Lòng trắc ẩn

Chia sẻ: Pham Phong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thấy người khác đau khổ mà ta bứt rứt trong lòng, như vậy là có lòng "trắc ẩn" và ai cũng cho lòng trắc ẩn là một đức, chẳng suy nghĩ xem nó có thực là một đức hay không. Tôi thấy nó không phải là một đức, chứng cớ tôi biết một bà nọ luôn luôn than thở cho người khác: "Bà A tội nghiệp đó, chắc đau khổ lắm vì người đâu mà xấu xí đến thế!", "ông B nọ không bao giờ làm việc gì mà thành công, tội nghiệp!", "cô em C kiếm hoài không...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lòng trắc ẩn

Lòng trắc ẩn Thấy người khác đau khổ mà ta bứt rứt trong lòng, như vậy là có lòng "trắc ẩn" và ai cũng cho lòng trắc ẩn là một đức, chẳng suy nghĩ xem nó có thực là một đức hay không. Tôi thấy nó không phải là một đức, chứng cớ tôi biết một bà nọ luôn luôn than thở cho người khác: "Bà A tội nghiệp đó, chắc đau khổ lắm vì người đâu mà xấu xí đến thế!", "ông B nọ không bao giờ làm việc gì mà thành công, tội nghiệp!", "cô em C kiếm hoài không được một tấm chồng, rõ khổ!". Bà ta luôn luôn tỏ vẻ thương hại người khác, và tôi phải nhận rằng, bà thực sự sẵn sàng giúp đỡ mọi người. Nhưng lạ lùng thay, những người được bà tỏ lòng thương xót luôn luôn muốn mau tránh mặt bà; và thấy họ vô ơn như vậy, bà lại tỏ lòng thương hại nữa: "Tội nghiệp, họ tưởng rằng giữ kín nỗi lòng, không thổ lộ, với tôi, là có lòng tự trọng đấy! nhưng tôi sẽ làm cho họ thổ lộ vì rốt cuộc họ luôn luôn sẽ thấy cần phải thổ lộ với tôi!" Lòng thương người của bà đó là cái gì giống thái độ người tự cho mình là trung tâm vũ trụ mà khéo che đậy. Vì tỏ vẻ thương hại người khác,
bà thấy rõ rằng mình hơn người: khỏe mạnh, đẹp giàu có, thành công hơn người. Thành thử thấy người khác đau khổ bà thích thú lạ lùng. Không phải tôi bịa ra nhân vật đó đâu, nhân vật đó có thực. Dĩ nhiên trường hợp đó là một cực đoan, nhưng mỗi người cũng nên tự hỏi khi mình tỏ lòng thương ai thì mình thấy thích thích một chút không, thích vì mình cảm thấy hơn kẻ đó. Mà cái tình thương người khả nghi đó không thực là lòng trắc ẩn. Thực là lòng trắc ẩn thì phải thông cảm với người khác, nghĩa là phải hiểu người khác, tực đặt mình vào tình cảnh của người tới cái mức cùng vui, cùng khổ với người được. Được như vậy thì ta có thể có thiện cảm với một người trước khi ta lãnh đạm hoặc ghét bỏ nữa. Thiện cảm của ta có thể mạnh tới nỗi dù ở xa cũng đồng cảm với người thương: hiện tượng đó, gọi là thần giao cách cảm. Vậy giữa lòng trắc ẩn chân thực và cái mà người ta gọi là thiện cảm, có một quan niệm mật thiết, chặt chẽ. Hễ lòng trắc ẩn dựa trên thiện cảm hoặc gợi được thiện cảm thì người ta gọi là tình thương. Tôi xin lấy một thí dụ để độc giả hiểu rõ thái độ một người thực có lòng trắc ẩn. Ba bà nọ ngồi coi trên truyền hình về một cảnh đói ở Ấn Độ.
Được một lát, bà thứ nhất bước ra khỏi phòng, bảo coi những cảnh đó không chịu nổi, chính mình đã có nhiều đau khổ rồi, còn gánh thêm cái khổ của người làm chi; với lại có muốn gánh cũng không đ ược, có phương tiện nào đâu mà cứu giúp những kẻ khốn nạn đó. Vấn đề cứu giúp đó xin để lại cho các chính khách. Bà thứ nhì cũng đứng dậy, kí một chi phiếu gởi cho một cơ quan từ thiện quốc tế hoặc một hội truyền giáo nào đó nhờ phân phát số tiền cho các người bị nạn đói. Làm xong bổn phận đó rồi bà ta thấy yên tâm, khỏi phải nghĩ tới nữa. Bà thứ ba làm thinh nhưng từ hôm đó không lúc nào không bị hình ảnh những kẻ khốn khổ đó ám ảnh. Nhất là hình ảnh một bà mẹ Ấn Độ nhìn con mình chết đói làm cho bà ta đau đớn y như chính con bà chết đói vậy. Ba bà đó thì bà nào thực sự có lòng thương người? Bạn bảo: nhưng ai mà có thể tự chuốc hết cả những nỗi đau khổ trên thế giới được, như vậy thì chịu sao nổi, mà còn hưởng đời sao được nữa. Vì vậy chúng ta không nên quá thắc mắc, phải tuân theo cái bản năng tự vệ rất chính đáng của mình. Nghĩ vậy chứ làm sao ta không tự hỏi mình có quyền sống sung sướng trong khi cả triệu người đương đau khổ. Sự thực thì chúng ta không thể nào tách ra khỏi nhân loại được, vì dầu muốn hay không thì đời
sống cá nhân của ta cũng liên hệ đến đời sống cá nhân của toàn thể nhân loại (nhất là với những người đồng thời với ta ở trên năm châu) thành thử d ù người khác ở cách xa ta tới đâu, nỗi khổ của người đó cũng ảnh hưởng tới ta. Khi chiến tranh xảy ra dữ dội ở một nơi nào đó trên thế giới, thì chúng ta đừng nên có ảo tưởng rằng nó xa quá, chẳng liên quan gì tới mình, vì một cuộc khủng hoảng nào về chính trị cũng ảnh hưởng tới tình trạng kinh tế trên khắp thế giới, cả ở nước ta nữa; ngày nay có nước nào là hoàn toàn độc lập về kinh tế đâu. Chúng ta nhận thấy ảnh hưởng đó trong đời sống hàng ngày: chẳng hạn giá xăng, nhớt, vật thực lên cao, mà đồng tiền thì mất giá. Mà thời này chỉ một cuộc khủng hoảng chính trị ở đâu cũng có thể gây ra một cuộc chiến làm cho cả địa cầu chìm đắm trong khói lửa. Thân phận chúng ta rõ ràng là gắn liền với tình thế trên thế giới. Chúng ta hết thảy đều ngồi chung một chiếc thuyền có thể chìm đắm lúc nào không biết. Không nên coi thường tình cảm đó. Không nên lúc nào cũng lo ngay ngáy sắp có một đại tai biến, mà cũng không nên an phận, đợi tới lúc nhân loại bị tiêu diệt. Trái lại, nên nhận định rằng người nọ liên kết với người kia, chịu chung một số phận, thì phải tìm một thái độ đối xử với nhau ra sao cho thích hợp. Đã bắt buộc phải nhận rằng cái gì xảy ra trên thế giới cũng liên quan tới ta, thì chúng ta nên chia xẻ nỗi đau khổ của người khác. Đành rằng không ai có thể động lòng than khóc hoài vì tất cả nỗi khổ trên thế giới, mà
như vậy cũng chẳng lợi ích cho ai. Nhưng chúng ta có thể tỏ lòng thương xót những nỗi đau khổ của một dân tộc bị cảnh bất công, một nòi giống bị hiếp đáp hoặc một giai cấp chịu cảnh khốn khổ. Và chúng ta phải yêu người khác, giúp đỡ người tùy theo phương tiện của mình. Khi dầu ma-dút (mazout) cảu chiếc tàu Torrey Canyon chảy lan trên mặt biển. Tiến về phía bờ biển Pháp đen ngòm, thì đa số các bà nội trợ Pháp không mua cá biển nữa mặc dầu cá bắt ở một nơi cách xa chỗ có dầu ma- dút. Tình cảnh của các người đánh cá thật nguy kịch. Một chị bạn tôi, gốc Pháp thương họ, ngày nào cũng mua giúp cho họ. Mấy đứa con của chị không thích ăn cá biển, nhăn mặt, nhưng nghe lời mẹ, cũng vui vẻ tỏ lòng tương trợ. Một nhà sinh vật học mới viết rằng một con ong không thể nào sống một mình được mà phải sống chung trong một ổ với những con khác. Loài người thì cũng thế. Vậy thì lòng trắc ẩn không phải chỉ là vấn đề tình cảm, mà còn gồm cả lí trí và ý chí nữa. Một người đa cảm hễ hơi xúc động một chút là không giữ được nước mắt. Có người trái lại, xấu hổ không muốn cho người khác thấy mình xúc động. Có thể rằng thực tình, thương ai thì nên làm thinh, làm bộ lãnh đạm, nghiêm khắc nữa, để cho người đó khỏi than thân trách phận.
Có một số người tìm mọi cách bắt chước người khác phải than thở cho tình cảnh của mình. Y như loài quạ: mới bị thương nhẹ, đã không chịu đi kiếm ăn nữa, mà đi xin ăn những con quạ đương nuôi con; chúng há mỏ lớn ra, đứng chực một bên, đợi con quạ kia thương hại đút cho ăn rồi mới thôi. Những người có cái thói gợi lòng thương của người khác đó, cũng "con nít" như loài quạ. Bà bạn già của tôi, bà H. Có một cách thương người mà tôi cho là đẹp nhất. Bà có một bản năng rất tài, tự đặt mình vào địa vị tâm trạng của người khác, nên biết rõ được nỗi lòng, nỗi vui khổ của bạn. Nhưng bà cũng cảm được sâu sắc nỗi khổ của những người, những dân tộc mà bà không quen biết.