Luận văn Thạc sĩ Khoa học xã hội học: Thực trạng chăm sóc sức khoẻ sinh sản phụ nữ tuổi mãn kinh quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN KHOA XÃ HỘI HỌC -------------------

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC XÃ HỘI HỌC

THỰC TRẠNG CHĂM SÓC SỨC KHOẺ SINH SẢN PHỤ NỮ TUỔI MÃN KINH QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

(Nghiên cứu trường hợp phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội)

CHUYấN NGÀNH: XÃ HỘI HỌC

Mó số: 60 31 30

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Kim

Hoa

Người thực hiện:

Phạm Thị Tú Anh

MỤC LỤC

Lời cảm ơn 3

Bảng các từ viết tắt 5

Mục lục 7

MỞ ĐẦU

1. T ính cấp thiết của đề tài

9

2. í nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

2.1. Ý nghĩa lý luận

11 11

2.1. Ý nghĩa thực tiễn 11

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiờn cứu

12

4. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu

2.1. Đối tượng nghiên cứu

12 12

2.1. Khách thể nghiên cứu 12

4.3. Phạm vi nghiên cứu 12

4.4. Phạm vi khảo sát 13

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp luận

13 13

5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 14

5.2.1. Phương pháp phân tích tài liệu 14

5.2.2 Phương pháp pháng vấn bằng bảng hỏi 15

5.2.3 Phương pháp phỏng vấn sâu 15

5.2.4. Phương pháp thảo luận nhóm tập trung 15

6. Giả thuyết nghiờn cứu

16

7. Khung lý thuyết

17

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ Lí LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. Cơ sở lý luận

18

1.1.1. Một số lý thuyết xó hội học 18

1.1.2. Các khái niệm công cụ 21

1.2. Tổng quan nghiên cứu

22

22

1.2.1. Nghiờn cứu trờn thế giới về chăm sóc sức khoẻ sinh sản tuổi mãn kinh

23

1.2.2. Nghiên cứu trong nước về chăm sóc sức khoẻ sinh sản tuổi mãn kinh

1.3. Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về chăm sóc sức khoẻ sinh sản

25

CHƯƠNG 2

CHĂM SÓC SỨC KHOẺ SINH SẢN PHỤ NỮ TUỔI MÃN KINH TẠI PHƢỜNG XUÂN LA QUẬN TÂY HỒ THÀNH PHỐ HÀ NỘI

2.1. Thực trạng chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh

27

2.1.3.1. Chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh thông qua hoạt động phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn và viêm nhiễm qua đường sinh dục

48

2.1.1. Nhận thức của phụ nữ tuổi mãn kinh về SKSS, chăm sóc SKSS 2.1.2. Nhu cầu chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh 2.1.3. Chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh 27 33 48

2.1.3.2. Chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh

thông qua hoạt động tình dục có trách nhiệm 52

2.1.3.3. Chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh thông qua hoạt động phòng và điều trị các bệnh ác tính ở cơ quan sinh sản, loãng xương, tim mạch, mất trí nhớ 60

2.2. Một SỐ NHÕN TỐ ảnh hƣởng tới hoạt động chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ TUỔI mãn kinh quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

73

2.2.1. Chính sách của Đảng và nhà nước 73

2.2.2 Hệ thống dịch vụ y tế 75

2.2.3. Đặc điểm cộng đồng 76

2.2.4. Hoạt động của truyền thông 77

2.2.5. Đặc điểm cá nhân 80

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

82

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

85

BẢNG CÁC TỪ VIẾT TẮT

SKSS:

Sức khoẻ sinh sản

CSSKSS: Chăm sóc sức khoẻ sinh sản

SKTD:

Sức khoẻ tình dục

PTCS:

Phổ thông cơ sở

THCS:

Trung học cơ sở

PTTH:

Phổ thông trung học

9

Phần mở đầu

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Vấn đề “giới và sức khoẻ sinh sản” đã và đang trở thành mối quan tâm chung của nhiều quốc gia từ sau Hội nghị quốc tế về “Dân số và Phát triển” tại Cairo năm 1994. Ở Việt Nam, vấn đề này được Đảng và Chính phủ ủng hộ mạnh mẽ và đề ra trong chiến lược sức khoẻ sinh sản giai đoạn 2001-2010 như sau: “Đảm bảo đến năm 2010 tình trạng sức khoẻ sinh sản được cải thiện rõ rệt và giảm được sự chênh lệch giữa các vùng và các đối tượng bằng cách đáp ứng tốt hơn những nhu cầu đa dạng về chăm sóc sức khoẻ sinh sản ứng với các giai đoạn của cuộc sống và phù hợp với điều kiện của các cộng đồng ở từng địa phương, đặc biệt chú ý đến các vùng và các đối tượng có khó khăn…”

Theo KẾT QUẢ điều tra biến động dân số, nguồn lao động và KHHGĐ

1/4/2006, dân số toàn quốc là 83.892,2 nghỠN NGười, nữ chiếm 50,85%. Nền

kinh tế thị trường với đa dạng hoá sản xuất và ngành nghề đã tạo ra nhiều cơ hội

cho phụ nữ phát huy hết năng lực của mình trên mọi lĩnh vực, nhưng mặt khác

cũng đã trực tiếp hoặc gián tiếp làm ảnh hưởng không nhỏ tới sức khoẻ của họ,

bước vào giai đoạn liên quan nhiều đến sức KHOẺ NÚI chung và SKSS quanh

tuỔi MÓN kinh NÚI RIỜNG - giai đoạn có nhiều biến đổi về tâm lý, sinh lý và

bệnh lý do thiếu hụt các nội tiết tố sinh dục nữ. Giai đoạn này người phụ nữ cần

sự quan tâm chăm sóc của những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp

và đặc biệt là của chính mình. Chức năng sinh con và nuôi con là chức năng

thiên bẩm, không thể thay thế của người phụ nữ vì vậy mỗi người phụ nữ thường

bị chức năng này chi phối khoảng 20 năm (từ 25-45 tuổi), quãng đời đẹp nhất

của mình. Sau tuổi 45 người phụ nữ mới có điều kiện tập trung cho công việc xã

hội vì lúc này con cái đã khôn lớn, gia đình ổn định, kiến thức và kinh nghiệm

công tác được tích luỹ tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, cũng chính lúc này người

10

Phần mở đầu

phụ nữ phải chuẩn bị để bước vào thời kì mãn kinh, phải đương đầu với những

thay đổi về sinh lý, tâm lý Và về bệnh lý do thiếu hụt các nội tiết tố sinh dục nữ

quan trọng. Đây là thời kỳ thường kèm theo những thay đổi của chu kỳ kinh

nguyệt, tim mạch, tình dục, dấu hiệu về tiết niệu, tâm lý, nhận thức, trầm cảm, về

lâu dài là chứng thiếu xương, loãng xương, bệnh lý tim mạch, bệnh Alzheimer.

Theo nhận định của WHO “việc chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ

mãn kinh ở Việt Nam hiện nay vẫn là một khoảng trống mặc dù phụ nữ ở độ tuổi

này chiếm tỷ lệ tương đối cao”. Phụ nữ ở tuổi mãn kinh (trên 42 tuổi) và mãn

kinh (48,5 tuổi), tuổi thọ trung bình của phụ nữ hiện nay 73 tuổi. Nghĩa là trung

bình mỗi phụ nữ sẽ sống khoảng 24 năm sau mãn kinh với buồng trứng ngưng

hoạt động nên sẽ gây những ảnh hưởng trước mắt và lâu dài xen kẽ với tuổi già.

Tại sao tình trạng chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh hiện nay

vẫn còn ít được chăm sóc hoặc chính họ không biết đến việc chăm sóc sức khoẻ

sinh sản trong khi nhân loại đang chứng kiến những bước tiến thần kỳ về công

nghệ sinh học, về y tế ở đầu thế kỷ 21. Tại sao số phụ nữ tuổi mãn kinh bị viêm

nhiễm đường sinh dục, bị bất bình đẳng trong hoạt động thương lượng về tình

dục, bị ung thư cổ tử cung, ung thư vú, mất trí nhớ, loãng xương vẫn còn là

những vấn đề chưa được giải quyết? Sức khoẻ sinh sản không chỉ cần sự quan

tâm ở những nơi vùng sâu vùng xa, ở những nơi có điều kiện sống thấp kém mà

còn cả ở những phụ nữ mãn kinh sống ở những đô thị lớn, sống trong môi trường

có hệ thống truyền thông tốt về sức khoẻ, về những thông tin mới trong chăm sóc

sức khoẻ sinh sản, qua hệ thống phát thanh, sách báo, vô tuyến truyền hình,

mạng internet, thậm chí cả ở những phụ nữ trí thức..? Đến nay tình trạng này

không chỉ còn là một nguy cơ mà đã trở thành một vấn đề xã hội. Đã đến lúc

chúng ta cần nhận thức lại một cách nghiêm túc những vấn đề liên quan đến

chăm sóc sức khoẻ sinh sản nói chung, chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ ở

độ tuổi mãn kinh nói riêng và có những phân tích đầy đủ.

Phụ nữ là một nửa của nhân loại. Nghiên cứu “chăm sóc sức khoẻ sinh sản

phụ nữ tuổi mãn kinh quận Tây Hồ, Hà Nội” hiện nay là một nhu cầu cấp thiết

nhằm GÚP phần luận giải đầy đủ hơn cơ sở khoa học và thực tiễn cho vấn đề

này. Đây không chỉ đơn thuần là quan niệm mang tính trách nhiệm, đạo đức xã

11

Phần mở đầu

hội, mà hơn thế nữa, nó còn có quan hệ đến nhận thức, hành vi của những người

thân trong gia đình-những người đảm nhận không nhỏ vai trò hỗ trợ chăm sóc

sức khoẻ sinh sản cho phụ nữ tuổi mãn kinh. Nếu có được nhận thức đúng đắn,

họ sẽ đầu tư và quan tâm hơn cho hoạt động chăm sóc sức khoẻ sinh sản ở những

phụ nữ khi bước vào tuổi mãn kinh của gia đình mình.

Xét về chiến lược phát triển lâu dài, cũng như những nhiệm vụ cấp bách

trước mắt, thì việc chăm sóc sức khoẻ sinh sản phụ nữ tuổi mãn kinh là vấn đề

hết sức cấp thiết. Công việc đó không chỉ thiết thực có tác dụng nâng cao chỉ số

phát triển con người mà Liên Hiệp Quốc đã nêu và Việt Nam đang phấn đấu, mà

còn có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển của dân tộc Việt Nam thời kỳ CNH-

HĐH đất nước. Vì vậy xét theo cả góc độ y học và xã hội học thì chăm sóc sức

khoẻ sinh sản thời kì mãn kinh đang trở thành vấn đề cần quan tâm trong lĩnh

vực sức khoẻ cộng đồng ở nước ta. Đó cũng chính là những lý do mà chúng tôi

lựa chọn đề tài này để nghiên cứu.

2. Ý NGHĨA LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN VĂN

2.1. Ý nghĩa lý luận

- Nghiên cứu đã vận dụng và làm sáng rõ các lý THUYẾT xã hội học như cấu trúc chức năng về biến đổi xÓ HỘI, hành động xÓ HỘI, các lý thuyết xã hội học sức khoẻ - bệnh tật, quan điểm của Đảng và Nhà nước về chăm sóc sức khoẻ

- Kết quả nghiên cứu hình thành những quan niệm khoa học về lĩnh vực SỨC KHOẺ, sức khoẻ sinh sản bởi trên thực tế xã hội vẫn còn nhiều người có những quan niệm sai lầm về vấn đề này. KẾT QUẢ nghiên cứu cũng LàM SỎNG RỪ những kiến thức VỀ MẶT Y học, tâm lý học những triệu chứng mà phụ nữ gặp phải trong giai đoạn đầu của thời kỠ MÓN KINH cũng như NHỮNG HẬU QUẢ LÕU DàI về BỆNH tật mà họ dễ mắc trong giai đoạn này như TIM MẠCH, BỆNH LOÓNG Xương, bệnh mất trí nhớ, ung thư .

2.2. Ý nghĩa thực tiễn

12

Phần mở đầu

- Kết quả nghiên cứu góp phần giúp các nhà hoạch định chính sách có ý nghĩa thực thi hơn về sức kHOẺ NÚI CHUNG Và SỨC KHOẺ SINH SẢN PHỤ NỮ MÓN KINH NÚI RIỜNG TRONG GIAI đoạn tới.

- GIỲP Chính quyền đoàn thể tại địa phương có cách nhỠN TỔNG QUAN VỀ THỰC TRẠNG CHăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ mÓN KINH để từ đó xây dựng được những phương pháp giúp các hoạt động chăm sóc sức khoẻ cho phụ nữ hiệu quả hơn trên địa bàn mình phụ trách.

- Gia đình và người thân có suy nghĩ đúng hơn và thấu đáo hơn về người phỤ NỮ MÓN KINH TRONG GIA đỠNH Và TỪ đó có thể hỗ trợ họ tốt hơn trong giai đoạn mÓN KINH.

- Phụ nữ trong các độ tuổi trước và sau mÓN KINH CÚ thêm kiến thức về những triệu chứng có thể xảy ra, những khó khăn gặp phải về tâm lý cũng như một số giải pháp cho tỠNH TRẠNG NàY Mà họ CÚ THỂ LỰA CHỌN.

3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu thực trạng chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ mãn kinh quận Tây Hồ, trên cơ sở đó tìm hiểu những nhân tố cơ bản tác động tới hoạt động này ở họ, xu hướng chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ mãn kinh trong thời gian tới, từ đó đưa ra những khuyến nghị mang tính khả thi.

4. ĐỐI TƯỢNG, KHÁCH THỂ VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

4.1 Đối tượng NGHIỜN CỨU

Chăm sóc sức khoẻ sinh sản phụ nữ tuổi mãn kinh.

4.2 KHỎCH THỂ NGHIỜN CỨU

PHỤ NỮ Ở tuổi mãn kinh sinh sống trên địa bàn phường Xuân La, quận

Tây Hồ, thành phố Hà Nội.

4.3 PHẠM VI NGHIỜN CỨU

Chăm sóc sức khoẻ sinh sản theo Hội Nghị quốc tế về “Dân số và Phát

triển” ở Cairo (1994) bao gồm những nội dung cơ bản sau:

- Kế hoạch hoá gia đình

13

Phần mở đầu

- Chăm sóc tốt sức khoẻ bà mẹ, đảm bảo thai nghén và sinh đẻ an

toàn

- Kiểm soát có hiệu quả các bệnh nhiễm khuẩn đường sinh sản (bao

gồm cả các bệnh lây truyền theo đường tình dục)

- Hành vi sinh sản và tình dục có trách nhiệm

- Phòng và điều trị vô sinh

- Loại trừ phá thai không an toàn

- Phòng và điều trị các bệnh ác tính ở cơ quan sinh sản

Phụ nữ độ tuổi mãn kinh là những người phần lớn kết thúc giai đoạn sinh sản, nên những nội dung như kế hoạch hoá gia đình, chăm sóc tốt sức khoẻ bà mẹ, đảm bảo thai nghén và sinh đẻ an toàn, phòng và điều trị vô sinh, loại trừ phá thai không an toàn chúng tôi không đề cập trong luận văn, ở đây chúng tôi chỉ chủ yếu tập trung vào những nội dung còn lại như:

- Các bệnh nhiễm khuẩn và lây nhiễm qua đường tình dục

- Tình dục có trách nhiệm

- Phòng và điều trị các bệnh ác tính ở cơ quan sinh sản

Tuy nhiên trong những nghiên cứu chuyên sâu của y học gần đây đã khẳng

định những hậu quả trầm trọng và lâu dài ảnh hưởng đến sức khoẻ sinh sản của

tuổi mãn kinh mà nguyên nhân chính là do thiếu hụt nội tiết buồng trứng gây ra

là bệnh loãng xương, mất trí nhớ, tim mạch và ung thư đường sinh dục. Vì vậy

trong luận văn này chúng tôi cũng tìm hiểu nhận thức và việc chăm sóc của phụ

nữ tuổi mãn kinh đối với những hậu quả này.

4.4. Phạm vi khảo sát

Nghiên cứu tại phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

Thời gian: năm 2006-2007

5. PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

5.1. Phương pháp luận

* Quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử

14

Phần mở đầu

ChỦ nghĨa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử là cơ sở lý luận

cơ bản và là nguyên tắc chung cho mọi khoa học nói chung và khoa học xã hội

học nói riêng. Vận dụng tổng hợp những lý luận này chúng tôi tuân theo các yêu

cầu sau: Những quy luật vận động phát triển của xã hội phải được xem xét khách

quan như nó đang tồn tại. Những hiện tượng xã hội phải được xem xét trong mối

quan hệ biện chứng với nhau. Xem xét các hiện tượng xã hội phải hướng đến cái

bản chất, không hướng tới cái ngẫu nhiên, bất bình thường.

Tuân thủ các nguyên tắc lịch sử cụ thể: Xem xét yếu tố con người mang bản chất xã hội trong tính hiện thực của nó, con người là “tổng hoà các mối quan hệ xã hội”, đồng thời cũng là chủ thể của xã hội. Từ đó, coi việc ra sức phát huy nhân tố, con người, coi chiến lược con người là điểm mấu chốt của sự phát triển kinh tế - xã hội

* Tiếp cận sinh thái học văn hoá

Hoạt động chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh đều không

thể vượt ra ngoài sự chi phối của khuôn mẫu văn hoá ấy. Nói cách khác, văn hoá

cộng đồng, tiểu văn hoá gia đình là yếu tố vô cùng quan trọng không thể xem

nhẹ khi nghiên cứu về chăm sóc sức khoẻ sinh sản phụ nữ tuổi mãn kinh. Họ

quan niệm về sức khoẻ sinh sản như thế nào? cách thức chăm sóc và bảo vệ ra

sao? Nhất là khi họ bị nhiễm bệnh những căn bệnh ác tính ở cơ quan sinh sản?

Khi vấn đề giới tính và tình dục giữa vợ với chồng ở Việt Nam vẫn còn là vấn đề

khó nói… luôn ghi đậm dấu ấn văn hoá của cộng đồng và tiểu văn hoá gia đình

thẩm thấu vào cá nhân thông qua quá trình xã hội hoá. Vì vậy, nghiên cứu về

chăm sóc sức khoẻ sinh sản phụ nữ ở tuổi mãn kinh chúng tôi không tách chủ thể

khỏi môi trường văn hoá nơi họ sinh sống. Hiểu biết về phong tục về phong tục

tập quán, về thói quen và tâm lý cộng đồng về tín ngưỡng, niềm tin, và những

quan hệ xã hội của chủ thể là cơ sở đáng tin cậy để lý giải hoạt động chăm sóc

sức khoẻ sinh của phụ nữ tuổi mãn kinh.

5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể

15

Phần mở đầu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu của nhiều ngành khoa học như xã hội học, y học, tâm lý học, văn hoá học… trong đó trọng tâm là xã hội học giới, xã hội học sức khoẻ và y tế, xã hội học văn hoá.

5.2.1. PHương pháp phân tích tài liệu

Sử dụng các đề tài luận án đÓ NGHIỜN CỨU VỀ phụ nữ tuổi mãn kinh để tìm hiểu những ảnh huởng tới sức khoẻ sinh sản của phụ nữ khi bước vào tuổi mãn kinh cũng như những cách phòng và chữa bệnh.

 Vũ ĐỠNH CHỚNH (1996), NGHIỜN CỨU LOÓNG Xương và một số yếu tố liên quan tới loÓNG Xương ở phụ nữ sau mÓN KINH THUỘC HUYỆN CẨM BỠNH TỈNH HẢI Hưng, tóm tắt luận án phó tiến sĩ khoa học y dược.

 LỜ THỊ THANH VÕN (2003), Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng

của rong kinh rong huyết cơ năng tuổi dậY THỠ Và TUỔI TIỀN

MÓN KINH, LUẬN ỎN TIẾN SĨ Y HỌC.

 GS.TS. Phạm Thị Minh Đức chủ nhiệm đề tài (2004), Báo cáo tổng

kết đề tài độc lập cấp nhà nước, Nghiên cứu thực trạng sức khoẻ

sinh sản của phụ nữ Việt Nam mÓN KINH Và đề xuất các giải pháp

can thiệp nhằm nâng cao chất lượng sống của phụ nữ lứa tuổi này,

Trường Đại học Y Hà Nội.

TỠM HIỂU CỎC THỤNG TIN VỀ MẶT Y HỌC TRONG CỎC TẬP

SỎCH VỀ CHăm sóc sức khoẻ sinh sản cũng như các bài báo trên mạng.

5.2.2 Phương pháp phỏng vấn BẰNG BẢNG HỎI

SỬ DỤNG 202 BẢNG HỎI để thu thập thông tin phụ nữ từ 45 TUỔI TRỞ

LỜN tại 7 KHU dân cư trên địa bàn phường Xuân La quận Tây Hồ thành phố

Hà Nội. Mẫu nghiên cứu được lựa chọn ngẫu nhiên lựa chọn theo tiêu chí 5

người chọn một lần lượt theo thứ tự danh sách tên của phụ nữ mÓN KInh trên

địa bàn từng KHU dân cư.

5.2.3 Phương pháp phỏng vấn sâu

Chúng tôi thực hiện 13 cuộc phỏng vấn sâu trong đó bao gồm:

16

Phần mở đầu

 5 phỏng vấn sâu đối với phụ nữ lứa tuổi từ 45-60 bao gồm cán bộ đoàn

thể, cán bộ nhà nước về hưu, người làm nông nghiệp.

 5 PHỎNG VẤn sâu đối với chồng, con của phụ nữ tuổi mÓN KINH.

 3 phỏng vấn sâu đối với cán bộ y tế, đại diện chính quyền, Hội phụ nữ của

phường Xuân La và quận Tây Hồ.

5.2.4. Phương pháp thảo luận nhóm tập trung

THỰC HIỆN 3 THẢO LUẬN NHÚM TẬP TRUNG NHỮNG PHỤ nữ ở

độ tUỔI MÓN KINH TRỜN 7 KHU dân cư tại địa bàn phường Xuân La, QUẬN

TÕY HỒ, THàNH PHỐ Hà NỘI:

Nhóm 1: gồm 8 người với cơ cấu nghề nghiệp là những người làm nông nghiệp,

làm nghề tự do, trình độ học vấn tiểu học, trung học cơ sở.

Nhóm 2: gồm 7 người với cơ cấu nghề nghiệp là cán bộ nhà nước, cán bộ hưu

trí, trình độ học vấn là Cao đẳng, Đại học.

Nhóm 3: Gồm 8 người là những cụm trưởng của các cụm dân cư, phụ nữ trong

độ tuổi mãn kinh với nghề nghiệp là nông nghiệp, cán bộ nhà nước, cán bộ hưu

trí và trình độ học vấn là tiểu học, THCS, PTTH, Cao đẳng, Đại học.

6. GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU

 Nhận thức và hành động chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn

kinh còn hạn chế do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan như kiến

thức của phụ nữ tuổi mãn kinh, hoạt động của hệ thống truyền thông y tế

quận, phường, hoạt động của chính quyền, đoàn thể địa phương, phong tục

tập quán (văn hoá cộng đồng, gia đình)...

 Đại đa số phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh phường Xuân La có biết về

những hậu quả của tuổi mãn kinh tuy nhiên kiến thức của họ còn chưa

được hệ thống, nhiều kiến thức cơ bản phụ nữ vẫn còn nhầm lẫn. Tuy vậy

nhu cầu được tư vấn, khám bệnh cũng như sự quan tâm của gia đình cộng

đồng là rất lớn

17

Phần mở đầu

 Việc chăm sóc sức khoẻ cho phụ nữ mãn kinh đang gặp rất nhiều khó

khăn trong việc đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh vì nguồn kinh phí đầu

tư còn hạn hẹp, cơ sở vật chất phục vụ khám bệnh, chẩn đoán bệnh còn

nghèo nàn, thiếu các bác sĩ chuyên khoa.

18

Phần mở đầu

7. KHUNG LÝ THUYẾT

Điều kiện kinh tế - chính trị-văn hoá-xã hội Hà Nội thời kì đổi mới

Hệ thống dịch vụ y tế

Đặc điểm cộng đồng

Hoạt động của truyền thông văn hoá

Chính sách của Đảng và Nhà nước về chăm sóc sức khỏe sinh sản

Đặc điểm cá nhân (văn hoá, học vấn, gia đình...)

Chăm sóc SKSS phụ nữ tuổi mãn kinh

Hành động CSSKSS phụ nữ tuổi mãn kinh

Nhận thức, Nhu cầu của phụ nữ tuổi mãn kinh về , SKSS, CSSKSS

18

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN

1.1.1. Một số lý thuyết xã hội học

Lý thuyết cấu trúc chức năng

Talcott Parsons khẳng định rằng mỗi xã hội phải thoả mãn bốn nhu cầu

chức năng để tồn tại. Nói cách khác, đây là những nhiệm vụ cơ bản mà một xã

hội bất kì phải thực hiện thành công

Thích nghi: Một xã hội phải thích nghi với môi trường tự nhiên để tồn tại.

Parson cho rằng nhiệm vụ đầu tiên của một xã hội bất kỳ là phải tạo ra và phân

phối tài nguyên vật chất cần thiết để duy trì đời sống của các thành viên

Đạt mục đích: Một khi xã hội thoả mãn nhu cầu cụ thể của các thành viên

thì nhiệm vụ chung thứ hai là phải phát triển và giải quyết các mục tiêu xã hội

khác. Những nhu cầu này bao gồm nâng cao mức sống của con người và quản

lý mối quan hệ với các xã hội khác. Một khi các mục tiêu khác nhau được nhận

dạng thì tầm quan trọng tương đối phải được đánh giá và nỗ lực tổ chức phải

thực hiện để đạt mục đích.

Hội nhập: Muốn đạt đến một mục tiêu bất kỳ, một xã hội phải hình thành

một số hình thức tổ chức bên trong. Xã hội hiện đại phải đặc biệt bao gồm nhiều

con người tham gia vào những hoạt động chuyên môn hoá cao. Nỗ lực của mọi

thành viên trong xã hội phải được định hướng và phối hợp nếu muốn đạt mục

đích.

Duy trì nếp mẫu: Hợp nhất nỗ lực của con người tuỳ thuộc vào động cơ

thúc đẩy mọi người phải tuân thủ với các mẫu suy nghĩ và hành động đã xác

19

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

lập. Nói cách khác, thành viên của một xã hội phải chia sẻ phần lớn các giá trị

văn hoá và tuân thủ các tiêu chuẩn văn hoá như nhau. Điều này đảm bảo các

mẫu xã hội sẽ được duy trì với sự chia rẽ tối thiểu.

Parson cho rằng bốn hệ thống có những mức độ quan trọng đối với hoạt

động xã hội. Dĩ nhiên tất cả các thể chế xã hội đều góp phần ít nhất nào đó

trong việc đáp ứng mỗi yêu cầu trong bốn yêu cầu này. Tuy nhiên, quan điểm

của Parsons là mỗi thể chế xã hội đóng một vai trò có phần chuyên môn hoá

trong quá trình chung đảm bảo sự tồn tại của xã hội.

Đảng và Nhà nước có những quan tâm rất lớn đối với sức khoẻ sinh sản

của người dân nói chung ở mọi độ tuổi, tuy nhiên hiện nay phụ nữ tuổi mãn

kinh chưa được quan tâm đúng mức trong chiến lược quốc gia về chăm sóc sức

khoẻ sinh sản giai đoạn 2001-2010, chính vì vậy dẫn đến mọi chi phí đầu tư cho

chăm sóc, chẩn đoán, chữa trị đều bị ảnh hưởng. Đội ngũ y bác sĩ chuyên khoa

không đầy đủ tại cơ sở khám chữa bệnh địa phương, cơ sở y tế thiếu thốn đã

ảnh hưởng trực tiếp đến việc chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ mãn kinh.

Lý thuyết biến đổi xã hội

MỌI XÓ HỘI đều có những biến đổi mỗi ngày theo những cách thức,

mức độ, thời điểm khác nhau. Những biến đổi đều ít nhiều có sự kế thừa từ quá

khứ của nó và theo đuổi một mẫu hỠNH HAY MỘT DỰ định mới được cụ thể

rỪ RàNG. VẬY NHỮNG TRường hợp nào được coi là biến đổi xÓ HỘI?

Thứ nhất, biến đổi xÓ HỘI Là MỘT HIỆN Tượng tập thể, tức là nó phải

bao hàm một tập thể hay một khu vực được đánh giá như là một tập thể; nó phải

tác động tới những điều kiện hay những lối sống hay thậm chí đến thế giới tinh

thần không chỈ CỦA MỘT VàI CỎ NHÕN

Thứ hai, một biến đổi xÓ HỘI PHẢI Là MỘT BIẾN đổi cấu trúc, tức là

người ta phải có thể quan sát được sự thay đổi trong tổng thể hay trong một vài

bộ phận của tổ chức xÓ HỘI. THỰC TẾ, để nói về sự biến đổi xÓ HỘI, CHỦ

YẾU Là NGười ta có thể chỉ ra sự thay đổi về những thành phần cấu trúc hay

văn hoá của tổ chức xÓ HỘI Và CÚ THỂ MỤ TẢ MỘT CỎCH đầy đủ và

chính xác nhất về những thay đổi đó.

20

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

Thứ ba, giả định rằng trước kia người ta có thể xác định được sự biến đổi

cấu trúc. Nói cách khác, người ta có thể mô tả được tổng thể những chuyển đổi

hay sự nối tiếp của những chuyển đổi đó giữa hai hay nhiều thời điểm từ trước

đó (giữa các điểm T1,T2......Tn). Thực tế, người ta chỉ có thể đánh giá và đo

lường sự biến đổi xÓ HỘI đối với một thời điểm tham khảo trong quá khứ. Từ

thời điểm tham khảo này người ta có thể nói rằng đÓ CÚ SỰ BIẾN đổi, có cái

đÓ BIẾN đổi và trong phạm vi nào đó đÓ CÚ SỰ BIẾN đổi.

Thứ tư, để thực sự là một biến đổi cấu trúc, thỠ MỌI BIẾN đổi xÓ HỘI

PHẢI CÚ TỚNH LIỜN TỤC, TỨC Là những chuyển đổi quan sát được không

phải chỉ là những chuyển đổi bề ngoài và trong chốc lát. Ít nhất những chuyển

đổi đó phải kéo dài hơn nhiều so với một phương thức nhất thời nào đó.

Có thể định nghĩa về biến đổi xÓ HỘI NHư sau: Biến đổi xÓ HỘI Là

TẤT cả các chuyển đổi đÓ QUAN SỎT được trước đây có tác động, không chỉ

tạm thời hay chốc lát, đến cấu trúc hay chức năng của tổ chức xÓ HỘI CỦA

MỘT TẬP THỂ NàO đó và thay đổi tiến trỠNH LỊCH SỬ CỦA TẬP THỂ đó.

Lý thuyết hành động xã hội

THEO MAX WEBER THỠ Hành động xã hội được chia ra thành bốn

loại: hành động phù hợp với mục đích, hành động phù hợp với giá trị, hành

động truyền thống và hành động cảm xúc. Những kiểu hành động này được

phân biệt tuỳ theo loại của nghĩa ngụ Ý CHỦ QUAN.

Hành động truyền thống, người hành động trả lời cho câu hỏi về cơ sở

của động cơ là từ trước đến nay người ta vấn làm như thế. Hành động cảm xúc

do tỠNH YỜU HAY LŨNG Căm thù khó khăn hơn là việc mô tả hành động

hợp lý. Ở đây luôn luôn là sự cân nhắc giữa mục đích và phương tiện. Nếu như

các mục đích hoặc mục tiêu đÓ XỎC định, thỠ PHương tiện phải tối ưu để đạt

chúng; Weber gọi đó là tính hợp lý về giá trị; ở đây không có sự lay động nàO

Ở GIỎ TRỊ CỦA QUỎ TRỠNH định hướng. Với tính hợp lÝ MỤC TIỜU

THỠ PHỨC TẠP Hơn: Nó tồn tại ở nơi mà cả phương tiện và mục tiêu đều

thay đổi, những thứ mà giờ đây cũng chịu sự sắp đặt của lÝ TRỚ BIẾT TỚNH

TOỎN. MỤC TIỜU được đo như thế nào? Bằng chi phí của phương tiện sử

dụng. Có thể là ở một mục tiêu chính trị đề ra hay mục tiêu đề ra để thu lời-việc

21

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

sử dụng phương tiện để thực hiện chúng có những hệ quả phụ không tương

xứng với mục đích chính. Người mà điều chỉnh các mục đích tương ứng theo đó

là có hành động hợp lÝ VỀ MỤC TIỜU Và CÚ đạo đức trách nhiệm.

1.1.2. CỎC KHỎI NIỆM CỤNG CỤ

SỨC KHOẺ: THEO Tổ chức y tế thế giới (WHO): Sức khoẻ không chỉ là trạng

thái không bệnh không tật mà còn là trạng thái hoàn toàn thoải mái về các

mặt thể chất, tâm thần và xã hội.

SỨC KHOẺ SINH SẢN: Theo tổ chức y tế thế giới (WHO) thì sỨC KHOẺ

SINH SẢN Là SỰ THOẢI mái HOàN TOàN VỀ THỂ CHẤT, TINH

THẦN Và XÓ HỘI, KHỤNG CHỈ đơn thuần là không có bệnh tật hoặc tàn

phế của hệ thống sinh sản. Điều này cũng hàm Ý Là MỌI NGười, kể cả

nam và nữ, đều có quyền được nhận thông tin và tiếp cận các dịch vụ chăm

sóc sức khoẻ, các biện pháp kế hoạch hoá gia đỠNH AN TOàN, CÚ HIỆU

QUẢ Và CHẤP NHẬN được theo sự lựa chọn của mỠNH, BẢO đảm cho

người phụ nữ trải qua quá trỠNH THAI NGHỘN Và SINH đẻ an toàn, tạo

cho các cặp vợ chồng cơ may tốt nhất để sinh được đứa con lành

mạnh.[5;12]

SỨC KHOẺ TỠNH DỤC: Là TRẠNG THỎI THOẢI MỎI HOàN TOàN VỀ

THỂ CHẤT, CẢM XỲC, TỠNH THẦN Và XÓ HỘI LIỜN QUAN TỚI

SINH KHOẺ TỠNH DỤC; NÚ KHỤNG CHỈ đơn giản là không có bệnh

tật, yếu hoặc không có khả năng sinh hoạt tỠNH DỤC. SỨC KHOẺ

TỠNH DỤC đŨI HỎI MỘT SỰ TIẾP CẬN HẾT SỨC TỤN TRỌNG VỚI

TỠNH DỤC Và QUAN HỆ TỠNH DỤC CŨNG NHư khả năng mang lại

niềm vui và cảm giác an toàn, không có sự cưỪNG BỨC, đối xử phân biệt

bạo lực. Để đạt được và duy trỠ SỨC KHOẺ TỠNH DỤC, QUYỀN

TỠNH DỤC CỦA MỌI NGười cần phải được tôn trọng, bảo vệ Và THOẢ

MÓN. (THEO định nghĩa sức khoẻ tỠNH DỤC CỦA TỔ CHỨC Y TẾ

THẾ GIỚI Năm 2002).[7;14]

MÓN KINH: Thời kì ngưng kinh nguyệt sau một năm trở lên thường xảy ra ở

tuổi 45-50, ở Việt Nam khoảng 48,5 tuổi. Tuy nhiên ở một số người điều

này có thể xảy ra sớm hơn tuổi 43 và muộn hơn tuổi 55. Nếu sau 12 tháng

22

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

liên tiếp không có kinh nguyệt thì có thể kết luận là đã mãn kinh hoặc dựa

vào số liệu đo hàm lượng FSH trong máu tăng lên trên 20 UI (đơn vị quốc

tế), estradiol dưới 30 pg/ml, hàm lượng prolactin bình thường cũng có thể

kết luận là đã mãn kinh[3;7,8]

Thời kì hậu mãn kinh: là thời kì sống sau mãn kinh của phụ nữ. Nói chung thời

kỳ này ở phụ nữ châu Âu khoảng 30 năm, còn phụ nữ Việt Nam khoảng 22

năm.[3;8]

Tuổi mãn kinh: Theo trường đại học Colombia University 1996, nhóm bác sĩ

bệnh viện Từ Dũ dịch 1998 THIẾU HỤT ESTROGEN Và MÓN KINH

THỠ TUỔI MÓN KINH TỰ NHIỜN KHOẢNG TỪ 40-50. MÓN KINH

TRước 40 tuổi được xem là mÓN KINH SỚM, SAU 55 TUỔI được xem

là mÓN KINH MUỘN.

Theo KẾT QUẢ Của đề tài cấp nhà nước về “NGHIỜN CỨU THỰC

TRẠNG SỨC KHOẺ SINH SẢN CỦA PHỤ NỮ VIỆT NAM MÓN KINH Và đề

xuất các giải pháp can thiệp nhằm nâng cao chất lượng sống của phụ nữ lứa

tuổi này” THỠ TUỔI MÓN KINH TRUNG BỠNH CỦA PHỤ NỮ VIỆT

NAM THẬP KỈ 90 THẾ KỈ XX là 49 ±3,15 tuổi và cứ 10 năm thỠ TUỔI MÓN

KINH LẠI MUỘN 2 Năm.Tuổi mÓN KINH TRUNG BỠNH CÚ LIỜN

QUAN VỚI KHU VỰC SỐNG (THàNH THỊ/NỤNG THỤN), CHỦNG TỘC,

NGHỀ NGHIỆP, TRỠNH độ học vấn, thời gian chảy máu trong mỗi chu kỠ,

TUỔI Và THỜI GIAN BIẾN động kinh nguyệt trước khi mÓN KINH, TUỔI

LẬP GIA đỠNH, TUỔI CÚ THAI LẦN đầu, tuổi có thai lần cuối, số lần sinh

con và cách nuôi con.[4;150]

Chăm sóc sức khoẻ ban đầu: Là chăm sóc thiết yếu xây dựng trên những

phương pháp và kỹ thuật thực hành, có cơ sở khoa học được chấp nhận về

mặt xã hội, có thể phổ biến rộng rãi cho mọi cá nhân, gia đình, cộng đồng

xã hội cùng tham gia đầy đủ với một giá mà cộng đồng và nước đó có thể

chịu đựng được ở mọi giai đoạn giai đoạn phát triển theo tình thần tự giác

tự nguyện... Các chăm sóc sức khoẻ ban đầu là thành phần đầu tiên của

một quá trình liên tục bảo vệ sức khoẻ (WHO)

23

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

1.2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU

1.2.1. NGHIỜN CỨU TRỜN thế GIỚI về chăm sóc sức khoẻ sinh sản tuổi mãn kinh

Trong ba thập kỉ qua, rất nhiều tác giả ở các nước trên thế giới đặc biệt là

châu Âu và châu Mỹ đÓ TIẾN HàNH NGHIỜN CỨU NHIỀU KHỚA CẠNH

THUỘC LĨNH VỰC SỨC KHOẺ SINH SẢN CỦA PHỤ NỮ MÓN KINH.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 1980) nhận định chung cho thấy đÓ

CÚ NHIỀU VẤN đề về mÓN KINH được quan tâm như tuổi mÓN KINH,

CỎC BIẾN đổi ở giai đoạn tiền mÓN KINH, CỎC LỢI điểm của liệu pháp

hormon thay thế trong việc làm giảm các nguy cơ tim mạch và gẫy xương do

loÓNG Xưong ở người mÓN KINH… TUY NHIỜN VẪN CŨN NHIỀU VẤN

đề tồn tại như những tác dụng bất lợi của liệu pháp và đặc biệt là các thông tin

về sức khoẻ của phụ nữ mÓN KINH Ở CỎC Nước đang phát triển cŨN RẤT

ỚT.

THEO TỔ CHỨC Y TẾ THẾ GIỚI (WHO, 1994) đÓ GHI NHẬN

NHIỀU TIẾN BỘ TRONG NGHIỜN CỨU. MỘT SỐ VẤN đề được làm sáng

tỏ đủ để cho phép đưa ra những khuyến cáo thực hành lâm sàng, sức khoẻ cộng

đồng là lập các chính sách y tế. Đồng thời cũng đÓ NHẬN định những vấn đề

cần ưu tiên trong nghiên cứu và nhấn mạnh sự cần thiết của việc tăng thêm

thông tin về mÓN KINH Ở CỎC Nước đang phát triển[4;31,32]

Rebecca Hardy và Diana Kuh ở Royal Free & University College

Medical School ở London cho biết. Kết quả của một nghiên cứu thuần tập ở

Anh gợi ý rằng hoàn cảnh kinh tế - xã hội thời thơ ấu, chứ không phải tuổi

trưởng thành có ảnh hưởng dồn trên tuổi mãn kinh. Kết quả nghiên cứu cho

thấy một ảnh hưởng trực tiếp trên tốc độ teo nang noãn trong gian đoạn đầu đời

hoặc một sự an bài từ đầu đời về tốc độ teo nang trong cả cuộc đời. Nghiên cứu

1515 phụ nữ ra đời và cùng một tuần lễ trong năm 1946, cho thấy tầng lớp lao

động chân tay và gia đình đông đúc trong thời thơ ấu có sự liên kết có ý nghĩa

với tuổi mãn kinh sớm, cũng như tình trạng ly dị của bố mẹ trước khi trẻ 5 tuổi.

Trái lại, không thấy mối quan hệ nhất quán giữa tuổi mãn kinh và các chỉ số

kinh tế-xã hội khi đã trưởng thành. Hardy và Kuh kết luận rằng: dinh dưỡng,

nhận thức và stress tình cảm thời thơ ấu có thể là nền tảng của độ chênh xã

24

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

hội... Cần có thêm nghiên cứu để xem xét những quá trình tiềm ẩn nào có thể đo

lường được và đo được đến đâu”

1.2.2. Nghiên cứu trong nước về chăm sóc sức khoẻ sinh sản tuổi mãn

kinh

Mặc dù đÓ TRỞ THàNH VẤN đề bức xúc của xÓ HỘI NHưng “Sức

khoẻ sinh sản của phụ nữ mÓn kinh” hầu như vẫn cŨN Là MỘT KHOẢNG

TRỐNG TRONG Y Văn nước ta đúng như nhận định của WHO. Trong khoảng

10 năm trở lại đây lĩnh vực này mới bắt đầu thu hút được sự quan tâm của một

số nhà khoa học.

Phạm Thị Minh Đức và cộng sự,1995 đÓ CỤNG BỐ KẾT QUẢ điều tra

về chức năng sinh sản và sinh dục của người Việt Nam, trong đó tác giả cũng có

tỠM HIỂU TUỔI MÓN KINH CỦA PHỤ NỮ MỘT SỐ XÓ THUỘC HUYỆN

THANH TRỠ, Hà NỘI Và RỲT RA NHẬN XỘT KHỤNG CÚ SỰ KHỎC

BIỆT VỀ TUỔI MÓN KINH SO VỚI NHỮNG NGHIỜN CỨU VỀ TUỔI

MÓN KINh của phụ nữ khu vực Trung Tự - Hà Nội, chính tác giả đÓ THỬ

TỎCH RIỜNG PHỤ NỮ MÓN KINH THàNH CỎC NHÚM THEO THỜI

GIAN để tính tuổi mÓN KINH TRUNG BỠNH CỦA QUẦN THỂ. BẰNG

CỎCH NàY TỎC GIẢ đÓ RỲT RA NHẬN XỘT RẰNG TUỔI MÓN KINH

CỦA PHỤ NỮ KHU VỰC NàY MUỘN DẦN NẾU SO SỎNH GIỮA THẬP

KỶ 70, 80 VỚI THẬP KỶ 90 CỦA THẾ KỶ XX.

Phạm Thị Minh Đức, 2004 chủ nhiệm đề tài “NGHIỜN CỨU THỰC

TRẠNG SỨC KHOẺ SINH SẢN CỦA PHỤ NỮ VIỆT NAM MÓN KINH Và đề

xuất các giải pháp can thiệp nhằm nâng cao chất lượng sống của phụ nữ lứa

tuỔI NàY”. Đề tài đưa ra cái nhỠN RẤT TỔNG QUAN VỀ THỰC TRẠNG

VẤN đề sức khoẻ sinh sản của phụ nữ mÓN KINH Ở CỎC VỰNG MIỀN

CỦA VIỆT NAM. NGOàI RA CŨN đưa ra các giải pháp và đánh giá hiệu quả

của các giải pháp đó lên phụ nữ nhằm giảm đi những khó khăn mà phụ nữ gặp

phải ở giai đoạn này.

25

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

Vũ ĐỠNH CHỚNH đÓ đi sâu tỠM HIỂU MỘT SỐ YẾU TỐ LIỜN

QUAN TỚI LOÓNG Xương ở phụ nữ mÓN KINH VỰNG NỤNG THỤN HẢI

Dương.

Vũ Thị Thanh Thuỷ đề xuất kiến nghị chế độ theo dỪI Và điều trị dự

phŨNG đốt sống do loÓNG Xương cho phụ nữ MÓN KINH SAU KHI

NGHIỜN CỨU VẤN đề này.

Nguyễn ĐỠNH KHOA đÓ NHẤN MẠNH NGUY Cơ loÓNG Xương

cao khi sử dụng thuốc kéo dài ở phụ nữ mÓN KINH. QUA CỤNG TRỠNH

NGHIỜN CỨU VỀ LOÓNG Xương thứ phát do sử DỤNG CORTICOID

NHỠN CHUNG CỎC CỤNG TRỠNH NGHIỜN CỨU MỚI CHỈ đề cập

đến một số khía cạnh mang tính chuyên sâu dưới góc độ y học VỀ THỜI KỲ

MÓN KINH DO VẬY CHưa đáp ứng được yêu cầu chăm sóc sức khoẻ cho phụ

nữ lứa tuổi này. Bởi dưới góc độ y học các công trình nghiên cứu chỉ chú trọng

giải thích những thay đổi về sinh học những ảnh hưởng đối với lứa tuổi này.

Trong luận văn này chúng tôi đề cập đến nhận thức, nhu cầu, việc chăm

sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh tại địa bàn là mô hình thí điểm

về cung ứng và chăm sóc sức khoẻ sinh sản phụ nữ tuổi mãn kinh. Chúng tôi

chú trọng vào đánh giá nhận thức và nhu cầu của phụ nữ khi nói về thời kỳ mãn

kinh của họ, cũng như nhận thức của những người chồng, cán bộ chính quyền,

cán bộ y tế. Những yếu tố nào có ảnh hưởng đến việc chăm sóc sức khoẻ sinh

sản của phụ nữ tuổi mãn kinh hiện nay. Vai trò của gia đình cộng đồng trong

vấn đề này ra sao.

1.3. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VÀ NHÀ NƯỚC VỀ CHĂM SÓC SỨC KHOẺ SINH SẢN TUỔI MÃN KINH

Đảng và Nhà nước luôn luôn coi trọng chính sách, chiến lược phát triển

con người trong đó đặc bIỆT COI TRỌNG CỎC QUYỀN CỦA PHỤ NỮ Và

TRẺ EM.

THỰC HIỆN BỠNH đẳng giới trong chăm sóc sức khoẻ sinh sản, tăng

cường vai trŨ CỦA PHỤ NỮ TRONG QUỎ TRỠNH RA QUYẾT định về các

vấn đề liên quan đến chăm sóc sức khoẻ sinh sản, đề cao vai trŨ Và TRỎCH

26

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

NHIỆM CỦA Nam giới trong việc chia sẻ với phụ nữ thực hiện kế hoạch hoá

gia đỠNH Và CHăm sóc sức khoẻ sinh sản.

Chăm sóc sức khoẻ sinh sản là sự nghiệp chung của toàn xÓ HỘI, Là

TRỎCH NHIỆM CỦA MỖI CỎ NHÕN, MỖI GIA đỠNH, MỖI CỘNG đồng,

của các cấp uỷ Đảng, chính quyền cũng như của các ngành, đoàn thể, các tổ

chức xÓ HỘI Và NGHỀ NGHIỆP.[5;19]

TRONG 7 MỤC TIỜU CỤ THỂ của chiến lược quốc gia về chăm sóc

sức khoẻ sinh sản giai đoạn 2001-2010 để giải quyết những vấn đề cŨN TỒN

TẠI CÚ CỎC MỤC TIỜU SAU CHỲ TRỌNG VàO VẤN đề chăm sóc sức

khoẻ sinh sản của phụ nữ lớn tuổi

MỤC TIỜU 5: Chăm sóc sức khoẻ sinh sản tốt hơn cho người cao

tuổi, đặc biệt là phụ nữ cao tuổi, phát hiện và điều trị sớm các

trường hợp ung thư vú và các ung thư khác của đường sinh sản

nam và nữ.

MỤC TIỜU 7: NÕNG CAO SỰ HIỂU BIẾT CỦA PHỤ NỮ Và NAM

GIỚI VỀ GIỚI TỚNH Và TỠNH DỤC để thực hiện đầy đủ quyền

và trách nhiện sinh sản, xây dựng quan hệ tỠNH DỤC AN

TOàN, CÚ TRỎCH NHIỆM, BỠNH đẳng và tôn trọng lẫn nhau

nhằm nâng cao sức khoẻ sinh sản và chất lượng cuộc

sỐNG.[5;22]

Ngoài ra trong chương trỠNH đưa ra giải pháp thông tin - giáo dục -

truyền thông và tuyên truyền vận động, trong các nội dung liên quan đến chăm

sóc sức khoẻ sinh sản cho phụ nữ ở mọi lứa tuổi nói chung cŨN CÚ MỘT SỐ

NỘI DUNG NHư sau:

THỤNG TIN-giáo dục-truyền thông và tuyên truyền vận động cần tiếp cận

đến mọi đối tượng, từ đại biểu dân cử các cấp, các nhà khoa học, tôn giáo, chính

trị, các cán bộ công tác xÓ HỘI, CỎC NHÚM PHỤ NỮ, THANH NIỜN, HỘI

CHA MẸ HỌC SINH, NHỮNG NGười có uy tín trong cộng đồng, đặc biệt

nhấn mạnh đến trách nhiệm và sự thực hiện của nam giới đối với sức khoẻ sinh

sản và sức khoẻ tỠNH DỤC.

27

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

Chú trọng đẩy mạnh giáo dục tuyên truyền về chăm sóc sức khoẻ sinh sản

người cao tuổi, giải thích những thay đổi về tâm sinh lÝ, NHẤT Là Ở PHỤ NỮ

THỜI KỲ MÓN KINH, VỀ BỆNH UNG THư, cách phŨNG NGỪA Và CỎC

PHương pháp chăm sóc điều trị để mọi người có những hiểu biết cần

thiết.[5;22,23]

Việc chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho phỤ NỮ MÓN KINH hiện nay vẫn

chưa được đưa vào chiến lược chăm sóc sức khoẻ quốc gia. Vì vậy trong luận

văn này chúng tôi muốn nhấn mạnh nội hàm của khái niệm sức khoẻ sinh sản

của tuổi mãn kinh không chỉ nằm ở tình dục an toàn, phòng và chữa trị các bệnh

viêm nhiễm qua đường tình dục, phòng và trị các bệnh ác tính ở cơ quan sinh

dục mà hậu quả lâu dài nhất và đáng được quan tâm nhất đặc trưng cho lứa tuổi

mãn kinh chính là bệnh loãng xương, tim mạch, mất trí nhớ .

27

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Ch ¬ng 2

Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷

tuæi m·n kinh t¹i ph êng Xu©n La

quËn T©y Hå thµnh phè Hµ Néi

2.1. Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh.

2.1.1. Nhận thức vÒ SKSS, vÒ chăm sóc SKSS phụ nữ tuổi mãn kinh

NhËn thøc vÒ søc khoÎ sinh s¶n

Thùc hiÖn c¸c cuéc th¶o luËn nhãm, pháng vÊn s©u khi kh¶o s¸t thùc tÕ

chóng t«i cã ® a ra c©u hái “ Theo b¸c thÕ nµo lµ søc khoÎ sinh s¶n?” chóng t«i

thu nhËn ® îc nh÷ng luång quan ®iÓm kh¸c nhau nh sau:

 Thø nhÊt: Søc khoÎ sinh s¶n ph¶i lµ vÊn ®Ò cña nh÷ng ng êi ®ang ë

®é tuæi sinh ®Î. Sức khoẻ sinh sản là sinh con đẻ cái, dành cho vị

thành niên, thanh niên.

 Thø hai: Søc khoÎ sinh s¶n lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn bé phËn

sinh dôc, là quan hệ vợ chồng, dành cho phụ nữ, đàn ông trong độ

tuổi sinh đẻ, là sự hoà hợp về tình dục giữa nam, nữ và không mắc

các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

 Thứ ba: Sức khoẻ sinh sản là các biện pháp tránh thai, là kế hoạch

hoá gia đình (bao cao su, thuốc tránh thai..), lµ n¹o hót thai.

28

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Râ rµng, tuy cã nh÷ng luång quan ®iÓm kh¸c nhau, song phÇn lín nh÷ng

ng êi ® îc hái ®Òu thèng nhÊt nhau ë mét ®iÓm ®ã lµ: sức khoẻ sinh sản chÝnh

là chỉ bé phËn sinh dôc vµ nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan tíi quan hÖ t×nh dôc, sinh

®Î cña nh÷ng ng êi trong ®é tuæi sinh s¶n. Phô n÷ ë tuæi m·n kinh không n»m

trong ®èi t îng liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nµy.

NhËn thøc vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phụ nữ tuæi m·n kinh

NhËn thøc vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh tèt cã nghÜa lµ

nhËn thøc ®óng vÒ ®é tuæi m·n kinh, dÊu hiÖu cña kinh nguyÖt khi b íc vµo tuæi

m·n kinh còng nh nh÷ng ¶nh h ëng ®Õn søc khoÎ tr íc m¾t vµ l©u dµi cña thêi

kú m·n kinh.

VÒ ®é tuæi m·n kinh, thùc tÕ kÕt qu¶ cuéc kh¶o s¸t võa qua cña chóng t«i

cho thÊy cã nh÷ng nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy

ChØ sè cao nhÊt 50,5% cho r»ng ®é tuæi m·n kinh r¬i vµo kho¶ng tõ 45-50

vµ 31% cho r»ng trªn 50 tuæi míi lµ tuæi m·n kinh. §iÒu nµy cho thÊy nhËn thøc

cña hä vÒ ®é tuæi m·n kinh lµ hoµn toµn ®óng bëi d íi gãc ®é y häc: mãn kinh

29

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

trước 40 tuổi được xem là mãn kinh sớm, sau 55 tuổi được xem là mãn kinh

muộn [16;3]. ThËm chÝ nhiều nghiên cứu của (WHO) cßn nãi râ h¬n vÒ vÊn ®Ò

nµy khi cho r»ng mãn kinh đến sớm hơn ở những phụ nữ hút thuốc lá, hoÆc

những phụ nữ có độ dài chu kỳ kinh nguyệt dưới 26 ngày thì mãn kinh sớm hơn

1,4 năm so với những người có chu kỳ dài hơn, phụ nữ mãn kinh ở cùng với độ

tuổi mẹ của họ, phô n÷ lµm nghÒ kh¸c muén h¬n so víi nhãm phô n÷ n«ng d©n

(48,3 tuæi vµ 47,5 tuæi víi c¸ch tÝnh gép chung).... Trªn thùc tÕ kh¸i niÖm m·n

kinh ® îc x¸c ®Þnh lµ khoảng 40-50 tuổi, bëi ở ®é tuæi nµy, buồng trứng cña

người phụ nữ không đáp ứng với kích thích của tuyến yên, chức năng buồng

trứng giảm, chu kỳ kinh nguyệt và chu kỳ rụng trứng không đều, không có hiện

tượng phóng noãn, nồng độ các hormon sinh dục giảm ... [4;3]. Häc vÊn cao th×

®ång nghÜa víi nhËn thøc vÒ ®é tuæi m·n kinh ë ng êi phô n÷ còng tèt h¬n.

Ch¼ng h¹n vÉn cßn cã nh÷ng ng êi cã häc vÊn THCS l¹i cho r»ng ®é tuæi m·n

kinh lµ tõ 35-40 (chiÕm 0,7%) vµ trªn 60 tuæi (chiÕm 2,1%).

“ T«i còng kh«ng râ l¾m nh ng cã ng êi th× nãi lµ 40-45

g× ®ã nh ng cã ng êi l¹i nãi lµ nãi vµo kho¶ng 50 tuæi, cã

ng êi l¹i b¶o ph¶i sau 50 c¬, t«i ch¶ hiÓu thÕ nµo v× nghe

ng êi ta nãi th× biÕt thÕ nh ng hái mÊy bµ b¹n th× còng mçi bµ

mét kiÓu, nªn b©y giê chÞ hái thÕ t«i còng kh«ng biÕt lµ thÕ

nµo” (N÷, 50 tuæi, häc vÊn líp 2, trång ®µo).

“ ThËt ra, t«i kh«ng hiÓu dÊu hiÖu nh thÕ nµo lµ phô n÷

chóng t«i b íc vµo tuæi m·n kinh, cø thÊy vµi th¸ng kh«ng cã

kinh th× nghÜ lµ hÕt kinh, nh ng vµi th¸ng sau l¹i thÊy kinh,

nªn ch¼ng hiÓu lµ thÕ nµo.” (N÷, 61tuæi, häc vÊn líp 5, lµm

v ên).

VÒ dÊu hiÖu b íc vµo tuæi m·n kinh

KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy chØ cã 24,8% phô n÷ tr¶ lêi ®óng dÊu hiÖu khi phô n÷ b íc vµo tuæi m·n kinh lµ 12 th¸ng liªn tôc kh«ng cã kinh. Sù lùa chän tiÕp theo 45,5% cho r»ng hiÖn t îng kinh nguyÖt thÊt th êng lµ dÊu hiÖu b íc

vµo tuæi m·n kinh, cã 5% cho r»ng ®ã lµ hiÖn t îng rong kinh lµ dấu hiệu đánh

dấu bước vào thời kì mãn kinh. Ngoµi ra trong tæng sè nh÷ng ng êi ® îc hái t¹i

30

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

®Þa bµn nghiªn cøu cã ®Õn 24,8% sè ng êi ® îc hái kh«ng râ ph ¬ng ¸n tr¶ lêi, hä ph©n v©n ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng dÊu hiÖu trªn.

§iÒu nµy cho thÊy phô n÷ nhËn biÕt vÒ dÊu hiÖu b íc vµo tuæi m·n kinh rÊt

thÊp.

Theo y häc Mãn kinh tự nhiên là sự chấm dứt hoàn toàn chu kỳ kinh

nguyệt do mất hoạt động của nang trứng. Với định nghĩa này, mãn kinh tự nhiên

được thừa nhận xảy ra sau 12 tháng liên tiếp vô kinh mà không có nguyên nhân

bệnh lý rõ ràng. Nói cách khác, thời điểm bắt đầu mãn kinh chỉ được xác định

bằng cách hồi cứu lại ít nhất một năm sau chu kỳ kinh cuối.

VÒ hËu qu¶ của m·n kinh

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy mét con sè đáng kinh

ng¹c:64,4% sè ng êi ® îc hái cho r»ng viªm nhiÔm ® êng sinh dôc dÔ m¾c

ph¶i trong thêi kú m·n kinh do thiÕu hôt néi tiÕt buång trøng, 57.4% sè ng êi

® îc hái cho r»ng sÏ bÞ lo·ng x ¬ng, 55.0% cho r»ng dÔ bÞ bÖnh tim m¹ch, 52%

cho r»ng bÞ gi¶m trÝ nhí, 50.0% cho r»ng bÞ bÖnh ung th nÕu kh«ng CSSKSS.

Tuy phÇn lín phô n÷ tuæi m·n kinh n¬i ®©y kh«ng cã kiÕn thøc vÒ tuæi m·n

kinh, dÊu hiÖu cña tuæi m·n kinh, vèn ® îc coi lµ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n nh ng

hä l¹i cã kiÕn thøc rÊt tèt vÒ nh÷ng hËu qu¶ ë tuæi m·n kinh. Vµ nh÷ng kiÕn

thøc nµy míi thùc sù quan träng vµ cÇn thiÕt ® îc biÕt ®Õn ®èi víi tuæi m·n

kinh.

VËy víi nhËn thøc vÒ ®é tuæi m·n kinh, vÒ dÊu hiÖu m·n kinh

kh«ng cao, nh ng l¹i cã nhËn thøc tèt vÒ hËu qu¶ cña tuæi m·n kinh

th× hä cã nhËn thøc tèt vÒ ho¹t ®éng ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña

®é tuæi nµy hay kh«ng? KÕt qu¶ kh¶o s¸t cña chóng t«i vµo th¸ng

8/2007 võa qua cho thÊy: 82,7% trong tæng sè nh÷ng ng êi ® îc hái

cho r»ng cã biÕt vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ ë ®é tuæi

m·n kinh vµ 86.6% còng trong sè nµy cho r»ng nÕu kh«ng ch¨m sãc

søc khoÎ sinh s¶n vµo ®é tuæi nµy tèt th× søc khoÎ sÏ bÞ ¶nh h ëng rÊt

lín. VËy häc vÊn cña phô n÷ tuæi m·n kinh n¬i ®©y cã mèi quan hÖ g×

víi nhËn thøc cña hä vÒ viÖc CSSKSS cho chÝnh m×nh hay kh«ng?

31

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

B¶ng 1: Tương quan giữa học vÊn và sự hiểu biết về chăm sóc sức khoẻ sinh sản tuổi mãn kinh

Học vấn Tổng

Có biết về CSSKSS mãn kinh Không biết về CSSKSS mãn kinh Không rõ phải trả lời thế nào

Tiểu học

10 66.7% 4 26.7% 1 6.7% 15 100.0%

THCS 120 19 145 6

82.8% 13.1% 4.1% 100.0%

PTTH

21 87.5% 2 8.3% 1 4.2% 24 100.0%

16 1 18 1 CĐ, ĐH

88.9% 5.6% 5.6% 100.0%

Trong tæng sè nh÷ng ng êi ® îc hái cã tr×nh ®é häc vÊn lµ tiÓu häc th× cã 66.7% lµ cã biÕt vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n, THCS thi cã 82.8%, PTTH cã 87.5% vµ C§, §H th× chiÕm 88.9%. §iÒu nµy cho thÊy phô n÷ cã tr×nh ®é häc vÊn cao còng cã kiÕn thøc tèt h¬n vÒ viÖc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n. Tuy nhiªn trong c¸c pháng vÊn s©u chóng t«i thÊy rÊt nhiÒu phô n÷ t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu tuy cã tr×nh ®é häc vÊn kh«ng tèt nh ng l¹i cã kiÕn thøc tèt vÒ vÊn ®Ò nµy.

VÒ vÊn ®Ò nµy bµ Phó chủ tịch ubnd ph êng Xu©n La LTN, 51 tuổi cho

biÕt: “ Khi ®i tham gia mét sè ch ¬ng tr×nh vµ c¸c buæi nãi chuyÖn chóng t«i rÊt

ng¹c nhiªn lµ chÞ em lµm nghÒ n«ng nghiÖp, nh÷ng ng êi chØ cã tr×nh ®é häc

vÊn ë cÊp 1, cÊp 2 l¹i tham gia rÊt hµo høng, v× hä cã t©m sù lµ gÆp khã kh¨n

nh ng ch¶ biÕt hái ë ®©u, ®i ch÷a bÖnh th× kh«ng cã ®iÒu kiÖn nªn khi cã ch ¬ng

tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n nµy chÞ em rÊt vui vµ c¶m thÊy ® îc gi¶i ®¸p

rÊt nhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò bÊy l©u nay chÞ em th¾c m¾c, lo l¾ng” .

32

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Tãm l¹i phÇn lín phô n÷ ë ®©y ®Òu cã nhËn thøc kh«ng ®óng vÒ søc khoÎ sinh s¶n, hä cho r»ng ®èi t îng cña søc khoÎ sinh s¶n kh«ng ph¶i lµ phô n÷ tuæi m·n kinh. KiÕn thøc vÒ thêi kú m·n kinh cña hä rÊt thÊp nh kiÕn thøc vÒ nhËn biÕt tuæi b íc vµo m·n kinh vµ dÊu hiÖu cña kinh nguyÖt khi b íc vµo tuæi m·n kinh. Tuy nhiªn hä l¹i cã kiÕn thøc vÒ nh÷ng ¶nh h ëng l©u dµi tíi søc khoÎ khi b íc vµo tuæi m·n kinh.

KÕt qu¶ nghiªn cøu (chñ yÕu tõ c¸c pháng vÊn s©u, c¸c pháng vÊn nhãm) cßn cho thÊy kh«ng cã mèi t ¬ng quan nµo gi÷a ®é tuæi ng êi ® îc hái víi nh÷ng hiÓu biÕt cña hä vÒ søc khoÎ sinh s¶n vµ CSSKSS, nh ng cã mèi t ¬ng quan gi÷a sè lÇn tham dù c¸c buæi tËp huÊn vÒ CSSKSS víi kiÕn thøc vÒ vÊn ®Ò nµy ë hä. NhiÒu chÞ em phô n÷ häc vÊn kh«ng cao nh ng l¹i cã kiÕn thøc tèt v× hä tham dù ®Çy ®ñ c¸c buæi nãi chuyÖn cña chuyªn gia vÒ ph êng. §iÒu nµy cho thÊy viÖc n©ng cao nhËn thøc t ëng chõng nh rÊt khã ®èi víi ®èi t îng cã häc vÊn thÊp nh ng trªn thùc tÕ l¹i rÊt dÔ dµng v× ®· ®¸p øng ®óng nhu cÇu cña hä.

2.1.2. Nhu cầu vÒ chăm sóc søc khoÎ sinh s¶n của phụ nữ tuæi mãn

kinh

Nh chóng ta ®Òu biÕt nhu cầu là nh÷ng ham muèn ®ßi hái vÒ vËt chÊt còng

nh tinh thÇn cña con ng êi víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña x· héi. Nhu cÇu ®ược

®¸p øng, con ng êi c¶m thÊy dễ chịu, dÔ n¶y sinh nhu cÇu kh¸c cao h¬n vµ

ng îc l¹i. VËy trªn thùc tÕ víi nh÷ng hiÓu biÕt kh«ng ®Çy ®ñ cña m×nh vÒ SKSS vµ CSSKSS ®· thu nhËn ® îc tõ c¸c cuéc tËp huÊn th× nh÷ng phô n÷ ë ®é tuæi m·n kinh cña ph êng Xu©n La cã nhu cÇu vÒ vÊn ®Ò nµy hay kh«ng?

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy:

91.1% phô n÷ cã nhu cÇu ® îc ch¨m sãc søc khoÎ th«ng qua ho¹t ®éng rÌn luyÖn thÓ dôc (khiªu vò, tËp d ìng sinh), thay ®æi thãi quen trong ch¨m sãc dinh d ìng.

87,6% phô n÷ cã nhu cÇu ® îc kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ th êng xuyªn c¬ quan sinh dôc. D íi ®©y lµ nh÷ng th«ng tin chi tiÕt mµ chóng t«i thu ® îc vÒ vÊn ®Ò nµy

33

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Nhu cÇu ® îc ch¨m sãc søc khoÎ t×nh dôc, ch¨m sãc ® êng sinh dôc

Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng sù thay ®æi vÒ hoocmon cña ng êi phô n÷ chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng khã kh¨n cho hä c¶ vÒ tr íc m¾t còng nh l©u dµi khi hä b íc vµo tuæi m·n kinh víi c¸c triÖu chøng vÒ quan hÖ t×nh dôc khã kh¨n, c¬ quan sinh dôc viªm nhiÔm do ¶nh h ëng cña néi tiÕt vµ nghiªm träng h¬n ®ã lµ c¸c bÖnh lo·ng x ¬ng, ung th , mÊt trÝ nhí, tim m¹ch.

T×nh dôc lµ mét lÜnh vùc hÕt søc phøc t¹p, chÞu ¶nh h ëng rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, bao gåm søc khoÎ vµ sù lµnh m¹nh vÒ thÓ chÊt, t©m lý, còng nh nh÷ng ®Þnh kiÕn x· héi.

“ T«i biÕt r»ng cã nh÷ng qui t¾c bÊt thµnh v¨n cho r»ng

t×nh dôc vÉn lµ lÜnh vùc dµnh cho ng êi trÎ vµ ®Ñp, nh ng t«i

nghÜ m×nh kh«ng ph¶i lµ ng êi ®éc nhÊt vÉn muèn cã mét

cuéc sèng t×nh dôc b×nh th êng sau tuæi 50. T«i muèn t×nh dôc

vÉn lµ mét phÇn quan träng trong cuéc sèng cña m×nh” . [18;4]

Trªn ®©y lµ nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia vÒ vÊn ®Ò t×nh dôc cña phô n÷ tuæi m·n kinh vµ t©m sù ®iÓn h×nh cña mét phô n÷ vÒ vÊn ®Ò t×nh dôc cña tuæi m·n kinh. VËy ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò nµy cña phô n÷ tuæi m·n kinh cña phô n÷ ë ph êng Xu©n La ra sao? Qua c¸c pháng vÊn s©u chóng t«i thu ® îc mét sè ý kiÕn nh sau:

T«i cã t©m sù thÕ nµy, thùc ra lµ chÞ em ®ãng cöa b¶o

nhau. ChÞ em trong c¬ thÕ nµy. Mµy hÕt kinh råi th× “ chuyÖn

®Êy” víi chång thÕ nµo nh ng qu¶ thËt lµ t«i vÉn b×nh th êng

trong quan hÖ vî chång cã nghÜa lµ m×nh vÉn cã ®ßi hái chø

kh«ng ph¶i lµ bÞ ®éng trong quan hÖ, m×nh cã chñ ®éng h¼n hoi.

(N÷, 54 tuæi, c¸n bé nhµ n íc, ®¹i häc)

HÕt kinh n¨m 45 tuæi n¨m nay 60 tuæi. T«i hÕt lµ hÕt

lu«n, khoÎ m¹nh kh«ng bÞ lµm sao, nh ng d¹o nµy t«i h¬i ®au

l ng, ngùc vÉn c¨ng, vÉn b×nh th êng nh ng cã mét ®iÒu lµ

kh«ng thÝch gÇn ®µn «ng, kh«ng thÝch gÇn nam giíi. (N÷, 60

tuæi, h u trÝ, PTTH)

34

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

T«i n¨m nay ®· 62 tuæi, nh ng nãi thËt t«i vµ «ng nhµ t«i

kh«ng thÓ xa nhau ® îc, chóng t«i vÉn quan hÖ b×nh th êng

trong mäi chuyÖn, mµ nãi thËt ch¶ biÕt gia ®×nh c¸c bµ thÕ nµo

nh ng riªng nhµ t«i ®· “ ®i chî” lµ ph¶i mua ® îc “ mét b÷a

cç” chø kh«ng ph¶i ®¶o qua chî mua rau lµ ®i vÒ ®©u. Tõ håi

trÎ ®· thÕ chø kh«ng ph¶i lµ b©y giê míi thÕ. (N÷, 62 tuæi,

trång ®µo, THCS)

Một số phụ nữ mặc dù đã mãn kinh nhiều năm, nhưng quan hệ tình dục

vẫn như những phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, họ không gặp bất cứ khó khăn về

tình dục, số phụ nữ này rất ít, vì như trên đã phân tích do thiếu hụt nội tiết, cơ

quan sinh dục của người phụ nữ ở độ tuổi mãn kinh bắt đầu thoái hoá, việc thoái

hoá nhanh hoặc chậm phụ thuộc vào QHTD ở phụ nữ tuổi mãn kinh. Khi bước

vào tuổi mãn kinh khoàng 75% phụ nữ gặp các khó khăn cần có sự can thiệp

của các bác sĩ, trong số đó khoảng 70% phụ nữ gặp trục trặc về quan hệ tình

dục:

“Lúc còn trẻ, chuyện quan hệ vợ chồng thì hết sức vô tư,

nhưng bây giờ tôi mới mãn kinh có 3 năm, mà quan hệ vợ

chồng hết sức khó khăn, tôi gần như chẳng có khoái cảm gì cả,

hôm vừa rồi được tư vấn dùng thuốc trợ giúp... bây giờ tôi cảm

thấy có thể đáp ứng được nhu cầu của ông xã, giá mà phụ nữ

chúng tôi có các thông tin như vậy thì tốt quá”(Nữ, cán bộ hưu

trí, 60 tuổi)

Qua phỏng vấn trên thấy rằng phụ nữ có rất nhiều khó khăn, nhưng nếu

được tư vấn và trợ giúp thì phô n÷ gi¶i to¶ ® îc rÊt nhiÒu khã kh¨n:

“ Tr íc ®©y phô n÷ chóng t«i truyÒn miÖng nhau r»ng,

khi nµo m·n kinh lµ m×nh ® îc ngñ yªn, nghÜ khæ thËt, kh«ng

thÓ nµo t ëng t îng ® îc, nh ng t«i b©y giê qu¸ mÖt v× chóng

t«i bÞ nh÷ng c¬n bèc ho¶ lµm ng êi ®au mái nhõ, khã tÝnh,

buån.... rÊt khã ngñ chØ thÝch yªn tÜnh, ngay nh×n bän trÎ con

c êi ®ïa t«i còng khã chÞu, ch¼ng thiÕt g×. (N÷, 58 tuæi, lµm

v ên, THCS).

35

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

PhÇn lín phô n÷ b íc vµo tuæi m·n kinh vÉn cã nhu cÇu duy tr× quan hÖ t×nh dôc tuy nhiªn sù thiÕu hôt néi tiÕt sinh dôc l¹i lµ mét vÊn ®Ò c¶n trë phô n÷ lµm cho hä trë thµnh “ lùc bÊt tßng t©m” . Phô n÷ thiÕu hôt néi tiÕt khiÕn cho hä c¶m thÊy kh« khan, quan hÖ t×nh dôc trë nªn khã kh¨n, bé phËn sinh dôc th× bÞ teo ®i v× vËy hä rÊt dÔ bÞ viªm nhiÔm vµ ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm cho phô n÷ rÊt dÔ nhiÔm khuÈn. ChÝnh v× vËy ®©y lµ mét vÊn ®Ò mµ phô n÷ rÊt cÇn ® îc t vÊn ®Ó cã nh÷ng c¸ch thøc lµm gi¶m ®i nh÷ng khã kh¨n mµ hä gÆp ph¶i.

“ T«i ®· s½n sµng víi nh÷ng c¬n bèc ho¶ vµ ®æ må h«i ®ªm,

nh ng thùc sù kh«ng ai c¶nh b¸o t«i r»ng ham muèn t×nh dôc

l¹i tôt gi¶m nh vËy. T«i ®· kh«ng cßn quan t©m l¾m ®Õn

chuyÖn nµy, quan hÖ t×nh dôc mét c¸ch m¸y mãc kh«ng lÊy g×

lµm thó vÞ. T«i tù nhËn thÊy m×nh rÊt kh« khan. §iÒu nµy ®· g©y

®au khæ rÊt nhiÒu cho t«i vµ ng êi b¹n ®êi cña t«i. V× con c¸i

kh«ng cßn ë nhµ, rèt cuéc chóng t«i ®· cã thêi gian tù do trong

tay vµ nãng lßng mong mái ® îc sèng riªng t , nh ng råi chóng

t«i ph¶i cè g¾ng l¾m ®Ó duy tr× mét cuéc sèng t×nh dôc tÇm tÇm.

Ban ®Çu t«i chØ nghÜ r»ng ®©y chØ lµ vÊn ®Ò thêi gian, nh ng

thËt ra nã kh«ng c¶i thiÖn. T«i kh«ng thÓ hiÓu ®©u lµ nguyªn

nh©n tiÒm Èn vµ lµm thÕ nµo ®Ó nãi ra chuyÖn nµy. [18;3,4]

PhÇn lín phô n÷ vÉn muèn ® îc duy tr× quan hÖ t×nh dôc ë ®é tuæi m·n kinh. Vµ t×nh dôc vèn lµ mét ph¹m trï kh«ng dÔ chia sÎ, v× vËy nhu cÇu ® îc t vÊn ch¨m sãc cña phô n÷ vÒ vÊn ®Ò nµy nãi riªng vµ nh÷ng khã kh¨n nãi chung cña tuæi m·n kinh lµ rÊt lín. BiÓu ®å d íi ®©y cho thÊy ®a sè phô n÷ cÇn cÇn ® îc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n khi b íc vµo ®é tuæi m·n kinh.

36

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Phô n÷ rÊt cÇn ch¨m sãc tõ phÝa céng ®ång x· héi. Khi ® îc hái vÒ nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i phô n÷ tuæi m·n kinh tá ra rÊt bèi rèi hä rÊt cÇn céng ®ång quan t©m ®Õn løa tuæi cña hä, hä thÝch tham gia c¸c buæi nãi chuyÖn ®Ó trao ®æi th«ng tin vµ ®Æc biÖt hä rÊt cÇn sù quan t©m cña b¸c sÜ chuyªn khoa vÒ søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh (86,7%), hä cÇn cã trung t©m t vÊn vÒ søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh (84,2%) v× theo hä nh vËy sÏ cã n¬i ®Õn ®Ó ® îc gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c cña hä (55,0%), hä cã thÓ tham gia c¸c buæi nãi chuyÖn cña t vÊn viªn theo ®Þnh kú (58,9%)

B¶ng t ¬ng quan gi÷a nhu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n vµ sù hiÓu biÕt vÒ søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh d íi ®©y cho biÕt: PhÇn lín phô n÷ ë ®Þa bµn nghiªn cøu cã biÕt vª ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh vµ hä hÇu hÕt ®Òu cã nhu cÇu ® îc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh. Vµ cã 26 ng êi chiÕm 77% trong tæng sè nh÷ng ng êi kh«ng biÕt vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n nh ng vÉn cã nhu cÇu rÊt cÇn vµ cÇn ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh. §iÒu nµy cho thÊy nhu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n ë tuæi m·n kinh lµ rÊt lín.

37

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

B¶ng 2: Tương quan giữa nhu cầu chăm sóc sức khoẻ sinh sản và sự hiểu biết về chăm sóc sức khoẻ sinh sản

Có Không Không biết Mức độ

Rất cần

95 56.9% 10 38.5% 5 55.6%

66 10 4 Cần

39.5% 38.5% 44.4%

Không cần

4 2.4% 5 19.2% 0 0.0%

Không biết

2 1.2% 1 3.8% 0 0.0%

167 26 9 Tổng số

100.0% 100.0% 100.0%

Kết quả nghiên cứu cho thấy ®a sè phụ nữ có nhu cầu về chăm sóc SKSS,

vµ nhu cÇu cña hä chñ yÕu tËp trung vµo h×nh thøc ® îc trao ®æi th«ng tin chuyªn s©u vµo løa tuæi cña hä, hä mong muèn cã b¸c sÜ chuyªn khoa vÒ lÜnh vùc nµy, hä mong muèn ® îc gi¶i ®¸p nh÷ng khã kh¨n vÒ mäi mÆt cña tuæi m·n kinh. Còng ®Ó lµm râ h¬n nhu cÇu ® îc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ tuæi m·n kinh chóng t«i sö dông thªm t ¬ng quan nghÒ nghiÖp ®Ó lµm râ h¬n nhu cÇu nµy cña phô n÷ t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu.

38

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

NghÒ nghiÖp

Nhu cÇu cã trung t©m t vÊn vÒ CSKSS m·n kinh

Kh«ng

Kh«ng biÕt

B¶ng 3: T ¬ng quan gi÷a nghÒ nghiÖp vµ nhu cÇu cã trung t©m t vÊn vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n m·n kinh

Cã

N«ng d©n

C¸n bé c«ng chøc

63 75.9% 17 20.5% 3 3.6%

C¸n bé ®oµn thÓ

15 88.2% 0 0.0% 2 11.8%

H u trÝ

7 100.0% 0 0.0% 0 0.0%

Bu«n b¸n

66 89.2% 7 9.5% 1 1.4%

Kh¸c

15 88.2% 2 11.8% 0 0.0%

Tổng số

4 100.0% 0 0.0% 0 0.0%

170 84.2% 26 12.9% 6 3.0%

B¶ng t ¬ng quan trªn cho thÊy nhu cÇu cÇn cã Trung t©m t vÊn ch¨m sãc

søc khoÎ sinh s¶n phụ nữ tuổi m·n kinh lµ cần thiết. Tõ n«ng d©n ®Õn c¸n bé

®oµn thÓ, c¸n bé h u trÝ nh÷ng ng êi lµm nghÒ bu«n b¸n tÊt c¶ ®Òu mong muèn cã mét n¬i cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao ®Ó hä cã thÓ ®Õn ®Ó kiÓm tra søc khoÎ bÊt cø lóc nµo hoÆc theo ®Þnh k×. Trong sè ®ã chiÕm tØ lÖ cao nhÊt lµ nh÷ng ng êi lµm c«ng t¸c c¸n bé ®oµn thÓ, tæng sè nh÷ng ng êi cã nhu cÇu cã trung

t©m ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n chiÕm tỷ lệ 100%, tiÕp ®ã ®Õn nh÷ng ng êi

®ang h ëng chÕ ®é h u trÝ chiÕm tỷ lệ 89,2%, sau ®ã ®Õn nh÷ng ng êi lµm nghÒ

bu«n b¸n vµ c«ng chøc chiÕm tỷ lệ 88,2%. Cuèi cïng míi ®Õn n«ng d©n chiÕm

tØ lÖ 75,9%.

39

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Nh ng thực tế ý kiÕn cña Chủ nhiệm Uỷ ban Dân số, gia đình và trẻ em

QuËn Tây Hồ cho biÕt:

Trên địa bàn quận Tây Hồ chỉ có một trung tâm tư vấn sức khoẻ sinh sản

tại Uỷ ban Dân số, gia đình và trẻ em quận, vì vậy không thể đáp ứng được mà

Trung tâm này chỉ tư vấn không khám và chẩn đoán bệnh. Còn tại Trung tâm y

tế quận và phóng khám đa khoa các trạm y tế phường đều cã bàn tư vấn về

SKSS, nhưng không có bác sĩ và nữ hộ sinh nào có thể tư vấn và các xét

nghiệm chẩn ®o¸n dành cho Phụ nữ tuổi mãn kinh.

Như vậy, theo chúng tôi nhu cầu ® îc t vÊn vµ ch¨m sãc cña phô n÷ tuæi

m·n kinh hiÖn nay lµ rÊt lín nhưng ®Ó đáp ứng nhu cầu đó là không thể thực

hiện được vì nơi tư vấn, chẩn đoán với các trang thiết bị không đồng bộ, đội

ngũ cán bộ không có chuyên sâu. ChÝnh v× vËy ®©y lµ mét khã kh¨n kh¸ch quan

mµ c¶ nh©n d©n vµ chÝnh quyÒn kh«ng thÓ kh¾c phôc trong mét sím mét chiÒu.

VËy ngoµi viÖc ® îc th¨m kh¸m th× phô n÷ tuæi m·n kinh cßn mong

muèn ® îc tham gia vµo nh÷ng ho¹t ®éng g× ®Ó thùc hiÖn tèt viÖc ch¨m sãc

søc khoÎ sinh s¶n cho chÝnh m×nh. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy

nh sau:

40

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

BiÓu ®å cho thÊy râ nhu cÇu ® îc tham gia c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ ë løa tuæi

m·n kinh, cã 86.6% sè ng êi thÝch h×nh thøc tham gia c©u l¹c bé thÓ dôc thÓ thao, tiÕp ®ã lµ ®Õn h×nh thøc tham gia c¸c buæi nãi chuyÖn cña nh÷ng chuyªn gia vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n chiÕm tØ lÖ 75,2%, tiÕp ®ã lµ ®Õn h×nh thøc tham gia c©u l¹c bé th¬, v¨n nghÖ, vµ chiÕm tØ lÖ Ýt h¬n lµ h×nh thøc ®i du lÞch d·

ngo¹i chiÕm 43,6%. Câu lạc bộ thể dục thể thao được phụ nữ mãn kinh hưởng

ứng điều này còng thật dễ hiểu, trước đây với quan niệm luyện tập thể dục thể

thao chỉ dành cho những người trẻ tuổi, nhưng khi bước vào tuổi mãn kinh họ

gặp nhiều khó khăn về sức khoẻ, vì vậy khi tham gia thể dục thể thao phần nào

giảm bớt các triệu chứng đồng thời nâng cao thể trạng trong một thời gian ngắn,

41

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

điều này thu hút phụ nữ tham gia một cách tự nguyện và họ sẵn sàng đầu tư

kinh phí nếu có sự hướng dẫn của cơ quan chuyên môn.

Khi bước vào tuổi mãn kinh, mỗi sáng ngủ dậy tôi gặp rất nhiều khó khăn

các ngón tay của tôi mở ra, nắm vào không theo ý muốn của bản thân, nhưng từ

khi tôi tập môn bóng ly tâm bàn tay tôi mềm và rất khéo léo. Hiện tôi tập luyện

thường xuyên một số triệu chứng về đau mỏi khớp gối, tê bàn chân đã giảm

nhiều. Nếu phụ nữ chúng tôi được trang bị kiến thức về chăm sóc SKSS trước

khi bước vào tuổi mãn kinh thì tốt quá. (N÷, 62 tuæi, h u trÝ, THCS)

Tuy m·n kinh cã nguyªn nh©n s©u xa lµ nh÷ng thay ®æi néi tiÕt vµ cã ¶nh h ëng ®Õn søc khoÎ thÓ lùc nh ng nã còng g©y ra nh÷ng ¶nh h ëng kh«ng nhá ®Õn søc khoÎ t©m lý. KÕt qu¶ nghiªn cøu võa qua cña chóng t«i cho thÊy

Nhu cÇu vÒ t©m lý x· héi cña phô n÷ tuæi m·n kinh

42

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Biểu đồ trên cho thấy 91,1% sè ng êi ® îc hái cần sự quan tâm của cộng

đồng. §Ó hiÓu râ h¬n nh÷ng g× hä cho lµ cÇn sù quan t©m cña céng ®ång, h·y

nghe ý kiÕn cña mét phô n÷ tuæi m·n kinh.

“Theo tôi, phụ nữ thùc sự khó khăn khi chúng tôi bước vào tuổi mãn kinh,

chóng t«i muèn nhiÒu ng êi biÕt ®Õn nh÷ng khã kh¨n cña tuæi nµy nh chång

t«i, con t«i, ch¸u t«i vµ b¶n th©n chúng tôi muèn được nghe tuyên truyền, tư

vấn, trao đổi, giao lưu, chăm sóc đặc biệt là chúng tôi được khám phụ khoa

miễn phí”.(n÷, 53 tuæi, PTTH, c«ng nh©n nghØ h u)

Kh¶o s¸t t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu cho thÊy cã 88,6% phô n÷ cÇn cã sù quan t©m tõ gia ®×nh vµ ng êi th©n khi b íc vµo tuæi m·n kinh. Cã nhiÒu lý do mµ ng êi phô n÷ ë ®é tuæi m·n kinh muèn gia ®×nh quan t©m:

Lý do kh¸c

Phương án trả lời

C¶m thÊy lÎ loi c« qu¹nh

Muèn chia sÎ tõ chång con

Cã

B¶ng 4: Nh÷ng lý do mµ ng êi phô n÷ ë ®é tuæi m·n kinh muèn gia ®×nh quan t©m

Không

17 8.4% 173 85.6% 0 0.0%

Kh«ng phï hîp

162 80.2% 6 3.0% 179 88.6%

Tổng số

23 11.4% 23 11.4% 23 11.4%

202 100.0% 202 100.0% 202 100.0%

PhÇn lín mäi ng êi kh«ng c¶m thÊy lÎ loi c« qu¹nh ë tuæi nµy mµ chØ muèn cã sù chia sÎ tõ chång con. Trong tæng sè 202 ng êi ® îc hái th× cã ®Õn 173 ng êi chiÕm tØ lÖ 85,6% lµ muèn chia sÎ tõ chång con, chØ cã 17 ng êi chiÕm tØ lÖ 8,4% lµ c¶m thÊy lÎ loi c« qu¹nh. V× vËy viÖc chia sÎ tõ gia ®×nh lµ v« cïng quan träng. Ph¶i ch¨ng hiÖn nay gia ®×nh vµ cô thÓ lµ chång vµ con cña nh÷ng phô n÷ tuæi m·n kinh ch a cã ®Çy ®ñ kiÕn thøc vÒ vÊn ®Ò nµy nªn ng êi

43

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

phô n÷ vÉn ch a ® îc chia sÎ vµ th«ng c¶m ®óng møc. §Ó lµm râ h¬n vÒ nhu cÇu nµy chóng t«i dïng t ¬ng quan häc vÊn ®Ó ®¸nh gi¸ cô thÓ h¬n. B¶ng t ¬ng quan d íi ®©y cho thÊy, cµng cã häc vÊn cao th× nhu cÇu ® îc chia sÎ nh÷ng khã kh¨n tõ chång con cµng lín, tiÓu häc cã tØ lÖ 80,0%, THCS cã tØ lÖ 84,4%, PTTH lµ 87,5%, cao ®¼ng ®¹i häc chiÕm 94,4%.

B¶ng 5: T ¬ng quan gi÷a häc vÊn vµ sù chia sÎ cña chång con

CÇn sù chia sÎ tõ chång con

Học vấn

Cã

Kh«ng

Kh«ng phï hîp

Tiểu học

12 80.0% 1 6.7% 2 13.3%

PTCS

123 84.4% 5 3.4% 17 11.7%

PTTH

21 87.5% 0 0.0% 3 12.5%

CĐ, ĐH

17 94.4% 0 0.0% 1 5.6%

Tổng số

173 85.6% 6 3.0% 23 11.4%

Bản chất của ng êi phụ nữ Việt Nam g¾n với văn hoá truyền thống Á

Đông th êng chịu đựng và hy sinh cho chồng, con trong những năm tháng tuổi

trẻ, nªn khi bước vào độ tuổi này họ rất cần sự chia sẻ của chồng con. Tr íc

®©y quan niÖm m·n kinh lµ bÖnh cña phô n÷, hä th êng ©m thÇm chÞu ®ùng kh«ng chia sÎ, tÝnh t×nh thay ®æi trÇm c¶m lo ©u, c¸u kØnh, bèc ho¶, rong kinh, sî sÖt quan hÖ t×nh dôc... nhiÒu lóc víi t×nh tr¹ng chØ lµ chÕ ®é sinh ho¹t hoÆc thay ®æi mét chót vÒ sinh lý, nh ng mét sè phô n÷ qu¸ lo l¾ng cho t×nh tr¹ng søc khoÎ cña m×nh, mét sè thê ¬ ®Ó x¶y ra c¸c hËu qu¶ ®¸ng tiÕc. HoÆc nÕu kh«ng cã kiÕn thøc, kh«ng ®ñ th«ng tin hoÆc bÞ ®Ì nÆng bëi nh÷ng quan niÖm phong kiÕn l¹c hËu.. phô n÷ th êng cã t©m tr¹ng ch¸n n¶n, mÆc c¶m, lo ©u, thiÕu tù

44

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

tin.. ¶nh h ëng xÊu ®Õn søc khoÎ, ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh, ®Õn hiÖu qu¶ c«ng t¸c vµ dÔ dµng bÞ suy sôp c¶ vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn. V× vËy viÖc chia sÎ còng nh trang bÞ kiÕn thøc cho nh÷ng ng êi chång, ng êi con lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Nhu cÇu cña phô n÷ tuæi m·n kinh muèn chång cã kiÕn thøc vÒ thêi k× m·n kinh lµ rÊt lín chiÕm ®Õn 80.7% .

“Dạo này tôi rất khó ngủ khoảng 8h tối là buồn ngủ, đến

11,12h không ngủ được, thường thì 2,3h sáng thì thức trắng,

không ngủ được thì lại hay buồn tiểu vì vậy ảnh hưởng đến

giấc ngủ của ông ấy, sau khi được tư vấn tôi đã điều chỉnh

giấc ngủ giờ đây ông chồng tôi đã hiểu ra, giờ vợ chồng tôi

rất “tâm đầu ý hợp” mọi chuyện tôi nghĩ tất cả phụ nữ tuổi

mãn kinh nên tìm hiểu và cùng chia sẻ với chồng. Tôi nghĩ

người đàn ông của chúng ta sẽ hiểu và cùng chúng ta giải

quyết. Vì vậy theo cá nhân tôi việc trang bị kiến thức cho

chồng và gia đình là thực sự cần thiết.”(N÷, 50 tuæi, c¸n bé,

PTTH)

“ Kho¶ng 6 th¸ng trë l¹i, t«i kh«ng biÕt vî t«i bÞ lµm sao,

m¾c bÖnh g×, gia ®×nh nhµ t«i ®øng tr íc nguy c¬ tan vì, t«i

b¾t ®Çu uèng r îu... vµ t©m sù víi mÊy «ng b¹n vµ ® îc biÕt

vî t«i ®ang cã dÊu hiÖu cña tuæi m·n kinh, t«i ®· ® îc t vÊn

qua mét sè b¸c sÜ t«i quen biÕt. Khi t«i ®Æt vÊn ®Ò chia sÎ víi

vî, bµ ®· næi nãng vµ khãc lãc lµ t«i kh«ng quan t©m ®Õn bµ

Êy víi c¸c khã kh¨n mµ bµ Êy gÆp ph¶i... lµ chª bµ Êy giµ,

muèn cã bå. T«i kh«ng thÓ chÞu næi, sao phô n÷ ®Çu ãc cña hä

t ëng t îng giái thÕ, sau ®ã t«i cã nhê c¸c b¸c sÜ lÊy thuèc

cho vî t«i uèng cña Mü. HiÖn mçi th¸ng 1,5 triÖu ®ång/vØ, thËt

tuyÖt sau kho¶ng 1 th¸ng gia ®×nh nhµ t«i l¹i trë vÒ tr¹ng th¸i

b×nh th êng, c¶ nhµ cïng vui vÎ. Nh ng nãi nhá chÞ nhÐ, t«i

chØ nãi vî t«i lµ chØ cã 100 ngµn th«i. NÕu biÕt, bµ Êy tiÕc tiÒn

th× chÕt.” (Nam, 60 tuæi, c¸n bé h u trÝ, ®¹i häc).

Ng êi phô n÷ nµy thËt sù may m¾n, chÞ cã mét «ng chång tuyÖt víi ng êi chång ®· chñ ®éng lo l¾ng t×m hiÓu vµ chia sÎ víi vî m×nh, cïng vî v ît qua nh÷ng

45

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

khã kh¨n khi vî b íc vµo tuæi m·n kinh. Chóng t«i nghÜ víi thêi ®¹i th«ng tin nh hiÖn nay, viÖc t×m hiÓu kiÕn thøc vÒ bÊt cø lÜnh vùc nµo còng kh«ng qu¸ khã kh¨n, nh ng quan träng phô n÷ ph¶i biÕt chia sÎ víi gia ®×nh ®Æc biÖt lµ ng êi chång cña m×nh, vµ con c¸i khi hä ®· tr ëng thµnh, phô n÷ tõ bá ý nghÜ, m×nh lµ ng êi thõa vµ t t ëng kh«ng muèn phiÒn con c¸i.

“ Thêi gian gÇn ®©y mÑ t«i tÝnh t×nh thÊt th êng, kÌm theo

lµ ®au mái kh¾p ng êi, lo l¾ng... T«i ® a bµ ®i kh¸m vµ ph¸t hiÖn

hiÖn t îng ®au mái ng êi vµ hay bÞ chuét rót, x« r¨ng, ch¶y m¸u

ch©n r¨ng... cña bµ, ®Êy lµ hËu qu¶ cña m·n kinh do lo·ng

x ¬ng, v× vËy sau khi lµm c¸c xÐt nghiÖm vµ uèng thuèc. HiÖn t¹i

mÑ t«i ®· gi¶m rÊt nhiÒu viÖc ®au mái... vµ bµ tham gia c©u l¹c

bé d ìng sinh cña c¸c bµ, theo t«i c¸c bµ, mÑ ®· cèng hiÕn tuæi

trÎ cho gia ®×nh, xin ®õng nghÜ lµm phiÒn cho con c¸i, h·y chñ

®éng cho con biÕt víi thêi ®¹i nµy viÖc c¶i thiÖn søc khoÎ cho

ng êi cao tuæi lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn x· héi.” (N÷, con g¸i, 28

tuæi, ĐH)

PhÇn lín phô n÷ b íc vµo tuæi m·n kinh ®Òu cã nhu cÇu ë chung víi con chiÕm tØ lÖ 89,6%. Phô n÷ ë ®é tuæi m·n kinh th êng lµ khi ®· cã con lín, thËm chÝ cã ng êi ®· cã con d©u vµ ch¸u.

Quan ®iÓm sèng chung víi con c¸i. Tr íc hÕt t«i thÊy hai

vî chång ®Òu muèn sèng chung víi mét gia ®×nh lín. HiÖn nay

cô thÓ nh gia ®×nh nhµ t«i lµ sèng chung vµ m×nh sî chóng nã ra ë riªng nªn m×nh còng ph¶i lùa lµm sao ®Ó cho phï hîp nhÊt

lµ con rÓ t¹o ®iÒu kiÖn nh lµ con trai ®Ó nã tho¶i m¸i, v× thêi

buæi hiÖn nay tiÒn l ¬ng chóng nã nhiÒu. Qua cuéc sèng trong

c¬ quan vµ ë hµng xãm l¸ng giÒng th× t«i thÊy thÕ nµy. §a sè ai

còng thÝch ë chung nh ng cßn phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn hoµn

c¶nh gia ®×nh chung. VÝ dô nh nhµ réng vµ nhiÒu phßng th×

cuéc sèng ch¾c ch¾n ai còng muèn ë chung. Ch¼ng ai muèn

b÷a c¬m chØ cã hai «ng bµ, mµ muèn b÷a c¬m nã ph¶i ®«ng ®ñ

sinh ho¹t vui. Nh ng nÕu ®iÒu kiÖn kh«ng cã mÆt b»ng mµ

46

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

phßng th× t Ýt th× c¸i ®Êy th× nã sÏ ph¸t sinh ra quan ®iÓm kia.

(N÷, 54 tuæi, c¸n bé, cao ®¼ng)

Chóng t«i vÉn nÆng nÒ lµng xãm l¾m v× vËy viÖc ë chung

víi con c¸i lµ tèt nhÊt, tr«ng nhµ cöa ch¨m sãc bän trÎ, nh ng

nhiÒu lóc l¾m còng thÊy mÖt mái, chuyÖn ngµy x a con d©u sî mÑ chång, cßn b©y giê m×nh ph¶i lùa chóng, kh«ng cã nã

kh«ng cho m×nh ch¬i víi ch¸u. B©y giê søc khoÎ cµng ngµy cµng

yÕu, nhiÒu bÖnh tËt ë bªn c¹nh con c¸i nh÷ng lóc tr¸i n¾ng, trë

trêi chóng cßn tiÖn ch¨m sãc.(N÷, 59 tuæi, lµm v ên, THCS)

Nh vËy nhu cÇu vÒ mÆt t©m lý ® îc ë víi con víi ch¸u lµ mét nhu cÇu phæ biÕn cña phô n÷ tuæi m·n kinh. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ th× cho thÊy xung ®ét thÕ hÖ trong gia ®×nh nhiÒu thÕ hÖ còng rÊt phæ biÕn. Vµ nguyªn nh©n nhiÒu khi chÝnh lµ do nh÷ng “ bµ cô khã tÝnh” kh«ng phï hîp víi nhu cÇu vµ c¸ch sèng cña líp trÎ. Tuy nhiªn khi hiÓu ® îc phÇn lín phô n÷ ë tuæi m·n kinh ®Òu gÆp ph¶i nh÷ng triÖu chøng khã chÞu nh bèc ho¶, mÖt mái, ®æ mæ h«i. Nh÷ng triÖu chøng nµy th êng g©y nh÷ng khã chÞu v× vËy khi bÞ nh÷ng c¬n bõng nãng bÊt chît c¬ thÓ ng êi phô n÷ c¶m thÊy cã nh÷ng buån bùc v« cí. T©m sù cña phô n÷ d íi ®©y gióp chóng ta thÊy râ h¬n c¶m gi¸c nµy.

Mäi chuyÖn vÉn b×nh th êng chØ cã kh¸c lµ tÝnh khÝ h¬i bÊt

th êng nh ng nã kh«ng lÉn víi bèc ho¶ ®©u. VÝ dô cã nh÷ng

ng êi hä b¶o lµ tù nhiªn hä bõng bõng lªn. T«i ®i kh¸m b¸c sÜ

ng êi nhµ th× ng êi ta còng hái cã gÆp ph¶i c¸c dÊu hiÖu bèc ho¶

kh«ng?Qu¶ thËt lµ t«i kh«ng biÕt cho tíi khi t«i ®i tham gia c©u

l¹c bé. T«i hái bèc ho¶ lµ thÕ nµo h¶ anh? ThÕ lµ b¸c sÜ nãi víi

t«i lµ em may m¾n ®Êy. T«i chØ nhËn thÊy lµ tÝnh m×nh cã c¸u bÈn

h¬n th«i, vÝ dô nh vÒ ®Õn nhµ mµ thÊy nhµ bÈn th× m×nh còng cã

thÓ muèn c¸u ngay. NhiÒu khi ph¶i nãi víi chång vµ con ®Ó th«ng

c¶m cho t«i ®Êy (N÷, 56 tuæi, h u trÝ, cao ®¼ng)

Buæi ®ªm thøc giÊc ng êi cø nãng hõng hùc, nhiÒu h«m

c¶m l¹nh v× t¾m ®ªm nh ng kh«ng chÞu ® îc, sau ®Êy th× to¸t må

h«i, mÖt vµ khã chÞu l¾m.(N÷, 46 tuæi, n«ng nghiÖp, TiÓu häc)

47

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Tr íc lóc m·n h¼n th× kinh thÊt th êng, lóc sím lóc muén, lóc

dµi lóc ng¾n, lóc nhiÒu lóc Ýt. Ngoµi ra ®«i lóc cã c¬n c¸u bÊt

th×nh l×nh,v« lý, v« cø, t«i ph¶i mÊt ®Õn hai n¨m trôc trÆc vÒ kinh

nguyÖt, sau ®ã sang ®Õn n¨m thø ba th× mÊy th¸ng míi cã mét lÇn

dÊu hiÖu cña b¨ng kinh ba ngµy sau ®ã chÊm døt, tr íc khi cã

trËn ®Êy lµ sau 4 th¸ng kh«ng cã. (N÷, 56 tuæi, h u trÝ, Cao ®¼ng)

Nhu cÇu ® îc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ tuæi m·n kinh t¹i ph êng Xu©n La lµ rÊt lín vÒ c¶ thÓ chÊt vµ t©m lý. ThÓ chÊt bao gåm nh÷ng

nhu cÇu vÒ sự hoà hợp về t×nh dôc với người chồng, c¸c bÖnh liên quan ® êng

sinh s¶n, được khám chữa bệnh thường xuyên, được trao đổi với bác sĩ chuyên

khoa. Nh ng viÖc kh¸m ch÷a bÖnh t¹i ®©y ch a ®¸p øng nhu cÇu cña hä do ®iÒu

kiÖn cña c¬ së y tÕ, cña viÖc thiÕu c¸c b¸c sü chuyªn khoa. Nhu cầu về mặt t©m

lý bao gåm sù quan t©m hiÓu biÕt cña gia ®×nh, céng ®ång vÒ nh÷ng khã kh¨n

hä gÆp ph¶i trong thêi kú nµy. Vµ mong muốn của họ là muốn người chồng

cũng như con cái có kiến thức về SKSS tuổi mãn kinh và việc ë chung víi con

ch¸u cũng rất quan trọng đối với trong viÖc hç trî hä tr¶i qua nh÷ng khã kh¨n ë

løa tuæi nµy.

2.1.3. Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh ph êng Xu©n La - QuËn T©y Hå- Thµnh phè Hµ Néi.

2.1.3.1. Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ tuæi m·n kinh th«ng qua ho¹t ®éng phßng chèng c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn vµ viªm nhiÔm qua ® êng sinh dôc

§ êng niÖu dôc cã liªn quan chÆt chÏ víi nguån gèc ph«i thai vµ gi¶i phÉu häc nªn nã còng chÞu ¶nh h ëng râ rÖt vÒ ¶nh h ëng cïng víi teo bé phËn sinh dôc. §Õn tuæi m·n kinh ©m hé vµ ©m ®¹o teo dÇn ®i nhanh hay chËm tïy thuéc vµo sù thiÕu hôt néi tiÕt tè cña buång trøng vµ quan hÖ t×nh dôc gi÷a vî chång. ¢m ®¹o kh« dÔ bÞ kÝch øng, ngøa, viªm nhiÔm, ra m¸u sau giao hîp, ®Æc biÖt bÞ ®au khi cã quan hÖ t×nh dôc. Néi m¹c ©m ®¹o nhît nh¹t kh«ng hång nh tr íc, kÐm mÒm m¹i vµ thu hÑp kÝch th íc, sù teo ®ã cã thÓ x¶y ra sau mét n¨m ®Çu m·n kinh nh ng còng cã thÓ 10 n¨m sau vµ nã biÓu hiÖn tr íc tiªn b»ng

48

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

kh« ©m ®¹o n¬i 1/3 ngoµi thµnh chÝt ngoµi ©m ®¹o vµ hiÖn t îng teo cµng nhanh

nÕu ng êi phô n÷ kh«ng sinh đẻ bao giê hoÆc rÊt Ýt giao hîp. Chøng ®au r¸t lóc

giao hîp lµm cho ng êi phô n÷ cã t©m lý sî, tr¸nh giao hîp. ViÖc b«i tr¬n ® êng ©m ®¹o lóc quan hÖ t×nh dôc lµ cÇn thiÕt, ®«i khi viÖc giao hîp kh«ng thÓ thùc hiÖn ® îc.

ChØ sè cao phô n÷ tuæi m·n kinh CSSKSS th«ng qua ho¹t ®éng phßng chèng c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn vµ viªm nhiÔm qua ® êng t×nh dôc nh :röa r¸y h»ng ngµy sau khi ®i vÖ sinh (tiÓu tiÖn, ®¹i tiÖn), sau khi quan hÖ t×nh dôc... cho thÊy ®©y lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých khi hiÓu d íi quan ®iÓm x· héi häc cña Max Weber. ChÝnh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña hÖ thèng truyÒn th«ng trªn c¸c ph ¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng h»ng ngµy h»ng giê ®· t¸c ®éng chi phèi ®Õn nhËn thøc trong viÖc ch¨m sãc søc khoÎ cho chÝnh m×nh. §èi víi nh÷ng ng êi cã møc sèng cao, con c¸i tr ëng thµnh kh«ng ph¶i lo g× ®Õn viÖc ®¸p øng sinh tån th× c«ng viÖc duy nhÊt mµ nh÷ng ng êi trung niªn nµy thùc hiÖn lµ b»ng mua thuèc s¸t trïng vÒ röa th êng xuyªn vµ h»ng n¨m cã ®i kh¸m søc khoÎ phô khoa. §iÒu nµy ©u còng lµ dÔ hiÓu nÕu nh×n nhËn d íi gãc ®é t©m lý. V× ng êi trung niªn lµ nh÷ng ng êi b¾t dÇu b íc vµo ®é tuæi suy gi¶m kh¶ n¨ng miÔn dÞch, b¶n th©n l¹i kh«ng muèn nhê v¶ ai khi c¶m thÊy m×nh cã thÓ tù lµm ® îc v× thÕ viÖc tù ch¨m sãc cho chÝnh m×nh ®Ó phßng tr¸nh bÖnh tËt cã thÓ x¶y ra lµ ®iÒu tÊt yÕu. NhÊt lµ trong x· héi ngµy nay theo chiÒu h íng biÕn ®æi x· héi, tÝnh g¾n kÕt cña gia ®×nh ngµy cµng láng lÎo th× sù tù ch¨m sãc cña nh÷ng ng êi phô n÷ m·n kinh ® îc ®¸nh gi¸ nh lµ thang bËc ®Ó ®o tÝnh ®éc lËp ë hä

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi “ Nghiên cứu thực trạng sức khoẻ sinh sản

của phụ nữ Việt Nam mãn kinh và đề xuất các giải pháp can thiệp nhằm nâng

cao chất lượng sống của phụ nữ lứa tuổi này” cho thÊy tû lÖ nhiÔm khuÈn cña

phô n÷ m·n kinh thÊp h¬n h¼n so víi phô n÷ ®é tuæi sinh s¶n (9,1% so víi 23,3%). KÕt qu¶ nµy rÊt gièng nhau ë tÊt c¶ c¸c vïng nghiªn cøu. Nh vËy sù nhiÔm khuÈn ® êng sinh dôc kh«ng chØ liªn quan ®Õn ®Õn ®é PH dÞch ©m ®¹o mµ cã lÏ cßn chÞu ¶nh h ëng cña vÖ sinh kinh nguyÖt, vÖ sinh giao hîp vµ viÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p tr¸nh thai. Phô n÷ m·n kinh tuy ®é PH dÞch ©m ®¹o t¨ng do gi¶m estrogen nh ng hä l¹i kh«ng cã kinh nguyÖt, kh«ng sö dông biÖn ph¸p tr¸nh thai vµ tÇn suÊt sinh ho¹t t×nh dôc còng gi¶m. Cã lÏ nh÷ng yÕu tè nµy ®· lµm gi¶m nhiÔm khuÈn ë phô n÷ m·n kinh.

49

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i t¹i ph êng Xu©n La cho biÕt cã 64,4% trong tæng sè ng êi ® îc hái cho r»ng phô n÷ tuæi m·n kinh dÔ bÞ viªm nhiÔm ® êng sinh dôc vµ tiÕt niÖu, trong ®ã cã 16,3% cho r»ng ®ã lµ do m×nh giµ Ýt chó ý vÖ sinh, 11,9% cho r»ng v× ng êi giµ yÕu nªn dÔ m¾c bÖnh vµ 48,5% cho r»ng ®ã lµ do thiÕu néi tiÕt cña buång trøng.

Qua c¸c pháng vÊn s©u chóng t«i nhËn thÊy phô n÷ m·n kinh t¹i ®©y rÊt

chó ý quan t©m ch¨m sãc phÇn phô khoa sau khi tham dù c¸c buæi tËp huÊn.

“ T«i ® îc tham dù mét buæi nãi chuyÖn vÒ chuyªn ®Ò

m·n kinh, trong buæi ®Êy chuyªn gia nãi nhiÒu l¾m nh ng

t«i nhí nhÊt phÇn chuyªn gia h íng dÉn röa vÖ sinh h»ng

ng»y, c« ý nãi lµ khi röa th× ph¶i röa theo chiÒu xuèng d íi

chø kh«ng röa theo chiÒu lªn trªn ®Ó tr¸nh nhiÔm khuÈn

ng îc dßng” (N÷, 58 tuæi, lµm v ên, PTCS)

Nãi thËt tr íc ®©y t«i vÉn hay dËy mÊy ®øa con lµ khi

röa vÖ sinh xong lÊy phÇn s¹ch cña c¸i quÇn lãt ®· mÆc

lau “ chç ®Êy” . §i nghe t vÊn míi biÕt thÕ lµ kh«ng ® îc,

mÊt vÖ sinh, dÔ bÞ viªm nhiÔm, thÕ mµ mÊy chôc n¨m trêi

m×nh cø nghÜ thÕ lµ æn. (N÷,60 tuæi, ë nhµ,PTTH)

Khi phụ nữ bước vào tuổi mãn kinh do nội tiết giảm, điều này ảnh hưởng

nghiêm trọng sức khoẻ nói chung và SKSS nói riêng. Do cấu tạo của bộ phận

sinh dục nữ khác biệt đường tiết niệu nhưng khi mãn kinh đường sinh dục bị teo

đồng thời cũng teo luôn hệ thống tiết niệu dẫn đến phụ nữ ở quanh tuổi mãn

kinh có hiện tượng hay viêm nhiễm đường tiết niệu và sinh dục. Nhiều phụ nữ

chỉ hắt hơi, ho, hoặc cười cũng dẫn đến són tiểu đây chính là nguyên nhân gây

viêm nhiễm đường sinh dục. Có thể xem hiểu biết của phụ nữ tuổi mãn kinh về

viêm nhiễm đường sinh dục (xem bảng 8).

50

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

B¶ng 6: HiÓu biết vÒ viÖc ch¨m sãc của phụ nữ mãn kinh về vấn đề viêm nhiễm đường sinh dục

Phương án trả lời

Vì ít chú ý vệ sinh

Già yếu dễ mắc bệnh

thiếu nội buồng

Do tiết trứng

Có

33 24 98

16.3% 11.9% 48.5%

Không

97 106 32

52.5% 48.0% 15.8%

Không biết

72 72

72 35.6% 35.6% 35.6%

Kết quả nghiên cứu cho thấy phụ nữ tuổi mãn kinh có kiến thức về

nguyªn nh©n các bệnh viêm nhiễm đường sinh dục khi có tuổi lý do là do thiếu

nội tiết buồng trứng chiếm 48,5%, tuy nhiên số phụ nữ chọn phương án không

và không biết chiếm tỷ lệ 51,5% lại cho rằng không đúng hoặc họ không rõ

phương án trả lời. Theo Y häc th× viªm nhiÔm ® êng sinh dôc trong thêi kú

nµy kh«ng chØ xuÊt ph¸t tõ viÖc Ýt chó ý vÖ sinh mµ chÝnh lµ tõ néi tiÕt cña ng êi phô n÷.

Theo báo cáo sơ kết mô hình điểm cung ứng chăm sóc SKSS cho phụ nữ

tuổi mãn kinh cho thấy. Mô hình tổ chức khám sức khỏe sinh sản cho phụ nữ

tuổi mãn kinh do kinh phí hạn hẹp có khám cho 200 phụ nữ trong độ tuổi từ

45-60 tuổi. Trong đó tỷ lệ mắc bệnh phụ nữ viêm nhiễm đường sinh dục chiếm

tỷ lệ 15,7%, với số lượng phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh là 1657 người, như

vậy chỉ có đến khoảng 20% số phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh được CSSKSS.

Phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh tỷ lệ mắc bệnh là 15,7 %, trong khi đó tỷ

lệ phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ mắc các bệnh phụ khoa trên địa bàn từ 25%

đến 30%, điều này cho thấy phụ nữ mãn kinh có tỷ lệ mắc bệnh thấp hơn, điều

này hoàn toàn phù hợp với các nghiên cứu trước đây. Đây là các viêm nhiễm

phụ khoa thông thường, còn về các khối u, các nghi ngờ về ác tính, các viêm

nhiễm đường tiết niệu thì phụ nữ mãn kinh mắc tỷ lệ cao hơn phụ nữ trong độ

tuổi sinh đẻ.

51

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Trong quá trình điều tra chúng tôi tiến hành phỏng vấn cán bộ phụ trách

chương trình chăm sóc SKSS của phường cho biÕt: “trước đây phụ nữ mãn kinh

không phải là đối tượng của chương trình CSSKSS, vì vậy thực sự chưa có đánh

giá nào cụ thể, tôi chỉ biết rằng các nhận định của các chuyên gia sản khoa thì

phụ nữ tuổi mãn kinh có tỷ lệ mắc bệnh ác tính đường sinh dục và viêm nhiễm

đường tiết niệu cao hơn nhiều lần so phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Đó là do

nguyên nhân nội tiết giảm vì vậy việc giảm chất nhày dẫn đến dễ viêm nhiễm

đường sinh dục, tiết niệu, nhiều khi do tâm lý và ngại khám bệnh của phụ nữ

mãn kinh, vì vậy thường là rất nặng họ mới đến khám, điều này gây rất nhiều

khó khăn cho phụ nữ và các bác sĩ điều trị”

“Tôi cũng nghe nói như vậy, nhưng phụ nữ chúng tôi

chẳng thấy gì khác thường cả mà bảo đi khám ngượng lắm

mà hình như các xét nghiệm gì đấy phải gửi đi bệnh viện K,

chứ ở quận không làm được”(n÷,60 tuæi,c¸n bé h u trÝ)

Có thể thấy rằng phụ nữ rất chủ quan với sức khoẻ của mình, nếu không

thường xuyên được thăm khám và phát hiện các bệnh ác tính ở giai đoạn đầu thì

phụ nữ không có nhiều cơ hội, cũng theo các chuyên gia các căn bệnh ác tính

đều bắt đầu từ viêm nhiễm một thời gian không được điều trị. Vì vậy việc chăm

sóc và trang bị kiến thức cho phụ nữ tuổi mãn kinh nói riêng và cộng đồng nói

chung cần quan tâm và đầu tư nhiều hơn nữa cho chương trình mãn kinh nhằm

nâng cao nhận thức với việc phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn đường sinh dục

do phụ nữ bước vào tuổi mãn kinh.

2.1.3.2. Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ tuæi m·n kinh th«ng qua ho¹t ®éng t×nh dôc cã tr¸ch nhiÖm

Søc khoÎ t×nh dôc (SKTD) g¾n liÒn víi SKSS, còng ®· ® îc WHO ph¸t biÓu tõ n¨m 1975 nh sau: “ SKTD lµ sù tæng hîp c¸c khÝa c¹nh thÓ chÊt, t×nh

c¶m, trÝ thøc vµ x· héi cña con ng êi cã tÝnh dôc, sao cho cuéc sèng con ng êi

phong phó h¬n, tèt ®Ñp h¬n vÒ nh©n c¸ch, vÒ giao tiÕp vµ t×nh yªu” . Nh thÕ cã

nghÜa lµ hµnh vi tÝnh dôc ng êi kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò riªng t cña c¸ nh©n n÷a mµ ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi. SKSS vµ SKTD còng ®· ® îc coi lµ nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña con ng êi. V× vËy cã thÓ thÊy r»ng t×nh dôc cã tr¸ch

52

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

nhiÖm ph¶i tho¶ m·n c¸c quyÒn c¬ b¶n cña con ng êi nh : quyÒn ® îc lùa chän b¹n t×nh, quyÒn ® îc lµm chñ c¬ thÓ, quyÒn cã ® îc h¹nh phóc t×nh dôc, quyÒn kh«ng bÞ l¹m dông, quyÒn ® îc tiÕp cËn víi c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ® êng t×nh dôc. Vµ tÝnh tr¸ch nhiÖm trong t×nh dôc cßn thÓ hiÖn ë viÖc biÕt b¶o vÖ b¶n th©n m×nh vµ ng êi b¹n ®êi cña m×nh

Theo GS-BS Ph¹m Gia §øc, BS Ph¹m ThÞ Ph ¬ng Lan, BÖnh viÖn Hïng

V ¬ng, TP Hå ChÝ Minh, ®· tõ l©u, ë n íc ta còng nh nhiÒu quèc gia ¸ Ch©u

kh¸c, t×nh dôc ë tuæi m·n kinh ® îc coi lµ ®iÒu cÊm kÞ. Ngµy nay nh÷ng th«ng tin v¨n ho¸, khoa häc ngµy cµng më réng, ®êi sèng t×nh c¶m vµ t×nh dôc cã nh÷ng thay ®æi vµ ho¹t ®éng t×nh dôc cßn kÐo dµi sau tuæi m·n kinh. Thùc tÕ cho thÊy nã phô thuéc vµo mçi cÆp vî chång. Nh÷ng thèng kª vÒ ho¹t ®éng t×nh dôc tuæi m·n kinh kh«ng nhiÒu, kh«ng ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c v× cã nhiÒu yÕu tè liªn quan: thÓ lùc mçi ng êi, t©m lý løa ®«i, phong tôc tËp qu¸n, m«i tr êng bªn ngoµi vµ nhÊt lµ tr¹ng th¸i néi tiÕt vµ qu¸ tr×nh t×nh dôc tr íc ®ã. §Æc ®iÓm chung ë løa tuæi nµy, ng êi phô n÷ cã t©m lý kh«ng æn ®Þnh, nhÊt lµ hay lo l¾ng, sî mang thai, xÊu hæ, hay mÖt nhäc, tuy nhiªn, mét sè kh«ng nhiÒu l¹i cã t©m lý phÊn chÊn v× ® îc gi¶i phãng mäi lo ©u. Mét cuéc ®iÒu tra n¨m 1998 cho phô n÷ quanh m·n kinh - m·n kinh t¹i TP Hå ChÝ Minh cho thÊy: ë tuæi trªn 45, ®a sè 52,2% cßn ho¹t ®éng t×nh dôc vµ tuæi trªn 55 tû lÖ gi¶m cßn 13,6%.[28;1]

Stanford (Hoa Kú) cho biÕt tû lÖ cßn ho¹t ®éng t×nh dôc ®Òu ®Æn cao 60% khi hä Ýt cã nh÷ng c¬n vËn m¹ch (bèc ho¶) nghÜa lµ ho¹t ®éng néi tiÕt cßn t ¬ng ®èi tèt, trong khi nhãm ng êi cßn Ýt ho¹t ®éng t×nh dôc tû lÖ ®ã chØ cßn 20% v×

hä th êng xuyªn cã nh÷ng c¬n bèc ho¶. Các triệu chứng mãn kinh được goi

chung là “hội chứng mãn kinh” trong đó các rối loạn vận mạch thường được

nhắc đến với cơn bốc hoả kèm theo vã mồ hôi, tim đập nhanh, hồi hộp, cáu gắt,

trầm cảm và đau đầu. Đổ mồ hôi, kết quả của chứng rối loạn vận mạnh, thường

dễ xuất hiện về đêm gây cảm giác cản trở giấc ngủ bình thường dẫn đến trạng

thái dễ bị kích động cũng như làm giảm các hoạt động ban ngày. Cơn bốc hoả

là triệu chứng hay gặp nhất và điển hình nhất của thời kỳ mãn kinh. Biểu hiện

của nó là cảm giác bừng ấm hay nóng, thường bắt đầu từ ngực lan lên cổ, đầu

và mặt. Cảm giác có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút kèm theo một cơn đỏ

mặt tăng dần từ phần trên ngực lên cổ và mặt. Sau cơn, người phụ nữ vã mồ hôi,

đôi khi rùng mình. Các cơn bốc hoả có thể nhiều hay ít, mạnh hay nhẹ khác

53

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

nhau, đặc biệt chúng có khuynh hướng thường xuyên và nặng nề hơn về ban

đêm.[4;5,6]

Nh÷ng rắc rối gÆp ph¶i trong thêi k× nµy lµ vÊn ®Ò ® îc nhiÒu ng êi quan

t©m bëi chÝnh nã sÏ ¶nh h ëng ®Õn cuéc sèng vî chång và sinh ho¹t trong gia

®×nh. §iÒu nµy cho thÊy nh÷ng ¶nh h ëng do néi tiÕt võa t¸c dông trùc tiÕp lªn søc khoÎ cña phô n÷ g©y cho hä nh÷ng triÖu chøng khã chÞu.Vµ v« h×nh chung ®ã l¹i lµ nh÷ng yÕu tè ¶nh h ëng d¸n tiÕp lªn nhu cÇu vÒ t×nh dôc cña phô n÷ tuæi m·n kinh. §iÒu tra cña chóng t«i t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu cho kÕt qu¶ nh sau:

TriÖu chøng

Ch©n tay l¹nh

Thay ®æi c©n nÆng

Sãn ®¸i §au mái l ng

C¬n bõng nãng

Buån ngñ ban ngµy

MÊt ngñ ban ®ªm

Hay quªn, håi hép

C¶m gi¸c bùc béi khã chÞu v« cí

B¶ng 7: Nh÷ng triÖu chøng gÆp ph¶i khi b íc vµo tuæi m·n kinh

57 44 26 123 38 50 76 84 102

TÇn suÊt

TØ lÖ 28.2% 21.8% 12.9% 18.8%

60.9 % 24.8 % 37.6 % 41.6 % 50.5 %

Phần lớn những phụ nữ được hỏi đều gặp các triệu chứng của thời kì mãn

kinh đau mỏi lưng chiếm 60.9%, hay quên håi hộp chiếm 50.5%, cơn bừng

nóng chiếm 41.6%, mất ngủ ban đêm chiếm 37.6%, còn lại là các triệu chứng

cảm giác bực bội khó chịu vô cớ chiếm 28.2%, chân tay lạnh 21.8%, són đái,

thay đổi cân nặng18.8%, buồn ngủ ban ngày 24.8%.

Bọn trẻ nó bảo tôi hiền ra, có lẽ vậy tôi ngại tiếp xúc

với mọi người họ nói sao cũng được tôi ít tranh cãi, mà này

nhiều lúc đầu óc vớ vẩn, còn hơi lú lẫn, nhiều việc vừa xảy

ra, tôi không còn nhớ một cái gì. Như hôm rồi trả tiền họ

rồi, hôm sau lại trả tiếp mà không hề nhớ tí nào. Tôi có cảm

giác nhiều lúc như người lãng đãng. (N÷, 55 tuæi, h u

trÝ,PTHH)

54

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Trên thế giới có nghiên cứu của Henri J thì kết luận rằng các triệu chứng

phụ nữ quanh tuổi mãn kinh gặp phải có nước thì đứng hàng đầu là cơn bốc hoả

chiếm 60%, dễ mệt 50%, vã mồ hôi 40%, đau xương khớp đứng hàng thứ ba

chiếm 40%. Trong khi đó nghiên cứu của Therese Lebrun và céng sù thì lại

thấy những biểu hiện thần kinh đứng hàng đầu với tỉ lệ mắc rất cao như tình

trạng dễ bị kích thích 93%, căng thẳng thần kinh 91%, hay cáu gắt 88%..

Ngược lại với các tác giả nước ngoài, kết quả nghiên cứu của Nguyễn Thị

Ngọc Phượng trên phụ nữ mãn kinh thành phố Hồ Chí Minh lại cho kết quả

tương tự như kết quả nghiên cứu của chóng t«i là đau khớp đau lưng chiếm tỉ lệ

cao nhất 66-72%, mất ngủ 55,4%, cơn bốc hoả chiếm từ 27-44%. Nh vËy phụ

nữ Việt Nam có sự khác biệt với phụ nữ nước ngoài ở chỗ tần xuất bắt gặp cao

nhất là các triệu chứng về xương khớp chứ không phải là các triệu chứng vận

mạch hay thần kinh. Theo chúng tôi điều này hoàn toàn dễ hiểu vì người Việt

Nam cã khèi l îng x ¬ng nhá h¬n so víi phô n÷ Ch©u ¢u. H¬n n÷a phụ nữ

bước vào tuổi mãn kinh, lứa tuổi của họ sống trong thời kỳ bao cấp, thời kỳ này

tương đối khó khăn về kinh tế vì vậy cuộc sống của họ không đầy đủ dinh

dưỡng. Chính lý do nµy là yếu tố ảnh hưởng lín đến thêi kú mãn kinh các nước

phát triển do điều kiện kinh tế tèt h¬n của họ về mặt dinh dưỡng, nên phụ nữ

tuổi mãn kinh Việt Nam ít khó khăn về các tâm lý hoặc các bệnh lý về thần

kinh.

D íi ®©y lµ mét t©m sù cña mét phô n÷ ®· m·n kinh khi ® îc hái vÒ

chuyÖn quan hÖ vî chång:

“Tôi từ khi mãn kinh đến giờ không thấy khác trước,

có cái hơi khô, rát quá, không chiều ông ấy không được

nhiều khi nửa tháng mới sờ đến nhau mà không cho thì

không được”.(N÷, 55 tuæi, trång ®µo, THCS)

Việt nam với hàng ngàn năm phong kiến và mang đậm văn hóa ¸ đông,

người phụ nữ vẫn ảnh hưởng sâu sắc của Đạo Khổng. Phụ nữ luôn là người làm

chức năng sinh đẻ, nuôi con. Với họ chồng con là sự hy sinh thầm lặng nhất,

nhiều khi sự hy sinh đó trë thành vô nghĩa khi chồng và con không là người

thành đạt hoặc không có ích cho xã hội, sự hy sinh như vậy nhưng không bao

55

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

giờ họ phàn nàn chịu đựng, với những phẩm chất như vậy. Khi trao đổi về tình

dục luôn là chuyện muốn nói nhất nhưng đồng thời là chuyện khó nói nhất, họ

luôn là người thụ động trong quan hệ tình dục dù ở trong độ tuổi sinh đẻ chø

kh«ng chØ ë ®é tuæi m·n kinh.

Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña GS -TS NguyÔn ThÞ Minh §øc khi ® îc hái

vÒ sinh ho¹t t×nh dôc chØ cã 55.6% phô n÷ m·n kinh cho r»ng sinh ho¹t t×nh dôc trong thêi kú m·n kinh lµ b×nh th êng v× ®©y lµ “ nhu cÇu sinh lý” cña con ng êi, 44.4% cho lµ “ kh«ng b×nh th êng” , hä thÊy ng îng khi nãi vÒ vÊn ®Ò nµy 44.5% vµ 23.5% th× thÊy ng¹i do con c¸i vµ ng êi xung quanh cho lµ “ kh«ng b×nh th êng” . Trong sè nh÷ng phô n÷ cßn sinh ho¹t t×nh dôc th× cã tíi 96.1% tr¶ lêi lµ “ møc ®é gi¶m” , tuy tÇn suÊt trung b×nh vÉn ®¹t lµ 3-4 lÇn/th¸ng (52.4%) vµ 3-4 lÇn/n¨m chiÕm 36%. Lý do dÉn ®Õn møc ®é gi¶m lµ do kh«ng c¶m thÊy thÝch thó, thËm chÝ thÊy sî (100%). Nh÷ng ng êi kh«ng cßn sinh ho¹t t×nh dôc (56.7%) v× lý do “ kh«ng thÊy ®ßi hái” chiÕm 55.4% kh«ng thÝch thó 22.1%, thÊy khã chÞu thËm chÝ thÊy sî chiÕm 8.6%.

Nguyªn nh©n chÝnh lµm phô n÷ kh«ng muèn quan hÖ t×nh dôc ë tuæi m·n kinh lµ do nång ®é estrogen gi¶m thÊp lµm gi¶m tiÕt dÞch ©m ®¹o, lµm teo hÑp ©m ®¹o, g©y ®au- r¸t- kh« khi giao hîp. Còng theo mét c«ng tr×nh míi cña nhãm nghiªn cøu ch a c«ng bè b»ng th¶o luËn nhãm vµ pháng vÊn s©u, hä nhËn thÊy phô n÷ m·n kinh vÉn cã nhu cÇu sinh ho¹t t×nh dôc thËm chÝ ph¶n øng mét c¸ch rÊt nh¹y c¶m khi ® îc nãi vÒ vÊn ®Ò nµy. C¸c phô n÷ m·n kinh ® îc hái ®Òu tr¶ lêi “ kh«ng cã nhu cÇu, thËm chÝ ghÐt” nh ng khi ® îc hái “ c¸c b¸c c¶m thÊy thÕ nµo khi xem nh÷ng bé phim cã h×nh ¶nh nam n÷ ©u yÕm nhau hoÆc nh÷ng biÓu hiÖn th©n mËt h¬n, t×nh c¶m h¬n” th× c¸c ®èi t îng ®Òu tr¶ lêi “ thÊy r¹o rùc trong ng êi. Nh vËy, mét tØ lÖ kh¸ cao ë c¶ nh÷ng phô n÷ cßn sinh ho¹t t×nh dôc vµ kh«ng sinh ho¹t t×nh dôc nãi r»ng “ Kh«ng thÝch thó, ng¹i, sî” cã lÏ chñ yÕu lµ khi giao hîp g©y ®au- r¸t do ©m ®¹o võa hÑp võa kh« chø kh«ng ph¶i lµ do kh«ng cã nhu cÇu. Tuy nhiªn khi hái vÒ sù hç trî th× cã tíi 85.5% phô n÷ cho r»ng “ kh«ng cÇn hç trî” v× “ kh«ng quan träng” .

Nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy d íi gãc ®é x· héi häc, cã thÓ thÊy con ng êi kh«ng thÓ tån t¹i nh nh÷ng c¸ thÓ riªng biÖt ®éc lËp. Trong qu¸ tr×nh sèng, con ng êi ph¶i t ¬ng t¸c víi nhau ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng vai trß cña m×nh. Theo thuyÕt trao ®æi cña Hormans th× khi phÇn th ëng vµ chi phÝ c©n b»ng th× cã

56

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

xu h íng sÏ thóc ®Èy hµnh ®éng diÔn ra mét c¸ch cã lîi. ChÝnh v× vËy trong ho¹t ®· cã nh÷ng t ¬ng t¸c x· héi nhÊt ®Þnh víi ng êi th©n cña m×nh-ng êi chång. Trong qu¸ tr×nh t ¬ng t¸c víi nhau (quan hÖ t×nh dôc), d êng nh cã mét tho¶ thuËn thÓ “ th ëng” . Cã thÓ nhËn thÊy lµ trong qua hÖ t×nh dôc, mçi ng êi ®Òu tù ý thøc ® îc nh÷ng xu thÕ ngÇm nh vËy. Tuy nhiªn, trong mçi kiÓu nhãm gia ®×nh kh¸c nhau, th× “ phÇn th ëng” còng sÏ kh¸c nhau-®ã cã thÓ lµ sù quan t©m, sù chia sÎ, hay sù ®éng viÖn, khÝch lÖ trong nh÷ng lóc khã kh¨n cña mçi ng êi.

Thùc tÕ cho thÊy kh«ng Ýt phô n÷ gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò nµy, cã thÓ lý gi¶i v× kiÕn thøc cña phô n÷ nµy cßn thiÕu, ch a nãi ®Õn sù hiÓu biÕt cña nam giíi còng nh vËy. NÕu kh«ng ® îc trang bÞ hiÓu biÕt vÒ sù thay ®æi cña thêi k× nµy th× khã kh¨n vµ c¶n trë trong quan hÖ t×nh dôc sÏ ¶nh h ëng ®Õn cuéc sèng chung gi÷a hai vî chång vµ nÕu kh«ng ® îc gi¶i thÝch mét c¸ch thÊu ®¸o sÏ ¶nh h ëng ®Õn t©m lý cña phô n÷ mµ vèn hä còng ®ang gÆp ph¶i nh÷ng triÖu chøng khã chÞu cña tuæi m·n kinh. Theo y häc nång ®é estrogen gi¶m thÊp dÉn tíi gi¶m tiÕt dÞch ë ©m ®¹o vµ ©m ®¹o hÑp nªn 89,2% phô n÷ m·n kinh thÊy ®au r¸t khi giao hîp vµ ®©y chÝnh lµ lý do lµm mÊt c¶m høng, ng¹i gÇn chång cña phô n÷ m·n kinh. Khi pháng vÊn ®a sè phô n÷ m·n kinh cho biÕt mÆc dï hä c¶m thÊy khã chÞu khi giao hîp nh ng vÉn ph¶i chÞu ®ùng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña chång vµ nhÊt lµ ®Ó gi÷ h¹nh phóc gia ®×nh.

Chúng tôi phải đến 5 năm nay, gần như không còn

chuyện quan hệ tình dục th êng xuyªn có lẽ sức khoẻ ông

nhà tôi kém, nhưng cũng “túc tắc” lúc nào ông ấy cần tôi

đều chiều được bình thường. Nhưng các bà phải tự tạo cho

mình cảm giác và cũng phải “dạo nhạc” nếu có một ít “trợ

giúp” thì ổn lắm.(N÷, 54 tuæi, b¸n hµng, PTTH)

Trên đây là ý kiến của những người phụ nữ tuổi mãn kinh còn người đàn

ông này sẽ cho chúng ta một cái nhìn về cuộc sống của gia đình khi vợ bước

vào tuổi mãn kinh.

Khi vợ tôi bước vào tuổi mãn kinh cuộc sống vợ chồng

đôi lúc tôi cảm thấy nản, bà nhà tôi có lẽ đẻ hơi nhiều (tôi có

5 đứa con), tôi cũng tưởng con cái trưởng thành là lúc vợ

57

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

chồng có thể chăm sóc nhau, tính tình bà nhà tôi hiền dịu là

vậy, nhưng khi bước vào tuổi mãn kinh không thể chiều được,

đôi lóc tự ái không như con trẻ, có cơn gì đó sau này tôi mới

biết là bốc hoả nhưng ít thôi khoảng 6 tháng gì đó, nhưng bà

nhà tôi bị rong kinh quanh tuổi mãn kinh, trung bình kéo dài

hàng tháng, thậm chí có khi kéo dài 3 tháng, vậy mà tôi

khuyên đi khám bà không chịu đi, khó chịu khi chồng con hỏi

thăm, mà khó chịu nghi ngờ là tôi có bồ vì bà cho rằng bà hết

“đát” không chiều được chuyện quan hệ tình dục... Rồi đến

lúc không chịu được đi khám phát hiện ra khối u xơ chính là

nguyên nhân gây ra. Tôi nói chị nghe phụ nữ cứ tự làm khổ

mình, chuyện gì mà chẳng cùng nhau giải quyết luôn tự dày

vò mình cho rằng mình già, chồng con không quan tâm và lúc

nào doạ chết quách đi cho bố con nhà ông sướng. Còn bây

giờ thì khá ổn, chuyện vợ chồng vẫn hoành tráng ra phết, vợ

tôi đã mãn kinh 5 năm. Tôi nhớ các cụ đã bảo “ Lão đây già

tóc già râu, chứ riêng cái ấy tôi đâu có già”, có lẽ cũng hợp

với cảnh vợ chồng nhà tôi bây giờ. (Nam, 60 tuæi, h u trÝ, Cao

®¼ng)

T©m sù cña ng êi ®µn «ng trªn cho thÊy tr¸ch nhiÖm vµ sù hiÓu biÕt cña

ng êi chång trong quan hÖ t×nh dôc lµ v« cïng quan träng v× t×nh dôc vèn ®· lµ

mét lÜnh vùc phøc t¹p khã lý gi¶i ë tuæi m·n kinh, tuæi mµ phô n÷ bÞ ®ét ngét

thay ®æi néi tiÕt sinh dôc n÷. NhËn thøc còng nh viÖc ch¨m sãc cña ng êi

chång trong viÖc hç trî ng êi vî cña m×nh lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi. Bëi

theo các nhà tình dục học, thì phụ nữ nhu cầu về tình dục thường thấp hơn nam

giới nhưng lại bền bỉ và mãnh liệt hơn nam giới và nhu cầu của phụ nữ phụ

thuộc rất nhiều vào yếu tố nội tiết. Nội tiết đỉnh điểm của người phụ nữ đó là

ngày rụng trứng (ngày thứ 14 trước của kỳ kinh sau) họ có nhu cầu rất lớn về

tình dục, vào các ngày khác nhu cầu giảm bớt, điều này còn phải phụ thuộc vào

sức khoẻ, tình yêu, kinh tế, dinh dưỡng... nhiều yếu tố khác nữa. Khi phụ nữ

bước vào tuổi mãn kinh, trứng không còn chín và rụng nữa do nội tiết giảm vì

vậy với việc khô teo bộ phận sinh dục phụ nữ không còn ham muốn tình dục,

58

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

nhưng nếu phụ nữ không quan hệ tình dục thì việc lão hoá càng tiến triển

nhanh.

H¬n n÷a phô n÷ cã cuéc sèng gian nan, vÊt v¶ h¬n nam giíi v× ngoµi chuyÖn bÖnh tËt, hä trë thµnh ng êi vî vµ ng êi mÑ, l¹i ph¶i mang thai vµ sinh ®Î nhiÒu khi kh«ng ph¶i lµ thai nghÐn mong muèn. ChÝnh sinh ®Î lµ c¬ héi ®Ó phô n÷ ®èi mÆt víi nhiÒu nguy c¬ vµ nhiÒu khi dÉn ®Õn tö vong cho ng êi mÑ. RÊt nhiÒu phô n÷ tr íc ®©y ®· kh«ng sèng tíi tuæi m·n kinh hay tuæi giµ. Vµo ®Çu thÕ kû 20, tuæi thä cña phô n÷ kho¶ng 50 tuæi. Ngµy nay, ë nhiÒu n íc, tuæi thä trung b×nh cña phô n÷ ®· v ît qu¸ 70 vµ cã chiÒu h íng cßn t¨ng thªm n÷a. Phô n÷ ngµy nay kh«ng chØ cã thÓ sèng l©u h¬n mµ cßn cã thÓ ® îc h ëng chÊt l îng cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n nÕu hiÓu biÕt h¬n vÒ chÝnh c¬ thÓ m×nh, vÒ nh÷ng ®Æc thï søc khoÎ vµ kh¶ n¨ng m¾c bÖnh cña mình [28;1]

Trong suèt cuéc ®êi, phô n÷ ph¶i tr¶i qua kho¶ng 40 n¨m cã kinh hµng th¸ng, 70-90% phô n÷ ph¶i chÞu nh÷ng khã chÞu cña héi chøng tiÒn kinh nguyÖt (thay ®æi tÝnh, dÔ c¸u kØnh, nÒ mÆt vµ chi, nhøc ®Çu) cã liªn quan ®Õn hormon

sinh dôc n÷[28;2]. Tuæi m·n kinh cã thÓ xem nh “ b íc ngoÆt” cña cuéc ®êi,

nh÷ng khã chÞu do tuæi m·n kinh g©y ra ®ang ® îc quan t©m nhiÒu h¬n. CÇn gióp phô n÷ ®èi phã víi mét lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò søc khoÎ cña tuæi nµy nh gi¶m thÝnh lùc, m¾t mê, ®¸i sãn, viªm khíp, mÊt ngñ, ló lÉn vµ c¶ nh÷ng khÝa c¹nh t©m lý-x· héi.

Tãm l¹i ch¨m sãc søc khoÎ t×nh dôc lµ mét ph¹m trï rÊt quan träng nh ng còng hÕt søc phøc t¹p. Nh÷ng khã kh¨n trong vÊn ®Ò nµy phô n÷ tuæi m·n kinh gÆp ph¶i bao gåm c¶ nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. XuÊt ph¸t tõ sù thiÕu hôt néi tiÕt sinh dôc g©y nªn nh÷ng héi chøng m·n kinh lµm cho phô n÷ khã chÞu, thiÕu néi tiÕt sinh dôc lµm cho bé phËn sinh dôc teo lµm cho viÖc quan hÖ t×nh dôc trë nªn khã kh¨n, nh÷ng yÕu tè nµy ®· ¶nh h ëng ®Õn nhu cÇu t×nh dôc cña hä. Sù hiÓu biÕt, cã tr¸ch nhiÖm vµ ch¨m sãc tõ ng êi chång ®ãng mét vai trß rÊt quan träng ®Ó gióp hä v ît qua ® îc khã kh¨n ë giai ®o¹n nµy.

59

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

2.1.3.3. Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ tuæi m·n kinh th«ng qua ho¹t ®éng phßng vµ ®iÒu trÞ c¸c bÖnh ¸c tÝnh ë c¬ quan sinh s¶n, lo·ng x ¬ng, tim m¹ch, mÊt trÝ nhí.

Ch ¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n quèc gia hiÖn nay chØ chó träng vµo phô n÷ tuæi sinh s¶n, vÞ thµnh niªn vµ ng êi cao tuæi (ng êi cao tuæi lµ sau 60 tuæi). V× vËy cã thÓ thÊy phô n÷ tuæi m·n kinh kh«ng lµ ®èi t îng cña chiÕn l îc quèc gia chÝnh v× vËy kh¸i niÖm søc khoÎ sinh s¶n cßn ch a ®Çy ®ñ nÕu ë tuæi m·n kinh chØ quan t©m ®Õn nh÷ng bÖnh ung th ® êng sinh s¶n.

VÒ mÆt y häc b íc vµo tuæi m·n kinh, các rối loạn tâm lý: căng thẳng, bồn

chồn, khó ngủ, mệt mỏi, trầm cảm, hay quên, hay cáu gắt, hay lo lắng, hay

hoảng hốt... làm cho người phụ nữ luôn trong tình trạng bất ổn, thiếu tự tin

không kiểm soát được cảm xúc của mình. Rối loạn vận mạch như các cơn bốc

hoả, toát mồ hôi đêm, chóng mặt nhức đầu, hồi hộp. Các rối loạn này, nhiều khi

rất nặng nề ảnh hưởng nhiều tới cuộc sống nhưng có thể hoàn toàn mất đi khi

người phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh thực sự và thường không gây tác hại

lâu dài. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi sÏ ¶nh h ëng ®Õn t×nh tr¹ng lo·ng x ¬ng, tim m¹ch

vµ trÝ nhí, c¸c khèi u ¸c tÝnh bé phËn sinh dôc cña phô n÷. Theo các chuyên gia

về sản phụ khoa thì hậu quả lớn nhất của phụ nữ bước vào tuổi mãn kinh là

loãng xương, bệnh tim mạch và giảm trí nhớ. Nh ng kh«ng ph¶i ai còng biÕt

®Õn hËu qu¶ nµy cña m·n kinh v× vËy viÖc cung cÊp kiÕn thøc nguyªn nh©n vÒ

phòng chống lo·ng x ¬ng, bÖnh tim m¹ch vµ giảm trÝ nhớ, phßng vµ ph¸t hiÖn

c¸c bÖnh ¸c tÝnh vÒ sinh dôc cho phô n÷ lµ mét phÇn rÊt quan träng.

Như vậy có thể đánh giá công tác truyền thông thực sự đã phần nào nâng

cao nhận thức của phụ nữ về SKSS cho phụ nữ tuổi mãn kinh khi phường Xuân

La- quận Tây Hồ khi được chọn là mô hình điểm về cung ứng và chăm sóc

SKSS phụ nữ tuổi mãn kinh. KÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i ®Þa bµn ph êng Xu©n La

cho thÊy phô n÷ tuæi m·n kinh tuy kh«ng n¾m ch¾c kiÕn thøc vÒ tuæi m·n kinh, dÊu hiÖu cña tuæi m·n kinh nh ng hä l¹i cã kiÕn thøc vÒ hËu qña cña m·n kinh. §iÒu nµy cho thÊy c¸c nhµ truyÒn th«ng ®· ®i rÊt s©u vµ khÝa c¹nh y häc, tuy nhiªn viÖc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh hiÖn nay ®ang lµ mét vÊn ®Ò cña x· héi v× vËy trong kh©u tuyªn truyÒn vÒ vÊn ®Ò nµy chóng ta còng cÇn ph¶i chuyÓn t¶i nh÷ng th«ng tin mang tÝnh n©ng cao tr¸ch nhiÖm tõ gia ®×nh, ng êi th©n, nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n ®Ó phô n÷ cã thÓ nhËn biÕt cã thÓ tù t×m ra

60

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

nh÷ng ph ¬ng ph¸p ch¨m sãc cho b¶n th©n m×nh. §iÒu nµy thùc sù quan träng vµ cÇn thiÕt ®èi víi nh÷ng vïng d©n c ven ®« hoÆc n«ng th«n, n¬i ph ¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng cßn h¹n chÕ, vÊn ®Ò giíi gia ®×nh cßn nhiÒu bÊt cËp.

Năm 2005 tổng kết công tác khám chữa bệnh tại bệnh viện K Hà Nội đã

kết luận rằng: Cứ 100 người nhập viện với các nghi ngờ là ung thư, thì có tới 25

phụ nữ phải nhập viện và điều trị ung thư: là ung thư vú, ung thư cổ tử cung.

Theo bµ TTKH phô tr¸ch ch ¬ng tr×nh cung øng ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n

tuæi m·n kinh quËn T©y Hå cho biÕt : “ Chóng t«i ® îc biÕt bệnh nhân đến viện

đều ở giai đoạn quá muộn đó là giai đoạn 2,3 nếu phụ nữ tự biết chăm sóc bản

thân nếu phát hiện sớm hoặc đang trong giai đoạn nghi ngờ, chúng tôi chắc

chắn họ sẽ khỏi và được cứu sống tới 90%”. Vì vậy phụ nữ cần phải có kiến

thức liên quan đến vú và đặc biệt bước vào tuổi mãn kinh nguy cơ của họ cao

gấp ba lần với người phụ nữ đang trong độ tuổi sinh đẻ. Vì khi phụ nữ bước vào

tuổi mãn kinh lượng nội tiết giảm đây là thời điểm phát sinh các bệnh và các

khối u ở vú và bộ phận sinh dục”

Trong c¸c hËu qu¶ cña m·n kinh, ung th lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò xÈy ra phæ biÕn víi phô n÷ tuæi m·n kinh v× vËy hiÓu biÕt vÒ ung th lµ v« cïng quan träng.Cã th«ng tin trªn bµi b¸o “ biÕt râ vó m×nh, ®êi b¹n sÏ ® îc cøu” cho r»ng, cÆp vó rÊt quan träng nh ng rÊt ®çi b×nh th êng víi ng êi phô n÷. ThÕ mµ ë Anh quèc, cø 12 phô n÷ th× cã mét ng êi mang bÖnh ung th vó. NÕu nã ® îc chÈn ®o¸n sím th× c¬ héi ® îc h«n ng êi t×nh, ® îc c êi víi ng êi th©n vÉn cßn. NÕu ®Ó l©u th× nã sÏ trë nªn nghiªm träng, dÔ thµnh v« ph ¬ng. TÊt c¶ mäi phô n÷ cÇn kh¸m vó m×nh mét c¸ch ®Òu ®Æn tõ khi giíi tÝnh ph¸t triÓn. Bµ Nikki Burch, chuyªn gia l©m sµng Trung t©m chuÈn ®o¸n c¸c bÖnh vÒ vó thuéc bÖnh viÖn Royal Marden (Anh) nãi: NhËn thøc vÒ vó mét c¸ch ®Çy ®ñ, b¹n sÏ cã mét

cuéc sèng b×nh æn. Vµ nÕu ph¸t hiÖn sím nh÷ng mÇm mèng mang bÖnh, b¹n sÏ

t¨ng c¬ héi thµnh c«ng cho viÖc ®iÒu trÞ.

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i trªn ®Þa bµn ph êng Xu©n La, quËn T©y

Hå, thµnh phè Hµ Néi cho thÊy có tới 91.1% phô n÷ cho rằng mình biết tự kiểm

tra vú để phát hiện bất thường. Tù kiÓm tra vó lµ mét kÜ n¨ng cÇn ph¶i ® îc

h íng dÉn mét c¸ch kÜ l ìng th«ng qua thùc hµnh trùc tiÕp tõ nh÷ng ng êi cã

61

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

chuyªn m«n. §Ó kiÕm chøng cho tØ lÖ trªn, sau ®©y lµ mét tham kh¶o cña mét phô n÷ cho r»ng m×nh biÕt tù kiÓm tra vó.

“ Tr íc ®©y khi cßn kinh nguyÖt t«i th êng tù kiªm tra vó

m×nh theo h íng dÉn cña b¸c sÜ lµ s¹ch kinh 03 ngµy, lóc ®ã vó

mÒm vµ kh«ng c ¬ng. T«i ®øng tr íc g ¬ng nh×n hai ®Çu vó cã g×

bÊt th êng kh«ng, xem ®Çu vó cã lÖnh vÑo, cã s÷a hay m¸u, dÞch

vµ sê hai bªn chia vó 4 phÇn. B©y giê kh«ng cßn kinh nguyÖt n÷a,

t«i th ¬ng kh¸m vµo ngµy r»m, t«i ®¸nh dÊu lÞch vµ kho¶ng 1

n¨m t«i ®i kh¸m søc khoÎ, ®Æc biÖt lµ c¸c xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn

Ung th sím kho¶ng 2 n¨m trë l¹i ®©y.” (N÷,58 tuæi, h u trÝ, §¹i

häc)

Gi¸ mµ tÊt c¶ phô n÷ chóng ta ®Òu cã kiÕn thøc nh ng êi phô n÷ nµy th× rÊt nhiÒu ng êi phô n÷ ®· ® îc ph¸t hiÖn vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi ung th vó. Nh ng d íi ®©y còng lµ rÊt nhiÒu ý kiÕn cho biÕt phô n÷ tù kiÓm tra vó cña m×nh t¹i ®Þa bµn ph êng Xu©n La:

“ ThØnh tho¶ng t«i tù kh¸m vó kho¶ng 1 n¨m 2 lÇn, t«i nghe

h íng dÉn sê xem cã u côc g× kh«ng thÕ th«i.” (N÷, 56 tuæi, h u

trÝ, ®¹i häc)

“ T«i còng kh«ng th êng xuyªn kh¸m, mµ thËt ra còng ch¼ng

biÕt kh¸m nh thÕ nµo, còng kh«ng nhí l¾m lµ s¹ch kinh th×

kh¸m, thØnh tho¶ng ®ang tắm soi g ¬ng, sê mét l ît xem cã u côc

g× kh«ng.” (N÷, 57 tuæi, n«ng nghiÖp, THCS)

“ T«i rÊt ch¨m kh¸m phô khoa, v× vËy khi kh¸m phô khoa t«i

nhê c¸c chị khám lu«n mét thÓ.” (N÷, 54 tuæi, c¸n bé, PTTH)

“ T«i thÊy khã l¾m thØnh tho¶ng còng gäi lµ sê mã vµo vó

th«i cßn ph¸t hiÖn ra khèi u, hay bÊt th êng g× th× ch¾c lµ chÞu.”

(N÷, 52 tuæi, c¸n bé, PTTH)

“ Tr êng hîp cña t«i h¬i ®Æc biÖt, «ng chång t«i ph¸t hiÖn

thÊy mét khèi u b»ng h¹t l¹c, sau ®ã t«i ®i mæ vµ lÊy ra.” (N÷,

60 tuæi, h u trÝ, PTTH)

62

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Nh vËy, cã thÓ kÕt luËn r»ng phô n÷ n¬i ®©y rÊt cã ý thøc kh¸m vó ®Ó ph¸t hiÖn ra bÊt th êng, nh ng c¸ch kh¸m vµ tÇn xuÊt kh¸m th êng xuyªn ®Ó ph¸t hiÖn ra vÊn ®Ò bÊt th êng th× kh«ng ph¶i phô n÷ nµo còng ®¹t ® îc yªu cÇu. §iÒu nµy cho thÊy ngay c¶ phô n÷ cã nhËn thøc, ý thøc vÒ vÊn ®Ò ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n th× phô n÷ vÉn ch a thÓ tù ch¨m sãc cho m×nh trong viÖc ph¸t hiÖn ra nh÷ng bÊt th êng cho vó cña m×nh. §Ó hiÓu kü h¬n vÒ vÊn ®Ó nµy d íi ®©y lµ ý kiÕn cña mét c¸n bé y tÕ chuyªn tr¸ch trong m¶ng tuyªn truyÒn vÒ m« h×nh cung øng ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh cña quËn T©y Hå:

“ Trong n¨m võa qua chóng t«i tæ chøc ® îc 10 buæi nãi

chuyÖn trªn ®Þa bµn toµn ph êng Xu©n La, mçi buæi kho¶ng 70

chÞ em ® îc tham gia. Nh vËy cã kho¶ng 700 chÞ em trong n¨m

võa råi ®· ® îc nghe t vÊn vµ h íng dÉn, tuy nhiªn trªn ®Þa bµn

toµn ph êng cã ®Õn xÊp xØ 1750 chÞ em phô n÷ ë ®é tuæi m·n

kinh. V× vËy chØ cã kho¶ng 50% chÞ em tuæi m·n kinh trªn toµn

ph êng ® îc nghe t vÊn tuyªn truyÒn vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh

s¶n tuæi m·n kinh. Mµ nh chÞ biÕt häc vÊn cña phô n÷ ë ®©y chñ

yÕu lµ phæ th«ng c¬ së, trong c¶ mét n¨m trêi hä chØ ® îc nghe

tæng thÓ c¸c vÊn ®Ò trong 1 buæi, chÝnh v× vËy kiÕn thøc vÒ vÊn ®Ò

tù th¨m kh¸m ph¸t hiÖn bÊt th êng vÉn cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ.”

(Bµ TTY, chñ nhiÖm phô tr¸ch m« h×nh cung øng ch¨m sãc søc

khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh quËn T©y Hå)

Nh ®· nãi ë trªn hËu qu¶ cña tuæi m·n kinh kh«ng chØ lµ ung th sinh dôc mµ cßn lµ lo·ng x ¬ng, mÊt trÝ nhí, bÖnh tim m¹ch. Tuy nhiªn ®èi víi phô n÷ ViÖt Nam th× vÊn ®Ò x ¬ng khíp ® îc coi lµ vÊn ®Ò tiªu biÓu ®iÓn h×nh h¬n c¶. KÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu cho thÊy nhËn thøc cña phô n÷ vÒ vÊn ®Ò nµy nh sau:

63

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

B¶ng 8: C¸c hËu qu¶ l©u dµi khi b íc vµo tuæi m·n kinh

Lo·ng x ¬ng

BÖnh tim m¹ch

Gi¶m trÝ nhí

Ung th sinh dôc

116 57.4% 101 50.0% 111 55.0% 105 52.0%

B¶ng sè liÖu trªn cho thÊy chØ cã 57.4% trong tæng sè ng êi ® îc hái cho r»ng phô n÷ tuæi m·n kinh sÏ bÞ lo·ng x ¬ng, 55.0% cho r»ng bÞ bÖnh tim m¹ch,

50.0% cho r»ng bÞ bÖnh ung th , 52.0% cho r»ng bÞ gi¶m trÝ nhí. Có thể thấy

rằng phụ nữ đã nhận biết về các hậu quả khi bước vào tuổi mãn kinh từ 50.0%

đến 57,4%. Trªn thùc tÕ khi lÊy ý kiÕn tõ c¸c pháng vÊn s©u, phÇn lín phô n÷

®Òu quan t©m ®Õn viÖc kiÓm tra x ¬ng, kÕt qu¶ kiÓm tra x ¬ng cho thÊy nh÷ng ng êi lµm nghÒ n«ng nghiÖp cã khèi l îng x ¬ng tèt h¬n nh÷ng ng êi lµm nghÒ kh¸c.

Có thể đánh giá công tác truyền thông trong năm thực hiện mô hình thí

điểm đã nâng cao rất nhiều nhận thức, điều này thật sự quan trọng bëi nã ¶nh

h ëng trùc tiÕp ®Õn hµnh ®éng ch¨m sãc cña phô n÷ m·n kinh. Vì khi phụ nữ

nhận biết được các hậu quả của mãn kinh ảnh hưởng như thế nào đến sức khoẻ

của họ thì họ sẽ tự trang bị kiến thức, c¸ch tù ch¨m sãc cho mình để phòng

tránh các bệnh nói trên.

Trong khi đó số người được hỏi không cho rằng loãng xương, bệnh tim mạch, ung thư sinh dục, giảm trí nhớ là hậu quả của mãn kinh gây ra chiếm một tỉ lệ không nhỏ. Điều này cho thấy một số phụ nữ chưa nhận biết được hậu quả của mãn kinh có thể do trình độ hoặc công tác truyền thông đối với nhóm đối tượng này cần phải có những đa dạng h¬n để họ được tiếp cận các thông tin rất cần thiết đối với lứa tuổi của họ một cách dễ hiểu, dễ tiếp thu.

Tim m¹ch còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m cña tuæi m·n kinh. Theo íc tÝnh cña y häc th× tØ lÖ bÖnh m¹ch vµnh ë phô n÷ 45-64 lµ 1/7 ng êi vµ trªn 65 lµ 1/3 ng êi, mét trong 2 ng êi phô n÷ sÏ chÕt v× bÖnh tim m¹ch. Tö vong do bÖnh m¹ch vµnh vµ ung th lµ ngang nhau ë phô n÷ trÎ, nh ng ®èi víi phô n÷ >65 tuæi, bÖnh m¹ch vµnh lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y tö vong (h¬n tÊt c¶ c¸c lo¹i ung

64

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

th gép l¹i). Tuy nhiªn trong ®Ò tµi nghiªn cøu nµy chóng t«i nhËn thÊy phô n÷ ë ®©y gÆp vÊn ®Ò chñ yÕu lµ c¸c vÊn ®Ò vÒ x ¬ng khíp v× tØ lÖ ®au mái l ng khi b íc vµo tuæi m·n kinh chiÕm hµng ®Çu 60.9% trong tæng sè nh÷ng ng êi ® îc hái. §iÒu nµy hoµn toµn trïng khíp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Ph¹m ThÞ Minh §øc vµ céng sù. T¸c gi¶ kÕt luËn phô n÷ ViÖt Nam cã sù kh¸c biÖt víi phô n÷ n íc ngoµi ë chç tÇn xuÊt b¾t gÆp cao nhÊt l¹i lµ c¸c triÖu chøng vÒ x ¬ng khíp chø kh«ng ph¶i lµ c¸c triÖu chøng vËn m¹ch hay thÇn kinh. V× vËy c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn x ¬ng khíp l¹i lµ chñ ®Ò phô n÷ t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu quan t©m h¬n c¶.

Theo hiệp hội loãng xương quốc tế thì loãng xương là hiện tượng suy giảm

khối lượng xương làm cho xương trở nên mỏng manh dễ gẫy. Khi đó, ngay cả

các hoạt động thường ngày ví dụ như xách túi đi chợ cũng có thể làm gãy

xương. Loãng xương được gọi là “kẻ phá hoại thầm lặng” vì bệnh nhân thường

không biết mình bị loãng xương cho đến khi quá muộn. Loãng xương thường

gặp ở phụ nữ hơn nam giới vì 5-10 năm sau mãn kinh có hiện tượng giảm nội

tiết tố nữ estrogen, nội tiết tố này đóng vai trò chủ yếu trong việc duy trì sự cân

bằng của khối lượng xương. Giảm estrogen làm tăng sự mất canxi.

§Ó t×m hiÓu s©u h¬n kiÕn thøc vÒ lo·ng x ¬ng cña phô n÷ tuæi m·n kinh.

B¶ng d íi ®©y cho thÊy kiÕn thøc hiÓu biÕt vÒ nguyªn nh©n lo·ng x ¬ng cña

phô n÷ tuæi m·n kinh tại địa bàn nghiên cứu.

B¶ng 9: Kiến thức về nguyên nhân loãng xương của tuổi mãn kinh

Phương án trả lời

Xương dòn, xốp, dễ gẫy, giảm chiều cao

Còng lưng giảm, chiều cao do lún, xẹp các đốt sống

Do thiếu hụt nội tiết tác ®éng lên hệ thống dây chằng và khớp

Đúng

74 60 124

36.6% 29.7% 61.4%

Sai

80 94 30

39.6% 46.5% 14.9%

Không phù hợp

48 48 48

23.8% 23.8% 23.8%

65

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Bảng trên cho thấy kiến thức về nguyên nhân của bệnh loãng xương của

phụ nữ kh«ng cao chØ có 36.6 % trong tổng số người được hỏi cho rằng thiếu

hụt nội tiết tác động lên hệ thống dây chằng và khớp là nguyên nhân còn lại là

không biết và không đồng ý với ý kiến trên.

Ngoài ra có 61.4% trong tổng số những người được hỏi cho rằng nguyên

nhân loãng xương chính là phương án xương ròn, xốp, dễ gãy, giảm chiều cao,

29,7% cho rằng còng lưng giảm chiều cao do lún xẹp các đốt sống. §©y kh«ng

ph¶i lµ nguyªn nh©n g©y lo·ng xu¬ng mµ lµ hËu qu¶ cña m·n kinh g©y ra. Víi viÖc x¸c ®Þnh ® îc nguyªn nh©n ¶nh h ëng ®Õn lo·ng x ¬ng vµ hËu qu¶ do viÖc thiÕu hôt néi tiÕt, ®iÒu nµy rÊt quan träng sÏ gióp phô n÷ phßng ngõa tèt h¬n, gi¶m bít t×nh tr¹ng g·y x ¬ng cña ng êi cao tuæi.

Theo Vũ Đình Chính thì những biểu hiện lâm sàng của bệnh loãng xương

xuất hiện muộn, triệu chứng chủ yếu gồm: đau lưng giảm chiều cao, biến dạng

cột sống, gãy xương cột sống và một số vị trí khác. Đau trong bệnh loãng xương

chủ yếu xuất hiện ở cột sống thể cấp tính hoặc mãn tính. Những cơn đau lưng

cấp khởi phát đột ngột, tự nhiên hoặc sau những tác động bất thường của cột

sống thường tương ứng với sự xuất hiện của đốt sống bị xẹp hoặc lún vì loãng

xương. Cường độ đau thường khá nặng nề, thậm chí bắt người bệnh phải nằm

liệt giường trong vòng vài tuần đến hàng tháng. Biểu hiện thông thường hơn là

đau lưng mãn tính, ê ẩm kéo dài, với những đặc điểm đau của cơ học, xuất hiện

như là một di chứng của đau lưng cấp, hậu quả của một biến dạng cột sống. Xẹp

lún các đốt sống trong loãng xương gây ra những biến dạng cột sống, đặc biệt là

tình trạng gù. Nói chung gù xuất hiện muộn ở phụ nữ sau mãn kinh. [10;2,3]

Loãng xương có thể coi là hậu quả lâu dài và nghiêm trọng nhất của mãn

kinh. Thiếu estrogen xương trở nên xốp, mỏng và giòn nên rất dễ gẫy. Sau mãn

kinh tốc độ mất xương của phụ nữ lên tới 2-4% khối lượng xương mỗi năm.

Hậu quả cuối cùng của hiện tượng loãng xương là làm gia tăng tỉ lệ gãy xương.

Đây cũng chính là nguyên nhân phải nằm bệnh viện, gây tàn phế và gây tử vong

cho phụ nữ cao tuổi và là một vấn đề lớn, rất cần quan tâm đối với sức khoẻ

cộng đồng. Theo b¸o søc khoÎ ®êi sèng, hµng n¨m t¹i Mü viÖc chi cho ®iÒu trÞ

g·y x ¬ng cña ng êi cao tuæi chi phÝ ®Õn hµng tû USD, nh ng hËu qu¶ cña lo·ng x ¬ng ¶nh h ëng ®Õn chÊt l îng cuéc sèng cßn lín h¬n nhiÒu, víi ng êi

66

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

cµng lín tuæi viÖc x ¬ng xèp máng, sù va ch¹m nhÑ còng dÉn ®Õn g·y x ¬ng mµ phôc håi gÆp khã kh¨n. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y viÖc th«ng tin gi¸o dôc tuyªn truyÒn trªn c¸c ph ¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vÒ c¸c hËu qu¶ mµ lo·ng x ¬ng g©y ra, phÇn nµo ®· n©ng cao ý thøc cña ng êi d©n vÒ viÖc phßng bÖnh lo·ng x ¬ng. Theo c¸c chuyªn gia vÒ lÜnh vùc y tÕ viÖc phßng vµ chèng l¹i c¨n bÖnh lo·ng x ¬ng kh«ng ph¶i lµ khi ng êi phô n÷ b íc vµo tuæi m·n kinh, mµ viÖc dù phßng cho tõ khi bÐ thêi th¬ Êu ph¶i phßng chèng cho trÎ tõ 1-3 tuæi

kh«ng bÞ cßi x ¬ng, ®Æc biÖt quan trọng lµ khi trÎ b íc vµo tuæi dËy th×, ®©y lµ

thêi ®iÓm quan träng cña ®êi mçi con ng êi viÖc cung cÊp can xi cho thêi ®iÓm nµy gióp c¬ thÓ ph¸t triÓn chiÒu cao r¾n ch¾c, sÏ gi¶m lo·ng x ¬ng khi ng êi

phô n÷ b íc vµo tuæi m·n kinh. ý kiÕn sau ®©y cho thÊy râ h¬n kiÕn thøc vÒ

lo·ng x ¬ng cña phô n÷ t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu:

“ T«i kh«ng biÕt m·n kinh ¶nh h ëng ®Õn lo·ng x ¬ng,

tõ khi m·n kinh ®Õn nay lµ 7 n¨m, t«i bÞ hôt chiÒu cao mÊt

1,5cm, b¸c sÜ gi¶i thÝch t«i bÞ mÊt x ¬ng do xÑp c¸i g× ®ã v×

vËy chiÒu cao gi¶m, nh ng thùc tÕ t«i kh¸m míi biÕt lµ chiÒu

cao gi¶m chø b¶n th©n kh«ng thÊy ®au x ¬ng khíp nh mét sè

bµ vÉn nãi” . (N÷, 57 tuæi, n«ng nghiÖp, TiÓu häc)

RÊt nhiÒu ng êi phô n÷ gÇn nh kh«ng cã triÖu chøng nµo liªn quan ®Õn lo·ng x ¬ng, khi hä bÞ g·y x ¬ng vµ kh¶ n¨ng phôc håi chËm, míi biÕt r»ng chÝnh m·n kinh ®· g©y ra hËu qu¶ nh vËy.

Tôi thấy bình thường không có vÊn đề gì, nhưng mà

không hiểu tại sao tôi mặc quần nào cũng bị chùng và phải

lên gấu, thế tôi lùn đi à . Đấy có phải ảnh hưởng của loãng

xương. Tôi không hề thấy đau mỏi người như các bà thường

gặp. (N÷, 60 tuæi, n«ng nghiÖp, THCS)

Theo Nguyễn Thị Ngọc Phượng thì việc loãng xương xảy ra từ từ và lâu

dài, từ khi người phụ nữ còn trẻ khoảng 35 tuổi sự tác động của các nội tiết

proresteron và estrogen lên buồng trứng giảm dần, đây là thời kỳ phụ nữ cần

phải biết chăm sóc sức khoẻ sinh sản, thời điểm này buồng trứng bắt đầu không

rụng đều một năm khoảng 6-7 trứng chín, chính vì vậy phụ nữ sau 35 tuổi khó

thụ thai. Đây là thời điểm phụ nữ bắt đầu có dấu hiệu đau khớp háng, xương bả

67

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

vai, cột sống dần dần chuyển sang các khớp cổ chân, tay, đùi. Cũng theo các

chuyên gia về sản phụ khoa nếu phụ nữ ở thời kỳ này tự biết chăm sóc và quan

tâm đến mình thì họ sẽ làm giảm hoặc chậm quá trình thoái hoá xương mà hậu

quả lâu dài là ngã làm gãy xương và khó hoặc không thể hồi phục xương khi họ

bước vào tuổi mãn kinh. V× vËy chÕ ®é dinh d ìng, tËp luyÖn ®ãng vai trß quan

träng trong viÖc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña tuæi m·n kinh. D íi ®©y lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i vÒ vÊn ®Ò nµy t¹i ph êng Xu©n La:

Theo các chuyên gia dinh dưỡng đối với người cao tuổi nói chung, phụ

nữ độ tuổi mãn kinh nói riêng cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý với khoảng

1200calo/ngày. Vì vậy quan tâm đến chế độ sinh hoạt hàng ngày là rất cần thiết

như do cơ thể vận động và tiêu hao năng lượng ít nên ăn bớt trứng, thịt, mỡ,

muối là cần thiết, trứng và thịt cung cấp nhiều chất đạm khi bước vào tuổi mãn

kinh phụ nữ không nên ăn quá nhiều đạm sẽ gây các bệnh liên quan đến tim

mạch. Ăn nhiều mỡ thì dễ gây mỡ máu và nội tạng, muối gây huyết áp cao. Các

chuyên gia cũng khuyến cáo phụ nữ nên tạo thói quen ăn hoa quả sau các bữa

giúp tăng các chất xơ thuận lợi cho hệ thống tiêu hoá. Ngoài ra khi gặp khó

khăn can thiệp của các bác sĩ chuyên khoa với những thuốc nội tiết cần thiết cải

thiện cuộc sống của phụ nữ mãn kinh. Việc luyện tập thể dục thể thao cũng rất

cần thiết với mọi lứa tuổi, nhưng phụ nữ tuổi mãn kinh điều này hết sức bổ ích,

vì luyện tập sẽ tiêu hao các năng lượng dư thừa, giảm các triệu chứng thường

gặp của tuổi mãn kinh.

Những kiến thức trên về mặt thể chất là hết sức cần thiết nhưng phụ nữ

khi bước vào tuổi mãn kinh thường rơi vào trạng thái trầm cảm, lo lắng, vì vËy

họ nên thường xuyên tham gia các hoạt động xã hội và tăng giao lưu bạn bè.

Những kiến thức về dinh dưỡng, tập luyện thể thao, khám sức khoẻ định

kỳ là hết sức cơ bản cho nâng cao chất lượng cuộc sống cho phụ nữ tuổi mãn

kinh vì vậy cần tăng cường công tác truyền th ng phát tờ rơi, tờ gấp giúp phụ

nữ có kỹ năng về chăm sóc sức khoẻ. Phụ nữ tuổi mãn kinh phường Xuân La,

địa bàn chọn nghiên cứu có hiểu biết những kiến thức cơ bản về chăm sóc

SKSS (xem bảng 14)

68

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Kh¸c

¨n nhiÒu rau qu¶

tiÕt

Kh¸m ®Þnh kú SKSS

Phương án trả lời

Dïng thuèc néi phô n÷

T¨ng giao l u víi b¹n bÌ

Kh¸m ®Þnh k× søc khoÎ

¨n bít thÞt trøng, mì muèi

LuyÖn tËp TDTT th êng xuyªn

Cã

B¶ng 10: Ý kiến về việc chăm sóc sức khoẻ theo thứ tự ưu tiên khi bước vào độ tuổi mãn kinh.

111 159 74 179 105 130 94 2

Không 91

55.0% 78.7% 36.6% 88.6% 52.0% 64.4% 46.5% 1.0%

43 128 23 97 72 108 200

45.0% 21.3% 63.4% 11.4% 48.0% 35.6% 53.5% 99.0%

C¸c ph ¬ng ¸n mäi ng êi vÉn cho r»ng h÷u hiÖu vµ cÇn thiÕt nhÊt ®ã lµ luyÖn tËp thÓ dôc thÓ thao th êng xuyªn chiÕm 88.6%, sau ®ã lµ ®Õn ¨n uèng nhiÒu rau qu¶ chiÕm 78.7%, sau ®ã míi ®Õn kh¸m ®Þnh k× søc khoÎ chiÕm 64.4%, råi ®Õn ¨n bít thÞt trøng, mì muèi chiÕm 55% tiÕp ®Õn lµ ph ¬ng ¸n t¨ng giao l u víi b¹n bÌ chiÕm 52% vµ cuèi cïng míi ®Õn kh¸m søc khoÎ sinh s¶n ®Þnh kú chiÕm 46.5%. Ngoµi ra trªn ®Þa bµn ph êng cßn tæ chøc c¸c ho¹t ®éng khiªu vò thÓ thao, c©u l¹c bé d ìng sinh ® îc hÇu hÕt phô n÷ tham gia rÊt nhiÖt t×nh.

B íc vµo tuæi m·n kinh phô n÷ rÊt cÇn ph¶i chó ý ®Õn chÕ ®é dinh d ìng, v× chÕ ®é ¨n uèng ¶nh h ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ cña hä. NhËn thøc ®óng vÒ ®iÒu nµy søc khoÎ cña hä sÏ ® îc c¶i thiÖn.

B¶n th©n t«i thÊy ng êi t«i rÊt kh«ng b×nh th êng, ng êi tù nhiªn bÐo lªn ®Õn 6 kg, mÆc dï t«i ¨n rÊt Ýt, hay mÖt, huyÕt

¸p th× cao, trước đây không có các dấu hiệu như vậy. (N÷, 56 tuæi, lµm v ên, THCS)

Tôi ăn rất ít, tôi không biết giữ sức khoẻ như thế nào từ khi mãn kinh đến giờ. Tôi mãn kinh đến giờ được ba năm tôi đã bị tăng cũng kha khá, không biết mấy cân nữa mặc dù nhiều hôm tôi bỏ cả bữa ăn tối, người rất mệt và viêc tăng cân chỉ tập trung vào phần bụng. (N÷, 55 tuæi, trång hoa, THCS)

69

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

NghÒ nghiÖp

Gi÷ g×n søc khoÎ tu«i m·n kinh b¨ng viÖc ¨n Ýt thÞt

Cã

Kh«ng

N«ng d©n

B¶ng 11: T ¬ng quan gi÷a nghÒ nghiÖp vµ th«ng tin vÒ gi÷ søc khoÎ tuæi m·n kinh b»ng viÖc ¨n Ýt thÞt

C¸n bé c«ng chøc

48 57.8% 35 42.2%

C¸n bé ®oµn thÓ

7 41.2% 10 58.8%

H u trÝ

4 57.1% 3 42.9%

Bu«n b¸n

39 52.7% 35 47.3%

Kh¸c

9 52.9% 8 47.1%

Tổng số

4 100.0% 0 0.0%

111 55.0% 91 45.0%

Tuổi mãn kinh thường bị nhìn nhận với nhiều định kiến sai lầm và điều

này các thầy thuốc và các nhà tâm lý phải chịu trách nhiệm một phần quan

trọng vì họ đã sáng tạo ra một cách vội vàng, võ đoán nhiều nhận định không

dựa trên những căn cứ khoa học vững chắc và không đưa ra giải pháp tích cực.

Ví dụ như Helene Deustch, một môn đệ của Freud, coi những phụ nữ mãn kinh

là người đang chết từng phần (partical death) và việc làm chủ được những biến

động tâm lý ở tuổi mãn kinh là việc khó làm nhất trong cuộc đời của người phụ

nữ. Nói chung đúng thì việc khó khăn phức tạp nhất lại chính là việc làm thế

nào thay đổi được những định kiến của xã hội về tuổi mãn kinh và chính người

phụ nữ bườc vào tuổi mãn kinh cũng cần hiểu biết để thay đổi cách suy nghĩ về

chính bản thân mình.

70

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

Đã từng có nhận định y học cho rằng, tuổi mãn kinh là tuổi “nổi loạn hóc-

môn” (raging hormones), làm cho người phụ nữ trở nên có tính khí và hành vi

thất thường và không đảm đương được những công việc quan trọng. Lại cũng

có ý kiến khuyên phụ nữ tuổi mãn kinh cần bận rộn hoặc lao động cật lực để

quên đi những khó chịu ở tuổi này. Cả hai thái cực đó đều không đúng hoặc

không có lợi cho phụ nữ. Chưa hết, có thầy thuốc phụ khoa ở nước ngoài rất nổi

tiếng, đồng thời là nhà văn còn mô tả cuộc sống tuổi mãn kinh như là một “cuộc

sống tàn lụi”(living decay). Một thầy thuốc phụ khoa khác, tác giả của một cuốn

sách thuộc loại Best Seller (bán chạy nhất) còn phát biểu trong một cuộc hội

thảo khoa học rằng “phụ nữ tuổi mãn kinh là hình ảnh tái tạo những tính cách

tồi tệ nhất trong tuổi trẻ của chính họ” và “nếu như không thực sự trở thành đàn

ông thì cũng không còn là người đàn bà bình thường nữa”. Và sau những nhận

định có tính bôi nhọ phụ nữ tuổi mãn kinh như thế, các thầy thuốc còn củng cố

quan điểm của họ bằng việc đưa ra những phương pháp điều trị, coi mãn kinh

như là một bệnh và cần được chữa trị bằng cả phẫu thuật (cắt tử cung).

Ngày nay, tuổi mãn kinh đã được giới khoa học nhận định một cách công

bằng và tích cực hơn, rất nhiều vấn đề liên quan đến sức khoẻ, tâm lý, trí lực,

tính dục... tuổi mãn kinh đã được nghiên cứu và đã trở thành những chủ đề được

quan tâm nhất trong ba thập kỷ gần đây vì rằng số phụ nữ có tuổi đã tăng lên rõ

rệt. Và nhận định hiện đại được nhiều phiếu ủng hộ nhất là coi tuổi mãn kinh

chỉ là một giai đoạn chuyển tiếp trong cuộc đời cần được giúp đỡ, cÇn thay đổi

những thành kiến xã hội và chính phụ nữ cũng cần hiều biết về chính bản thân

mình. [7;294,295]

KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng cho thÊy kh«ng cã ¶nh h ëng lín nµo gi÷a häc vÊn vµ viÖc nhËn biÕt nh÷ng kiÕn thøc nµy. MÆc dï nh÷ng ng êi cã tr×nh ®é cao ®¼ng ®¹i häc cã ph ¬ng ¸n tr¶ lêi ®óng chiÕm 38.9%, PTTH chiÕm 29.2%, tuy nhiªn tØ lÖ cña nh÷ng ng êi häc tiÓu häc l¹i cã tØ lÖ tr¶ lêi ®óng cao h¬n nh÷ng ng êi cã tr×nh ®é häc vÊn lµ THCS lµ 26.7%, trong khi ®ã nh÷ng ng êi häc cÊp hai cã tØ lÖ lµ 22.1%. §iÒu nµy cho thÊy th«ng tin ® îc cung cÊp tõ héi phô n÷ rÊt cã ý nghÜa ®èi víi c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ vËn ®éng. Thùc tÕ cho thÊy th«ng tin vÒ vÊn ®Ò ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña tuæi m·n kinh chñ yÕu lµ nh÷ng ng êi ® îc hái lÊy tõ héi phô n÷. Sau ®ã lµ th«ng tin lÊy tõ tivi, vµ

71

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

c¸n bé y tÕ vµ cuèi cïng míi ®Õn th«ng tin lÊy tõ uû ban d©n sè gia ®×nh vµ trÎ

em. §iÒu nµy cho thÊy ë ®é tuæi m·n kinh khi hÇu hÕt phô n÷ ®· chuÈn bÞ b íc vµo tuæi nghØ h u nÕu hä ®i lµm, ë ®é tuæi nµy phÇn lín phô n÷ th êng cã nhiÒu thêi gian rçi vµ quan t©m ®Õn gi÷ g×n søc khoÎ vµ th«ng th êng c¸c c©u l¹c bé cña tæ d©n phè thu hót ® îc rÊt nhiÒu thµnh viªn tham gia. Vµ chÝnh héi phô n÷ lµ mét kªnh th«ng tin ® a l¹i nhiÒu th«ng tin nhÊt v× hä ® îc tiÕp xóc h»ng

ngµy, cã sù trao ®æi liªn tôc. Nhưng qua những thông tin tìm hiểu về kiến thức

của phụ nữ về thời kì mãn kinh, chúng ta có thể thấy rõ rằng thông tin đến với

họ rất nhiều nhưng thông tin thường không đầy đủ và chuyên sâu, họ cho rằng

vấn đề gì mình cũng biết nhưng cụ thể những triệu chứng để đánh giá một hiện

tượng nào đó thì họ lại không rõ. V× vËy c«ng t¸c tuyªn truyÒn cÇn cã sù ®a

d¹ng ®Ó phô n÷ cã nhiÒu kªnh th«ng tin ®Ó so s¸nh chän lùa th«ng tin chÝnh x¸c cao.

Tuy ch ¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh ch a ® îc ® a vµo ch ¬ng tr×nh cña quèc gia nh ng qua thùc tÕ vËn ®éng tuyªn truyÒn cña m« h×nh thö nghiÖm th× hiÓu biÕt cña phô n÷ t¹i ph êng Xu©n La vÒ hËu qu¶ cña m·n kinh l¹i lµ t ¬ng ®èi tèt. Hä biÕt ®Õn c¸c hËu qu¶ cña m·n kinh nh lo·ng x ¬ng, bÖnh tim m¹ch, mÊt trÝ nhí, ung th ® êng sinh s¶n. ChÝnh v× vËy viÖc ch¨m sãc søc khoÎ t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu gÆp nhiÒu khã kh¨n v× nhu cÇu ® îc kh¸m ch÷a bÖnh lµ rÊt lín mµ c¬ së vËt chÊt kh«ng ®Çy ®ñ, ®éi ngò b¸c sÜ chuyªn khoa kh«ng cã. Tuy nhiªn viÖc phßng bÖnh l¹i tá ra rÊt tèt tõ phÝa ng êi phô n÷ th«ng qua bæ xung dinh d ìng vµ chÕ ®é rÌn luyÖn th©n thÓ ®Ó gi¶m ®i nh÷ng ¶nh h ëng cña lo·ng x ¬ng, tim m¹ch... lªn c¬ thÓ khi ë thêi kú m·n kinh.

72

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

2.2. Mét vµi nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ m·n kinh quËn T©y Hå thµnh phè Hµ Néi hiÖn nay

2.2.1. ChÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ n íc

Trªn ®Þa bµn ph êng Xu©n La, quËn T©y Hå, thµnh phè Hµ Néi cã triÓn

khai mô hình “ Chăm sóc và cung ứng dich vụ SKSS phụ nữ tuổi mãn kinh”

n¨m 2006, víi ®Çu t kinh phÝ 30.000 triÖu ®ång, cã mét phÇn trong kinh phÝ

® îc tæ chøc kh¸m søc khoÎ cho mét sè phô n÷, sè phô n÷ nµy ® îc lùa chän tõ

c¸c khu d©n c . Nh vËy sè phô n÷ nµy lµ mét con sè qu¸ nhá so víi phô n÷

trong løa tuæi cã nhu cÇu kh¸m vµ ph¸t hiÖn bÖnh. Theo tµi liÖu ch¨m sãc søc

khoÎ sinh s¶n nãi chung vµ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

nãi riªng phô n÷ tõ 35 tuæi trë lªn, hoÆc phô n÷ ë ®é tuæi tõ m·n kinh mét n¨m

ph¶i ® îc kh¸m søc khoÎ vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan søc khoÎ sinh s¶n ®Æc biÖt

ph¸t hiÖn c¸c bÖnh ¸c tÝnh ë bé phËn sinh dôc. Do yÕu tè néi tiÕt gi¶m v× vËy

nhãm phô n÷ m¾c c¸c bÖnh ác tính và khối u liªn quan c¬ quan sinh dôc cao

gÊp ba lÇn phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î.

Vµ còng ph¶i nãi thªm vÒ ®Þa bµn nghiªn cøu chñ yÕu ë ®Þa bµn nµy lµ

nh÷ng ng êi lµm n«ng nghiÖp v× vËy viÖc thu nhËn th«ng tin còng gÆp nhiÒu khã

kh¨n vµ trong n¨m 2006 th× phô n÷ chØ chñ yÕu lµ ® îc nghe c¸c buæi nãi

chuyÖn tõ c¸c chuyªn gia. Trong n¨m 2006 chØ tæ chøc ® îc 10 buæi nãi chuyÖn

mµ trªn ®Þa bµn ph êng cã 7 côm v× vËy trong c¶ mét n¨m mçi côm chØ ® îc

tham gia nghe trung b×nh lµ 1.4 buæi nãi chuyÖn v× vËy nh÷ng kiÕn thøc thu

nhËn ® îc còng h¹n chÕ. Tuy nhiªn còng ph¶i nãi thªm ®Þa bµn ph êng Xu©n

La lµ ®Þa bµn ® îc chän lµm ®iÓm, mµ kiÕn thøc ë ®©y vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ

nh vËy tõ ®ã cã thÓ thÊy trªn thµnh phè Hµ Néi vµ c¸c ®Þa bµn ven ®« th× kiÕn

thøc vÒ søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i bæ xung

®Ó n©ng cao kiÕn thøc cho chÞ em. Tuy kh«ng cã c©u hái trùc tiÕp thÕ nµo lµ søc

khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh nh ng cã thÓ ®¸nh gi¸ lµ kiÕn thøc thÕ nµo lµ søc

khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh cña phô n÷ cßn rÊt nhiÒu khÝa c¹nh cÇn bµn.

73

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

T×m hiÓu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy qua pháng vÊn s©u mét

c¸n bé: “ Năm 2006, ph êng Xu©n La ® îc chän trªn toµn

thµnh phè Hµ Néi lµm ®iÓm cho ch ¬ng tr×nh ch¨m sãc søc

khoÎ sinh s¶n phô n÷ quanh tuæi m·n kinh, chúng tôi triển

khai được 10 buổi nãi chuyÖn và thu hút được khoảng 700

chị em trong độ tuổi chủ yếu là phụ nữ từ 45-60. Theo chỉ

đạo của quận chúng tôi sẽ tiếp tục tổ chức tuyên truyền và

tư vấn vào nhóm phụ nữ từ 40-55 tuổi và cho nhóm đàn ông

có vợ trong độ tuổi đó. Chúng tôi sẽ tiến hành tổ chức giao

lưu với nhóm phụ nữ này dưới nhiều hình thức khác nhau

như là văn nghệ, khiêu vũ, giao lưu giữa các khu dân cư.

Năm 2007 kinh phí đầu tư của thành phố cho mô hình có

giảm, nhưng ubnd phường vẫn đầu tư kinh phí cho các

hoạt động của mô hình.(Bµ TTKH, c¸n bé UBDS Gia ®×nh

vµ trÎ em quËn T©y Hå)

ý kiÕn cña c¸n bé qu¶n lý cña ph êng cho biÕt trªn ®Þa bµn ph êng Xu©n

La, quËn T©y Hå, thµnh phè Hµ Néi ®· ® îc triÓn khai ch ¬ng tr×nh ch¨m sãc

søc khoÎ sinh s¶n cho phô n÷ ë ®é tuæi m·n kinh tõ th¸ng 1/2006. PhÇn lín cã

tæ chøc c¸c buæi nãi chuyÖn vÒ thêi kú m·n kinh. Thùc tÕ qua kÕt qu¶ nghiªn

cøu cho thÊy nhËn thøc cña hä vÒ vÊn ®Ò ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña hä lµ

cã tuy nhiªn kiÕn thøc thu nhËn ch a ® îc chÝnh x¸c. Tuy ch ¬ng tr×nh ®· ho¹t

®éng mét n¨m nh ng c¸c h×nh thøc ®Ó phæ biÕn kiÕn thøc nh ng phÇn lín lµ c¸c

buæi nãi chuyÖn vµ v× vËy ®Ó trang bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc cho tÊt c¶ mäi phô n÷ lµ

mét viÖc lµm kh«ng dÔ bëi phÇn lín phô n÷ ®Õn ngåi nghe vµ ® a ra nh÷ng c©u

hái lµ chñ yÕu. V× vËy cÇn ph¶i cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c ®Ó phô n÷ cã thªm c¬

héi ®Ó trao ®æi cëi më h¬n còng nh dÔ dµng cho hä cã c¬ héi ®Ó trau dåi kiÕn

thøc vÒ søc khoÎ cña thêi k× m·n kinh.

74

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

2.2.2 HÖ thèng dÞch vô y tÕ

M« h×nh thÝ ®iÓm ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n nµy ®· mang l¹i lîi Ých ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cho phô n÷ tuæi m·n kinh. §©y lµ mét thµnh c«ng rÊt lín cña m« h×nh. Bªn c¹nh thµnh c«ng cßn rÊt nhiÒu mong muèn tõ phÝa céng ®ång ch a ® îc ®¸p øng.

Kinh phÝ thÝ ®iÓm cña m« h×nh 30.000 n¨m 2006, chØ cßn l¹i 20.000 n¨m 2007. M« h×nh chØ ® îc thùc hiÖn ® îc 2 n¨m, nh÷ng n¨m tiÕp theo ®Ó tiÕp tôc duy tr× m« h×nh th× ph¶i duy tr× b»ng nguån kinh phÝ cña ®Þa ph ¬ng. §iÒu nµy rÊt bÊt cËp vµ khã thùc hiÖn, v× kinh phÝ thùc hiÖn cho ch ¬ng tr×nh d©n sè gia

®×nh vµ trÎ em ph êng Xu©n La c¶ n¨m 2006 lµ 15 triệu đồng trong ®ã ch ¬ng

tr×nh môc tiªu quèc gia d©n sè lµ 7 triệu đồng. V× vËy ®iÒu nµy khã cã c¬ së tiÕp

tôc duy tr× n¨m tiÕp theo, khi thµnh phè ng ng cung cÊp kinh phÝ

“Trên địa bàn quận tây hồ hiện giờ có tám trạm y tế

phường hai phòng khám đa khoa nhưng để đáp ứng việc khám

tư vấn và điều trị thì chỉ duy nhất có một phòng khám đa khoa

thuộc trung tâm y tế vì ở đây mới có hai bác sĩ chuyên khoa

sản, có thể giải quyết tương đối và đưa ra phương pháp điều

trị. Thực ra việc khám điều trị tuỳ theo tình trạng mà người phụ

nữ gặp phải, ở đây có một vấn đề đó là nó cũng liên quan đến

kinh phí điều trị vì như chị biết đấy, hầu như trên địa bàn quận

tây hồ là chị em phụ nữ đều làm nông nghiệp, họ không có bảo

hiểm y tế, với những phương pháp ở Việt Nam và trên thế giới

đang điều trị các triệu chứng phụ nữ quanh tuổi mãn kinh

thường gặp đó là rong kinh, băng kinh, bốc hoả, loãng xương,

giảm trí nhớ, trầm cẩm.. những loại thuốc này với giá khá đắt

và phụ nữ phải dùng trong một thời gian rất dài mới có hiệu

quả khoảng từ 6t đến 1 năm” (Giám đốc trung tâm y tế dự

phòng, ĐBL: 55 tuổi)

75

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

2.2.3. §Æc ®iÓm céng ®ång

Nh×n vµo biÓu ®å trªn cã thÓ thÊy râ c¬ cÊu nghÒ nghiÖp t¹i ph êng Xu©n La quËn T©y Hå thµnh phè Hµ Néi nh÷ng ng êi lµm nghÒ n«ng chiÕm mét phÇn rÊt lín ®Õn 41.1%, ngoµi ra sè ng êi h u trÝ còng chiÕm mét phÇn kh¸ lín 36.6%. §iÒu nµy l¹i mét lÇn n÷a ®Ò cao ph ¬ng ph¸p truyÒn th«ng cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu kÜ ®Ó phï hîp víi tõng ®èi t îng t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu ®Ó c¸c ch ¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cho phô n÷ cã hiÖu qu¶ cao h¬n. §iÒu tra t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu cho thÊy nhu cÇu ® îc lÊy th«ng tin vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh cho thÊy kÕt qu¶ sau ®©y:

76

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

thøc

Cã n¬i ®Ó ®Õn hái

H×nh kh¸c

Phương án trả lời

s¸ch Cã h íng dÉn ®Ó ®äc

Cã tæ chøc c¸c buæi nãi chuyÖn ®Þnh kú

Cã

B¶ng 12: C¸c h×nh thøc mµ phô n÷ m·n kinh muèn cã ®Ó lÊy th«ng tin vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh

12 5.9%

Không

91 45.0% 111 55.0% 119 58.9%

159 78.7%

79 39.1% 59 29.8% 51 25.2%

phï

Kh«ng hîp 31 15.3% 32 15.8%

32 15.8% 32 15.8%

PhÇn lín phô n÷ ë ®©y rÊt thÝch ® îc tham gia c¸c buæi nãi chuyÖn chiÕm 58.9%, sau ®ã phô n÷ muèn cã n¬i nµo ®ã ®Ó ®Õn hái th«ng tin chiÕm 55%, cuèi

cïng lµ ®Õn cã s¸ch h íng dÉn ®Ó ®äc 45%, vµ 5.9% lµ c¸c h×nh thøc kh¸c. Với

việc lựa chän, nhu cầu phụ nữ tuổi mãn kinh lựa chọn hình thức nói chuyên

chuyên đề chiếm tỷ lệ 58,9 % điều này hoàn toàn phï hợp:

“Phụ nữ tuổi mãn kinh ở trên địa bàn thường có trình độ

dân trí thấp, họ rất thích các buổi nói chuyên về chăm sóc

SKSS phụ nữ tuổi mãn kinh với các bác sĩ chuyên khoa và các

nhà tư vấn, họ rất muốn được có thông tin và trao đổi, với

phương pháp truyền thông này thu hút rất đông chị em tham

gia các hoạt động tại cơ sở.”C¸n bé ch ¬ng tr×nh cung øng

dÞch vô CSSKSS qô©n T©y Hå.

2.2.4. Ho¹t ®éng cña truyÒn th«ng

C«ng t¸c truyÒn th«ng: lµ mét kh©u rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn, viÖc truyÒn th«ng trªn hÖ thèng loa truyÒn thanh ph êng ®©y vÉn lµ

77

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

mét kªnh ®Ó chuyÓn t¶i c¸c th«ng tin ®Õn ng êi d©n, gióp cho hä th êng xuyªn cËp nhËt tin tøc.

Trong chương trình chăm sóc sức khoẻ thì phương tiện thông tin đại chúng

là đài, báo, Ti vi …là kênh cung cấp thông tin rất nhiều để người dân đựơc tiếp

cận chương trình, luôn được mọi người lựa chọn và tin tưởng. Nhưng qua kết

quả t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu cho thÊy phô n÷ tuæi m·n kinh chñ yÕu thu thËp

th«ng tin tõ héi phô n÷ chiÕm 67,3%, tiÕp ®ã lµ ®Õn ®µi, ti vi cung cÊp th«ng tin chiÕm 45,0%, tiÕp ®ã lµ c¸n bé y tÕ cung cÊp th«ng tin 37,1% vµ cuèi cïng uû ban d©n sè gia ®×nh vµ trÎ em chiÕm 32,7%. §iÒu nµy cho thÊy ho¹t ®éng cña

héi phô n÷ rÊt hiÖu qu¶ mÆc dï cho đến nay chưa có một chương trình hoàn

thiện về cung cấp thông tin về chăm sóc SKSS phụ nữ tuổi mãn kinh.

Tuyªn truyÒn t vÊn nhãm t¹i c¸c khu d©n c , ®©y lµ kªnh truyÒn th«ng trùc tiÕp ®Õn víi phô n÷, qua kªnh nµy sÏ ® îc gi¶i ®¸p, t×m hiÓu th«ng tin, ® îc t vÊn, gi¶i ®¸p chia sÎ, sÏ gióp cho hä n©ng cao kiÕn thøc vµ vËn dông viÖc ch¨m sãc søc khoÎ, søc khoÎ sinh s¶n do chÝnh hä quyÕt ®Þnh søc khoÎ vµ tÇm quan träng ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n ®Ó biÕt tr¸nh c¸c hËu qu¶ l©u dµi khi b íc vµo tuæi m·n kinh gÆp ph¶i.

Tê r¬i, tê gÊp lµ lo¹i h×nh hiÖn giê vÉn ®ang ® îc chÊp nhËn vµ kh¸ hiÖu qu¶ t¹i c¸c vïng d©n c ven ®«, viÖc truyÒn th«ng b»ng c¸ch nµy sÏ ® îc c¸c tuyªn truyÒn viªn, céng t¸c viªn khu d©n c chuyÓn t¶i vµ t vÊn trùc tiÕp cho phô n÷ Ýt cã c¬ héi nhËn th«ng tin tõ c¸c lo¹i h×nh trªn, qua nh÷ng th«ng tin nµy ng êi phô n÷ sÏ tù trang bÞ cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc cßn thiÕu ®Ó cã c¸ch xö lý mäi viÖc

Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kh¸c

Giao l u lµ mét trong c¸c h×nh thøc ® îc phô n÷ nhãm tuæi nµy chÊp nhËn vµ tham gia, hµo høng, nhiÖt t×nh hä ® îc tham gia hµo høng, nhiÖt t×nh hä ® îc tham gia trß chuyÖn trao ®æi nhiÒu c©u truyÖn, trao ®æi nh÷ng c©u truyÖn.

C©u l¹c bé d ìng sinh bao gåm c¸c bµi th¸i cùc quyÒn, bãng ly t©m ®· thu

hót rÊt nhiÒu phô n÷ tham gia

C©u l¹c bé khiªu vò thÓ thao: §©y lµ mét ho¹t ®éng míi thùc hiÖn ch a thùc hiÖn trong n¨m 2006, v× vËy sè phô n÷ tham gia vµo c¸c lo¹i h×nh ch a nhiÒu vµ ch a hîp víi suy nghÜ cña mét tÇng líp nh©n d©n. Sè phô n÷ tham gia lµ c¸n bé

78

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

sau khi nghØ h u. §©y còng ch a lµ lo¹i h×nh ®¹i trµ trong céng ®éng, chØ tËp trung t¹i khu d©n c sè 5A, 5B. §©y lµ khu c«ng nh©n viªn chøc sau khi nghØ h u tham gia c¸c ho¹t ®éng t¹i ®Þa ph ¬ng.

Qua nghiªn cøu cho thÊy ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh rÊt cÇn thiÕt kh«ng chØ ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ c«ng t¸c cho nhãm phô n÷ tuæi m·n kinh ®Ó gióp n©ng cao chÊt l îng cuéc sèng.

KÕt qu¶ nghiªn cøu t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu cho thÊy m« h×nh thÝ ®iÓm tõ Thµnh phè - QuËn cã x©y dùng phßng t vÊn ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh ®Æt t¹i tr¹m y tÕ ph êng, nh ng thùc tÕ ®iÒu ®ã kh«ng thùc hiÖn ® îc v× thùc tÕ trªn m êi bèn ngµn d©n chØ cã mét b¸c sÜ, mét y sÜ, hai y t¸ mét ®iÒu d ìng viªn, mét hé sinh. Hä chñ yÕu phôc vô cho cho hai t ch ¬ng tr×nh quèc gia cña bé y tÕ bao gåm (phßng chèng dÞch, tiªm chñng më réng, dÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. ViÖc t vÊn ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cho phô n÷ m·n kinh cÇn cã c¸c b¸c sÜ chuyªn khoa s¶n phô khoa cã kinh nghiÖm vÒ lÜnh vùc nµy, ®iÒu nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn t¹i mét tr¹m y tÕ ph êng. Khi tæ chøc c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n, tr¹m y tÕ mêi c¸c b¸c sÜ tõ bÖnh viÖn Phô s¶n Hµ Néi hoÆc ®éi ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña Trung t©m y tÕ QuËn vÒ ®¸p øng nhu cÇu kh¸m, ch÷a bÖnh.

Víi tr×nh ®é häc vÊn vµ nghÒ nghiÖp t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu nh hiÖn nay ®Ó ng êi phô n÷ trong ®é tuæi nµy tù ®Õn c¸c c¬ së y tÕ ë tuyÕn trªn kh¸m ch÷a bÖnh lµ ®iÒu khã trë thµnh hiÖn thùc. §iÒu nµy cho thÊy c«ng t¸c tuyªn truyÒn chØ cã gi¸ trÞ khi ng êi d©n chÊp nhËn viÖc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n, nÕu kh«ng c«ng t¸c tuyÒn truyÒn kh«ng cã gi¸ trÞ vµ còng kh«ng mang l¹i lîi Ých g× cho céng ®ång, v× hä kh«ng ® îc c¸c kh©u tiÕp theo cña truyÒn th«ng lµ ®¸p øng c¸c dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu thùc hiÖn ®Ò tµi cho thÊy nhu cÇu ® îc ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh lµ rÊt lín, c¸c nhµ qu¶n lý ®Òu thÊy râ, mong muèn ® îc ®¸p øng dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh lµ chÝnh ®¸ng víi mét ®Þa ph ¬ng vÉn mang tÝnh chÊt lµ mét x· ven ®« vÉn cßn phÇn lín sèng b»ng nghÒ n«ng nghiÖp vµ lµm thuª.

79

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

2.2.5. §Æc ®iÓm c¸ nh©n

BiÓu ®å d íi ®©y cho thÊy phÇn lín phô n÷ cã häc vÊn kh«ng cao phÇn lín hä lµ nh÷ng ng êi cã tr×nh ®é THCS chÝnh v× vËy ®©y còng lµ mét ®Æc ®iÓm mµ ch ¬ng tr×nh ch¨m sãc søc khoÎ cho phô n÷ nãi chung cÇn cã nh÷ng ph ¬ng ph¸p cô thÓ c«ng t¸c tuyªn truyÒn, vËn ®éng.

80

Ch ¬ng 2: Ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n phô n÷ tuæi m·n kinh

PhÇn lín nh÷ng ng êi ® îc hái ®Òu n»m trong c¬ cÊu cña nh÷ng ng êi cã chång chiÕm tØ lÖ 89.1%, sau ®ã lµ ®Õn nh÷ng ng êi go¸ chång chiÕm tØ lÖ 8.4%

mét sè rÊt nhá lµ ly h«n chiÕm 1.5%, ly th©n 1.0%. ë tuæi m·n kinh nhu cÇu

cÇn nh÷ng ng êi th©n nh chång vµ con ®Ó chia sÎ quan t©m ch¨m sãc lµ rÊt lín. Sau khi m·n kinh buång trøng ngõng ho¹t ®éng, bé phËn sinh dôc cña phô n÷ rÊt dÔ bÞ teo ®i, nÕu vÊn ®Ò t×nh dôc kh«ng ®Òu ®Æn th× ®iÒu nµy cµng cã nguy c¬ cao h¬n. §èi víi phô n÷ kh«ng sèng cïng víi chång víi c¸c lý do nh ly th©n, ly h«n, go¸ chång th× ®©y qu¶ lµ mét khã kh¨n rÊt lín.

Qua nh÷ng sè liÖu vµ nh÷ng ph©n tÝch cña c¸c nhµ chuyªn m«n cho thÊy t×nh tr¹ng h«n nh©n cã thÓ ¶nh h ëng rÊt lín ®Õn t×nh tr¹ng søc khoÎ sinh s¶n tuæi m·n kinh. Trong qu¸ khø vÊn ®Ò t×nh dôc th êng ® îc Ýt nh¾c ®Õn ngay c¶ ë tuæi thµnh niªn, ë nh÷ng ng êi cã gia ®×nh vµ d êng nh kh«ng lóc nµo ® îc nh¾c ®Õn ë tuæi giµ, tuy nhiªn qua kh¶o s¸t thùc tÕ cho thÊy mét kÕt qu¶ kh¸ thó vÞ. Nh÷ng t©m sù vµ nh÷ng thæ lé cña phô n÷ ë løa tuæi nµy hiÖn nay rÊt cëi më, hä kh«ng c¶m thÊy e ng¹i, ph¶i dÊu diÕm, nh÷ng ng êi lín tuæi, cã con cã ch¸u vÊn cã cuéc sèng riªng cña m×nh. Liªn quan ®Õn ®iÒu nµy lµ nhu cÇu ë chung hay riªng víi con c¸i. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy phÇn lín nh÷ng ng êi phô n÷ ë løa tuæi nµy thÝch ë chung víi con c¸i. §iÒu nµy còng dÔ hiÓu bëi phong tôc tËp qu¸n cña n íc ta lµ con c¸i, bè mÑ, «ng bµ , ch¸u ch¾t lu«n cã mèi liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau. NÕu cã ®iÒu kiÖn nhµ cöa réng r·i th× th êng ë chung víi nhau, con nÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn th× hä ë gÇn nhau trong cïng mét khu vùc nµo ®ã ®Ó bè mÑ vµ con c¸i cã thÓ gióp ®ì s¨n sãc lÉn nhau.

NhËn thøc vÒ ch¨m sãc søc khoÎ sinh s¶n cña phô n÷ t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu ® îc ®¸nh gi¸ lµ cã chuyÓn biÕn râ rÖt sau mét n¨m thùc hiÖn m« h×nh vµ nhu cÇu ® îc ch¨m sãc vÒ y tÕ cña phô n÷ tuæi m·n kinh t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu lµ rÊt lín. Tuy nhiªn víi c¬ së vËt chÊt kh¸m ch÷a bÖnh nghÌo nµn l¹c hËu, kh«ng cã ®éi ngò b¸c sü chuyªn s©u, kinh phÝ h¹n hÑp, râ rµng trong thêi gian tíi viÖc kh¸m ch÷a bÖnh cho phô n÷ tuæi m·n kinh t¹i ®©y sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.

82

Kết luận và khuyến nghị

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

1. KẾT LUẬN

1.1 Phần lớn phụ nữ ở đây đều có nhận thức không đúng về sức khoẻ sinh sản,

họ cho rằng đối tượng của sức khoẻ sinh sản không phải là phụ nữ tuổi mãn

kinh. Kiến thức về thời kỳ mãn kinh của họ rất thấp như kiến thức về nhận biết

tuổi bước vào mãn kinh và dấu hiệu của kinh nguyệt khi bước vào tuổi mãn

kinh. Điều này hoàn toàn phù hợp với giả thuyết mà chúng tôi đưa ra. Tuy

nhiên họ lại có kiến thức tương đối tốt về những ảnh hưởng lâu dài tới sức khoẻ

khi bước vào tuổi mãn kinh. Kết quả nghiên cứu cho thấy có mối tương quan

giữa số lần tham dự các buổi tập huấn về CSSKSS với kiến thức về vấn đề này

ở họ. Nhiều chị em phụ nữ học vấn không cao nhưng lại có kiến thức tốt vì họ

tham dự đầy đủ các buổi nói chuyện của chuyên gia về phường. Kết quả nghiên

cứu cũng cho thấy phụ nữ học vấn càng cao thì kiến thức về chăm sóc sức khoẻ

sinh sản tuổi mãn kinh càng tốt.

1.2 Nhu cầu được chăm sóc sức khoẻ sinh sản của phụ nữ tuổi mãn kinh tại

phường Xuân La là rất lớn . Phụ nữ mãn kinh muốn được thăm khám định kỳ ở

các cơ sở y tế, họ muốn có nơi tư vấn và chẩn đoán bệnh ngoài ra họ muốn gia

đình người thân thấu hiểu những khó khăn của họ khi bước vào giai đoạn

này.Điều này cũng phù hợp với giả thuyết mà chúng tôi đưa ra. Và trong khi

việc đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh tại địa bàn nghiên cứu chưa được đáp

ứng thì những hình thức tổ chức tập luyện tập thể của các tổ chức như hội phụ

nữ, hội người cao tuổi tập dưỡng sinh, khiêu vũ thể thao, tập bóng... lại tỏ ra rất

có hiệu quả trong việc nâng cao sức khoẻ cho phụ nữ trong độ tuổi này. Đặc

biệt phụ nữ tuổi mãn kinh có mong muốn rất lớn trong việc hiểu biết về những

khó khăn của họ trong thời kỳ này đặc biệt là từ chồng và những thành viên

trong gia đình.

83

Kết luận và khuyến nghị

1.3 Việc chăm sóc sức khoẻ của phụ nữ mãn kinh tại địa bàn nghiên cứu gặp

nhiều khó khăn vì nhu cầu được khám chữa bệnh là rất lớn mà cơ sở vật chất

không đầy đủ, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa không có. Việc chăm sóc sức khoẻ

sinh sản cho phụ nữ tuổi mãn kinh từ gia đình chồng con còn nhiều bất cập vì

thiếu thông tin. Tuy nhiên việc phòng bệnh hay tự chăm sóc cho bản thân lại tỏ

ra rất tốt từ phía người phụ nữ thông qua: thường xuyên vệ sinh bộ phận sinh

dục, bổ xung dinh dưỡng và chế độ rèn luyện thân thể để giảm đi những ảnh

hưởng của loãng xương, tim mạch... lên cơ thể khi ở thời kỳ mãn kinh. Kết luận

này cũng trùng khớp với giả thuyết chúng tôi đã nêu. Ngoài ra sự chăm sóc từ

người chồng và những người thân trong gia đình cũng đóng một vai trò quan

trọng trong việc chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho phụ nữ tuổi mãn kinh bởi đó là

đáp ứng nhu cầu được chăm sóc về tâm lý.

2. KHUYẾN NGHỊ

Từ những vấn đề phát hiện qua khảo sát, và đặc biệt từ tình hình chung có liên

quan đến sức khoẻ sinh sản của phụ nữ, cụ thể là sức khoẻ sinh sản của phụ nữ

tuổi mãn kinh, chúng tôi xin nêu ra một số biện pháp nhằm tăng cường việc

chăm sóc sức khoẻ sinh sản như sau:

2.1 Nâng cao vai trò, trách nhiệm của gia đình trong việc quan tâm đến sức khoẻ của phụ nữ tuổi mãn kinh

 Gia đình là môi trường xã hội hoá quan trọng nhất của mỗi con người,

bởi con người đều sinh ra và lớn lên trong gia đình. Gia đình có tác động

to lớn đến việc hình thành nhân cách con người. Trong cái nôi gia đình,

các cá nhân tiếp nhận nền giáo dục gia đình, truyền thống gia đình, các

kinh nghiệm sống, các quy tắc ứng xử, các giá trị của con người. So với

những nước phát triển, quan hệ giữa các thành viên trong gia đình Việt

Nam có sự gắn bó chặt chẽ và tác động ảnh hưởng lẫn nhau rất lớn. Đây

là một thuận lợi cơ bản để nâng cao vai trò của gia đình đối với phụ nữ

mãn kinh cụ thể là từ chồng, con của họ. Trong các phỏng vấn sâu chúng

tôi thấy phụ nữ mãn kinh đặc biệt nâng cao vai trò của chồng, sau đó mới

84

Kết luận và khuyến nghị

đến con cái. Vì vậy để thực hiện tốt được vai trò hỗ trợ cho phụ nữ mãn

kinh vượt qua những khó khăn những người thân trong gia đình cần thực

hiện:

 Nhận thức được tính cần thiết của việc chăm sóc sức khoẻ cho phụ nữ

mãn kinh, người chồng và con cái tự trang bị kiến thức về sức khoẻ sinh

sản nói chung và của phụ nữ tuổi mãn kinh nói riêng

 Chủ động tìm hiểu thay đổi tâm sinh lý của phụ nữ mãn kinh để tâm sự

với vợ, mẹ về những biến đổi cơ thể, tâm lý, kinh nguyệt….để phụ nữ

không sợ hãi lúng túng chịu đựng một mình.

 Cần có thêm nhiều tài liệu hướng dẫn chuyên sâu về sức khoẻ sinh sản

phụ nữ tuổi mãn kinh.

2.2 Nâng cao hội trò của xã hội trong việc chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho phụ nữ tuổi mãn kinh

 Xã hội cần có nhận thức và thái độ đúng đắn đối với vấn đề chăm sóc sức

khoẻ sinh sản phụ nữ mãn kinh, nhất là phụ nữ mãn kinh có học vấn thấp,

điều kiện sống khó khăn, không có cơ hội tiếp cận đối với các dịch vụ y

tế.

 Cần lồng ghép vấn đề truyền thông với việc cung cấp dịch vụ sức khoẻ

sinh sản cho phụ nữ tuổi mãn kinh và các chương trình xã hội khác.

 Sức khoẻ sinh sản và vấn đề tình dục còn chịu nhiều ảnh hưởng bởi tập

quán, phong tục, lối sống của mỗi dân tộc, mỗi tôn giáo. Vì vậy cần phải

nhìn nhận khách quan khoa học để giúp người phụ nữ tuổi mãn kinh duy

trì được sức khoẻ, cân bằng trong cuộc sống.

2.3 Bổ xung chính sách của Đảng và Nhà nước

 Cần đưa chương trình chăm sóc sức khoẻ sinh sản phụ nữ tuổi mãn kinh

vào chương trình chăm sóc sức khoẻ sinh sản Quốc gia. Đồng thời đánh

giá chương trình tổng thể của chương trình dân số để thực hiện đúng mục

tiêu là đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khoẻ sinh sản trong từng giai đoạn

của cuộc sống theo như mục tiêu đã nêu.

85

Kết luận và khuyến nghị

 Nâng cao chất lượng của các cơ sở y tế địa phương, bổ xung thêm đội

ngũ bác sĩ chuyên khoa khám định kì cho phụ nữ tuổi mãn kinh, tìm hiểu

kĩ nhu cầu của phụ nữ tuổi mãn kinh, giúp phụ nữ tuổi mãn kinh có nhiều

kiến thức thật cần thiết chăm sóc sức khoẻ sinh sản ngay tại các cơ sở y tế

xã phường.

 Chú trọng trong công tác truyền thông đến các đối tượng để nâng cao sự

hiểu biết về giai đoạn mãn kinh của chính bản thân người phụ nữ và để

phụ nữ được quan tâm chăm sóc chu đáo tư gia đình, cộng đồng, xã hội

85

Tµi liÖu tham kh¶o

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

Sách

1. Bệnh viện phụ sản trung ương, Kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch ở

phụ nữ mãn kinh, Hà Nội 2005.

2. Ph¹m ThÞ Minh §øc,“Sinh lý sinh s¶n”, “Sinh lý häc”,2, NXB Y

häc,2000.

3. Phạm Gia Đức- Phạm Thị Phương Lan, 150 Câu hỏi đáp về tuổi mãn

kinh, NXB Phụ nữ, 2004.

4. Phạm Thị Minh Đức, Báo cáo tổng kết đề tài độc lập cấp nhà nước,

Nghiên cứu thực trạng sức khoẻ sinh sản của phụ nữ Việt Nam mãn kinh

và đề xuất các giải pháp can thiệp nhằm nâng cao chất lượng sống của

phụ nữ lứa tuổi này, chủ nhiệm đề tài GS Tiến sĩ, Tr êng Đại học Y Hà

Nội, 2004.

5. Bộ Y tế, Chiến lược quốc gia về chăm sóc sức khoẻ sinh sản giai đoạn

2001-2010, Hà Nội, 2001.

6. Bộ y tế -Vụ BVSKBMTE/KHHGĐ, Văn bản pháp quy phạm hiện hành

trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ sinh sản, NXB Quân đội nhân dân.

7. BS Đào Xuân Dũng (200 ),Trung tâm nghiên cứu giới, gia đình và môi

trường trong phát triển, Hỏi đáp sức khoẻ sinh sản sức khoẻ tình dục,

NXB Thanh niên, 2001.

8. Cuộc sống tươi đẹp, Chuyên đề dành riêng cho phụ nữ tuổi trung niên,

NXB Y Học 2002.

86

Tµi liÖu tham kh¶o

9. Cuộc sống tươi đẹp, Chuyên đề dành riêng cho phụ nữ tuổi trung niên,

NXB Y Học 2006.

10. Vũ Đình Chính, Nghiên cứu loãng xương và một số yếu tố liên quan tới

loãng xương ở phụ nữ sau mãn kinh thuộc huyện Cẩm Bình tỉnh Hải

Hưng,Tóm tắt luận án phó tiến sĩ khoa học y dược, 1996.

11. Dân số và phát triển, Uỷ ban quốc gia dân số và kế hoạch hoá gia đình-

trung tâm nghiên cứu , thông tin và tư liệu số, số 3/ 2001.

12. Vương Hồng- Dương Ngọc, 350 Lời khuyên phòng chữa bệnh (Hỏi và

đáp), NXB Y Học, 2004.

13. MJohn J. Macionis, X· héi häc, NXB Thèng kª, 2003.

14. Trần Minh Mẫn và Lê Ngọc, Báo Kinh và mãn kinh cách khắc phục,

NXB Y học, 1999.

15. Trịnh Lợi Nham- Lương Học Lâm, Phụ nữ thuốc chữa bệnh và những

bệnh thường mắc, NXB Y Học, 2005.

16. Nguyễn Thị Ngọc Phượng, Phác đồ điều trị mãn kinh, Giám đốc bệnh

viện phụ sản Từ Dũ, XNB Y Học, 2002.

17. Nguyễn Thị Ngọc Phượng, Menopaus-Thông tin mới về điều trị mãn kin,

NXB Y Học, 2005.

18. Nguyễn Thị Ngọc Phượng, Vẫn hạnh phúc sau tuổi 50, NXB Y Học,

2006.

19. Đặng Quan Thanh,Cẩm nang chăm sóc sức khoẻ tuổi trung niên, NXB

Phụ nữ, 2002.

20. Thông tin Dân số và phát triển, Dân số và sức khoẻ sinh sản, VAPPD

21. Vũ Quốc Trung, Y Học cổ truyền với sức khoẻ - Nâng cao tuổi thọ người

già, NXB Văn Hoá Thông Tin.

22. Lê Thị Thanh Vân, Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sµng của rong kinh

rong huyết cơ năng tuổi dậy thì và tuổi tiền mãn kinh, Luận án tiến sĩ y

học, 2003.

87

Tµi liÖu tham kh¶o

Bµi viÕt trªn m¹ng

23. PTS.BS Lª Anh Th , BÖnh viÖn Chî RÉy TP HCM, Phô n÷ vµ tuæi m·n trang truy cËp tõ

kinh http://www.ykhoanet.com/SKDS/SANPHUKHOA/46-21.html ngµy7/31/2007

24. BS §µo Xu©n Dòng, nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ søc khoÎ vµ bÖnh tËt phô trang Medicinet) (Theo truy cËp

n÷ tõ http://www.ykhoanet.com/SKDS/SANPHUKHOA/46-23.html ngµy7/31/2007

25. H ¬ng Nghiªm, Tuæi m·n kinh-C¸ch nh×n nhËn t ¬ng lai(ViÕt ®Ó tù tÆng

trang truy cËp tuæi) tõ

m×nh vµ c¸c chÞ em phô n÷ 50-55 http://www.ykhoanet.com/SKDS/SANPHUKHOA/50-09.html ngµy7/31/2007

26. ThÕ Ngäc, Tuæi m·n kinh vµ nh÷ng biÖn ph¸p hç trî míi (The Femme Actuelle)http://www.ykhoanet.com/SKDS/SANPHUKHOA/74-28.html ngµy7/31/2007

27. PGS.BS Lª Anh Th , BÖnh viÖn chî RÉy thµnh phè Hå ChÝ Minh, Lµm thÕ nµo ®Ò gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m·n kinh cho phô n÷(tiÕp theo vµ hÕt) truy cËp tõ trang

28. Ph¹m Gia §øc, Ph¹m ThÞ Ph ¬ng Lan

http://www.ykhoanet.com/SKDS/SANPHUKHOA/48-04.html ngµy7/31/2007