Luận văn: "phong cách thơ Lưu quang Vũ"

Chia sẻ: Hoang Thuy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

306
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lưu Quang Vũ là một trong những hiện tượng thơ của thập niên 60 thế kỉ XX, khi anh cùng Bằng Việt xuất in chung tập “Hương Cây - Bếp lửa”. Trong dòng chung của thơ ca kháng chiến chống Mỹ, Lưu Quang Vũ có một giọng điệu riêng, đã định hình một phong cách rõ nét.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: "phong cách thơ Lưu quang Vũ"

I H C QU C GIA HÀ N I TRƯ NG I H C KHOA H C XÃ H I VÀ NHÂN VĂN KHOA VĂN H C ***0O0*** NGUY N TH THU THU PHONG CÁCH THƠ LƯU QUANG VŨ Chuyên ngành Văn h c Vi t Nam Mã s : 60.22.34 TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C NG VĂN HÀ N I - 2008 1
A. PH N M U 1. Lí do ch n tài. 1.1 Lưu Quang Vũ là m t trong nh ng hi n tư ng thơ c a th p niên 60 th k XX, khi anh cùng B ng Vi t xu t in chung t p “Hương Cây - B p l a”. Trong dòng chung c a thơ ca kháng chi n ch ng M , Lưu Quang Vũ có m t gi ng i u riêng, ã nh hình m t phong cách rõ nét. Gi a dàn ng ca c a nh ng ti ng thơ cùng th h , th i kì u Lưu Quang Vũ ã góp m t ti ng thơ sôi n i, tươi m i, mát lành, có ý nghĩa tích c c i v i s phát tri n và i m i c a thơ ca th i kì này. 1.2. Tuy nhiên, ã có m t th i gian, nh ng t p thơ c a Lưu Quang Vũ ư c coi là không h p v i th i cu c, b coi là l c i u, b t sang m t bên l cu c s ng, không ư c công b , công nh n. n sau này, nó m i ư c t p h p và bi t t i. Có th nói, nh ng ph n chưa công b , ph n riêng l c i u y m i chính là con ngư i th t nh t, chân thành và tài hoa, tinh t nh t c a Lưu Quang Vũ, mà b n c ít nhi u còn chưa bi t t i. Do ó, lu n văn này ra i xu t phát t yêu c u nhìn nh n và ánh giá m t cách t ng quát và h th ng v nh ng sáng tác c a Lưu Quang Vũ, cũng thêm m t l n n a kh ng nh Lưu Quang Vũ như m t cá tính thơ m nh m , m t phong cách thơ s c nét trong thơ ca Vi t Nam th i kì hi n i. 2 . L ch s v n . Ch ng ư ng thơ c a Lưu Quang Vũ tr i dài t nh ng năm kháng chi n ch ng M n nh ng năm tháng th i kì t nư c i m i và d ng l i khi Lưu Quang Vũ qua i năm 1988. Không k n nh ng v n thơ sáng tác t thu thi u th i, Lưu Quang Vũ ư c gi i văn ngh cũng như c nư c bi t t i v i t p thơ u tay in chung v i B ng Vi t “Hương cây - B p l a” năm 1968. 2
Ti p sau “Hương cây - B p l a”, Lưu Quang Vũ có “Mây tr ng c a i tôi” (1989), B y ong trong êm sâu (1993) và m t s t p thơ ã tương i hoàn ch nh “Cu n sách x p l m trang”, “C tóc tiên”. M i ây, năm 2008, cu n “Di c o Nh t kí – Thơ” cũng v a n hành. Theo th i gian, m i tác ph m c a Lưu Quang Vũ ra i kéo theo m t s chú ý, không ch c a b n c mà c a gi i phê bình nói chung. Nhìn chung, Lưu Quang Vũ nh n ư c nhi u thi n c m và kì v ng, s ng viên khích l cũng r t nhi u. “Lưu Quang Vũ thơ và i” do Lưu Khánh Thơ biên so n ư c coi là cu n sách t ng h p y nh t v thơ Lưu Quang Vũ. Nh ng bài thơ tiêu bi u nh t c a Lưu Quang Vũ ã ư c lưu l i trong ó, cùng v i nó là nh ng bài vi t c a nh ng ngư i thân, nh ng b n thơ cùng th h , nh ng ng nghi p cũng như gia ình Lưu Quang Vũ. Ph n i c a Lưu Quang Vũ cũng ư c chú ý và gi i thi u v i b n c h u h t nh ng ch ng ư ng gian nan c a Lưu Quang Vũ. “Lưu Quang Vũ tài năng và lao ng ngh thu t” cũng c a Lưu Khánh Thơ ch biên, xu t b n năm 2000, ra i nhân d p Lưu Quang Vũ ư c nhà nư c t ng gi i thư ng H Chí Minh ã gi i thi u nh ng bài vi t c a Hoài Thanh, Lê ình K , Vũ Qu n Phương, Ph m Xuân Nguyên, Anh Ng c, Hoàng Sơn… cho th y ánh giá c a gi i phê bình v Lưu Quang Vũ t r t nhi u góc . Vũ Qu n Phương sau khi “ c thơ Lưu Quang Vũ” thì c bi t chú ý n gi ng thơ Lưu Quang Vũ, kh ng nh ó là “m t gi ng m u i là b n s c c m xúc c a Lưu Quang Vũ”. thơ r t m u i”, “ Ph m Xuân Nguyên g i Lưu Quang Vũ như m t “tâm h n tr gió”, phát hi n ra thơ c a Lưu Quang Vũ “bao trùm là gió và tình yêu”, t ng ch ng ư ng thơ Lưu Quang Vũ là t ng cơn gió, t ng t gió, và khám phá thơ Lưu Quang Vũ v i m t bi u tư ng gió y g i c m, kh ng nh ó là m t 3
môtip góp ph n làm nên phong cách thơ anh. Nguy n Th Minh Thái l i tìm ư c c m giác “ i su t chi u dài m t i thơ c a Lưu Quang Vũ, ta có c m giác như vào m t kho báu. nh ng câu thơ ta nh t vô tình nh t, cũng óng p riêng…” và ch rõ thơ Lưu Quang Vũ còn r t nhi u i u c n ánh m t v khám phá. V i Huỳnh Như Phương “Lưu Quang Vũ th c s là m t nhà thơ c a tu i tr , m t tu i tr luôn băn khoăn, d n v t, tra v n v cu c i và t tra v n chính lòng mình” . V i Anh Ng c, ch chi m phân n a trong t p “Hương cây - B p l a” cũng Lưu Quang Vũ “có m t v trí v ng vàng, b i m t h n thơ dào d t, m t tài thơ s c s o v i v h n nhiên n như là ng u h ng, v i m ch ngu n hình nh và t ng y t r c c m và t bi n tuôn ra dư ng như b t t n”… T u trung l i, dù khám phá nhi u góc khác nhau, nhưng có th th y m t cái nhìn thi n c m, kì v ng c a gi i phê bình v m t cây bút thơ ang h i sung s c, có m t gi ng i u riêng, m t phong cách c n ghi nh n. Cu n “ i tho i Tình yêu Xuân Quỳnh Lưu Quang Vũ”, n hành năm 2007, tuy n l a nh ng bài thơ c s c nh t c a c Xuân Quỳnh và Lưu Quang Vũ, nh ng bài vi t c a gi i phê bình v thơ c a Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh, và c nh ng b c thư th m m ân tình c a hai ngư i, ã t o nên m t th i tho i r t thú v , như là Xuân Quỳnh, Lưu Quang Vũ ã i tho i v i nhau qua nh ng trang thơ, và cùng nhau i tho i v i b n c, v i cu c i. Năm 2008, k ni m 20 năm ngày m t c a Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh, cu n “Di c o Nh t kí – thơ” c a Lưu Quang Vũ ã ư c Lưu Khánh Thơ biên so n, công b m t ph n l n nh ng tác ph m, cũng như bút tích c a anh trong toàn b kh i lư ng Di c o s . T i cu n sách này, có m t ph n l n th i lư ng dành ăng t i nh ng trang nh t kí c a Lưu Quang Vũ c a m t th i “hoa phư ng” và nh ng ngày tháng chu n b “lên 4
áng chú ý là 34 bài thơ “Nh ng bông hoa không ch t”, là ph n ư ng”. thơ vi t trong kho ng 5 năm (1971 – 1975), m t th i kì “gian khó, cô ơn n cùng c c” c a Lưu Quang Vũ mà ít ngư i bi t t i. Nh ng bài thơ này khi ra i, b n thân nó ã t tách thành m t dòng riêng, không th c s h p v i nh ng òi h i c a sách báo ngày ó nên không ư c in n, xu t b n. Chính nh ng bài thơ này, g i m m t di n m o thơ khác c a Lưu Quang Vũ, m u i, bu n au, kh c li t, m t Lưu Quang Vũ “tha thi t mu n vư t lên trên n i m t m i, hoài nghi yêu thương, s ng và vi t”. Cu n sách cũng ã công b nh ng bài vi t m i nh t v Lưu Quang Vũ trong ch “Ngư i trong cõi nh ”, v i nh ng trang vi t c m ng c a Bùi Vũ Minh, Anh Chi, Ngô Th o. V i Anh Chi“Cá nhân tôi coi anh là m t tài năng khá c bi t c a văn chương Vi t Nam n a sau th k XX. Do cách anh i trên ư ng i, ư ng thơ th t khác bi t so v i b n thơ cùng trang l a, cùng th i, nên anh là m t s ph n thơ khác bi t h n ra, có th coi là cá bi t”… “m t gi ng thơ d xâm chi m lòng ngư i”, m t ti ng thơ có p”, m t “t thơ say “m ng ư c, kh m, nhi u nư c m t và au và cái cũng th t n ng nàn”…; v i Ngô Th o “Hai mươi năm chưa ph i là dài, nhưng t nư c và th gi i ã có nhi u bi n ng v chính tr , xã h i, khi n cho nhi u thư c o giá tr i, nhưng nhi u tác ph m c a Lưu ã thay Quang Vũ không s nh ng thư c o m i m : Th m ư m nhân văn, hư ng y tình yêu v i cu c s ng, con ngư i, t nư c, luôn là nh ng giá tr thi n, ư c ngh thu t tôn tr ng”… Tuy nhiên, cũng có th th y r ng, vi c nghiên c u thơ và phong cách thơ Lưu Quang Vũ m i ch d ng l i nh ng bài vi t riêng l , mang tính ch t c m nh n, c m tính nhi u hơn là nh ng công trình nghiên c u, mang tính th ng kê, phân tích, t ng h p th c s ch ng minh Lưu Quang Vũ v i m t b n s c thơ riêng bi t. 5
Do ó, lu n văn này ch mong mu n tìm ư c m t cách nhìn t ng quát v i thơ c a Lưu Quang Vũ, ch cho ra nét c trưng tiêu bi u c a Lưu Quang Vũ trong các ti ng thơ cùng th h , và kh ng nh Lưu Quang Vũ như m t gương m t thơ tiêu bi u c a th i kì thơ ca kháng chi n ch ng M cũng như thơ ca c a th k XX. 3. Ph m vi nghiên c u. Ph m vi nghiên c u c a tài là t c nh ng t p thơ ã xu t b n c a Lưu Quang Vũ. + Hương cây – b p l a (In chung v i B ng Vi t, 1968) + Mây tr ng c a i tôi (1989) + B y ong trong êm sâu (1993) + Lưu Quang Vũ – Di c o (2008) Bên c nh ó, chúng tôi cũng ti n hành tham kh o thêm nh ng tác ph m chưa ư c công b y c a Lưu Quang Vũ. + Cu n sách x p l m trang (chưa in) + C tóc tiên (chưa in) 4. M c ích nghiên c u Qua vi c th ng kê, kh o sát, phân tích, lu n văn hư ng n m c ích: - Kh ng nh Lưu Quang Vũ là m t cây bút thơ có phong cách, b n s c riêng bi t. -S óng góp c a thơ Lưu Quang Vũ trên ti n trình phát tri n c a thơ ca Vi t Nam th k XX. 6
5. Phương pháp nghiên c u. Chúng tôi ch y u s d ng phương pháp phân tích và t ng h p trên cơ s nh ng s li u th ng kê. Qua vi c kh o sát các t p thơ c a Lưu Quang Vũ, ngư i vi t s ưa n nh ng k t lu n v nh ng c i m phong cách thơ Lưu Quang Vũ. Phương pháp so sánh cũng ư c s d ng như m t t m gương i chi u, th y rõ nét s tương ng và cá bi t c a Lưu Quang Vũ so v i các nhà thơ cùng th i. Nó cũng s ch ra cho th y s v n ng và phát tri n c a chính b n thân h n thơ Lưu Quang Vũ. 7
B. PH N N I DUNG Chương 1 VN PHONG CÁCH VÀ PHONG CÁCH THƠ I. Khái ni m Phong cách. T xa xưa, phương Tây cũng như phương ông, ã có quan ni m: Phong cách là b n thân con ngư i, hay nói ng n g n hơn, Văn t c là ngư i. (Văn như kỳ nhân) Tính ch t cá th ó là vô cùng rõ nét. Theo các nhà ngôn ng h c, khái ni m v phong cách xu t hi n t th i kỳ Hy L p và La Mã c i cùng v i s xu t hi n c a khoa h c v hùng bi n. Phong cách ngôn ng là s k t h p c a hai nhân t : “nói gì” và “nói như th nào”, có nghĩa ây là s t ng hòa các phương ti n ngôn ng . “Nói gì” là ph m trù v n i dung và “nói như th nào” là ph m trù v hình th c. Thu t ng văn h c c a L i Nguyên Ân cho r ng “Phong cách là nh ng nét chung, tương i b n v ng c a h th ng hình tư ng, c a các phương th c bi u hi n ngh thu t, tiêu bi u cho b n s c sáng t o c a m t nhà văn, m t tác ph m, m t khuynh hư ng văn h c, m t n n văn h c nào ó”. Theo GS Phan Ng c “Phong cách là m t c u trúc h u cơ c a t t c các ki u l a ch n tiêu bi u, hình thành m t cách l ch s và ch a ng m t giá tr l ch s , có th cho phép ta nh n di n m t th i i, m t th lo i, hay m t tác gi ” Trong m t m i quan h bi n ch ng, chính nh ng “s l a ch n tiêu bi u” y, ã hình thành nên nh ng nét riêng bi t, nh ng c i m phong cách mà ngư i ta có th soi r i vào ó phân bi t tác gi này v i tác gi khác, th i i này v i th i i khác. “S l a ch n tiêu bi u” là thu c v tác 8
gi , còn s “nh n di n” l i thu c v b n c và nh ng thư c o c a th i gian. Lai Thuý quan ni m “ Phong cách là cá tính c a ch th sáng t o, và s t do l a ch n các phương ti n ngôn ng th hi n nó trong tác ph m. Cá tính, cái chút riêng bi t nh nhoi y, là t t c ”… “Phong cách cũng là ch c d , nơi ch a ng m t s c a tác ph m văn chương”… Như v y, có th th y r ng, dù b m t t ng có th chưa trùng khít, và dù cách ti p c n có khác nhau, nhưng v n n i hàm khái ni m “phong cách” trong lí lu n văn h c dư ng như ã có m t s th ng nh t nh t nh. Phong cách là nét riêng, là s khu bi t, b n s c c a m t cá nhân, m t tác ph m, hay m t th i i. 1.1. Phong cách tác gi T t c nh ng ngư i c m bút, thông thư ng ai cũng ph i có m t c i m nào ó, nhưng phong cách thì ch dành cho m t s r t ít. có ư c phong cách riêng, ó là thiên tài và n l c lao ng c a ngư i c m bút. “M t tác gi ch có ư c phong cách riêng khi c vài câu ngư i ta có th oán bi t tác gi là ai”, và “b n thân phong cách ó ph i có m t ý nghĩa i s ng văn h c”. ngư i thi t th c v i vi c làm a d ng và phong phú ta có th ‘ oán bi t” thì trư c h t, tác gi ó ph i có m t ngôn ng , m t gi ng i u rõ nét, n i b t, nhưng ph i khác bi t. i m khác bi t ó là y u t căn b n n h t ngư i c có th nh n di n và g i tên tác gi cũng như phong cách tác gi . 1.2. Phong cách th i i. i ch có ư c phong cách c a mình sau khi ã có ư c “M i th i i trư c chưa có” (Phan Ng c) m t cách khám phá riêng cho nó mà Phong cách th i i là m t khái ni m r ng l n, nó bao hàm di n m o c a c m t th i kì văn h c kéo dài. Cũng như v y, nó ph i là s t p trung 9
nh t, ch t l c cô ng nh t nh ng c i m th ng nh t và b n v ng c a nhi u nh ng phong cách cá nhân khác nhau. 1.3. Phong cách th lo i Th lo i, b n thân nó cũng ph i tr i qua m t quá trình ra i, phát tri n, i m i, hoàn ch nh, t n “m t cách nhìn riêng” lúc ó, m i có phong cách. Th lo i, là m t y u t c a hình th c. Nhưng t ra hình th c thì d mà xây d ng phong cách cho nó thì l i r t khó khăn, c n m t s lao ng ngh th t nghiêm túc và m n c m. Phong cách th lo i trong m i quan h v i phong cách tác gi và phong cách th i i cũng là m t m i quan h bi n ch ng, có quan h ch t ch v i nhau. 2. Lưu Quang Vũ - M t phong cách thơ. V i nh ng khái ni m gi i thuy t trên, ngư i vi t ch mu n kh ng nh m t i u: Trong th i kì thơ ca kháng chi n ch ng M , và c nh ng năm sau này, Lưu Quang Vũ qu th c là m t ti ng thơ có b n s c r t m nét, m t phong cách thơ c n ư c ghi nh n. 10
Chương 2. PHONG CÁCH THƠ LƯU QUANG VŨ TH HI N QUA CÁI TÔI TR TÌNH VÀ N I DUNG PH N ÁNH HI N TH C. 2.1. Phong cách Lưu Quang Vũ th hi n qua Cái tôi tr tình. Cái Tôi tr tình là cái Tôi ngh sĩ, nó ư c th hi n qua các cung b c c m xúc, quan ni m th m m , o c, i s ng tinh th n... c a ch th . Cái tôi tr tình c a Lưu Quang Vũ không ph i b t bi n mà thay i qua t ng quãng i, t ng quãng ư ng thơ. M t cái tôi y mâu thu n, y u u i mà quy t li t, y say mê, m u i, nhưng cũng luôn s p và th t v ng. Cái tôi tr tình c a Lưu Quang Vũ ư c th hi n y qua nh ng cung b c c m xúc t vui bu n cho t i n au, h nh phúc, hoang mang tuy t v ng. 2.1.1. Cái tôi tha thi t yêu thương, m u i. ây, có th th y m t Lưu Quang Vũ chan ch a yêu thương v i t nư c quê hương, v i ng quê làng m c, v i b n bè, v i ng i, v i nh ng tr nghèo… Anh quan tâm n t ng s ph n, t ng c nh i. 2.1.2. Cái tôi a oan và bi n ng trong tình yêu Thơ tình luôn là ph n h p d n nh t trong i thơ c a các thi sĩ. Lưu Quang Vũ không ph i là ngoài l . Nh t là khi i riêng Lưu Quang Vũ có nhi u l n n, nh ng m i tơ duyên không thành r i hôn nhân tan v . V i Lưu Quang Vũ, tình yêu không ch là i m t a, là ngu n s ng, mà nó là ngu n c m h ng ngh thu t d i dào. i qua t ng giai o n v i nh ng m i tình, nh ng cu c hôn nhân, thơ tình Lưu Quang Vũ cũng luôn bi n chuy n, v i nh ng gi ng i u, cung b c khác nhau. iu c bi t thơ tình Lưu Quang Vũ là qua m i m t giai o n thơ, ngư i ta l i th y nh ng d u n m nét c a nh ng m i tình, nh ng ngư i 11
con gái, ngư i àn bà. Hay nói ngư c l i, m i ngư i àn bà nv i i Lưu Quang Vũ u t o nên m t giai o n nh t nh trong thơ anh. 2.1.2.1. Nh ng rung ng u i: ó là th i kì Lưu Quang Vũ h c l p 8, l p 9, khi tu i m i l n, c u bé Lưu Quang Vũ ã ghi l i nh ng c m xúc u i. Có th th y, nh ng câu thơ ngây thơ, trong tr o này, ngư i ta ã bi t và tin, tâm h n trong tr o này s còn ti n xa. (Cô bé con có ôi m t m to. ã ánh m t kho vàng và ti ng hát….Hay Chi u mênh mông trên d c v ng ngo i ô. Gương m t em mưa ư t. ôi m t to tan v c tr i chi u) 2.1.2.2. Tình yêu u tiên. Tình yêu u tiên c a Lưu Quang Vũ g n v i 2 t p thơ u tiên “Hương cây” và “Mây tr ng c a i tôi”, cũng g n v i ngư i ph n tr thành m t ph n i máu th t c a Lưu Quang Vũ, ó là T Uyên. + ây là tình yêu c a chàng trai tu i 20, trong s ao ư c v cu c i còn là s ao ư c v tình yêu, xây d ng m t tình yêu m ng tư ng. Khi ó, tâm h n trong sáng, l c quan, d t dào ư c v ng, và tình yêu là m ng p trong cu c i, tình yêu làm cu c s ng tr nên bay b ng và di u kì. “Trong có m t vư n cây mát, trong tri u ngư i có em c a ta….” “Nơi lá thành ph chu i che nghiêng như m t cánh bu m. Cánh bu m xanh i v trong h nh phúc. Se s ch không cánh bu m bay m t. Qua d u dàng m ư t c a làn môi” + R i tình yêu tr nên chín ch n hơn v i m t cu c hôn nhân. “Nh ng ngày qua không th d nguôi quên. Em l c n i anh tia n ng r i. Anh y lòng thơm trang gi y m i. M i tình u tóc d i tu i mư i lăm”. thu 12
+ N i au tan v : N i au l n u tiên trong cu c i c a Lưu Qung Vũ là tr i nghi m c a anh trong tình yêu u tiên khi cu c hôn nhân c a anh tan v . ó là nh ng tháng năm bu n bã, chua xót, m t mát. ư ng dài. Hai ta không i chung m t ng Không chung kh au không cùng nh p th . Nh ng gì em c n anh ch ng có. Em không màng nh ng ng n gió anh trao. Và anh nói v i con trai “Con ơi con hãy tha th cho cha. ư c. Cha ch ng th nào s ng cùng m i cha n ng g t. M con c n su i mát c a ng vui. Con khôn l n trên i. Hãy yêu thương m . Và hãy hi u cho cha... 2.1.2.3Tình yêu nh ng năm tháng au xót và hi v ng. ây là th i gian au bu n và b t c nh t i Lưu Quang Vũ. Hôn nhân th t b i, gia ình tan v , công vi c không n nh, anh nh n ra, cu c i ngang trái không bao gi như anh mơ ư c. Có th nói ây là th i kì Lưu Quang Vũ hoang mang và g n như v v t t c . Th nhưng tình yêu v n n v i anh, và anh níu gi tình yêu y n mê m i, tuy t v ng. Thơ anh vi t nhi u, và th m m au xót. Chính s au xót và b t c c a anh khi n Lưu Quang Vũ tr thành ngư i m t mình m t góc, l m l i bên c nh dòng thơ hào s ng ca c th i kì by gi . Nhưng au xót mà không ng ng hi v ng. Bóng hình m t n h a sĩ tr i tr l i trong thơ anh th i kì này. “Tóc em r i và áo em th m. Nh ng b c trên tư ng” Và ta th y m t Lưu Quang Vũ i tìm tình yêu tranh n i gió 13
như m t c u cánh. “Quen th t v ng tôi h nghi m i chuy n. Tìm trong m t ng nh ng chân tr i”, m t Lưu Quang Vũ ôi khi, hoang mang, em náo nghi ng i v chính mình, v chính tình yêu, chính cu c s ng. “Môi tôi run n hi n sao còn xa l th . Tôi o tư ng quá nh ng l i nói d i kh . Em nhi u ư? Có l . Em c n gì gió l c c a i tôi”. Có th th y, ó là n i hoài nghi c a con ngư i quá nhi u tin tư ng, quá nhi u khát khao. “Lòng tôi như bu i s m v n nguyên lành. Em nh n l y, em ng e ng i mãi”. Nhưng r i, nó mãi ch là hi v ng, khi tình yêu y, v n không có nơi n. 2.1.2.4. Tình yêu là l s ng: Anh yêu em và anh t n t i. Con ngư i luôn “m c n nh ng chuy n i, nh ng gi c mơ iên r , nh ng ng t l a không có th t” y cu i cùng cũng tìm ư c b n i mình. Sau này, Xuân Quỳnh ư c nh c t i không ch là m t nhà thơ n xu t s c, mà còn ư c nh c t i v i tư cách ngư i v , ngư i ã t o nên ngu n vui s ng và c m h ng sáng t o ngh thu t l n c a Lưu Quang Vũ. n v i nhau không d dàng, khi c hai u ã tr i qua quá nhi u m t mát, l làng, v , “Bao nhiêu ngày tháng bao ư ng sá. Bi t m y vui có em” c hai ã bù khuy t cho nhau, và l i trong thi ca Vi t bu n nam m t m i tình thơ r t p. Tình yêu y b t u t s e ng i t chính Lưu Quang Vũ, con ngư i ã trúng tên t cu c i và t tình yêu, “bây gi anh ch còn là m t chi c r i sau ó nh n ra m t ngu n ng c m l n c c v , m t v t thương” ns tin c y “ “Năm tháng và tu i tr i qua, m t em bu n hoang v ng” S hi u ư c, s không còn áng s . Chúng ta s ch u ư c kh au, s làm vi c. óng m t cái inh, treo m t t m áo. Và yêu nhau dư i m t ng n èn”. 14
H t hành trình ó, là tình yêu. M t tình yêu t nh táo hơn, b t o tư ng hơn “ Anh bi t tình yêu không ph i vô biên. Như tia n ng, chúng mình không s ng mãi”. Lưu Quang Vũ nh n ra tình yêu ch là nh ng i u gi n d , và h nh phúc g n g i n không ng “ngày c a i thư ng, ngày bên em”. Tình yêu y khi n con ngư i trư ng thành hơn “Anh bi t s ng v ng vàng không s hãi”, và l n u tiên, Lưu Quang Vũ tìm ư c c m giác an toàn tuy t i “ Em y i ch ng còn áng ng i. Em y, bàn tay tin c y…”. và hơn c , anh ã c m nh n ư c tình yêu là l s ng “Gi a th gi i mong manh nhi u bi n i. Anh yêu em và anh t n t i” Tình yêu ư c gìn gi trong h nh phúc gia ình, trong t t c nh ng khó khăn au kh nh t. Tr i qua 15 năm h nh phúc, tình yêu y ã có th i gian m i lúc m t b n b mãnh li t hơn i cũng dành em l i cho anh. “Dù sao cu c i u ư c mu n u tiên, i u l i sau cùng. Hai ta i bên nhau trên m t t. cho anh mãi mãi bi t ơn D u ch riêng i u ó là có th t. i”. Và ó, là tình yêu mãi mãi. 2.1.3. Cái tôi mâu thu n Cái Tôi trong thơ hi n i không thu n nh t mà thư ng dung ch a nh ng y u t mâu thu n, i l p nhau. Trong i s ng hi n i, thi sĩ là ngư i ph i trăn tr v i muôn m t ph c t p, mâu thu n trong cu c s ng. V i h , thơ là cu c tra v n y kh s v ý nghĩa nhân sinh, là cu c tìm ki m mi t mài b n lai di n m c c a chính mình. Gi ng xé dai d ng, quy t li t gi a bóng t i và ánh sáng, hi n th c và ư c mơ, ý th c và vô th c, cái h u h n c a cá nhân và cái vô h n c a cu c i… Cái tôi tr tình c a Lưu 15
Quang Vũ cũng v y, và th m chí anh, hi n tư ng này còn ư c y cao như m t hi n tư ng văn h c r t d nh n di n. i u ó có th gi i thích b ng nhi u nguyên nhân ch quan hay khách quan, nhưng có th th y r ng, luôn luôn th gi i thơ c a Lưu Quang Vũ y bi n ng, và cái tôi tr tình c a anh luôn y mâu thu n. S mâu thu n ó ư c th hi n y qua nh ng cung b c c m xúc t vui bu n cho t i n au, h nh phúc, hoang mang tuy t v ng, và trong s tr n l n, ho c y t c c này sang c c khác. 2.2 Phong cách Lưu Quang Vũ th hi n qua n i dung ph n ánh hi n th c. 2.2.1. Lưu Quang Vũ trư c t nư c và l ch s . Có th nói, trong thơ ca kháng chi n ch ng Mĩ, và c th i kì h u chi n sau này, hi m có m t nhà thơ nào ng tách ra kh i ngu n c m h ng anh hùng ca, ng i ca t nư c, cu c chi n u v i nh ng con ngư i dũng c m… Hình tư ng t nư c ư c xây d ng t trong kháng chi n ch ng Pháp càng ư c b i p thêm khi bư c sang cu c kháng chi n ch ng Mĩ v i m t l p các nhà thơ tr , y nhi t huy t và tài năng. Trong ó, có Lưu Quang Vũ. Nhưng Lưu Quang Vũ có m t s ph n thơ khác h n. Bư c vào v i dòng c m h ng anh hùng ca y v i bao tin tư ng và dâng hi n, nhưng r i chính anh l i t mình bư c ra khi nh n th y th c t nghi t ngã, nh ng m t khu t t i, cu c s ng không th và không bao gi như mình mong i. Cu c chém gi t l ng d n. Các dũng sĩ thân tàn ma d i. p nát nh ng cây àn quí. Ng i nư ng th t cóc ăn. Con mèo i hai chân. 16
Kêu lên ti ng tr khóc… Lưu Quang Vũ khi i di n v i t ng bư c l ch s , anh luôn t v n mình. ó là m t quá trình ngo i n i sinh t ng h p ã bi n i Lưu Quang Vũ, khi n thơ anh không ng ng trư ng thành, chín ch n, sâu s c và nhi u cung b c hơn. i cũng d . N nh i d , ch i i là khó khăn thôi Ch d ng xây Quãng ư ng thơ c a Lưu Quang Vũ là m t hành trình luôn bi n ng thay i. Nh ng thay ió u tiên n t chính l ch s t nư c , sau m i n t chính trong b n thân nhà thơ. Có th th y thơ anh t ng lúc ã i qua các giai o n: + Bư c vào cu c chi n, trong tr ng, h n nhiên, khát khao dâng hi n cho t qu c. + Ngơ ngác, th t v ng, và v khi ng trư c c nh nát l m than ca t nư c th i kì chi n tranh và h u chi n. + Tình yêu t Vi t, ti ng Vi t n xót xa, cay ng và m t ni m tin b t di t 2.2.2. Lưu Quang Vũ trư c nh ng v n b c thi t c a cu c s ng. + B t l c trư c nh ng v n c a cu c s ng: cái nghèo, thiên tai lũ l t, chi n tranh, cái ch t… + Khao khát mu n làm gì ó thay i nhưng h u như luôn luôn là s b t l c. + Nhưng v n gi ni m tin l n vào t nư c, vào con ngư i. 2.2.3. Lưu Quang Vũ trong nh ng c m nh n v chi n tranh Chi n tranh, v i Lưu Quang Vũ cũng như m t v k ch, m t màn di n trên sân kh u, nhưng l i là m t t n bi k ch. Tái hi n hi n th c chi n tranh, nhưng Lưu Quang Vũ còn i sâu khai thác nh ng n i au c a th i h u 17
chi n, nh ng ám nh v cái ch t, s chia lìa, v n i au c a th xác và tâm h n, v s ói nghèo, v khát khao hoà bình và m t cu c s ng m i. 18
Chương 3. NH NG PHƯƠNG TH C TH HI N PHONG CÁCH THƠ LƯU QUANG VŨ. 3.1. Gi ng i u: m u i, miên man. Trong ni m vui, n i bu n, s say mê, yêu thương, hi v ng…. t t c u m u i. ây chính là i m khi n thơ Lưu Quang Vũ khác ngư i và hơn ngư i, cũng là nét nh ng ngư i c khi ã c thơ anh thì u cũng s say, s mê như th . Sau này, khi nh ng nhà thơ cùng th i b t u bi t t nh táo hơn, “chân chân th c th c” hơn, Lưu Quang Vũ v n không thay i, anh nuôi dư ng s m u i v i thơ m t cách b n b , chưa bao gi h t hơi, u i s c. S m u i ó b t ngu n t nh ng dòng c m xúc quá m nh m , cu n ch y, nó cu n i nh ng gì thu c v s s p t và c ý. Nên, thơ Lưu Quang Vũ m u i trong s t nhiên, m ch l c, d n d t ngư i ct u n cu i. Chính s m u i này ã qui nh r t nhi u hình th c th hi n trong thơ anh, nó phá v m i khuôn kh , m i nh hư ng. 3.2. Cách c m th i s ng: y b n năng, b ng t t c nh ng c m giác tinh nh y c a mình. Trong thơ Lưu Quang Vũ, mùi v , âm thanh, và c bi t màu s c luôn s ng ng n m c ph p ph ng. “Mưa d d i trên ư ng ph , trên mái nhà. Như thác tr ng v tan như b c c a tr i như bư c chân kí c. Em vu t nư c mưa ch y ròng trên m t. Ngo nh u nhìn v âu. Trong ti m cà phê bài hát v ngư i àn bà c m trái táo. Ngư i àn bà m c áo xanh i dư i bi n lá cây vàng… 19
3.3. Th thơ: nói v m t th thơ th ng nh t trong thơ Lưu Quang Vũ th t khó, b i anh th nghi m thơ mình trong t t c các lo i th , t thơ c truy n c a dân t c, n thơ th t ngôn i ư ng, thơ ngũ ngôn, và nhi u nh t v n là nh ng bài thơ t do, t do v câu ch , khuôn kh , i u v n… Nhưng có th nói r ng cũng gi ng như gi ng i u, th thơ dư ng như không ph i do Lưu Quang Vũ l a ch n m t cách lí tính hay n o cân nh c, mà chính c m xúc, t thơ ã l a ch n th lo i giúp anh. Ngu n c m xúc luôn miên man, m say, dào d t c a dư ng như Lưu Quang Vũ ã b t phá, phá v m i th thơ, m is s p t. Th i kì u, Lưu Quang Vũ có nhi u bài tuân theo th thơ quen thu c c a th i kì b y gi : m i kh 4 câu, có gieo v n nghiêm ch nh, như Tu i thơ, Áo cũ, Thôn Chu Hưng, Trưa nay, Hơi m bàn tay,, Ngày y, Vư n trong ph , Mùa gió, Quán nh , Mùa xuân lên núi, G i em và con, Không , G i m t ngư i b n gái, M t c a tr i xanh, Hoa vàng l i, Gió và tình yêu th i trên t nư c tôi… Các th nghi m thơ 7 ch , 8 ch c a Lưu Quang Vũ khá nhi u, ngoài ra thơ 5 ch (Chi u, Th ng Mí), thơ 6 ch cũng lác ác xu t hi n (Ngã ba th xã). ây là nh ng bài thơ ít nhi u mang phong cách truy n th ng, nhưng càng v sau, trong nh ng giai o n nhi u bi n ng hơn, thơ anh không th ng yên, không th tuân theo v n lu t, nó tr v nguyên b n úng như con ngư i anh - tuôn ch y theo dòng c m xúc, khó n m b t và khó phân chia kh , o n. 3.4. Nh ng hình nh l p i l p l i tr thành m t mô tip, m t n i ám nh Hình nh là m t trong nh ng thành ph n c u t o nên thơ, nhưng s d ng hình nh như m t th pháp thư ng tr c và mang tính h th ng không 20