BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
ĐỖ THỊ NGÁT
BI KỊCH GIA ĐÌNH TRONG
“GIA ĐÌNH BÉ MỌN” (DẠ NGÂN) VÀ
“TIỂU THUYẾT ĐÀN BÀ” (LÝ LAN)
Chuyên ngành: Văn ho
c Viê
t Nam
Mã số : 60.22.34
LUẬN VĂN THẠC SĨ
KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
Người hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THỊ HƯỜNG
Đà Nẵng - Năm 2012
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, chưa
từng được ai công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.
Họ tên tác giả
Đỗ Thị Ngát
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ......................................................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 7
4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 7
5. Đóng góp của đề tài ................................................................................................. 8
6. Cấu trúc luận văn .................................................................................................... 8
CHƯƠNG 1: ĐỀ TÀI GIA ĐÌNH TRONG TIỂU THUYẾT VIỆT NAM SAU
1986 .......................................................................................................................... 9
1.1. Khái luợc diện mạo tiểu thuyết viết về gia đình trong văn học Việt Nam hiện
đại ............................................................................................................................... 9
1.1.1. Trước đổi mới (1986) .................................................................................. 9
1.1.2. Sau đổi mới (1986) .................................................................................... 10
1.2. Đóng góp của Dạ Ngân, Lý Lan trong sự đa dạng hoá đề tài ............................ 13
1.2.1. Hành trình sáng tạo và quan niệm văn chương của Dạ Ngân .................. 13
1.2.2. Hành trình sáng tạo và quan niệm văn chương của Lý Lan ..................... 22
CHƯƠNG 2: BI KỊCH GIA ĐÌNH TRONG GIA ĐÌNH BÉ MỌN (DẠ NGÂN)
VÀ TIỂU THUYẾT ĐÀN BÀ (LÝ LAN) – TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI DUNG 33
2.1 Bi kịch giữa đời thường ...................................................................................... 33
2.1.1 Bi kịch mất mát và sự đổ vỡ trong tâm hồn ................................................ 34
2.1.2 Bi kịch vỡ mộng .......................................................................................... 43
2.2. Bi kịch lựa chọn ................................................................................................. 52
2.2.1. Tình yêu và tình mẫu tử ............................................................................. 53
2.2.2. Khát vọng bản năng và nghĩa vụ gia đình ................................................. 59
CHƯƠNG 3: NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN BI KỊCH GIA ĐÌNH QUA GIA
ĐÌNH BÉ MỌN (DẠ NGÂN) VÀ TIỂU THUYẾT ĐÀN BÀ (LÝ LAN) .......... 69
3.1. Kết cấu................................................................................................................ 69
3.1.1. Kết cấu trùng phức .................................................................................... 69
3.1.2. Kết cấu đảo tuyến ...................................................................................... 72
3.2. Không – thời gian nghệ thuật ............................................................................. 74
3.2.1. Không gian nghệ thuật .............................................................................. 74
3.2.2. Thời gian nghệ thuật .................................................................................. 79
3.3. Ngôn ngữ ............................................................................................................ 84
3.3.1. Ngôn ngữ người kể chuyện ........................................................................ 84
3.3.2. Ngôn ngữ nhân vật .................................................................................... 86
3.4. Giọng điệu .......................................................................................................... 91
3.4.1. Giọng triết lý, chiêm nghiệm ..................................................................... 92
3.4.2. Giọng trữ tình mượt mà ............................................................................. 94
3.4.3. Giọng mỉa mai, chua chát.......................................................................... 98
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 103
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (Bản sao)
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Từ sau thời kỳ đổi mới (1986) nền văn học Việt Nam đã có những chuyển biến
đáng ghi nhận ở hầu hết các thể loại, trong đó phải kể đến là tiểu thuyết. Trong sự
vận động chung của nền văn học, tiểu thuyết – được coi là thể loại “cái”, đã và đang
nỗ lực chuyển mình, đổi mới để đáp ứng mọi yêu cầu của đời sống văn học cũng
như đông đảo độc giả. Chính không khí dân chủ đã tạo luồng gió mới cho các nhà
văn ý thức sâu sắc hơn về nghề nghiệp của mình. Nhiều cây bút tiểu thuyết đã phải
đối diện với những đòi hỏi nghiệt ngã với chính nghề nghiệp của mình, là phải làm
mới, làm hấp dẫn văn chương nói chung và tiểu thuyết nói riêng. Trong sự phát
triển đa dạng của tiểu thuyết, đáng kể là sự góp mặt của các nhà văn nữ như Võ Thị
Hảo, Dạ Ngân, Y Ban, Đoàn Lê, Lý Lan v.v… Trong đó, hai tác giả Dạ Ngân, Lý
Lan gây ấn tượng ở mảng đề tài gia đình và số phận, bi kịch của người phụ nữ.
Tiểu thuyết Việt Nam từ những năm đầu của thời kỳ đổi mới trải qua một
chặng đường tuy chưa được coi là dài nhưng đã có “thay da đổi thịt”. Các nhà văn
có những cách tân trong việc thay đổi đề tài và hệ chủ đề sao cho phù hợp với hoàn
cảnh của đất nước. Cũng chính điều đó mà hàng loạt tác phẩm ra đời mang được
hơi thở của thời đại. Một trong những vấn đề được coi là “bức xúc và nóng hổi” –
đó là gia đình thời hậu chiến, nhất là trong cuộc sống ngổn ngang, bề bộn hôm nay.
Sự rạn vỡ các mối quan hệ trong gia đình, những thành kiến nặng nề đè nặng
lên cuộc đời người phụ nữ, sự chắp vá hạnh phúc… là những vấn đề được các nhà
văn nữ quan tâm. Đều là “những người nữ viết văn”, Dạ Ngân và Lý Lan viết về bi
kịch gia đình như một lời tự thuật, qua đó nói lên được những vấn đề nhức nhối của
xã hội. Khi tác phẩm Gia đình bé mọn (Dạ Ngân) và Tiểu thuyết đàn bà (Lý Lan) ra
đời, các tác giả đã “lột trần mặt nhau, lột trần mặt mình, lột trần mặt đời” và cao
hơn là “bóc trần thế giới” dẫn đến bi kịch gia đình của chính bản thân họ. Từ bi kịch
đó tác giả của hai cuốn tiểu thuyết này luôn ý thức hướng tới “chất lượng cuộc
sống”, sống sao cho đúng với cuộc sống của con người đã thẩm thấu các tầng nghĩa
cuộc đời, mang đậm tính nhân văn.