có lợi thế trong<br /> - Lãnh đạo địa phương cần<br /> liên kết vùng cần quan tâm đến mối quan hệ phân công, hợp tác<br /> đề cao trách nhiệm của người<br /> tính lịch sử và trình độ phát triển giữa các địa phương trong vùng.<br /> đứng đầu trong việc nâng cao<br /> KT-XH khác nhau của mỗi vùng,<br /> khả năng tổ chức hoạt động phối - Phối hợp với các bộ, ngành<br /> địa phương để đảm bảo sự công<br /> hợp liên tỉnh. Tăng cường công xây dựng dữ liệu thông tin, thường<br /> bằng giữa các cộng đồng, tầng<br /> tác phối hợp giữa lãnh đạo các xuyên cập nhật thông tin của địa<br /> lớp dân cư, dân tộc, tạo cơ hội,<br /> tỉnh trong việc thực thi các chính phương nhằm xây dựng cơ sở dữ<br /> chia sẻ lợi ích trong quá trình phát<br /> sách chung do Chính phủ đề ra liệu vùng ?<br /> triển. Trên cơ sở các quy hoạch<br /> nhằm khắc phục tính cục bộ địa<br /> và kế hoạch được phê duyệt, tập<br /> phương.<br /> trung các nguồn lực và các thành<br /> phần kinh tế để đầu tư, phát triển - Các tỉnh chủ trì xây dựng,<br /> <br /> <br /> <br /> 26<br /> Soá 3 naêm 2019<br />