Luận văn: Giải pháp hoàn thiện xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp tại ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam

Chia sẻ: Bidao13 Bidao13 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

164
lượt xem 43
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tín dụng là hoạt động đem lại lợi nhuận chủ yếu trong kinh doanh của các Ngân hàng thương mại nhưng đây cũng là lĩnh vực chứa đựng nhiều rủi ro tiềm ẩn, nợ quá hạn có xu hướng gia tăng ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng cũng như hiệu quả kinh doanh của ngân hàng, đặc biệt là ở các nước có nền kinh tế mới nổi như Việt Nam bởi hệ thống thông tin thiếu minh bạch và không đầy đủ, trình độ quản lý rủi ro còn nhiều hạn chế, tính chuyên nghiệp của các cán...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Giải pháp hoàn thiện xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp tại ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam

Trang 1 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ Tp. HCM ---***--- TH THÚY HƯƠNG GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG X P H NG TÍN NHI M DOANH NGHI P T I NGÂN HÀNG U TƯ VÀ PHÁT TRI N VI T NAM CHUYEÂN NGAØNH : TAØI CHÍNH DOANH NGHI P MAÕ SOÁ : 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC : TS. LÊ TH KHOA NGUYÊN TP. Hoà Chí Minh - Naêm 2010
Trang 2 L I CAM OAN Tác gi th c hi n tài : “Gi i pháp hoàn thi n h th ng x p h ng tín nhi m u tư và Phát tri n Vi t Nam” cam oan s li u s d ng doanh nghi p t i Ngân hàng trong tài là chính xác, trung th c và k t qu nghiên c u trong tài này là nghiên c u c a chính tác gi và chưa ư c công b trong b t kỳ công trình nào khác. TPHCM, ngày tháng năm 2009 Tác gi Th Thúy Hương
Trang 3 NH NG I M M I TRONG NGHIÊN C U TÀI LU N VĂN Lu n văn ã tham kh o và nghiên c u m t s kinh nghi m x p h ng tín nhi m c a ngân hàng thương m i trên th gi i như Ngân hàng M , c, Macao, qua ó rút ra nh ng bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam và ó cũng là căn c tác gi ưa ra các gi i pháp hoàn thi n h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p cho Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam (BIDV). Lu n văn ã xu t m t s ch tiêu phân tích, ánh giá quan tr ng như iv i nhóm ch tiêu tài chính, lu n văn b sung nhóm ch tiêu giá tr th trư ng c a doanh nghi p và i v i các ch tiêu phi tài chính, lu n văn b sung m t s ch tiêu lưu chuy n ti n t g m 04 ch tiêu (ch tiêu xu hư ng lưu chuy n ti n thu n trong quá kh , ch tiêu kh năng tr n g c, ch s lưu chuy n qu và ch s tài tr ), nhóm ch tiêu v th c nh tranh c a doanh nghi p trên th trư ng g m 5 ch tiêu (Th ph n; Chi n lư c im i công ngh ; a d ng hoá khách hàng và nhà cung c p; L i th thương m i; Kh năng ch u ng c a doanh nghi p trư c nh ng bi n ng c a môi trư ng kinh t ), nhóm ch tiêu mc r i ro ngành g m 5 ch tiêu (Quy mô th trư ng ngành; Công ngh s n xu t ngành; Tri n v ng ngành; Tác ng c a môi trư ng xung quanh n s phát tri n ngành và Kh năng phát tri n c a ngành trư c nh ng bi n ng kinh t vĩ mô). ây là nh ng ch tiêu r t có giá tr cho BIDV nói riêng và các ngân hàng thương m i Vi t Nam nói chung xem xét v n hành vào th c ti n.
Trang 4 M CL C DANH M C CH VI T T T DANH M C PH L C DANH M C CÁC B NG L IM U CHƯƠNG I - T NG QUAN V X P H NG TÍN NHI M TRONG HO T NG NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 1.1 NH NG V N CHUNG V HO T NG TÍN D NG C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 1 1.1.1 Khái ni m tín d ng 1 1.1.2 Các lo i hình tín d ng c a ngân hàng thương m i 1 1.1.2.1 Theo tiêu th c th i h n tín d ng 1 1.1.2.2 Theo tiêu th c m c ích c a tín d ng 1 1.1.2.3 Theo tiêu th c m c tín nhi m khách hàng 2 1.1.2.4 Theo tiêu th c phương th c cho vay 2 1.1.2.5 Theo tiêu th c phương th c hoàn tr n vay 2 1.1.3 R i ro trong quan h tín d ng c a ngân hàng thương m i 2 1.1.3.1 Các nguyên nhân khách quan 3 1.1.3.2 Các nguyên nhân ch quan 5 1.2 X P H NG TÍN NHI M - M T CÔNG C H N CH R I RO TÍN D NG TRONG HO T NG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 8 1.2.1 Khái ni m x p h ng tín nhi m 8 1.2.2 H th ng x p h ng tín nhi m 9 1.2.2.1 Ch c năng c a h th ng x p h ng tín nhi m 9 1.2.2.2 C u trúc h th ng x p h ng tín nhi m 10 1.2.3 Phân lo i i tư ng x p h ng tín nhi m 11 1.2.4 Yêu c u i v i vi c x p h ng tín nhi m 11 1.2.5 Các phương pháp x p h ng tín nhi m thông d ng 12
Trang 5 1.2.5.1 Phương pháp Delphi 12 1.2.5.2 Phương pháp x p h ng cho i m theo tiêu chu n 13 1.2.5.3 Phương pháp so sánh 13 1.2.5.4 Phương pháp k t h p 14 1.2.6 Quy trình x p h ng tín nhi m doanh nghi p 14 1.2.7 N i dung ánh giá x p h ng tín nhi m doanh nghi p 16 1.2.7.1 Các ch tiêu tài chính 16 1.2.7.2 Các ch tiêu phi tài chính 21 1.2.8 Tiêu chu n x p h ng tín nhi m doanh nghi p 22 1.2.9 Vai trò c a x p h ng tín nhi m doanh nghi p 24 1.2.9.1 i v i th trư ng tài chính 24 1.2.9.2 i v i ngân hàng thương m i 25 1.2.9.3 i v i doanh nghi p ư c x p h ng 27 1.3 KINH NGHI M X P H NG TÍN NHI M T I CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I TRÊN TH GI I VÀ BÀI H C KINH NGHI M CHO VI T NAM 28 1.3.1 Kinh nghi m x p h ng tín nhi m t i các Ngân hàng thương m i trên th gi i 1.3.1.1 Kinh nghi m x p h ng c a ngân hàng thương m i M 28 1.3.1.2 Kinh nghi m x p h ng c a Ngân hàng thương m i c 32 1.3.1.3 Kinh nghi m x p h ng c a Ngân hàng thương m i Macao 33 1.3.2 Bài h c cho Ngân hàng thương m i Vi t Nam trong vi c th c hi n x p h ng tín nhi m 33 Tóm t t chương I 34 CHƯƠNG II - TH C TR NG H TH NG X P H NG TÍN NHI M DOANH NGHI P T I NGÂN HÀNG U TƯ VÀ PHÁT TRI N VI T NAM 2.1 TÌNH HÌNH HO T NG TÍN D NG C A NGÂN HÀNG U TƯ VÀ PHÁT TRI N VI T NAM 2.1.1 Sơ lư c v s hình thành và phát tri n c a Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam 36
Trang 6 2.1.2 Nh ng thu n l i và h n ch trong ho t ng tín d ng c a Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam 37 2.1.2.1 Nh ng thu n l i 37 2.1.2.1.1 Tình hình phát tri n kinh t xã h i giai o n 2002-2008 37 2.1.2.1.2 Tình hình ho t ng tín d ng 38 2.1.2.2 Nh ng h n ch 41 2.2 H TH NG X P H NG TÍN NHI M DOANH NGHI P T I NGÂN HÀNG U TƯ VÀ PHÁT TRI N VI T NAM 42 2.2.1 Ti n trình c i cách c a h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p t i Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam 42 2.2.2 Quy trình phân tích h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p t i Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam 44 2.2.3 Nh ng ưu i m và h n ch c a h th ng x p h ng tín nhi m i v i doanh nghi p t i Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam 49 2.2.3.1 Nh ng ưu i m 49 2.2.3.2 Nh ng h n ch 51 2.2.4 Nguyên nhân 56 2.2.4.1.1 Trình cán b tín d ng còn non y u và thi u kinh nghi m 56 2.2.4.1.2 Chưa tri t khai thác ngu n thông tin bên ngoài như: cơ quan thu , h i quan, nhà cung c p và ngư i mua hàng… 56 2.2.4.1.3 Ho t ng c a CIC chưa hi u qu trong vi c cung c p thông tin tín d ng cho các ngân hàng 57 2.2.4.1.4 ng d ng công ngh thông tin trong thu th p, lưu tr , phân tích x p h ng còn nhi u h n ch 57 2.2.4.1.5 Th trư ng còn thi u nh ng s n ph m x p h ng tín nhi m do công ty nh m c tín nhi m c l p th c hi n ngân hàng có th i chi u v i k t qu x p h ng tín nhi m c a ngân hàng 58 Tóm t t chương II 58
Trang 7 CHƯƠNG III - GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG X P H NG TÍN NHI M DOANH NGHI P T I NGÂN HÀNG U TƯ VÀ PHÁT TRI N VI T NAM 3.1 CƠ S CHO VI C XU T CÁC GI I PHÁP 59 3.2 M T S GI I PHÁP HOÀN THI N H TH NG X P H NG TÍN NHI M DOANH NGHI P 61 3.2.1 Phương pháp x p h ng 61 3.2.2 Nguyên t c ch m i m và s lư ng các th h ng 61 3.2.3 T tr ng i m c a các ch tiêu 62 3.2.4 Hoàn thi n các ch tiêu phân tích x p h ng 63 3.2.4.1 Hoàn thi n các ch tiêu tài chính 63 3.2.4.2 Hoàn thi n các ch tiêu phi tài chính 65 3.2.4.2.1 B sung m t s ch tiêu cho nhóm lưu chuy n ti n t 66 3.2.4.2.2 B sung nhóm ch tiêu v th c nh tranh c a doanh nghi p 68 3.2.4.2.3 B sung nhóm ch tiêu m c r i ro ngành 71 3.1.5 Hoàn thi n quy trình x p h ng 73 3.3 CÁC GI I PHÁP KHÁC 80 3.3.1 Nâng cao năng l c cán b tín d ng 80 3.3.2 Xây d ng h th ng thông tin riêng cho Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam 81 3.3.3 ng d ng công ngh thông tin vào phân tích x p h ng 82 3.3.4 Nh ng ki n ngh i v i các cơ quan h u quan 83 3.3.4.1 Ki n ngh v i B tài chính hoàn thi n chu n m c k toán Vi t Nam83 3.3.4.2 Ki n ngh v i C c th ng kê v xây d ng các ch tiêu ngành 84 3.3.4.3 Ki n ngh v i Ngân hàng Nhà nư c 85 Tóm t t chương III 86 K T LU N 88 DANH M C TÀI LI U THAM KH O PH L C
Trang 8 DANH M C CH VI T T T BIDV: Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam CBTD: Cán b tín d ng CIC: Trung tâm thông tin tín d ng DNNN: Doanh nghi p nhà nư c DN: Doanh nghi p TNN: u tư nư c ngoài ICB: Ngân hàng TMCP Công thương Vi t Nam NH: Ngân hàng NHNN : Ngân hàng nhà nư c NHTM: Ngân hàng thương m i RRTD : R i ro tín d ng TCTD :T ch c tín d ng VCB: Ngân hàng TMCP Ngo i thương Vi t Nam XHTN: X p h ng tín nhi m DANH M C PH L C Ph l c 1: B ng ch tiêu tài chính Ph l c 1.1: Tiêu chu n ánh giá các ch tiêu tài chính-Doanh nghi p ngành Nông, Lâm, Ngư, Diêm nghi p Ph l c 1.2: Tiêu chu n ánh giá các ch tiêu tài chính-Doanh nghi p ngành thương m i, d ch v Ph l c 1.3: Tiêu chu n ánh giá các ch tiêu tài chính-Doanh nghi p xây d ng Ph l c 1.4: Tiêu chu n ánh giá các ch tiêu tài chính-DN ngành công nghi p Ph l c 2: B ng ch tiêu phi tài chính Ph l c 3: Ví d v x p h ng tín nhi m i v i Công ty c ph n g ABC
Trang 9 DANH M C CÁC B NG B ng 1.1: B ng tiêu chu n x p h ng tín nhi m DN c a S&P B ng 1.2: B ng tiêu chu n x p h ng tín nhi m c a Moody’s B ng 1.3: B ng minh h a cho h th ng x p h ng r i ro hai chi u B ng 2.1: Tình hình Kinh t Vi t Nam giai o n 2001-T6/2009 B ng 2.2: Các ch s danh m c cho vay c a BIDV B ng 2.3: B ng phân lo i dư n theo quy t nh 493/2005/Q -NHNN B ng 2.4: B ng các ch tiêu tài chính và phi tài chính theo quy t nh 5645/Q - TDDV2 B ng 2.5: B ng tính quy mô c a DN B ng 2.6: Tiêu chu n x p h ng tín nhi m DN c a BIDV B ng 2.7: B ng phân lo i n và trích l p d phòng r i ro theo quy t nh 493/2005/Q -NHNN B ng 2.8: So sánh i m tr ng s các ch tiêu phi tài chính XHTN DN c a BIDV, VCB và ICB B ng 3.1: B ng xu t ch m i m ch tiêu tài chính B ng 3.2: B ng xu t ch m i m ch tiêu lưu chuy n ti n t B ng 3.3: B ng xu t ch m i m ch tiêu v th c nh tranh trên th trư ng B ng 3.4: B ng xu t ch m i m ch tiêu r i ro ngành B ng 3.5: B ng xu t ch m i m ch tiêu trình qu n lý và môi trư ng n i b c a DN B ng 3.6: B ng xu t ch m i m ch tiêu quan h v i ngân hàng B ng 3.7: B ng xu t tr ng s ch tiêu tài chính và phi tài chính i v i Báo cáo tài chính ki m toán và chưa ki m toán B ng 3.8: B ng tr ng s các nhóm ch tiêu phi tài chính B ng 3.9: B ng xu t tiêu chu n x p h ng tín nhi m DN
Trang 10 L IM U 1. Lý do ch n tài: Tín d ng là ho t ng em l i l i nhu n ch y u trong kinh doanh c a các Ngân hàng thương m i nhưng ây cũng là lĩnh v c ch a ng nhi u r i ro ti m n, n quá h n có xu hư ng gia tăng nh hư ng n ch t lư ng tín d ng cũng như hi u qu kinh doanh c a ngân hàng, c bi t là các nư c có n n kinh t m i n i như Vi t Nam b i h th ng thông tin thi u minh b ch và không y , trình qu n lý r i ro còn nhi u h n ch , tính chuyên nghi p c a các cán b ngân hàng chưa cao… Do ó, yêu c u c n có nh ng công c cho vi c qu n lý r i ro tín d ng có hi u qu và phù h p v i i u ki n Vi t Nam là m t òi h i b c thi t m b o h n ch r i ro trong ho t ng c p tín d ng, hư ng n các chu n m c qu c t trong qu n lý r i ro và phù h p v i môi trư ng h i nh p. Trong nh ng năm qua, ho t ng tín d ng c a các ngân hàng thương m i Vi t Nam ã có nhi u óng góp to l n cho s phát tri n kinh t c a t nư c, c bi t là h th ng Ngân hàng u tư và phát tri n Vi t Nam (BIDV). Là m t trong nh ng ngân hàng qu c doanh l n nh t nư c, BIDV ã không ng ng c i ti n quy trình nghi p v tín d ng nh m làm gi m n m c th p nh t t l n x u. Tuy nhiên, tình hình n quá h n v n còn t l cao. Nguyên nhân c a tình tr ng này là do h th ng qu n lý tín d ng v n còn h n ch , không ánh giá úng và chính xác v m c r i ro tín d ng c a khách hàng. V a qua, BIDV ã b t u tri n khai h th ng x p h ng tín nhi m các doanh nghi p nh m phân tích, ánh giá và phân lo i n . Hơn n a, trong giai o n hi n nay, v i s c nh tranh gay g t gi a các ngân hàng thương m i, ngoài vi c l a ch n các khách hàng trung thành, có tình hình tài chính lành m nh, luôn tr lãi và g c úng h n thì vi c x p h ng tín nhi m cho các doanh nghi p còn có ý nghĩa xây d ng các h n m c tín d ng phù h p cho t ng lo i khách hàng. Tuy nhiên, h th ng này v n còn h n ch mà òi h i c n b sung, ch nh s a nh m làm hoàn thi n hơn. Chính vì lý do trên nên tôi ch n tài: “Gi i pháp hoàn thi n h th ng x p h ng u tư và phát tri n Vi t Nam ” tín nhi m doanh nghi p t i Ngân hàng M c tiêu nghiên c u: 2.
Trang 11 _ Phân tích cơ s lý lu n v r i ro tín d ng ngân hàng, qua ó nêu lên s c n thi t ph i nâng cao hi u qu h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p trong qu n lý r i ro tín d ng ngân hàng thương m i. _ Phân tích h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p c a Ngân hàng u tư và phát tri n Vi t Nam, nêu lên nh ng ưu i m và h n ch , qua ó xu t các gi i nh m làm hoàn thi n h th ng x p h ng tín nhi m t i BIDV Vi t Nam. i tư ng và ph m vi nghiên c u: 3. Nghiên c u lý lu n v vai trò và l i ích x p h ng tín nhi m doanh nghi p trong ho t ng ngân hàng thương m i. Phân tích nh ng ch tiêu dùng trong phân tích x p h ng tín nhi m doanh nghi p, phân tích th c tr ng h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p c a BIDV Vi t Nam, t ó xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu h th ng x p h ng tín nhi m t i BIDV Vi t Nam. Phương pháp nghiên c u: 4. V n d ng phương pháp phân tích, t ng h p, so sánh và i chi u gi a h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p c a Ngân hàng u tư và phát tri n Vi t Nam v i kinh nghi m x p h ng c a các ngân hàng trên th gi i nh m làm rõ nh ng ưu i m và h n ch c a h th ng này và t ó xu t gi i pháp nâng cao hi u qu x p h ng tín nhi m doanh nghi p c a BIDV Vi t Nam. 5. K t c u lu n văn: Lu n văn g m 3 chương: Chương I: T ng quan v x p h ng tín nhi m trong ho t ng ngân hàng thương m i Chương II: Th c tr ng h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p t i Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam Chương III: Gi i pháp hoàn thi n h th ng x p h ng tín nhi m doanh nghi p t i Ngân hàng u tư và Phát tri n Vi t Nam Ki n ngh và K t lu n
Trang 12 CHƯƠNG I T NG QUAN V X P H NG TÍN NHI M 1.4 NH NG V N CHUNG V HO T NG TÍN D NG C A NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 1.1.1 Khái ni m tín d ng Tín d ng là m t giao d ch v tài s n (ti n ho c hàng hoá) gi a bên cho vay (ngân hàng và các nh ch tài chính khác) và bên i vay (cá nhân, doanh nghi p và các ch th khác), trong ó bên cho vay chuy n giao tài s n cho bên i vay s d ng trong th i h n nh t nh theo th a thu n, bên i vay có trách nhi m hoàn tr vô i u ki n v n g c và lãi cho bên cho vay khi n h n thanh toán. C p tín d ng là vi c t ch c tín d ng th a thu n khách hàng s d ng m t kho n ti n theo nguyên t c có hoàn tr b ng các nghi p v cho vay, chi t kh u, cho thuê tài chính, b o lãnh và các nghi p v khác. Tín d ng ngân hàng là quan h chuy n như ng quy n s d ng v n t ngân hàng cho khách hàng trong m t th i h n nh t nh v i m t kho n chi phí nh t nh. 1.1.2 Các lo i hình tín d ng c a ngân hàng thương m i Tín d ng ngân hàng có th phân chia ra nhi u lo i khác nhau tùy theo nh ng tiêu th c phân lo i khác nhau. 1.1.2.1 Theo tiêu th c th i h n tín d ng Tín d ng ngân hàng có th phân chia thành các lo i sau: • Cho vay ng n h n: là lo i cho vay có th i h n dư i m t năm. M c ích c a lo i cho vay này thư ng là nh m tài tr cho vi c u tư vào tài s n lưu ng. • Cho vay trung h n: là lo i cho vay có th i h n t 1 năm n 5 năm. M c ích c a lo i cho vay này là nh m tài tr cho vi c u tư vào tài s n c nh. • Cho vay dài h n: là lo i cho vay có th i h n trên 5 năm. M c ích c a lo i cho vay này là nh m tài tr u tư vào các d án u tư. 1.1.2.2 Theo tiêu th c m c ích c a tín d ng Tín d ng ngân hàng có th phân chia thành các lo i sau: • Cho vay ph c v s n xu t kinh doanh công thương nghi p
Trang 13 • Cho vay tiêu dùng cá nhân • Cho vay b t ng s n • Cho vay nông nghi p • Cho vay kinh doanh xu t nh p kh u 1.1.2.3 Theo tiêu th c m c tín nhi m khách hàng Tín d ng ngân hàng có th phân chia thành các lo i sau: • Cho vay không có m b o: là lo i cho vay không có tài s n th ch p, c m c ho c b o lãnh c a ngư i khác mà ch d a vào uy tín c a b n thân khách hàng vay vn quy t nh cho vay. • Cho vay có b o m: là lo i cho vay d a trên cơ s các b o m cho ti n vay như th ch p, c m c , ho c b o lãnh c a m t bên th ba nào khác. 1.1.2.4 Theo tiêu th c phương th c cho vay Tín d ng ngân hàng có th phân chia thành các lo i sau: • Cho vay theo món vay • Cho vay theo h n m c tín d ng 1.1.2.5 Theo tiêu th c phương th c hoàn tr n vay Tín d ng ngân hàng có th phân chia thành các lo i sau: • Cho vay ch có m t kỳ h n tr n hay còn g i là cho vay tr n m t l n khi áo h n • Cho vay có nhi u kỳ h n tr n hay còn g i là cho vay tr góp • Cho vay tr n nhi u l n nhưng không có kỳ h n n c th mà tuỳ kh năng tài chính c a mình ngư i i vay có th tr n b t c lúc nào. Ngoài các lo i hình tín d ng nêu trên ngân hàng còn th c hi n các nghi p v khác có n i dung tín d ng như: b o lãnh, chiêt kh u, m thư tín d ng, ch p nh n tài tr thương m i, cho vay th trư ng liên ngân hàng, swap, tín d ng thuê mua… 1.1.3 R i ro trong quan h tín d ng c a ngân hàng thương m i R i ro tín d ng (credit risk) là lo i r i ro phát sinh trong quá trình cho vay c a ngân hàng, bi u hi n trên th c t qua vi c khách hàng không tr ư c n ho c tr n không úng h n cho ngân hàng. R i ro tín d ng còn ư c g i là r i ro m t kh năng chi tr và r i ro sai h n.
Trang 14 RRTD có th phát sinh do nhi u nguyên nhân khách quan l n ch quan: 1.1.3.1 Các nguyên nhân khách quan _ Do môi trư ng kinh t không n nh: Ho t ng c a ngân hàng thương m i g n li n v i ho t ng c a các doanh nghi p. Khi môi trư ng kinh t không n nh làm nh hư ng n ho t ng c a các doanh nghi p thì h qu t t y u là s nh hư ng n ho t ng c a các ngân hàng thương m i. oán ư c c a th trư ng th gi i: N n S bi n ng quá nhanh và không d kinh t Vi t Nam chúng ta v n còn l thu c quá nhi u vào s n xu t nông nghi p và công nghi p ph c v nông nghi p (nuôi tr ng, ch bi n th c ph m và nguyên li u), d u thô, may gia công,… ây là nh ng ngành, lĩnh v c v n r t nh y c m v i r i ro th i ti t và giá c th gi i, nên d b t n thương khi th trư ng th gi i bi n ng x u. R i ro t t y u c a quá trình t do hóa tài chính, h i nh p qu c t : Quá trình t do hoá tài chính và h i nh p qu c t có th làm cho n x u gia tăng khi t o ra m t môi trư ng c nh tranh gay g t, khi n h u h t các doanh nghi p, nh ng khách hàng thư ng xuyên c a ngân hàng ph i i m t v i nguy cơ thua l và quy lu t ch n l c kh c nghi t c a th trư ng. Bên c nh ó, b n thân s c nh tranh c a các ngân hàng thương m i trong nư c và qu c t trong môi trư ng h i nh p kinh t cũng khi n cho các ngân hàng trong nư c v i h th ng qu n lý y u kém g p ph i nguy cơ r i ro n x u tăng lên b i h u h t các khách hàng có ti m l c tài chính l n s b các ngân hàng nư c ngoài thu hút. Thi u s quy ho ch, phân b u tư m t cách h p lý ã d n n kh ng u tư trong m t s ngành: N n kinh t th trư ng t t y u s d n n ho ng th a v c nh tranh, các nhà kinh doanh s tìm ki m ngành nào có l i nh t u tư và s r i b nh ng ngành không em l i l i nhu n cho h và do ó có s chuy n d ch v n t ngành này qua ngành khác và ây cũng là m t hi n tư ng khách quan. Tuy nhiên nư c ta th i gian qua, s c nh tranh ã phát tri n m t cách t phát, hoàn toàn không i kèm v i s quy ho ch h p lý, h p tác, phân công lao ng, chuyên môn hoá lao ng, s b t l c trong vai trò c a các hi p h i ngh nghi p và s i u ti t vĩ mô c a
Trang 15 Nhà nư c. i u này d n n s gia tăng quá áng v n u tư vào m t s ngành, d n n kh ng ho ng th a, lãng phí tài nguyên qu c gia. _Do môi trư ng pháp lý chưa thu n l i: Cơ ch c a nhà nư c: Nhà nư c trong quá trình th c hi n i u ti t kinh t vĩ mô, trong t ng th i kỳ ã ban hành nhi u quy nh, chính sách ưu ãi cho các doanh nghi p nhà nư c, nhi u trư ng h p các doanh nghi p ph i cho vay theo ch nh ho c cho vay theo k ho ch c a nhà nư c. Trư c ây ã có th i kỳ các doanh nghi p nhà nư c v i tình hình tài chính không m nh, không có tài s n mbo nhưng v n ư c vay v i s ti n r t l n t i các ngân hàng thương m i nhà nư c mi n là có phương án ư c cơ quan ch qu n phê duy t. Nhi u d án kém hi u qu nhưng ngân hàng thương m i ph i cho vay theo ch nh ho c theo k ho ch.Chính cơ ch c a nhà nư c mang tính c quy n, ưu ãi ã t o ra r i ro cho các ngân hàng thương m i. Th c t cho th y chính sách cho vay theo k ho ch c a nhà nư c, cho vay theo ch nh c a chính ph ã phát sinh r t nhi u n x u. Văn b n quy ph m pháp lu t còn nhi u h n ch : Trong nh ng năm g n ây, Qu c h i, y ban thư ng v qu c h i, Chính ph , Ngân hàng Nhà nư c (NHNN) và các cơ quan liên quan ã ban hành nhi u lu t, văn b n dư i lu t hư ng d n thi hành lu t liên quan n ho t ng tín d ng ngân hàng.Tuy nhiên, lu t và các văn b n ã có song vi c tri n khai vào ho t ng ngân hàng còn g p ph i nhi u vư ng m c b t c p như m t s văn b n v vi c cư ng ch thu h i n . Nh ng văn b n này u có quy nh: Trong nh ng trư ng h p khách hàng không tr ư c n , NHTM có quy n x lý tài s n m b o n vay. Trên th c t , các NHTM không làm ư c i u này vì ngân hàng là m t t ch c kinh t , không ph i là cơ quan quy n l c nhà nư c, không có ch c năng cư ng ch bu c khách hàng bàn giao tài s n m b o cho ngân hàng x lý… cùng nhi u các quy nh khác d n n tình tr ng NHTM không th gi i quy t ư c n t n ng, tài s n t n ng. S thanh tra, ki m tra, giám sát chưa hi u qu c a NHNN: Bên c nh nh ng c g ng và k t qu t ư c, ho t ng thanh tra ngân hàng và m b o an toàn h th ng chưa có s c i thi n căn b n v ch t lư ng. Năng l c cán b thanh tra, giám sát chưa áp ng ư c yêu c u, th m chí m t s nghi p v kinh doanh và công ngh m i Thanh tra ngân hàng còn chưa theo k p. N i dung và phương pháp thanh tra,
Trang 16 giám sát l c h u, ch m ư c i m i. Vai trò ki m toán chưa ơc phát huy và h th ng thông tin chưa ư c t ch c m t cách h u hi u. Thanh tra t i ch v n là phương pháp ch y u, kh năng ki m soát toàn b th trư ng ti n t và giám sát r i ro còn y u. Thanh tra ngân hàng còn ho t ng m t cách th ng theo ki u x lý v vi c ã phát sinh, ít có kh năng ngăn ch n và phòng ng a r i ro và vi ph m. Mô hình t ch c c a thanh tra ngân hàng còn nhi u b t c p. Do v y mà có nh ng sai ph m c a các NHTM không ư c thanh tra NHNN c nh báo, có bi n pháp ngăn ch n t u, n khi h u qu n ng n ã x y ra r i m i can thi p. Hàng lo t các sai ph m v cho vay, b o lãnh tín d ng m t s NHTM d n n nh ng r i ro r t l n, có nguy cơ e d a s an toàn c a c h th ng l ra có th ã ư c ngăn ch n ngay t u n u b máy thanh tra phát hi n và x lý s m hơn. 1.1.3.2 Các nguyên nhân ch quan _ T phía khách hàng vay v n: as S d ng v n sai m c ích, không có thi n chí trong vi c tr n vay: các doanh nghi p khi vay v n ngân hàng u có các phương án kinh doanh c th , kh thi. S lư ng các doanh nghi p s d ng v n sai m c ích, c ý l a o ngân hàng chi m o t tài s n không nhi u. Tuy nhiên nh ng v vi c phát sinh l i h t s c n ng n , liên quan n uy tín c a các cán b , làm nh hư ng x u n các doanh nghi p khác. Kh năng qu n lý kinh doanh kém: Khi các doanh nghi p vay ti n ngân hàng m r ng quy mô kinh doanh, a ph n là t p trung v n u tư vào tài s n v t ch t ch ít doanh nghi p nào m nh d n i m i cung cách qu n lý, u tư cho b máy giám sát kinh doanh, tài chính, k toán theo úng chu n m c. Quy mô kinh doanh phình ra quá to so v i tư duy qu n lý là nguyên nhân d n n s phá s n c a các phương án kinh doanh y kh thi mà l ra nó ph i thành công trên th c t . Tình hình tài chính doanh nghi p y u kém, thi u minh b ch: Quy mô tài s n, ngu n v n nh bé, t l n so v i v n t có cao là c i m chung c a h u h t các doanh nghi p VN. Ngoài ra, thói quen ghi chép y , chính xác, rõ ràng các s sách k toán v n chưa ư c các doanh nghi p tuân th nghiêm ch nh và trung th c. Do v y, s sách k toán mà các doanh nghi p cung c p cho ngân hàng nhi u khi ch mang tính ch t hình th c hơn là th c ch t. Khi cán b ngân hàng l p các b n phân
Trang 17 tích tài chính c a doanh nghi p d a trên s li u do các doanh nghi p cung c p, thư ng thi u tính th c t và xác th c. ây cũng là nguyên nhân vì sao ngân hàng v n luôn xem n ng ph n tài s n th ch p như là ch d a cu i cùng phòng ch ng r i ro tín d ng. _T phía ngân hàng cho vay: Thi u giám sát và qu n lý sau khi cho vay: Các ngân hàng thư ng có thói quen t p trung nhi u công s c cho vi c th m nh trư c khi cho vay mà ít chú tr ng n quá trình ki m tra, ki m soát ng v n sau khi cho vay. Khi ngân hàng cho vay thì kho n cho vay c n ph i ư c qu n lý m t cách ch ng mb os ưc hoàn tr . Theo dõi n là m t trong nh ng trách nhi m quan tr ng nh t c a cán b tín d ng nói riêng và c a ngân hàng nói chung. Vi c theo dõi ho t ng c a khách hàng vay nh m tuân th các i u kho n ra trong h p ng tín d ng gi a khách hàng và ngân hàng nh m tìm ra nh ng cơ h i kinh doanh m i và m r ng cơ h i kinh doanh. Tuy nhiên trong th i gian qua các NHTM chưa th c hi n t t công tác này. i u này m t ph n do y u t tâm lý ng i gây phi n hà cho khách hàng c a cán b ngân hàng, m t ph n do h th ng thông tin qu n lý ph c v kinh doanh t i các doanh nghi p quá l c h u, không cung c p ư c k p th i, y các thông tin mà NHTM yêu c u. o cc a B trí cán b thi u o c và trình chuyên môn nghi p v : cán b là m t trong các y u t quan tr ng gi i quy t v n h n ch r i ro tín d ng. M t cán b kém v năng l c có th b i dư ng thêm, nhưng m t cán b tha hóa v o c mà l i gi i v m t nghi p v thì th t vô cùng nguy hi m khi ư c b trí trong công tác tín d ng. Do v y, m t s v án kinh t l n trong th i gian v a qua có liên quan n cán b NHTM u có s ti p tay c a m t s cán b ngân hàng cùng v i khách hàng làm gi h sơ vay, hay nâng giá tài s n th ch p, c m c lên quá cao so v i th c t rút ti n ngân hàng. S h p tác gi a các NHTM quá l ng l o, vai trò c a CIC chưa th c s hi u qu : Kinh doanh ngân hàng là m t ngh c bi t huy ng v n cho vay hay nói cách khác i vay cho vay, do v y v n r i ro trong ho t ng tín d ng là không th tránh kh i, các ngân hàng c n ph i h p tác ch t ch v i nhau nh m h n ch r i ro. S h p tác n y sinh do nhu c u qu n lý r i ro i v i cùng m t khách hàng khi
Trang 18 khách hàng này vay ti n t i nhi u ngân hàng. Trong qu n tr tài chính, kh năng tr n c a m t khách hàng là m t con s c th , có gi i h n t i a c a nó. N u do s thi u trao i thông tin, d n n vi c nhi u ngân hàng cùng cho vay m t khách hàng n m c vư t quá gi i h n t i a này thì r i ro chia u cho t t c ch không ch a m t ngân hàng nào. Do v y, trong tình hình c nh tranh gi a các NHTM ngày càng gay g t như hi n nay, vai trò c a CIC là r t quan tr ng trong vi c cung c p thông tin k p th i, chính xác các ngân hàng có các quy t nh cho vay h p lý. áng ti c là hi n nay ngân hàng d li u c a CIC chưa y và thông tin còn quá ơn i u, chưa ư c c p nh t và x lý k p th i. Tóm l i, r i ro tín d ng t i các ngân hàng thương m i có th phát sinh do r t nhi u nguyên nhân, ó có th là các nguyên nhân ch quan ho c nguyên nhân khách quan. Nguyên nhân khách quan thu c y u t bên ngoài, ây là các nguyên nhân mà b n thân NHTM r t khó lo i b , ngư c l i nguyên nhân ch quan thu c v n i t i c a ngân hàng, các NHTM có th ưa ra nhi u gi i pháp h n ch các nguyên nhân d n n r i ro tín d ng này. Vy ánh giá m c r i ro tín d ng c a khách hàng, ngân hàng thư ng s d ng phương pháp phân tích tín d ng truy n th ng xác nh kh năng tr n c a khách hàng. Theo phương pháp này ngân hàng s căn c vào các thông tin có liên quan n khách hàng như ph m ch t o c, danh ti ng, cơ c u v n, hi u qu kinh doanh, tài s n m b o,… phân tích ánh giá kh năng tr n c a khách hàng. Tuy nhiên, hi u qu c a phương pháp này l i ph thu c khá l n vào kinh nghi m và phán oán ch quan c a ngư i phân tích nên có th d n n nh ng sai l m trong vi c c p tín d ng cho khách hàng: ch p nh n cho vay các khách hàng x u ho c t ch i cho vay i v i các khách hàng t t. M t khác, phương pháp phân tích tín d ng truy n th ng còn có h n ch là ch t p trung ánh giá m t kho n vay mà ít quan tâm n chi n lư c qu n lý danh m c các kho n cho vay theo nh hư ng phát tri n c a t ng ngành ngh kinh doanh. Chính vì v y mà hi n nay các ngân hàng thương m i trên th gi i ã phát tri n và ng d ng m t h th ng x p h ng tín nhi m n ib giúp ngân hàng lư ng hóa chính xác hơn v r i ro tín d ng c a các khách hàng. Thông qua h th ng x p h ng tín nhi m n i b s giúp ngân hàng có m t nh n nh chính xác v m c r i ro c a t ng kho n vay hay m r ng danh m c các
Trang 19 khách hàng m c tiêu trên cơ s cân i gi a r i ro và l i nhu n mà ngân hàng có th có ư c. 1.5 X P H NG TÍN NHI M - M T CÔNG C H N CH R I RO TÍN D NG TRONG HO T NG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I 1.2.1 Khái ni m x p h ng tín nhi m X p h ng tín nhi m (Credit Ratings) là thu t ng b t ngu n t ti ng Anh (Credit: s tín nhi m, Rating: s x p h ng) do John Moody ưa ra vào năm 1909 trong cu n “C m nang ch ng khoán ư ng s t” khi ti n hành nghiên c u, phân tích và công b b ng x p h ng tín nhi m l n u tiên cho 1.500 lo i trái phi u c a 250 công ty theo m t h th ng ký hi u g m 3 ch cái ABC ư c x p l n lư t là Aaa n C (hi n nay nh ng ký hi u này ã tr thành chu n m c qu c t ). Tuy nhiên x p h ng tín nhi m ch phát tri n nhanh M sau cu c kh ng ho ng kinh t năm 1929 – 1933 khi hàng lo t các công ty vay n b phá s n, v n . Th i kỳ này chính ph Hoa Kỳ ã có nhi u quy nh v vi c c m các nh ch u tư (các qu hưu trí, các qu b o hi m, ngân hàng d tr ) b v n u tư mua trái phi u có tin c y th p dư i m c an toàn trong b ng x p h ng tín nhi m. Nh ng quy nh này ã làm cho uy tín c a các công ty x p h ng tín nhi m ngày m t lên cao. Song trong su t hơn 50 năm, vi c x p h ng tín nhi m ch ư c ph bi n M, ch t nh ng năm 1970 n nay, d ch v x p h ng tín nhi m m i ư c m r ng và phát tri n khá m nh nhi u nư c. Có nhi u khái ni m khác nhau v x p h ng tín nhi m Theo nghĩa chung nh t: “X p h ng tín nhi m là vi c ưa ra các nh n nh hi n t i v m c tín nhi m c a nhà phát hành i v i m t trách nhi m tài chính nào ó, ho c là ánh giá m c r i ro g n li n v i các lo i u tư khác nhau. Các “ u tư” này có th dư i d ng ch ng khoán như là trái phi u, c phi u ưu ãi và gi y nh n n , ho c các công c cho vay khác như vay và g i ti n t i ngân hàng, các thương phi u” Theo công ty x p h ng tín nhi m chuyên nghi p Standard & Poor’s (S&P): “X p h ng tín nhi m doanh nghi p là vi c ánh giá uy tín tín d ng t ng quát c a doanh nghi p d a trên các y u t r i ro ch y u và phù h p”
Trang 20 Theo s tay tín d ng c a ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n nông thôn Vi t Nam: “X p h ng tín nhi m khách hàng là m t quy trình ánh giá xác su t m t khách hàng không th c hi n ư c các nghĩa v tài chính c a mình i v i ngân hàng như không tr ư c lãi và g c n vay khi n h n ho c vi ph m các i u ki n tín d ng khác” Theo Hi p h i các nhà u tư tài chính Vi t Nam (VAFI): “X p h ng tín nhi m doanh nghi p là ánh giá kh năng c a doanh nghi p th c hi n thanh toán úng h n m t nghĩa v tài chính” Các nhà nghiên c u v tài chính cũng có nh ng khái ni m khác nhau v x p h ng tín nhi m doanh nghi p: “X p h ng tín nhi m doanh nghi p là ánh giá và phân lo i s tin c y v kh năng tr n v n g c và lãi c a doanh nghi p trong th i gian t 3-5 năm t i” hay “X p h ng tín nhi m doanh nghi p là ánh giá hi n th i v kh năng, tính s n sàng c a doanh nghi p v vi c hoàn tr ti n g c và lãi c a m t kho n n nh t nh, là k t qu t ng h p các ánh giá r i ro v kinh doanh và tài chính c a doanh nghi p trong th i h n thanh toán món n ” Tóm l i, tuy có nhi u khái ni m khác nhau v x p h ng tín nhi m doanh nghi p nhưng các khái ni m này u có i m chung “X p h ng tín nhi m doanh nghi p là ánh giá uy tín tín d ng t ng quát c a doanh nghi p trong vi c th c hi n úng và y các cam k t tài chính i v i các i tác (ngân hàng, nhà cung c p, nh” c ông…) trong m t kho ng th i gian nh t 1.2.2 H th ng x p h ng tín nhi m H th ng x p h ng tín nhi m là h th ng các ch tiêu và quy t c ánh giá do các NHTM thi t l p nh m ánh giá ch t lư ng tín d ng c a khách hàng, ph c v vi c ra quy t nh cho vay c a n i b ngân hàng ó. N n t ng c a h th ng x p h ng tín nhi m chính là cơ s d li u chính các ngân hàng thu th p ư c và ti n hành phân tích nên k t qu x p h ng ph thu c hoàn toàn vào vi c thu th p, phân tích và mô hình tính toán d li u này. ng th i d li u thu th p luôn có s thay i bi n ng theo tình hình kinh t xã h i nên các thư c o s có s thay i trong t ng th i kỳ òi h i h th ng ph i c p nh t liên t c nh ng bi n ng ó. 1.2.2.1 Ch c năng c a h th ng x p h ng tín nhi m