Luân văn: "Nguyên nhân, thực trạng và giải pháp cần thiết chống dollar hoá trong nền kinh tế nước ta

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

88
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ngày 9/01/2001, Tổng thống Ecuador chấp nhận đồng dollar Mĩ (USD) là một công cụ tiền tệ chính thức, hợp pháp. Ngày nay, trong một thời đại phát triển như vũ bão với sự tăng trưởng nhanh chóng của thương mại thế giới, hầu hết các nước trên thế giới đều có nhu cầu về một đồng tiền mạnh (USD là một trong số đó). Và vì vậy những sự kiện về việc phá giá đồng tiền nước nào đó so với đồng USD hay chấp nhận USD được lưu hành một cách rộng rãi trên đất nước...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luân văn: "Nguyên nhân, thực trạng và giải pháp cần thiết chống dollar hoá trong nền kinh tế nước ta

…………..o0o………….. Luân văn "Nguyên nhân, thực trạng và giải pháp cần thiết chống dollar hoá trong nền kinh tế nước ta" 1
LỜI MỞ ĐẦU Ngày 9/01/2001, Tổng thống Ecuador chấp nhận đồng dollar Mĩ (USD) là một công cụ tiền tệ chính thức, hợp pháp. Ngày nay, trong một thời đại phát triển như vũ bão với sự tăng trưởng nhanh chóng của thương mại thế giới, hầu hết các nước trên thế giới đều có nhu cầu về một đồng tiền mạnh (USD là một trong số đó). Và vì vậy những sự kiện về việc phá giá đồng tiền nước nào đó so với đồng USD hay chấp nhận USD được lưu hành một cách rộng rãi trên đất nước đó không còn là quá xa lạ với chúng ta. Người ta gọi hiện tượng đó bằng thuật ngữ “Dollar hoá”, song để hiểu được bản chất cũng như mặt tích cực hay tiêu cưc của nó hoàn toàn không phải vấn đề đơn giản. Với vị thế của một nước đang phát triển, Việt Nam đang vấp phải bao vấn đề nan giải, khó khăn trong đó có vấn đề về đồng vốn đầu tư. Việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài, khuyến khích người Việt Nam ở nước ngoài gửi tiền về nước để góp phần thực hiện công nghiệp hoá-hiện đại hoá đất nước đã làm cho luồng vốn ngoại tệ chảy mạnh vào trong nước. Thêm vào đó, tâm lý ưa chuộng đồng USD của người dân Việt Nam khiến đồng USD ngày càng bành trướng và việc sử dụng USD trong các giao dịch hàng ngày ngày càng phổ biến. Nếu cứ sử dụng USD ngày một nhiều hơn trên thế giới, đồng tiền này sẽ trở thành quốc tế hoá mạnh hơn trong điều kiện toàn cầu hoá. Chúng ta đang xúc tiến quá trình hội nhập với thế giới nhưng vẫn phải giữ được vị thế của một nưóc độc lập, có chủ quyền riêng. Thừa nhận 2
rằng nền kinh tế Việt Nam đang trong tình trạng dollar hoá, mà cụ thể hơn là dollar hoá tiền gửi, bởi một vài năm gần đây các Ngân hàng ứ thừa vốn ngoại tệ không cho vay được trong khi nền kinh tế đang cần vốn đầu tư phát triển là một thực trạng đáng buồn. Các nhà kinh tế hàng đầu thế giới cho rằng: Các nước đang phát triển nên dollar hoá nền kinh tế hoàn toàn hay một phần tức là sử dụng song song cả USD và nội tệ. Dollar hoá sẽ cho chúng ta thấy những lợi thế: Tránh khủng hoảng tiền tệ và khủng hoảng cán cân thanh toán. Song dollar hoá như một lẽ tự nhiên sẽ gây ra những ảnh hưởng bất lợi đến tất cả các ngành kinh tế quốc dân. Đứng trước một vấn đề gay gắt và nóng bỏng, lại phụ thuộc rất nhiều yếu tố tâm lý, ngành Ngân hàng cũng như các ngành khác cần nỗ lực phấn đấu trong quá trình chống dollar hoá. Là một sinh viên ngành Ngân hàng, em xin đóng góp một số ý kiến của bản thân về nguyên nhân, thực trạng và giải pháp cần thiết chống dollar hoá trong nền kinh tế nước ta. 3
MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................. 1 NỘI DUNG.................................................................................. .... 2 PHẦN I. VÀI NÉT VỀ DOLLAR HOÁ VÀ THỰC TRẠNG DOLLAR HOÁ Ở VIỆT NAM .................................................................... 2 I. Khái quát về dollar hoá. ......................................................... 2 1. Thế nào là dollar hoá?................................................... 2 2. Phân loại dollar hoá...................................................... 3 II. Thực trạng dollar hoá ở Việt Nam............................................ 5 PHẦN II. NGUYÊN NHÂN CỦA TÌNH TRẠNG DOLLAR HOÁ VÀ NHỮNG ẢNH HƯỞNG CỦA DOLLAR HOÁ ĐẾN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM..................................................................................... ................. 10 I. Nguyên nhân của tình trạng dollar hoá............................... 10 4
1. Nguyên nhân sâu xa...................................................... 10 2. Nguyên nhân trực tiếp.................................................. 11 II. Ảnh hưởng của tình trạng dollar hoá đến nền kinh tế Việt Nam.................................................................................. 13 1. Tác động tích cực.......................................................... 14 2. Tác động tiêu cực.......................................................... 14 PHẦN III. CÁC GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ................................. 17 I. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về vấn đề dollar hoá........ 17 II. Các giải pháp và kiến nghị.................................................... 18 1. Một số giải pháp đã được đề xuất................................. 18 2. Những hạn chế của các giải pháp đã được đề xuất....... 18 3. Những giải pháp kiến nghị............................................ 20 KẾT LUẬN........................................................................... 23 5
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................... 24 NỘI DUNG PHẦN I: VÀI NÉT VỀ DOLLAR HOÁ VÀ THỰC TRẠNG DOLLAR HOÁ Ở VIỆT NAM. I. KHÁI QUÁT VỀ DOLLAR HOÁ: 1.Thế nào là dollar hoá ? Thông thường, mỗi một quốc gia đều có đồng tiền riêng của mình, thực hiện đầy đủ các chức năng tiền tệ, trừ chức năng tiền tệ thế giới mà không phải đồng tiền nào cũng làm được. Khi một nền kinh tế có tỷ lệ lạm phát cao, sức mua của đồng bản tệ gỉam xuống thì người dân phải tìm đến các công cụ dự trữ giá trị khác, trong đó có các đồng ngoại tệ có uy tín. Song song với chức năng làm phương tiện cất trữ, dần dần đồng ngoại tệ sẽ cạnh tranh với đồng nội tệ trong chức năng làm phương tiện thanh toán cũng như làm thước đo giá trị. 6
Như vậy, trong một nền kinh tế, khi ngoại tệ đươc sử dụng một cách rông rãi thay thế cho đồng bản tệ trong toàn bộ hoặc một số các chức năng của tiền tệ thì có thể hiểu nền kinh tế đó bị “ngoại tệ hoá” hay “dollar hoá”. Trên thế giới hiện nay, đồng USD là đồng tiền được ưa chuộng nhất do đó là một ngoại tệ mạnh, có khả năng chuyển đổi lớn nên thuật ngữ dollar hoá được xem là đồng nghĩa với ngoại tệ hoá. Hiện tượng dollar hoá được biểu hiện ở một nước có thể xác định qua các hình thức: _ Đồng dollar được sử dụng rộng rãi trong các doanh nghiệp, trong công chúng qua các hành vi mua bán hàng hoá, chi trả dịch vụ, thanh toán nợ và tạo lập tài sản danh nghĩa bằng đồng dollar. _Hệ thống ngân hàng cho sử dụng rộng rãi các hình thức kí thác các loại tiền gửi, tiền tiết kiệm, kì phiếu, trái phiếu ngân hang bằng đồng dollar và cho vay bằng đồng dollar. 2. Phân loại dollar hoá: Theo IMF, tỷ lệ dollar hoá của một nền kinh tế được căn cứ vào tỷ lệ giữa tiền gửi ngoại tệ tại các ngân hàng so với lượng tiền cung ứng theo nghĩa rộng (M2). Theo cách tính này, IMF cho rằng nếu tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ trên M2 trong một nền kinh tế lớn hơn 30% thì nền kinh tế đó có thể coi là gặp phải tình trạng dollar hoá cao. Theo đánh giá của IMF năm 1998, trường hợp này có mười tám nước. Ba mươi tư nước khác được IMF xếp là nước có mức độ “dollar hoá vừ phải” với tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ/M2 khoảng 16,4%, Việt Nam được IMF xếp vào loại này. Về cơ bản, dollar hoá gồm ba loại chính là: Dollar hoá không chính thức (unoficial dollarization), dollar hoá bán chính thức 7
(semioficial dollarization) và dollar hoá chính thức (official dollarization). _Dollar hoá không chính thức: là trường hợp ngoại tệ được sử dụng rộng rãi trong nền kinh tế mặc dù không được quốc gia này chính thức thừa nhận. Thuật ngữ “dollar hoá không chính thức” bao gồm cả các trường hợp nắm giữ tài sản nước ngoài hợp pháp và không hợp pháp. Ở một số nước, việc giữ một số tài sản ngoại tệ là hợp pháp như các tài khoản bằng USD tại các ngân hàng trong nước, nhưng lại không hợp pháp khi có tài khoản tại ngân hàng nước ngoài trừ phi được cấp phép. Dollar hoá không chính thức có thể gồm các loại sau: _Các trái phiếu ngoại tệ và các tài sản phi tiền tệ ở nước ngoài; _Tiền gửi bằng ngoại tệ ở nước ngoài; _Tiền gửi ngoại tệ tại các ngân hàng trong nước; _Trái phiếu hay các giấy tờ có giá bằng ngoại tệ cất trong túi. Dollar hoá không chính thức được chia thành 3 giai đoạn: Các nhà kinh tế thường gọi giai đoạn đầu của dollar hoá không chính thức là giai đoạn “thay thế tài sản” (asset substitution). Trong giai đoạn này, người dân giữ trái phiếu ngoại tệ và các khoản tiền gửi ở nước ngoài như một phương tiện cất trữ nhằm tránh việc giảm giá trị 8
tài sản do lạm phát ở trong nước hay việc tịch thu tài sản sung công mà một số nước đã làm. Giai đoạn thứ hai của dollar hoá không chính thức được các nhà kinh tế gọi là giai đoạn “thay thế tiền tệ” (currency substitution). Trong giai đoạn này, người dân giữ một khối lượng lớn các trái phiếu ngoại tệ và tiền gửi ngoại tệ tại hệ thống ngân hàng trong nước (nếu được phép). Ngoại tệ vừa thực hiện chức năng là phương tiện thanh toán và phương tiện cất trữ. Tiền lương, thuế hay những chi tiêu hàng ngày như hàng tạp phẩm hay các hoá đơn điện được thanh toán bằng nôị tệ, nhưng với những tài sản giá trị hơn như ôtô và nhà cửa thường được trả bằng ngoại tệ. Trong giai đoạn cuối cùng của dollar hoá không chính thức, giá cả của hàng hoá được tính bằng nội tệ nhưng mọi người đều liên tưởng đến ngoại tệ theo tỷ giá hối đoái. Dollar hoá không chính thức rất phổ biến ở các nước đang phát triển. Ví dụ: Ở thời điểm tháng1-2000, hầu hết các nước Mĩ_Latinh và Caribe như Argentina, Bolivia, Mecico, Peru, Trung Mĩ; hầu hết các nước thuộc Liên Xô cũ như Armenia, Azerbajian, Georgia, Russia 9
và Ukraine; nhiều nước khác như Mongolia, Mozambique, Romania, Turkey và Việt Nam đều ở tình trạng dollar hoá không chính thức. _Dollar hoá bán chính thức: Khoảng 12 nước trên thế giới được IMF xếp là các nước “Dollar hoá bán chính thức” hay có hệ thống lưu hành chính thức hai đồng tiền. Ví dụ: Bahamas, Cambodia, Laos, Thailand, Liberia. Ở các nước này, đồng ngoại tệ là đồng tiền lưu hành hợp pháp và thậm chí có thể chiếm ưu thế trong các khoản tiền gửi ngân hàng, nhưng đóng vai trò thứ cấp trong việc trả lương, thuế và những chi tiêu hàng ngày. Không giống các nước có dollar hoá chính thức, các nước dollar hoá bán chính thức duy trì Ngân hàng Trung ương (NHTƯ) hay một cơ quan tiền tệ có quyền hạn tương ứng để thực hiện chính sách tiền tệ của họ. _Dollar hoá chính thức: Hay còn được gọi là dollar hoá hoàn toàn (full dollarization) xuất hiện khi đồng ngoại tệ là đồng ngoại tệ là đồng tiền hợp pháp duy nhất được lưu hành. Nghĩa là đồng ngoại tệ không chỉ được sử dụng hợp pháp trong các hợp đồng giữa các bên tư nhân mà còn hợp pháp trong các khoản thanh toán của Chính phủ. Nếu đồng nội tệ còn tồn tại thì nó chỉ có vai trò thứ yếu và thường chỉ là các đồng tiền xu hay các đồng tiền mệnh giá nhỏ. Các nước thường 10
chỉ áp dụng dollar hoá chính thức khi thất bại trong việc thực thi các chương trình ổn định kinh tế. Dollar hoá chính thức không có nghĩa là chỉ có một hoặc hai đồng ngoại tệ được lưu hành hợp pháp. Tuy nhiên, các nước dollar hoá chính thức thường chỉ chọn một đồng ngoại tệ làm đồng tiền hợp pháp, nhưng chỉ có Andorra dùng cả đồng Franc của Pháp và đồng Pezota của Tây Ban Nha. Ở hầu hết các nước dollar hoá chính thức, cá đối tác tư nhân được phép kí hợp đồng bằng bất cứ loại tiền nào mà họ cùng đồng ý. Theo IMF, hiện nay có khoảng 14 nước được xếp là cá nước dollar hoá chính thức. Theo nghiên cứu của hệ thống dự trữ Liên bang Mĩ, hiện tại, người nước ngoài nắm giữ khoảng 55% đến70% số dollar Mĩ lưu hành. Còn theo ước tính của Bundesbank, người nước ngoài giữ khoảng 40% tổng số DM được lưu hành. II. THỰC TRẠNG DOLLAR HOÁ Ở VIỆT NAM Việc “xuất hiện” tình trạng dollar hoá ở Việt Nam ai cũng có thể nhận biết rằng, chỉ sau những năm đầu của công cuộc đổi mới kinh tế, Nhà nước và mọi tầng lớp dân chúng mới có dịp tiếp cận khá nhiều và thường xuyên sử dụng USD cho nhiều hoạt động sản xuất kinh doanh và các nhu cầu khác nhau của người dân. Cũng từ thời điểm đó, 11
người ta mới có dịp làm quen với tỷ giá hối đoái, quản lý ngoại hối, kinh tế ngoại tệ. Công cuộc đổi mới kinh tế đất nước đã thực sự làm cho mọi cách cửa để phát triển kinh tế, giao lưu kinh tế với nước ngoài; được mở ra chiều hướng, đa dạng, phong phú về hình thức và chủng loại. Đặc biệt trong lĩnh vực ngoại hối, ngoại tệ, đầu tư trực tiếp từ nước ngoài. Chính sách mở cửa của Nhà nước không chỉ khuyến khích các nhà đầu tư từ nước ngoài mà còn động viên, cổ vũ, khích lệ các nhà đầu tư trong nước. Đây chính là ngòi nổ, đột phá khẩu cho việc đẩy mạnh, phát triển và tăng cường mọi giao lưu kinh tế với bên ngoài. Việc phát triển các hoạt động kinh tế đối ngoại trong điều kiện của một nền kinh tế lạc hậu, đặc biệt trong điều kiện mà đồng tiền quốc gia không chuyển đổi được không chỉ là một thử thách cực kì lớn mà còn là một bài toán cần có lời giải. Do vậy, Luật Đầu tư Nhà nước ra đời, luật quản lý ngoại hối được thông qua đã mở cửa cho các luồng vốn từ nước ngoài và đồng USD nhanh chóng khẳng định vai trò của nó như sẵn có trên thị trường toàn cầu. Tình trạng dollar hoá ở Việt Nam có những biểu hiện chính sau: Thứ 1 Hệ thống Ngân hàng sử dụng rộng rãi các nghiệp vụ bằng đồng dollar. Có thể nói, dư âm của lạm phát cao trên thế giới cuối thập kỷ 80 và đầu thập kỷ 90 vẫn còn đọng lại trong tâm trí dân cư. Mặt khác, lãi suất tiết kiệm USD tăng dần khiến dân cư lựa chọn giải pháp an toàn là tiết kiệm bằng ngoại tệ. Điều này làm cho tỷ lệ tiền gửi bằng 12
ngoại tệ trong tổng số vốn huy động của ngân hàng có xu hướng tăng lên. Cơ cấu tiền gửi ngoại tệ trong tổng vốn huy động của hệ thống Ngân hàng 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Năm ngoại tệ 39,2 33,5 31,7 33,2 33,6 39,1 45,3 VND 60,8 66,5 68,3 66,8 66,4 60,9 54,7 Tổng 100 100 100 100 100 100 100 Đơn vị: % . (Số liệu tính đến hết tháng 9 năm 2001) Nguồn: Báo cáo thường niên của Ngân hàng Nhà nước 1999 và thời báo Ngân hàng số 78/2000. Sự phát triển của nền kinh tế làm cho quan hệ thương mại giữa Việt Nam và các quốc gia ngày càng đa dạng và mở rộng. Để thanh toán cho các hoạt động buôn bán, các bên xuất_nhập khẩu có thể sử dụng bất cứ đồng tiền của một quốc gia nào đó theo thoả thuận, thông thường là các đồng tiền mạnh. Nghiệp vụ cho vay ngoại tệ của Ngân hàng nhờ đó mà tăng hơn. 13
Cơ cấu cho vay ngoại tệ trong tổng dư nợ của hệ thống Ngân hàng. Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 ngoại tệ 38,6 38,7 36,6 31,2 25,2 22,6 18,6 VND 61,4 61,3 63,4 68,8 74,8 77,4 81,4 Tổng 100 100 100 100 100 100 100 Đơn vị: % (Số liệu tính đến hết tháng 10 năm 2000) Nguồn: Tạp chí Ngân hàng số 1+2/2000. Tin tức (TTXVN) số 534/2000. Trên cơ sở lý thuyết và xu hướng chung của nền kinh tế dollar hoá, các ngân hàng cho vay bằng ngoại tệ nhiều hơn nếu rủi ro phá giá cao hơn. Nhưng thực tế cho thấy cho vay ngoại tệ của hệ thống ngân hàng Việt Nam đến năm 2000 chỉ chiếm chưa đến 20% tổng số dư nợ đối với nền kinh tế của hệ thống ngân hàng. Như vậy, những biểu hiện của hiện tượng dollar hoá ở nước ta chỉ diễn ra mạnh mẽ ở trạng thái dollar hoá tiền gửi. Thứ 2 Các Ngân hàng thương mại (NHTM) có một khối lượng USD lớn ở các ngân hàng (NH) nước ngoài được xem như là “Xuất khẩu tư bản”. Khi NH có sự chênh lệch giữa tỷ lệ tiền gửi và tỷ lệ tiền cho vay bằng ngoại tệ thì phần ngoại tệ chênh lệch đó sẽ được NH sử dụng để dầu tư kiếm lời cho mình thông qua các hoạt động trên thị trường quốc tế. 14
Tỷ trọng sử dụng vốn so với huy động ngoại tệ của hệ thống NH. Năm 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tỷ trọng 135 148 141 104 73 47 33 Đơn vị: % (Nguồn: Tạp chí Ngân hàng số 1+2/2000; Tin tức (TTXVN) số 534/2000, Báo cáo thường niên của NHNN năm 1999). Nhìn vào bảng ta thấy rõ mức độ sử dụng vốn huy động ngoại tệ, trong giai đoạn 1994_1997, cho vay bằng ngoại tệ vượt khả năng huy động của các NH, do đó nguồn vốn nước ngoài sẽ bù đắp phần thiếu hụt này. Giai đoạn 1998_2000 có xu hướng ngược lại, đầu tư tín dụng cho nền kinh tế chỉ chiếm một phần vốn huy động. Giải toả phần vốn huy động ngoại tệ dư thừa, các NH kinh doanh trên thị trường tiền tệ quốc tế hay đầu tư vào trái phiếu Chính phủ. Một mâu thuẫn nảy sinh là trong khi cán cân thương mại của cả nước là nhập siêu, cần phải có ngoại tệ để trang trải cho các nhu cầu nhập khẩu cấp bách và các doanh nghiệp thiếu vốn phải đi vay nước ngoài thì chúng ta lại gửi một khối lượng USD không nhỏ ở nước ngoài. Sự “đảo hối” này do chính sách tiền tệ và những chính sách kinh tế vĩ mô khác tạo ra là chưa hợp lý. Thứ 3 Xu hướng sử dụng USD để tích luỹ tài sản danh nghĩa. Đặc biệt dollar hoá phổ biến trong thời kì có lạm phát cao, tốc độ lưu thông tiền trong nước tăng nhanh, USD lên giá liên tục với tốc độ lớn nhiều hơn so với chỉ số giá. Năm 1988 là 432,6%; năm 1990 là 15
145,4% và năm 1991 là 203,1%. Và hiện nay cũng vậy, đáng quan tâm là hai năm 1999 và 2000 trong điều kiện chỉ số giá tiêu dùng giảm 0,5% (năm 1999 tăng 0,1%, năm 2000 giảm 0,6%) thì sức mua đối nội của VND tăng lên, nhưng sức mua đối ngoại của VND lại giảm 4,5% do tỷ giá VND/USD năm 1999 giảm 1,1%, năm 2000 giảm 3,4%. Tỷ giá từ đầu năm 2001 đến nay tăng nhanh nhất là từ tháng 6 đến nay nhưng chỉ số giá không tăng. Từ đó việc sử dụng USD để tích luỹ tài sản danh nghĩa trở nên hấp dẫn hơn. Thứ 4 Đồng USD được lưu hành trên lãnh thổ Việt Nam một cách tương đối phổ biến. USD được sử dụng để biểu hiện giá trị và đo lường giá trị của các hàng hoá và dịch vụ. Giá cả hàng hoá được công khai ấn định bằng USD và được đăng tải trên các thông tin và giá cả thị trường. Thứ 5 Việc sử dụng USD đã nhiễm vào Việt Nam và trở thành như một tập tục trong các hoạt động mua bán, thanh toán sinh hoạt với những tên gọi rất đơn giản về đơn vị tiền tệ (100USD = 1 tờ = 1vé). Hiện tượng này có thể thấy rõ trong những năm gần đây cùng với sự phát triển của các ngành dịch vụ. Song song tồn tại việc thanh toán bằng VND thì ở các nhà hàng, khách sạn, các siêu thị, khách hàng kể cả người dân trong nước và người nước ngoài đều có thể dể dàng thanh toán bằng USD. Hiện tượng sử dụng USD đã bắt đầu xâm nhập vào mọi hoạt động của người dân Việt Nam, từ việc mua linh kiện của máy vi tính cho đến phương tiện đi lại như xe máy người ta cũng có thể dễ dàng giao dịch bằng USD. Ngoài ra, USD còn là phương tiện cất trữ thuận tiện, tổng hợp với các hoạt động kinh tế ngầm nhất là với các tổ chức buôn lậu. 16
17
PHẦN II: NGUYÊN NHÂN CỦA TÌNH TRẠNG DOLLAR HOÁ VÀ NHỮNG ẢNH HƯỞNG CỦA DOLLAR HOÁ ĐẾN NỀN KINH TẾ VIỆT NAM. I. NGUYÊN NHÂN CỦA TÌNH TRẠNG DOLLAR HOÁ. Hiện tượng dollar hoá đang là một vấn đề gây tranh cãi trong thời gian qua, các nhà NH cũng như các nhà kinh tế học đã đề xuất những ý kiến khác nhau về những nguyên nhân nào gây ra hiện tượng dollar hoá. Họ đều phát hiện ra rằng hiện tượng dollar hoá thường xảy ra ở các nước mà nền kinh tế có lạm phát cao và hậu quả của lạm phát. Tuy nhiên lạm phát không phải là nguyên nhân duy nhất để giải thích được hiện tượng dollar hoá trong thời kì hiện nay khi lạm phát đã được kìm chế và kiểm soát với tỷ lệ thấp. 1. Nguyên nhân sâu xa: Tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của tình trạng dollar hoá ở Việt Nam cũng như các nước trên thế giới thì đó là: _Trình độ phát triển nền kinh tế, cùng tính chất của nền kinh tế đó. Dollar hoá thường rơi vào các nước có trình độ phát triển còn thấp, các nước đang phát triển, đang trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường. Buôn lậu chưa được kiểm soát chặt chẽ, nhất là buôn lậu qua biên giới, buôn bán tiêu ngạch. _Trình độ dân trí, cùng tâm lý người dân. Các nước có trình độ dân trí chưa cao, người dân còn có thói quen nắm giữ vàng và dollar thì thường là nền kinh tế có mức dollar hoá cao. 18
_Trình độ phát triển của hệ thống NH, nhất là hoạt động thanh toán. Rõ ràng là khi hệ thống NH còn non trẻ, hoạt động thanh chưa phát triển, công nghệ thanh toán còn lạc hậu, thì thường là có tình trạng dollar hoá ở nền kinh tế. _Chính sách tiền tệ và cơ chế quản lý ngoại hối, cùng mức độ đảm bảo tính nghiêm minh của cơ chế quản lý. Néu như đồng nội tệ ổn định, cơ chế quản lý ngoại hối chặt chẽ, thì tình trạng dollar hoá nền kinh tế rất khó xảy ra. Khả năng chuyển đổi của đồng nội tệ_đồng tiền của quốc gia đó. 2. Nguyên nhân trực tiếp: Ngoài những nguyên nhân trên, tình trạng dollar hoá còn do những yếu tố sau: _Biến động tiền gửi ngoại tệ tại hệ thống NH trong những năm qua, đặc biệt là năm 1999 và 2000 chịu ảnh hưởng của các tác động bên ngoài như sự mở rộng xu hướng toàn cầu hoá từ những năm 1990; sự tăng trưởng cao và ổn định nền kinh tế Mĩ đã làm cho đồng dollar Mĩ ngày càng có sức mạnh và có tính hấp dẫn hơn so với các đồng tiền khác, trong đó có cả đồng Việt Nam. Thêm vào đó, từ năm 1997, cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực Châu Á xảy ra đã có tác động nhất định làm giảm giá trị của đồng Việt Nam, và ảnh hưởng bất lợi đến kinh tế trong nước. Trong khi đó, thu nhập của các tầng lớp dân cư còn thấp, với tâm lý muốn tiết kiệm để lo cho cuộc sống tương lai thì người dân lựa chọn những đồng tiền mạnh và ổn định. Đồng dollar được sử dụng khá tự do. Trong cơ chế quản lý ngoại hối hiện nay của nhà nước ta, cho phép người Việt Nam nhận 19
tiền kiều hối, tiền của người thân ở nước ngoài chuyển về bằng ngoại tệ mà không bắt buộc phải bán cho NH, nhận VND như trước đây. Trong bối cảnh VND liên tục giảm giá so với USD, lãi suất USD hấp dẫn nên rõ ràng họ không dại gì mà chuyển đổi sang nội tệ_VND. Đối với các doanh nghiệp trước đây quy định phải kết hối 80% nhưng tỷ lệ kết hối quy định giảm xuống còn 40% tức là một doanh nghiệp có nguồn thu ngoại tệ, trước đây quy định phải bán ngay tới 80% cho NH, thì nay chỉ phải bán 40%. Trước diễn biến về tỷ giá và thị trường việc bán ngoại tệ thì dễ mà mua lại ngoại tệ của NH thì hết sức khó khăn. Trong khi đó, tỷ giá thì tháng này một mức tháng sau lại khác. Do đó, các doanh nghiệp sẽ hết sức tỉnh táo khi chỉ bán ngoại tệ theo tỷ lệ kết nối quy định, thậm chí còn chần chừ, trì hoãn việc bán ngay mà để tồn tại số dư ngoại tệ trên tài khoản là điều dễ hiểu. _Thu nhập bằng USD trong tầng lớp dân cư tăng lên và mở rộng. Đó là do người Việt Nam làm việc cho các công ty nước ngoài và tổ chức quốc tế ở Việt Nam, tiền cho người nước ngoài thuê nhà và kinh doanh khách sạn mini, kinh doanh du lịch, tiền của người Việt Nam ở nước ngoài đi xuất khẩu lao động hay đi học tập, tiền kiều hối gửi về, tiền của người Việt Nam đi hội thảo, học tập và làm việc ngắn hạn ở nước ngoài mang về. Người Việt Nam đi du lịch ra nước ngoài gia tăng nhanh chóng trong những năm gần đây. Các công ty du lịch đều niêm yết, thông báo, quảng cáo giá cả tour du lịch bằng USD. Do đó, muốn đi du lịch phải có ngoại tệ, phải tích trữ USD. Người Việt Nam đi xuất khẩu lao động ở nước ngoài phải đặt cọc một khoản bằng USD trong tài khoản NH. Mà số lượng người này cũng tăng lên rất nhanh rong thời gian qua. Bên cạnh đó, người Việt Nam đi du học nước ngoài bằng các 20