Lựa chọn và sử dụng một số mô hình phủ xanh đất trống đồi núi trọc ở tỉnh Thái Nguyên

Đỗ Thị Hà<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 82(06): 163 - 167<br /> <br /> LỰA CHỌN VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ MÔ HÌNH PHỦ XANH ĐẤT TRỐNG<br /> ĐỒI NÚI TRỌC Ở TỈNH THÁI NGUYÊN<br /> Đỗ Thị Hà*<br /> Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Thái Nguyên là tỉnh miền núi có diện tích rừng và đất lâm nghiệp 179.883,78 ha. Tuy nhiên những<br /> năm gần đây, diện tích rừng và đất lâm nghiệp ngày càng bị thu hẹp do nhiều nguyên nhân khác<br /> nhau như dân số tăng nhanh, nạn du canh du cư, đốt nương làm rẫy dẫn đến diện tích rừng và đất<br /> lâm nghiệp bị xói mòn và rửa trôi.<br /> Do vậy cần tiến hành xây dựng các mô hình phủ xanh đất trống đồi trọc nhằm bảo vệ môi trường<br /> sinh thái, tăng thu nhập cho người dân, bảo vệ nguồn nước sinh hoạt, tăng độ phì nhiêu cho đất.<br /> Từ khóa: diện tích đất rừng bị xói mòn, các mô hình phủ xanh<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ*<br /> Thảm thực vật đóng vai trò quan trọng của<br /> môi trường. Nó tham gia vào vòng tuần hoàn<br /> sinh địa hoá, là nguồn tài nguyên quý giá, có<br /> tác động đến khí hậu như bảo vệ nguồn nước,<br /> ngăn chặn lũ lụt, chống xói mòn... Đặc biệt<br /> thảm thực vật còn có tác dụng làm tăng độ phì<br /> cho đất giúp cho các vi sinh vật và thực vật<br /> sinh trưởng và phát triển tốt nhất.<br /> Thái Nguyên là tỉnh miền núi phía Bắc cách<br /> thủ đô Hà Nội 80km về phía Nam với diện<br /> tích rừng và đất lâm nghiệp 179.883,78 ha.<br /> Nhiệt độ trung bình hàng năm từ 22 - 23° với<br /> lượng mưa trung bình là 2000 => 2100mm.<br /> ở đây có 5 loại đất chính:<br /> - Đất feralít mùn vùng đồi núi thấp trên đá sét<br /> - Đất feralít vùng đồi núi phát triển trên nhóm<br /> đá cát.<br /> - Đất feralít mùn phát triển trên đá macma<br /> chua.<br /> - Đất feralít dốc tụ.<br /> - Đất đồng bằng phù sa mới.<br /> Tuy nhiên những năm gần đây diện tích rừng<br /> và đất lâm nghiệp của Tỉnh ngày càng bị thu<br /> hẹp do nhiều nguyên nhân như đời sống<br /> người dân còn nghèo nàn, canh tác lạc hậu<br /> đặc biệt là người dân sống gần rừng gặp<br /> nhiều khó khăn, chế độ chính sách của Đảng<br /> và Nhà nước đối với người dân tham gia bảo<br /> *<br /> <br /> Tel: 0915214686<br /> <br /> vệ rừng chưa phù hợp, chưa đồng bộ, hình<br /> thức tuyên truyền vận động còn mang nặng<br /> tính hình thức...<br /> Theo số liệu năm 2010 của Chi cục kiểm lâm<br /> thuộc Sở Nông nghiệp, Thái Nguyên có diện<br /> tích rừng là 167.903,91ha trong đó có:<br /> Có 99921,90 ha rừng tự nhiên<br /> 67.982,01 ha rừng trồng<br /> 9.569,39 ha đất trống đồi núi trọc.<br /> Núi đá không có rừng quy hoạch cho lâm<br /> nghiêp 2.410,48 ha<br /> Theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Thái<br /> Nguyên lần XVII đã xác định năm 2010 nâng<br /> độ che phủ rừng lên 50%. Thông qua các mô<br /> hình, đề án, dự án và phương án nhằm bảo vệ<br /> và phát triển rừng đặc biệt chú ý đến các vùng<br /> đất trống đồi núi trọc.<br /> KHÁI NIỆM VỀ ĐẤT TRỐNG ĐỒI<br /> NÚI TRỌC<br /> Trong nhiều tài liệu của của nước ta hiện nay<br /> đề cập đến đất trống đồi núi trọc (ĐTĐNT)<br /> thì vấn đề cải tạo và sử dụng hợp lý chúng<br /> đảm bảo sự phát triển bền vững đã trở thành<br /> quốc sách hàng đầu. Dựa trên các tiêu chuẩn<br /> khác nhau nên cách đánh giá về số liệu đưa ra<br /> không thống nhất. Theo tổng cục thống kê và<br /> bộ lâm nghiệp (cũ) đưa ra số liệu thống kê về<br /> ĐTĐNT năm 1993 là 11 triệu ha trong cả<br /> nước. Có người quan niệm ĐTĐNT đó là<br /> vùng đất không có rừng và cũng không có cây<br /> nông nghiệp, cây công nghiệp. Chỉ có thảm<br /> 163<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Đỗ Thị Hà<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> cỏ, thảm cây bụi tự nhiên hoặc đất hoang hoá.<br /> Dưới góc độ lâm nghiệp quan niệm ĐTĐNT<br /> là những vùng đất lâm nghiệp nhưng chưa có<br /> rừng hoặc rừng bị mất do tàn phá. Các đối<br /> tượng sau đây được xếp vào loại hình đất<br /> trống đồi núi trọc.<br /> - Rừng mới bị khai thác kiệt, đất còn tốt.<br /> - Rừng bị chặt phá làm nương rẫy sau một<br /> thời gian ngắn rồi bỏ hoang.<br /> - Thảm cây bụi xen cây gỗ thưa thớt, độ tàn<br /> che của cây gỗ dưới 0,3.<br /> - Thảm cỏ tự nhiên.<br /> - Đất hoang hoá.<br /> - Các bãi bồi ở các cửa sông các dải cát ven<br /> biển và nội đồng hiện không có cây gỗ hoặc<br /> có nhưng không đáng kể.<br /> - Các vùng trồng cây ăn quả, cây công nghiệp<br /> hay đồng cỏ chăn nuôi đã bị thoái hoá, năng<br /> suất rất thấp, độ che phủ kém (<br /> 800 cây/ha.<br /> Thành phần lựa chọn cây trồng đó là: Trám,<br /> Re trắng, Sấu, Xoan mọc, Dẻ, Xoan ta. Mật<br /> độ thiết kế đảm bảo phân bố đều để khi rừng<br /> trưởng thành có mật độ 1000 -> 1200<br /> cây/1ha. Trong đó 600-> 800 cây trồng bổ<br /> sung là 200 -> 400 là cây tự nhiên<br /> + Tra dặm hạt. Đây là phương thức cung cấp<br /> nguồn hạt cho tái sinh (tái sinh nhân tạo).<br /> Việc thiết kế gieo hạt thì lấp lỗ trồng và theo<br /> hàng thẳng như thiết kế trồng cây bổ sung chỉ<br /> khác gieo hạt thì chọc lỗ chứ không cần đến<br /> diện tích rộng như trồng bổ sung. Đáng lưu ý<br /> tỉ lệ nảy mầm không cao, số lượng con sống<br /> thấp do nhiều nguyên nhân khác nhau.<br /> Kết quả: cho đến tháng 11/2009 tỉ lệ cây<br /> trồng sống đạt 90% còn tra dặm bằng hạt tỉ lệ<br /> sống 30-> 40%.<br /> Áp dụng các mô hình kiểu mới vào việc phủ<br /> xanh đất trống đồi núi trọc ở Thái Nguyên<br /> * Phủ xanh đất trống đồi núi trọc bằng<br /> trồng rừng.<br /> Đối với việc trồng rừng sản xuất sử dụng tập<br /> đoàn cây trồng đã được Bộ NN và PTNT<br /> công nhận. Tôi xin đề nghị bổ sung thêm một<br /> số tập đoàn trồng cây trên núi đất và trồng<br /> cây trên núi đá.<br /> Trồng cây trên núi đất:<br /> + Cây tiên phong, cây nền :<br /> - Keo tai tượng: keo đại thuộc họ trinh nữ<br /> - Keo lá bạc, keo lai.<br /> - Bông lớn thuộc họ hoa mõm chó<br /> - Dẻ chẻ, sồi phảng thuộc họ dẻ<br /> - Dẻ đỏ, sồi đỏ, dẻ song.<br /> - Đinh vàng.<br /> - Chè dây<br /> 165<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Đỗ Thị Hà<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Trồng cây trên núi đá<br /> -Cây tiên phong, cây nền:<br /> - Mắc rục, dầu choòng, mắc choòng thuộc họ<br /> bồ hòn.<br /> - Nữ trinh, cây râm thuộc họ nhài.<br /> - Nghiến, chiang và Mian thuộc họ đay<br /> - Tòng dù, xoan hôi thuộc họ xoan.<br /> - Re mối, khảo quan thuộc họ long não.<br /> KẾT LUẬN<br /> Thái Nguyên có 3 nhóm đất trống đồi núi<br /> trọc. Nhóm đất trống đồi núi trọc loại I, II, III.<br /> Các nhóm đất trống đồi núi trọc đều có nguồn<br /> gốc thứ sinh và được phát sinh hình thành từ<br /> rừng do các hoạt động khai thác gỗ củi và<br /> chất đốt rừng tạo nên. Trừ nhóm III và phủ<br /> xanh bằng trồng rừng hai nhóm còn lại (I và<br /> II) đều còn tiềm năng sản xuất tốt nên có thể<br /> thực hiện nhiều biện pháp phủ xanh khác<br /> nhau từ trồng đến khoanh nuôi, phục hồi rừng<br /> tự nhiên. Những mô hình phủ xanh đất trống<br /> đồi núi trọc mang tính chất nhân tạo (vườn<br /> rừng, các mô hình nông lâm kết hợp), được<br /> đầu tư thích đáng đều mang lại hiệu quả<br /> kinh tế cao.<br /> Có 3 giải pháp chính để phủ xanh đất trống<br /> đồi núi trọc là:<br /> + Phủ xanh đất trống đồi núi trọc bằng<br /> trồng rừng.<br /> + Phủ xanh đất trống đồi núi trọc bằng<br /> khoanh nuôi phục hồi rừng.<br /> + Phủ xanh đất trống đồi núi trọc bằng giải<br /> pháp nông lâm kết hợp.<br /> Ghi chú: Nhóm đất trống đồi núi trọc loại I<br /> gồm những diện tích do rừng bị khai thác cạn<br /> kiệt, hoặc do bị đốt, chặt phá rừng để trồng<br /> cây nông nghiệp sau từ 2 đến 3 vụ hoặc hơn<br /> sau đó bỏ hoang.<br /> Nhóm đất trống đồi núi trọc loại II là những<br /> loại đất trống đồi núi trọc được hình thành do<br /> <br /> 82(06): 163 - 167<br /> <br /> rừng bị chặt, đốt để lấy đất trồng cây nông<br /> nghiệp ngắn ngày lặp đi lặp lại nhiều lần<br /> nhưng không có biện pháp bảo vệ và giữ gìn<br /> độ phì của đất, làm cho đất bị sói mòn rửa<br /> trôi, thoái hoá mạnh.<br /> Nhóm đất đồi núi trọc loại III gồm các bãi<br /> cát ven biển và nội đồng của các loại núi trọc<br /> trơ sỏi đá mà lớp đất mặt còn rất mỏng hoặc<br /> đất phát sinh chưa hoàn chỉnh.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1]. Nguyễn Ngọc Bình (1983), Mô hình nông lâm<br /> kết hợp, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.<br /> [2]. Bộ Lâm nghiệp (1983), Quy trình kĩ thuật tỉa<br /> thưa rừng mỡ trong thuần loài Nxb NN, HN.<br /> [3]. Danh mục các loài thực vật Việt Nam (2003),<br /> Nxb Nông nghiệp, HN.<br /> [4]. Trần Đình Lý, Đỗ Hữu Thư (1993), Nghiên<br /> cứu cải tạo, phục hồi là sử dụng hợp lý hệ sinh<br /> thái vùng gò đồi Quảng Bình. Tuyển tập công<br /> trình nghiên cứu sinh thái và tài nguyên sinh vật.<br /> Nxb Khoa học và Kỹ thuật, HN.<br /> [5]. Trần Đình Lí (1999), Nghiên cứu cơ sở khoa<br /> học và xây dựng mô hình phủ xanh đất trống đồi<br /> núi trọc vòng gỗ đồi Bắc Trung Bộ. Báo cáo tổng<br /> hợp đề tài của Viện Khoa học và Công nghệ VN.<br /> [6]. Trần Đình Lí (2006) Hệ sinh thái gò đồi các<br /> tỉnh Bắc Trung Bộ, Viện Khoa học và Công nghệ<br /> Việt Nam (270tr).<br /> [7]. Lê Đồng Tấn, Đỗ Hoàng Chung (2004). Một<br /> số kết quả buổi đầu nghiên cứu xây dựng mô hình<br /> phục hồi rừng bằng biện pháp trồng bổ sung các<br /> loài cây mục đích tại Trạm đa dạng sinh học Mê<br /> Linh. Những vấn đề nghiên cứu cơ bản trong khoa<br /> học sự sống. Nxb Khoa học Kỹ thuật Tr873 – 876.<br /> [8].Trần Đình Lí - Đỗ Hữu Thư, Trịnh Minh<br /> Quang, “Hiện trạng và phân loại đất trống đồi núi<br /> trọc ở Bắc Trung Bộ”. Tạp chí Nghiên cứu kinh tế<br /> và phát triển (112-117).<br /> <br /> 166<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br /> Đỗ Thị Hà<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 82(06): 163 - 167<br /> <br /> SUMMARY<br /> THE STUDY ON CHARACTERISTICS OF PLANTATION NATURAL<br /> ON THAI NGUYEN<br /> Do Thi Ha*<br /> College Education of Thai Nguyen<br /> Thai Nguyen is a mountainous province with a total forest land and area of 179.883,78 hectares.<br /> For recent years, this area has been decreased rapidly due to different causes such as<br /> overpopulation, shifting cultivation and living, forest destroying for farmland. These causes are the<br /> main reason why there has been land washout and erosion for years. Hence, there should be<br /> projects, especially models in covering unoccupied lands and bare hills with green trees in order<br /> to protect ecological environment, improve people’s incomes, save water and strengthen land<br /> richness.<br /> Key words: area of erodent land, green projects, green models to afforest, protective forest<br /> models<br /> <br /> *<br /> <br /> Tel: 0915214686<br /> <br /> 167<br /> <br /> Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên<br /> <br /> http://www.lrc-tnu.edu.vn<br /> <br />