Luận văn Thạc sĩ Công tác xã hội: Hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường đang điều trị tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương; phân tích các yếu tố ảnh hưởng; từ đó đề xuất một số định hướng và giải pháp tăng cường hiệu quả hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Công tác xã hội: Hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THỊ HỒI HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TẠI BỆNH VIỆN NỘI TIẾT TRUNG ƢƠNG Ngành: Công tác xã hội Mã số: 876 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HÀ THỊ THƢ Hà Nội - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn: Hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn của TS. Hà Thị Thư và những kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực. Hà Nội, ngày tháng 9 năm 2019 Học viên Phạm Thị Hồi
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến tất cả các quý thầy cô đã giảng dạy trong chương trình cao học Công tác xã hội khóa Đợt 2 năm 2017 – Học viên Khoa học xã hội, những người đã giúp tôi có nhiều kiến thức về Công tác xã hội làm nền tảng cho tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Hà Thị Thư đã quan tâm, nhiệt tình hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ lãnh đạo, y bác sỹ và bệnh nhân đang điều trị tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương đã cung cấp thông tin và hợp tác với tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều nên luận văn còn thiếu sót, rất mong nhận được những góp ý của quý thầy cô và các anh chị học viên. Học viên Phạm Thị Hồi
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI CHO BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG ................................... 14 1.1. Lý luận về đái tháo đường và bệnh nhân đái tháo đường .......................... 14 1.2. Lý luận về hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường ....... 18 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường ................................................................................................... 23 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TẠI BỆNH VIỆN NỘI TIẾT TRUNG ƢƠNG ............................................................................................... 32 2.1. Khái quát về địa bàn và khách thể nghiên cứu .......................................... 32 2.2. Thực trạng hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương .................................................................... 38 2.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường ................................................................................. 51 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TỪ THỰC TIỄN BỆNH VIÊN NỘI TIẾT TRUNG ƢƠNG .................................................... 61 3.1. Định hướng trong phát triển công tác xã hội ............................................. 61 3.2. Giải pháp tăng cường hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường từ thực tiễn bệnh viện Nội Tiết Trung Ương ................................. 65 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 69
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BVNTTW Bệnh viện Nội tiết Trung ương BNĐTĐ Bệnh nhân đái tháo đường CTXH Công tác xã hội ĐTĐ Đái tháo đường NV CTXH Nhân viên Công tác xã hội
DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU Bảng số Tên bảng Trang Đánh giá hiệu quả cung cấp thông tin chung về khám 38 Bảng 2.1 chữa bệnh Đánh giá mức độ thường xuyên của việc cung cấp thông 39 Bảng 2.2 tin về khám chữa bệnh Đánh giá hiệu quả cung cấp thông tin chung về điều 41 Bảng 2.3 trị bệnh Đánh giá mức độ thường xuyên của cung cấp thông 42 Bảng 2.4 tin về điều trị bệnh Đánh giá hiệu quả hoạt động tư vấn tâm lý xã hội 44 Bảng 2.5 Đánh giá mức độ thường xuyên hoạt động tư vấn tâm 46 Bảng 2.6 lý xã hội Đánh giá hiệu quả hoạt động kết nối nguồn lực và hỗ 48 Bảng 2.7 trợ từ thiện Đánh giá mức độ thường xuyên hoạt động kết nối 49 Bảng 2.8 nguồn lực và hỗ trợ từ thiện Bảng 2.9 Bảng 2.9: Đánh giá tổng hợp các yếu tố 50 Bảng 2.10. Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của yếu tố 52 Bảng 2.10 bệnh nhân và gia đình bệnh nhân Bảng 2.11. Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của yếu tố 54 Bảng 2.11 nhân viên công tác xã hội Bảng 2.12. Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của yếu tố 56 Bảng 2.12 điều kiện, đặc điểm của bệnh viện
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Chăm sóc sức khỏe ban đầu luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu của mọi quốc gia, xã hội càng phát triển thì nhu cầu về chăm sóc sức khỏe càng đòi hỏi đáp ứng được với chất lượng, dịch vụ khám bênh, chữa bệnh cao. Và ở Việt Nam chúng ta đã và đang từng bước nhận thức được rằng để giải quyết các vấn đề xã hội hiện nay, ngoài hệ thống chính sách xã hội chúng ta còn cần phát triển nghề công tác xã hội mang trong đó là cả một đội ngũ những người đã và đang làm công tác xã hội. trong ngành y tế thì đội ngũ viên chức y tế luôn chiếm một vị trí quan trọng, đặc biệt là đội ngũ bác sỹ, y sỹ đòi hỏi ngày càng tăng lên cả về số lượng và chất lượng, đòi hỏi giỏi về chuyên môn, tốt về đạo đức, lối sống. Hiện nay Ngành Y tế Việt Nam đang phải đáp ứng nhu cầu Chăm sóc sức khoẻ ngày càng cao, khám bệnh, chữa bệnh với kỹ thuật y tế chất lượng cao nên đòi hỏi chất lượng bác sỹ, y sỹ phải được cải thiện được trang bị đủ kiến thức, kỹ năng, thái độ hành vi giao tiếp và từ nhận thức đó ngày 25/3/2010 Thủ Tướng chính phủ đã ban hành Quyết định số 32 về việc phê duyệt phát triển đề án phát triển nghề CTXH giai đoạn 2010 - 2020. Trong các loại bệnh tật hiện nay thì bệnh mãn tính như đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa gây ra gánh nặng bệnh tật, chăm sóc và chi phí y tế không nhỏ và cũng gây ra buồn phiền, lo lắng, chán nản, mặc cảm tự ti, ngại giao tiếp, căng thẳng dễ kích động...và một số bệnh nhân thậm chí rơi vào tình trạng khủng hoảng, tuyệt vọng, thay vào đó tâm lý liên tục thay đổi và có nguy cơ bắt mãn không tin vào cuộc sống. Một số bệnh nhân mất niềm tin vào quá trình chữa trị bệnh gây nên những vấn đề về mối quan hệ xã hội giữa người thân trong gia đình, bệnh nhân với đội ngũ y, bác sỹ và cơ sở khám bênh, chữa bệnh, nhân viên y tế, gia đình và nhân viên công tác xã hội. Tại Việt Nam, công tác xã hội trong y tế hay bệnh viện đã được hình thành và thể hiện qua 1
thông tư 43/TT-Bộ Y tế về phát triển Công tác xã hội trong Bệnh viện và đang trên đà nhân rộng đóng góp hiệu quả vào quá trình khám chữa bệnh cho bệnh nhân. Đối với bệnh nhân đái tháo đường nói chung và bệnh nhân đái tháo đường mãn tính nói riêng, hoạt động công tác xã hội đã góp phần không nhỏ trong việc giảm bớt gánh nặng kinh tế, cũng như tâm lý cho người bệnh và gia đình của họ, giúp bệnh nhân yên tâm theo phác đồ điều trị, tin tưởng tuân thủ phác đồ điều trị thông qua các hoạt động truyền thông, tham vấn, kết nối nguồn lực,... đây là những chỉ định rất cần thiết cho bệnh nhân đái tháo đường khi các chức năng trong cơ thể đã bị suy giảm miễn dịch, chức năng trong cơ thể suy giảm, các bệnh chuyển hóa trong cơ thể rối loạn. Vì vậy, việc tầm soát các bệnh nói chung và bệnh đái tháo đường nói riêng rất quan trọng. Thực hiện thông tư 43/TT-Bộ Y tế về việc phát triển công tác xã hội trong bệnh viện, tính đến này đã có nhiều bệnh viện tuyến trung ương và tuyến tỉnh thành lập phòng công tác xã hội, phòng công tác xã hội có chức năng cung cấp các dịch vụ công tác xã hội cho người bệnh và gia đình người bệnh góp phần vào mục tiêu xây dựng môi trường bệnh viện thân thiện, đáp ứng tốt nhất nhu cầu chăm sóc sức khỏe của nhân dân. Công tác xã hội trong bệnh viện nhằm hướng đến phục vụ đối tượng chính là bệnh nhân thông qua việc hỗ trợ giải quyết những khó khăn tinh thần và vật chất mà người bệnh gặp phải trong quá trình chữa bệnh. Sự hỗ trợ của nhân viên công tác xã hội đã làm tăng thêm sự hài lòng của người bệnh và gia đình người bệnh khi đến điều trị tại bệnh viện. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng chính sách còn nhiều khó khăn bất cập. Tại viện nội tiết bệnh viện nội tiết trung ương chuyên khoa khám bệnh đái tháo đường có hướng phát triển thành bệnh viện hạng đặc biệt của việt nam mỗi ngày có khoảng hơn 1000 ngàn lượt bệnh nhân khám và khoảng 1300 ngàn lượt bệnh nhân điều trị nội trú và ngoại trú tại bệnh viện nội tiết trung ương. Nhu cầu hỗ trợ hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường là rất lớn. các hoạt động công tác xã hội tại bệnh viện bước đầu tạo thuận lợi cho bệnh nhân đái 2
tháo đường được tiếp cận các hoạt động công tác xã hội nhằm giải quyết các vấn đề bệnh nhân gặp phải trong quá trình khám bệnh và điều trị tích cực tại bệnh viện nội tiết trung ương. Tuy nhiên, trong thực tiễn thực hiện công tác xã hội trong bệnh viện thì mỗi bệnh viên khác nhau thì tính chất hoạt động, dạng bệnh, loại bệnh khác nhau thì các hoạt động công tác xã hội cũng được triển khai với các mục tiêu, hoạt động chủ đạo khác nhau. Các hoạt động công tác xã hội này thật sự đáp ứng được nhu cầu và vấn đề của người bệnh chưa còn là một vấn đề đặt ra. Trong lĩnh vực nghiến cứu, những nghiên cứu về y học trong chữa trị cho bệnh nhân đái tháo đường thì khá nhiều, nhưng những công trình nghiên cứu về hỗ trợ xã hội, nhất là công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường còn khá mới mẻ. Chính vì vậy, tôi chọn đề tài: “Hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Các vấn đề xã hội nảy sinh tăng cao cũng giống như các căn bệnh của một thực thể xã hội, và các vấn đề đó có thể giải quyết được bằng tri thức và phương pháp khoa học của công tác xã hội. Trong lĩnh vực y tế trong bệnh viện, cùng với việc gia tăng những căn bệnh lạ tạo nên như dịch sởi mà việt nam cũng mắc phải năm 2014 chúng để lại những hậu quả tàn khốc và đau thương mà chính nhân viên đội ngũ y, bác sỹ trong những giờ phút cấp cứu cho bệnh nhân họ cũng đã mắc bệnh hoặc bị khủng hoảng về tinh thần do ám ảnh của nghề nghiệp mang lại. Chính vì vậy, bệnh nhân cũng như y bác sĩ cũng rất cần sự hỗ trợ, tiếp sức của cộng đồng trong cuộc chiến giành lại sức khỏe cho người bệnh, giành lại tinh thần kiến kiên cường của đội ngũ y bác sĩ để chữa bệnh cho người bệnh. Chính vì vậy 3
mà ở việt nam cũng như trên thế giới đã rất chú trọng đến việc phát triển công tác xã hội trong bệnh viện hiện nay. Trên thế giới việc nghiên cứu, tổ chức mô hình hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện đã có từ rất lâu đời, và các công trình nghiên cứu về hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện cũng đã có và nó giúp cho việc thực hành nghề công tác xã hội trong bệnh viện ngày càng phát triển. Công trình nghiên cứu đầu tiên về công tác xã hội được nghiên cứu tại Mỹ vào năm 1905 và cho đến này thì hầu hết các bệnh viện ở Mỹ đã thành lập phòng Công tác xã hội và họ hoạt động rất hiệu quả trong việc giúp đỡ bệnh nhân và gia đình của bệnh nhân và việc thành lập phòng công tác xã hội trong bệnh viện là điều kiện bắt buộc để các bệnh viện được công nhận là hội viên của hội các bệnh viện.[12]. Các công trình nghiên cứu về chăm sóc sức khỏe có thể kể đến các công trình của tác giả như Whitaker, Weismiller và Clark, Wilson (2006): họ nhận định vai trò của công tác xã hội trong lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ để giúp bệnh nhân vượt qua hoàn cảnh nhằm dễ dàng hòa nhập xã hội và phát triển. Bên cạnh đó, họ cũng nhấn mạnh đến yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân gồm có: hoàn cảnh sống (mức sống, môi trường, vệ sinh …); đặc điểm cá nhân (học vấn,…), sự gia tăng dân số; sự phát triển của khoa học – công nghệ, kỹ thuật,… Đồng thời, các tác giả cũng đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến những giải pháp nhằm nâng cao sức khỏe của bệnh nhân bao gồm: nâng cao hiểu biết của bệnh nhân về chăm sóc sức khoẻ; khuyến khích cộng đồng tham gia vào các hoạt động chăm sóc sức khoẻ ban đầu, phòng bệnh, chữa bệnh; phổ cập kiến thức về chăm sóc sức khoẻ tới toàn dân trong xã hội hiện nay. Trong việc xây dựng mối quan hệ giữa bệnh nhân nội trú với gia đình, cộng đồng với cơ sở y tế, công tác xã hội đóng vai trò rất quan trọng trong việc giảm thiểu mâu thuẫn trong mối quan hệ giữa các bên nêu trên. [4] Nhân viên công tác xã hội có thể làm trực tiếp với bệnh nhân hoặc gián tiếp thông qua việc lập kế hoạch, tiến hành nghiên cứu, xây dựng chính sách xã 4
hội hoặc trong quản lý xã hội. hoạt động công tác xã hội làm việc trực tiếp với bệnh nhân có thể bao gồm các hoạt động công tác như là đánh giá nhu cầu của bệnh nhân, lập kế hoạch cho việc chăm sóc bệnh nhân sau khi điều trị, tư vấn để giúp bệnh nhân, người nhà giải quyết các vấn đề liên quan đến tình trạng bệnh tật của họ… Ngoài ra, nhân viên công tác xã hội cũng có thể là thành viên của nhóm điều trị, cung cấp thông tin, tư vấn giúp nhóm điều trị hiểu được các vấn đề của bệnh nhân đái tháo đường. Việc nghiên cứu về công tác xã hội trong bệnh viện của các nước đã thúc đẩy phát triển mô hình hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện của quốc gia bao gồm Công tác xã hội trong bệnh viện và công tác xã hội y tế ngoài cộng đồng, chúng ta có thể hiểu đây là mô hình khép kín của công tác xã hội trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe toàn diện xã hội.[14] Trong hệ thống y tế, việc nghiên cứu hoạt động công tác xã hội trong ngành Y tế bao gồm hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện và ngoài cộng đồng. Khi mô hình bệnh tật ở Mỹ chuyển từ các bệnh lây nhiễm sang bệnh không lây nhiễm, mô hình CSSK ban đầu dựa vào cộng đồng là mô hình y tế phù hợp trong CSSK nhân dân. Trong mô hình này, bệnh viện chỉ là một khâu trong Chăm sóc sức khỏe, Công tác xã hội sẽ tham gia vào toàn bộ quá trình điều trị của bệnh nhân từ đầu tới cuối. Vì thế, vai trò của nhân viên công tác xã hội đóng vai trò là nhân viên tâm sinh học trong công việc khuyến khích, động viên, trao quyền …. Bệnh nhân sẽ là người chủ động quyết định các vấn đề liên quan đến việc khám chữa bệnh dựa trên sự phân tích, đánh giá và hỗ trợ tích cực từ phía các chuyên gia y tế, chuyên gia công tác xã hội trong suốt thời gian bệnh nhân điều trị tại bệnh viện đến khi bệnh nhân xuất viện. Đối với các bệnh nhân mắc bệnh mãn tính, nam y thời gian điều trị kéo dài, bệnh hiếm thì vai trò của nhân viên công tác xã hội rất quan trọng, vai trò này được thể hiện qua cả trong quá trình điều trị lẫn sau điều trị tích cực, nhất là đối bệnh nhân là trẻ em, người già… 5
Từ nghiên cứu về Công tác xã hội trong bệnh viện tại Mỹ đã triển khai khoa hoạt động công tác xã hội, đây là nơi triển khai các hoạt động công tác xã hội, khoa có đội ngũ nhân viên công tác xã hội được đào tạo bài bản về công tác xã hội chuyên ngành y tế với trình độ cao được trang bị kiến thức tốt để là nhiệm vụ trong khu vực bệnh viện, bởi họ hiểu được những yếu tố về thể chất, tinh thần và yếu tố môi trường quyết định sự khỏe mạnh của cá nhân cộng đồng. Nghiên cứu tại Mỹ mở ra nhiều hướng mới cho mô hình hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện. Ttác giả Jennifer ZimmermanMSW, MAHolly I.Dabelko MSW lại đưa ra mô hình hợp tác chăm sóc bệnh nhân [12]. Tác giả chỉ ra rằng những mô hình y tế truyền thống hoặc mô hình phân cấp tạo ra thứ bậc mà ở đó các bác sỹ được coi trọng hơn không còn giá trị nữa mà thay vào đó là việc kết hợp chăm sóc bệnh nhân giữa nhân viên y tế với gia đình sẽ tạo sự thân thiện hơn, cởi mở hơn, tự tin hơn và xóa bỏ danh giới phân cấp giữa bác sỹ với bệnh nhân với mục đích tạo tâm lý thoải mái cho người bệnh. 2.2. Nghiên cứu ở trong nước Ở Việt Nam hiện nay, ngành công tác xã hội được phát triển từ cuối thập kỷ 40 cùng với sự ra đời của trường đào tạo chuyên ngành về công tác xã hội đầu tiên tại miền bắc tuy nhiên do ảnh hưởng các yếu tố khách quan (chiến tranh) và chủ quan (xã hội chưa phát triển, đất nước còn đói nghèo và lạc hậu, hiểu biết của người dân chưa cao) nên CTXH nói chung CTXH trong y tế nói riêng chưa được thực sự chú trọng, quan tâm song với nhu cầu hiện nay xã hội càng phát triển, các loại bệnh tật càng gia tăng cao và càng theo chiều hướng phức tạp hơn cho nên tỉ lệ người mắc bệnh và nhu cầu khám bệnh, chữa bệnh cũng ngày một tăng cao dẫn đến tình trạng quá tải tại các bệnh viện và xuất hiện mâu thuẫn tiềm ẩn giữa nhân viên y tế, bác sỹ, điều dưỡng, và bệnh nhân. Việc quá tải bệnh nhân khám bệnh, và điều trị xảy ra ở hầu hết các bệnh viện nhất tuyến trung ương. Chính vì vậy nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác xã hội trong bệnh viện nên Chính phủ và Bộ Y tế đã triển khai hoạt động công 6
tác xã hội trong bệnh viện bằng các chính sách và văn bản pháp luật quy định cụ thể phát triển công tác xã hội ở nước ta nói chung và trong ngành y nói riêng. Và cũng từ nơi đây các công trình nghiên cứu, hội thảo về công tác xã hội trong bệnh viện được tổ chức hàng năm nhằm định hướng bổ xung cho các hoạt động công tác xã hội trong ngành y tế ngày càng phát triển đi lên và mang lại hiệu quả cao nhất cho việc chăm sóc sức khỏe nhân dân toàn xã hội. Cùng với đó là sự liên kết chặt chẽ của một số ban ngành liên quan như ngành lao động thương binh và xã hội, ngành y tế đã tổ chức đào tạo, tập huấn cho Nhân viên công tác xã hội trong y tế nâng cao trí thức, kỹ năng trong quá trình học tập và làm việc tại các Sở y tế ở trung ương và địa phương, bệnh viện tuyến trung ương và địa phương, phòng y tế, trung tâm y tế, các quận huyện…[11] Trong lĩnh vực y tế hiện này mới chỉ quan tâm đến điều trị bệnh cho ngươi bệnh mà chưa thật sự quan tâm đến việc giảm nhẹ nỗi đau thể chất và tinh thần cho người bệnh, nhất là bệnh nhân đến khám và điều trị ở giai đoạn muộn hoặc phát hiện ra giai đoạn muộn mới khám bệnh. Trong số những người được chăm sóc, hầu hết không nhận được các tư vấn về tâm lý, các lời khuyên hoặc các biện pháp chăm sóc cho các triệu chứng khác ngoài triệu chứng đau. Hiện nay, mô hình chăm sóc y tế tại nhà cho bệnh nhân đái tháo đường biến chứng ngoại trú cũng đang được thực hiện tuyến cơ sở. Một số tác giả đã biên soạn các giáo trình về công tác xã hội và công tác xã hội trong bệnh viện nhằm phục vụ cho việc học tập và nghiên cứu của nhiều tổ chức cá nhân trong lĩnh vực công tác xã hội trong y tế như tác giả Phạm Tiến Nam,… [14 ] Như vậy, ở Việt Nam chúng ta cũng đã rất quan tâm đến vấn đề nghiên cứu và phát triển hoạt động công tác xã hội tại bệnh viện. các nghiên cứu này đã phần nào sáng tỏ tính cần thiết và tính định hướng cao trong việc hoàn thiện mô hình hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện ở Việt Nam, tuy nhiên cũng giống như các nước đang phát triển việc áp dụng hoạt động Công tác xã hội tại 7
bệnh viện ở Việt Nam còn rất mới mẻ. Trong những năm trở lại đây, tại một số bệnh viện tuyến trung ương và tuyến tỉnh cũng đã triển khai một số hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện, với sự tham gia của đội ngũ nhân viên y tế kiêm nhiệm và các tình nguyện viên, nhằm hỗ trợ nhân viên y tế trong phân loại bệnh nhân, tư vấn, giới thiệu hoạt động công tác xã hội chuyển tiếp, hỗ trợ chăm sóc người bệnh... Các hoạt động này đã góp phần làm giảm bớt khó khăn cho các bệnh nhân và các gia đình bệnh nhân trong quá trình tiếp cận và sử dụng hoạt động khám bệnh, chữa bệnh. Một số mô hình tổ chức của hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện và tại cộng đồng cũng đã được hình thành trong thực tiễn như: Phòng Công tác xã hội của bệnh viện, phòng chăm sóc khách hàng, tổ nhóm từ thiện xã hội… thuộc bệnh viện hay nhóm công tác xã hội tham gia hỗ trợ người bệnh điều trị đái tháo đường thai nghén, mãn tính lâu năm biến chứng... giúp phục hồi chức năng tại xã phường… 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường đang điều trị tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương; Phân tích các yếu tố ảnh hưởng; từ đó đề xuất một số định hướng và giải pháp tăng cường hiệu quả hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Tổng hợp và phân tích những vấn đề lý luận về công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường. Phân tích, đánh giá thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội cung cấp cho bệnh nhân đái tháo đường. Phân tích, đánh giá thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội cung cấp cho bệnh nhân đái tháo đường từ thực tiễn bệnh viện Nội tiết trung ương. 8
Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng cung cấp cho hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân tiểu đường tại bệnh viện nội tiết trung ương. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường tại bệnh viện 4.2. Khách thể nghiên cứu - Bệnh nhân đang điều trị tại bệnh viện Nội tiết trung ương - Đội ngũ Cán bộ y tế công tác tại bệnh viện Nội Tiết trung ương - Người nhà bệnh nhân đang điều trị tại Bệnh viện Nội tiết trung ương 4.3. Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu một số hoạt động công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường, cụ thể là hoạt động cung cấp thông tin về khám bệnh, chữa bệnh; hoạt động hỗ trợ tâm lý – xã hội; hoạt động kết nối nguồn lực và hỗ trợ từ thiện. * Phạm vi về khách thể: - Khảo sát bảng hỏi 150 bệnh nhân - Phỏng vấn sâu 35 người trong đó: - 22 người là bệnh nhân và là người nhà bệnh nhân, - 15 lãnh đạo, nhân viên y tế, nhân viên công tác xã hội. * Phạm vi về địa điểm: Tại 3 khoa đó là Khoa Khám bệnh, Khoa Đái tháo đường biến chứng, Khoa Nội tiết người lớn của Bệnh viện Nội tiết Trung ương. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận nghiên cứu Phương pháp duy vật lịch sử, là phương pháp luận khi nghiên cứu các hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường tại bệnh viện Nội tiết trung ương thì nên nghiên cứu trong môi trường hoàn cảnh xã hội, với thời gian cụ thể mà hoạt động này được triển khai. Trong bối cảnh thực tế, Bệnh viện nội 9
tiết Trung ương là bệnh viên chuyên ngành nội tiết của Bộ Y Tế, số lượng bệnh nhân rất đông, nhu cầu cung cấp hoạt động công tác xã hội lớn; trong khi đó phòng công tác xã hội mới được thành lập, nhân sự yếu và thiếu; mặc dù việc cung cấp hoạt động được lãnh đạo bệnh viện quan tâm, nhưng quá trình thực hiện còn nhiều khó khăn, hoạt động chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn; cơ chế phối hợp mạng lưới cung cấp hoạt động nội bộ và bên ngoài bệnh viện chưa được đồng bộ... Phương pháp duy vật lịch sử cũng đòi hỏi khi nghiên cứu phải nắm vững những quan điểm, chủ trương và đường lối ứng với những thời điểm, giai đoạn cụ thể đề ra những phương hướng, giải pháp phù hợp. 5.2. Phương pháp nghiên cứu * Phương pháp nghiên cứu tài liệu - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp là phương pháp siwr dụng những tài liệu, số liệu có sẵn trong các tư liệu có giá trị của đề tài, việc sủ dụng phương pháp này được thể hiện qua việc phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về các vấn đề liên quan đến nội dung của nhiệm vụ nghiên cứu: - Bệnh nhân đái tháo đường, đặc điểm tâm lý và nhu cầu cung cấp hoạt động công tác xã hội Khái niệm, cơ sở pháp lý, chính sách và nội dung cung cấp hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường trên thế giới, tại việt nam và bệnh viện nội tiết trung ương. Loại tài liệu bao gồm: Báo cáo đề tài nghiên cứu khoa học, bài báo nghiên cứu, báo cáo thống kê, báo cáo chuyên ngành, bài viết tổng quan, sách ,báo, báo cáo hội thảo khoa học, giáo trình… Nguồn tái liệu: chỉ sử dụng nguồn tái liệu rõ ràng đáng tin cậy, bài báo đăng trên các tạp chí khoa học 10
chuyên ngành, nghiên cứu của cá nhân/ tổ chức đã công bố hoặc chưa xuất bản; về ngôn ngữ: Tiếng việt và tiếng anh… * Phương pháp phỏng vấn trực tiếp bảng hỏi Sử dụng với mục đích thu thập thông tin định lượng bằng cách phỏng vấn người được hỏi trả lời trực tiếp vào bảng hỏi thiết kế sẵn . Bảng hỏi được thiết kế gồm 2 phần: Phần I: Tìm hiểu thông tin về bệnh nhân như tình trạng bệnh tật, tình trạng chữa trị, đặc điểm tâm lý, người chăm sóc, tình trạng bảo hiểm y tế, khả năng chi trả. Phần II về thực trạng nhu cầu và thực trạng cung cấp hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường, đánh giá của bệnh nhân mức độ đáp ứng của hoạt động đối với nhu cầu của họ. * Phương pháp thảo luận nhóm Nhằm tìm hiểu thông tin sâu với nhóm bệnh nhân đái tháo đường và người nhà bệnh nhân, nhân viên điều dưỡng và nhân viên công tác xã hội. * Phương pháp phỏng vấn sâu Phỏng vấn sâu là những cuộc đối thoại được lặp đi lặp lại giữa nhà nghiên cứu và người cung cấp thông tin nhằm tìm hiểu cuộc sống, kinh nghiệm và nhận thức của người cung cấp thông tin thông qua chính ngôn ngữ của người được phỏng vấn. Dự kiến phỏng vấn 35 người, trong đó có 22 người là bệnh nhân và người nhà bệnh nhân và 12 người là lãnh đạo, nhân viên y tế, nhân viên công tác xã hội để có thể tìm hiểu được hoạt động hỗ trợ các bệnh nhân trong việc điều trị bệnh nhân đái tháo đường ngăn ngừa các hành vi không đúng của bệnh nhân đái tháo đường tại địa bàn nghiên cứu diễn ra như thế nào để có thể làm rõ cho đề tài nghiên cứu. * Phương pháp quan sát 11
Bằng cách quan sát trong quá trình thu thập thông tin để từ đó đánh giá mức độ tin cậy, vừa để bổ sung vừa để kiểm nghiệm lại kết quả đã thu được như thế nào. Sử dụng phương pháp này để tìm hiểu địa bàn thông qua tri giác trực tiếp tại địa bàn nghiên cứu về đời sống của bệnh nhân đái tháo đường cần hỗ trợ để việc điều trị bệnh có kết quả cao nhất. 6. Ý ngĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận của đề tài Hệ thống hóa lại những khái niệm, những nội dung về công tác xã hội đối với bệnh nhân đái tháo đường cũng như sắp xếp phân tích, hệ thống hóa tài liệu, các văn bản luật pháp, chính sách, quyết định và các nghiên cứu trong ngoài nước, trong đó đã thống nhất các khái niệm cơ sở, xây dựng nội dung hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện Nội tiết phù hợp với thực tiễn và nhu cầu bệnh nhân, xác định các yếu tố ảnh hưởng; xác định hệ thống cơ sở pháp lý từ quan điểm, chính sách pháp luật của đảng và Nhà Nước. Bộ Y Tế và các bệnh viện về chăm sóc sức khỏe nhân dân; khám bệnh, chữa bệnh cho bệnh nhân đái tháo đường, cung cấp hoạt động công tác xã hội trong bệnh viện. Luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, thực hành, quản lý và giảng dạy trong lĩnh vực công tác xã hội trong bệnh viện, nhất là khi làm việc với bệnh nhân đái tháo đường. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Từ góc độ công tác xã hội và xã hội học thông qua đề tài nghiên cứu này sẽ giúp các nhà nghiên cứu có thêm tư liệu về vấn đề này. Đề tài góp phần tác động nâng cao chất lượng cung cấp hoạt động công tác xã hội, chất lượng khám bênh, chữa bệnh cho người bệnh đái tháo đường tại bệnh viện nội tiết trung ương thông qua mô tả nhu cầu bệnh nhân đái tháo đường các khuyến nghị, giúp họ đáp ứng tốt hơn với với phác đồ điều trị của 12
bệnh viện. Đề tài cung cấp cái nhìn khái quát về đặc điểm tâm lý, nhân khẩu, nhu cầu của bệnh nhân đái tháo đường để giúp họ lập kế hoạch và thực hiện các giải pháp cung cấp hoạt động công tác xã hội chuyên nghiệp, hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tiễn. Đề tài cung cấp các số liệu thực tiễn về nhu cầu cung cấp hoạt động công tác xã hội, các khuyến nghị của các bên liên quan, là cơ sở để tham mưu, tư vấn và xây dựng các chính sách xã hội, chương trình phù hợp hiệu quả, nâng cao chất lượng chỉ đạo và triển khai cung cấp hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường tại bệnh viện nội tiết. Đề tài cung cấp cái nhìn khách quan về thực trạng nhân khẩu học, đặc điểm tâm lý, nhu cầu của bệnh nhân, khả năng chi trả viện phí, giúp cộng đồng thực hiện tăng cường xã hội hóa công tác cung cấp hoạt động công tác xã hội, chăm sóc người bệnh đái tháo đường thai nghén, mãn tính có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn trong bệnh viện và cả ở cộng đồng, đáp ứng nhu cầu của họ. 7. Kết cấu của luận văn Cấu trúc của luận văn gồm: Mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, phục lục; luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận về hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường. Chương 2: Thực trạng hoạt động công tác xã hội cho bệnh nhân đái tháo đường từ thực tiễn tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương. Chương 3: Đề xuất định hướng và giải pháp tăng cường cung cấp hạt động công tác xã hội đáp ứng nhu cầu bệnh nhân đái tháo đường từ thực tiễn bệnh viện nội tiết trung ương 13
Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỐI VỚI BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG 1.1. Lý luận về đái tháo đƣờng và bệnh nhân đái tháo đƣờng 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản * Đái tháo đường Đái tháo đường là một bệnh mãn tính với biểu hiện lượng đường trong máu luôn cao hơn mức bình thường do cơ thể của người bệnh thiếu hụt hoặc đề kháng với insulin dẫn đến rối loạn chuyển hóa đường trong máu. [17] Đái tháo đường có 2 loại: [4] Tuýp 1: Người mắc bệnh đái tháo đường bị thiếu insulin do tuyến tụy không sản xuất insulin Tuýp 2: Người mắc bệnh đái tháo đường bị đề kháng với insulin nghĩa là vẫn có thẻ sản xuất insulin nhưng nó không đủ để chuyển hóa đường thành năng lượng. Khi mắc bệnh đái tháo đường cơ thể không chuyển hóa các chất bột đường từ thực phẩm ăn hàng ngày một cách hiệu quả để tạo ra năng lượng. Do đó gây ra hiện tượng lượng đường tích tụ tăng dần trong máu. Lượng đường trong máu thường xuyên ở mức cao là tăng nguy cơ các bệnh tim mạch, gây ra tồn thương ở các cơ quan chức năng khác như mắt, thận, thần kinh và các bệnh lý nghiêm trọng khác. Như vậy có thể thấy, bệnh đái tháo đường khá phổ biến và còn được gọi là (kẻ giết người thầm lặng) vì bệnh tiến triển từ từ nhưng để lại hậu quả rất nghiêm trọng như đột quỵ, mù lòa, nhồi máu cơ tim, suy thận, tổn thương bàn chân, đáy mắt, loét chân có thể dẫn đến cắt cụt chi và gây tử vong. 14