Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Nghiên cứu quy trình kiểm toán vận dụng vào quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Matroinho | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:152

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài “Nghiên cứu quy trình kiểm toán vận dụng vào quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương” được tác giả thực hiện nhằm mục tiêu là hoàn thiện phương pháp, kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương thông qua việc vận dụng quy trình kiểm toán.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Nghiên cứu quy trình kiểm toán vận dụng vào quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐẦU MỘT NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THANH NGHIÊN CỨU QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VẬN DỤNG VÀO QUY TRÌNH THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG – NĂM 2021
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐẦU MỘT NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THANH NGHIÊN CỨU QUY TRÌNH KIỂM TOÁN VẬN DỤNG VÀO QUY TRÌNH THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN VĂN TÙNG BÌNH DƯƠNG – NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hỗ trợ từ giảng viên hướng dẫn là PGS.TS.Trần Văn Tùng. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào. Những số liệu trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi trong phần tài liệu tham khảo. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng, cũng như kết quả luận văn của mình. Trân trọng! Bình Dương, ngày tháng 01 năm 2021 HỌC VIÊN NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THANH i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới Lãnh đạo Trường Đại học Thủ Dầu Một, các thầy cô giáo Viện Đào tạo Sau đại học, Lãnh đạo Cục thuế tỉnh Bình Dương, các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Qua đây, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS.Trần Văn Tùng, người đã nhiệt tình hướng dẫn, truyền đạt những kinh nghiệm quý báu trong quá trình nghiên cứu khoa học và dành những tình cảm tốt đẹp cho tôi trong thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng hoàn chỉnh luận văn, song chắc chắn luận văn vẫn còn có những hạn chế, thiếu sót nhất định, kính mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của Quý thầy cô và bạn bè đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn nữa. Bình Dương, ngày tháng 01 năm 2021 HỌC VIÊN NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THANH ii
TÓM TẮT Đề tài: “Nghiên cứu quy trình kiểm toán vận dụng vào quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương” được tác giả thực hiện nhằm mục tiêu là hoàn thiện phương pháp, kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương thông qua việc vận dụng quy trình kiểm toán. Đề tài được thực hiện thông qua phương pháp nghiên cứu định tính. N.ội dung chính của đề tài bao gồm: Thứ nhất, tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan nhằm xác định vấn đề cần nghiên cứu. Trình bày cơ sở lý luận về những vấn đề cơ bản về các phương pháp và kỹ thuật kiểm toán như định nghĩa và phân loại kiểm toán; thủ tục, phương pháp, kỹ thuật kiểm toán; lý luận chung về thuế, kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế, bao gồm khái niệm thanh tra, kiểm tra thuế; phân loại kiểm tra, thanh tra thuế; nguyên tắc, mục đích, vai trò của kiểm tra, thanh tra thuế; nội dung, phương pháp và kỹ thuật trong kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế; so sánh, vận dụng sự tương đồng giữa phương pháp và kỹ thuật áp dụng trong kiểm toán với phương pháp, kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế. Thứ hai, khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động kỹ thuật kiểm tra, thanh tra của cơ quan thuế nói chung và công tác kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương nói riêng, bao gồm đánh giá về tổng quan tình hình về hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế; đánh giá các văn bản hướng dẫn về kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế; khảo sát và thống kê bằng phiếu câu hỏi về tình trạng thực tế trong hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế của Cục thuế. Thứ ba, căn cứ kết quả đánh giá thực trạng tác giả đề xuất một số giải pháp có thể vận dụng các thủ tục, phương pháp và kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế của Cục thuế tỉnh Bình Dương. Từ khóa:quy trình kiểm toán, thanh tra, kiểm tra, Cục thuế Bình Dương iii
MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii TÓM TẮT ............................................................................................................. ii MỤC LỤC ............................................................................................................ iv DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ viii DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. ix DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................ x PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................... 3 2.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................. 3 2.2. Những nghiên cứu trong nước ..................................................................... 4 3. Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................... 6 3.1. Mục tiêu chung ................................................................................................ 6 3.2. Các mục tiêu cụ thể ......................................................................................... 7 4. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 7 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 7 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 7 7. Ý nghĩa của đề tài ............................................................................................. 8 8. Kết cấu đề tài .................................................................................................... 8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT KIỂM TOÁN VÀ PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA, THANH TRA THUẾ .................. 9 1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT KIỂM TOÁN .................................................................................................................... 9 1.1.1. Khái niệm .................................................................................................... 9 1.1.2. Phân loại kiểm toán .................................................................................... 9 1.1.2.1. Phân loại kiểm toán theo mục đích kiểm toán: ......................................... 9 1.1.2.2 Các phân loại khác ................................................................................... 10 iv
1.1.3. Mục đích và nguyên tắc hoạt động kiểm toán ....................................... 11 1.1.4. Quy trình và phương pháp kiểm toán .................................................... 12 1.1.4.1 Quy trình kiểm toán .................................................................................. 12 1.1.4.2 Phương pháp kiểm toán ........................................................................... 16 1.2. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KIỂM TRA, THANH TRA THUẾ .... 27 1.2.1. Khái niệm về kiểm tra, thanh tra thuế ................................................... 27 1.2.2. Phân loại kiểm tra, thanh tra thuế ......................................................... 29 1.2.3. Mục đích và nguyên tắc hoạt động của thanh tra, kiểm tra thuế ........ 29 1.2.4. Quy trình thanh tra, kiểm tra thuế ........................................................ 31 1.2.4.1. Quy trình thanh tra kiểm tra thuế ........................................................... 31 1.2.4.2. Mục đích quy trình thanh tra kiểm tra thuế ............................................ 32 1.2.4.3. Quy trình thanh tra kiểm tra thuế: Gồm có bốn (04) phần:.................... 32 1.2.5. Phương pháp thanh tra, kiểm tra thuế .................................................. 35 1.3. SO SÁNH GIỮA PHƯƠNG PHÁP KIỂM TOÁN VÀ THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ ............................................................................................. 38 1.3.1. Những điểm giống nhau........................................................................... 38 1.3.2. Những điểm khác nhau ............................................................................ 39 1.4. HOẠT ĐỘNG THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ Ở MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ BÀI HỌC KINH NGHIÊM CHO VIỆT NAM ........ 41 1.4.1. Công tác thanh tra, kiểm tra thuế ở một số nước trên thế giới .......... 41 1.4.1.1. Thanh tra, kiểm tra thuế tại Mỹ .............................................................. 41 1.4.1.2. Thanh tra, kiểm tra thuế tại Malaysia..................................................... 41 1.4.1.3. Thanh tra, kiểm tra thuế tại Indoniesia................................................... 42 1.4.1.4. Thanh tra, kiểm tra thuế tại Hàn Quốc ................................................... 42 1.4.1.5. Thanh tra, kiểm tra thuế tại Vương Quốc Anh........................................ 42 1.4.1.6. Thanh tra, kiểm tra thuế tại Canada ....................................................... 44 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ........................................................ 45 1.4.2.1. Mô hình tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của thanh tra kiểm tra ........... 45 1.4.2.2. Công tác xây dựng kế hoạch Thanh tra kiểm tra hàng năm....................46 1.4.2.3. Một số kinh nghiệm khác..........................................................................46 v
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................... 47 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG.............................................. 48 2.1. TỔNG QUAN VỀ CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG ........................... 48 2.1.1. Quy định thành lập Cục thuế tỉnh Bình Dương .................................... 48 2.2. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP VÀ XỬ LÝ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU .. 56 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ................................................................ 56 2.2.1.2. Số liệu sơ cấp .......................................................................................... 56 2.2.2. Phương pháp xử lý dữ liệu ...................................................................... 57 2.2.2.1. Đối với dữ liệu thứ cấp ........................................................................... 57 2.2.2.2. Đối với dữ liệu sơ cấp ............................................................................. 57 2.3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM TRA, THANH TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG QUA DỮ LIỆU THỨ CẤP ................... 58 2.3.1. Tổng quan về hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế ở Việt Nam ........... 58 2.3.2. Thực trạng công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương .................................................................................................................. 58 2.3.3. Thực trạng về các văn bản hướng dẫn quy định vể kiểm tra, thanh tra thuế trong Ngành thuế. ...................................................................................... 60 2.4. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM TRA, THANH TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG QUA DỮ LIỆU SƠ CẤP ....................... 61 2.4.1. Về quy trình kiểm tra, thanh tra thuế .............................................................. 61 2.4.1.1. Phương pháp chọn DN lập kế hoạch kiểm tra ................................................... 61 2.4.2. Về phương pháp kiểm tra, thanh tra thuế........................................................ 65 2.4.2.1. Phương pháp lập đề cương giai đoạn tiền kiểm tra, thanh tra thuế tại DN.........................................................................................................................65 2.4.2.2. Phần lập đề cương tiến hành kiểm tra, thanh tra tại trụ sở DN ............. 65 2.4.3. Các nguyên nhân dẫn đến sai lệch thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương ........ 74 2.5. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM TRA, THANH TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG.............................................. 75 2.5.1. Về quy trình kiểm tra, thanh tra thuế .............................................................. 76 vi
2.5.1.1. Ưu điểm ................................................................................................... 76 2.5.1.2. Hạn chế ................................................................................................... 76 2.5.2. Về phương pháp kiểm tra, thanh tra thuế........................................................ 77 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................... 83 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP, KỸ THUẬT KIỂM TOÁN VÀO CÔNG TÁC KIỂM TRA, THANH TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH BÌNH DƯƠNG .................................................................. 84 3.1. QUAN ĐIỂM VẬN DỤNG ......................................................................... 84 3.1.1. Quan điểm kế thừa có chọn lọc ............................................................... 84 3.1.2. Quan điểm đáp ứng nhu cầu hội nhập ................................................... 85 3.1.3. Quan điểm đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin ........................... 85 3.2. Xác định nhu cầu vận dụng của Cục thuế tỉnh Bình Dương .................. 86 3.3. Giải pháp vận dụng ..................................................................................... 87 3.3.1. Vận dụng trong giai đoạn lập kế hoạch ............................................................ 87 3.3.2. Vận dụng trong giai đoạn tiến hành kiểm tra, thanh tra tại DN .................... 89 3.3.3. Áp dụng các phương pháp kiểm toán theo từng khoản mục cụ thể............... 92 3.4. Một số kiến nghị .......................................................................................... 97 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................. 100 KẾT LUẬN ....................................................................................................... 101 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 103 DANH MỤC PHỤ LỤC................................................................................... 105 vii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BCKQHĐKD Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh BCĐKT Bảng cân đối kế toán BCTC Báo cáo tài chính BTC Bộ Tài chính CQT Cơ quan thuế DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nhà nước ĐTNT Đối tượng nộp thuế GTGT Thuế giá trị gia tăng KK&KTT Kê khai và kế toán thuế KSNB Kiểm soát nội bộ KTTT Kiểm tra thanh tra NNT Người nộp thuế NSNN Ngân sách nhà nước QLT Quản lý thuế SXKD Sản xuất kinh doanh TNCN Thu nhập cá nhân TNDN Thu nhập doanh nghiệp TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TSCĐ Tài sản cố định UBND Ủy ban Nhân dân viii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương giai đoạn 2017 - 2019 .................................................................................................. 59 Bảng 2.2: Kết quả khảo sát về phương pháp chọn DN lập kế hoạch kiểm tra .... 61 Bảng 2.3: Phân tích BCTC để xác định các khoản mục cẩn kiểm tra, thanh tra . 63 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát về công tác lập đề cương trước khi tiến hành kiểm tra thuế ....................................................................................................................... 66 Bảng 2.5 : Kết quả khảo sát về phương pháp kiểm tra chứng từ ......................... 67 Bảng 2.6 : Kết quả khảo sát về kỹ thuật đánh giá rủi ro ...................................... 69 Bảng 2.7 : Kết quả khảo sát về kỹ thuật phỏng vấn ............................................. 71 Bảng 2.8 : Kết quả khảo sát về kỹ thuật quan sát ................................................ 72 Bảng 2.9 : Kết quả khảo sát về kỹ thuật kiểm tra vật chất ................................... 72 Bảng 2.10 : Kết quả khảo sát các kỹ thuật áp dụng phân tích ............................. 73 Bảng 2.11 : Kết quả khảo sát các nguyên nhân dẫn đến sai lệch thuế ................. 74 Bảng 3.1 : Các kỹ thuật phân tích chi tiết cơ bản sử dụng trong kiểm toán BCTC .............................................................................................................................. 93 Bảng 3.2 : Các kỹ thuật thu thập dữ liệu cơ bản cơ bản sử dụng trong kiểm toán BCTC ................................................................................................................... 96 ix
DANH MỤC SƠ ĐỒ Hình 2.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Cục thuế tỉnh Bình Dương ………50 x
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Không riêng tại Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới, thuế luôn là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước, chi phối các hoạt động trong xã hội. Thuế là khoản đóng góp bắt buộc theo luật định, đảm bảo nguồn thu ổn định của nhà nước, phân phối thu nhập và thực hiện công bằng xã hội. Cùng với sự phát triển của xã hội, Luật quản lý thuế sửa đổi, bổ sung theo cơ chế người nộp thuế tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm. Đây là cải cách mang tính hiện đại, tiến bộ và có xu hướng toàn cầu. Đánh dấu sự phát triển của ngành Thuế nước ta. Cùng với việc đổi mới cơ chế quản lý thuế góp phần nâng cao nhận thức của người dân về tác dụng của thuế nói chung đối với sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước; đảm bảo an sinh và công bằng xã hội, từ đó nâng cao ý thức tự giác chấp hành nghĩa vụ nộp thuế của nhân dân. Hoạt động thanh tra kiểm tra thuế của cơ quan thuế có vai trò quan trọng, giúp giám sát, chấn chỉnh và thúc đẩy người nộp thuế phải nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật, nâng cao hiệu quả quản lý thuế và chống thất thu ngân sách nhà nước. Song song với hoạt động thanh tra kiểm tra thuế của nhà nước, các chủ thể kinh doanh còn có một sự trợ giúp đặc biệt của kiểm toán nhằm xác minh tính trung thực và hợp lý các hồ sơ tài liệu, số liệu của tổ chức, đảm bảo tuân thủ các chuẩn mực và các quy định hiện hành. Việt Nam đã và đang thực hiện cơ chế quản lý thuế mới, người nộp thuế tự khai tự nộp với chủ trương tăng cường tính chủ động, tự chịu trách nhiệm trước pháp luật trong thực hiện nghĩa vụ thuế của tổ chức, cá nhân. Đây là bước cải cách quản lý thuế theo hướng hiện đại, tiến bộ, hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người nộp thuế, với cơ chế quản lý này thì vai trò của hoạt động kiểm tra, thanh tra đóng vai trò rất quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý, chống thất thu thuế. Hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế trong thời gian qua không chỉ có những đóng góp đáng kể vào chống thất thu thuế mà còn đảm bảo công bằng với các chủ thể kinh tế. Tuy nhiên còn có nhiều hạn chế, đòi hỏi phải được nghiên cứu nhằm cải tiến, đổi mới và hoàn thiện hơn nữa để đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra, nhiều tác giả trong và ngoài nước đã nghiên cứu. 1
Trong các quan hệ kinh tế nhờ có kiểm soát độc lập mà các chủ thể kinh tế đã tìm được tiếng nói chung, đó là sự tin cậy lẫn nhau, sự thẳng thắn, trung thực trình bày về tình hình tài chính của mình. Đồng thời ý kiến khách quan của kiểm toán độc lập luôn đáng tin cậy hơn, góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi nền kinh tế. Ngoài ra các tổ chức kiểm toán độc lập còn chính là trung tâm tư vấn thuế và các phương pháp, kỹ thuật kiểm toán có thể hỗ trợ rất nhiều trong công tác kiểm tra, thanh tra thuế do giữa chúng có nhiều sự tương đồng. Quy trình thanh tra kiểm tra thuế và quy trình kiểm toán có những điểm tương đồng thể hiện ở việc có thể giúp giám sát, chấn chỉnh và thúc đẩy người nộp thuế phải thực hiện đúng các quy định của pháp luật, đồng thời các quan điểm, ý kiến độc lập, trung thực của kiểm toán hỗ trợ rất nhiều cho cơ quan thuế trong quá trình thanh tra kiểm tra doanh nghiệp; qua đó góp góp phần hạn chế hoặc khắc phục những rủi ro trong việc thất thu thuế cũng như những tiêu cực có thể xảy ra trong quá trình quản lý, kiểm tra, thanh tra thuế của cơ quan thuế. Cục thuế tỉnh Bình Dương là đơn vị sự nghiệp công lập, có nhiệm vụ thực hiện công tác quản lý thuế đối với tất cả các thành phần kinh tế trên địa bàn theo phân cấp của UBND tỉnh Bình Dương và Ngành dọc thuế nhằm góp phần thực thi pháp luật của Ngành thuế, qua đó góp phần đảm bảo nguồn thu ngân sách thông qua thuế cho ngân sách địa phương nói riêng và NSNN nói chung. Theo đó, hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế không chỉ đóng góp đáng kể trong công tác thất thu thuế mà qua đó mang lại sự công bằng giữa các chủ thể kinh tế trong quá trình thực hiện nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân mà công tác kiểm tra, thanh tra thuế của Cục thuế tỉnh Bình Dương còn tồn tài nhiều hạn chế, đòi hỏi phải cải tiến, đổi mới và hoàn thiện hơn nữa để đáp ứng yêu cầu quản lý thuế thực tiễn hiện nay. Tuy nhiên, việc vận dụng các phương pháp và kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế chưa được nhiều tác giả nghiên cứu và triển khai trong thực tế tại các Cục thuế, đặc biệt là tại Cục thuế tỉnh Bình Dương thì nghiên cứu này chưa được thực hiện. Nhìn nhận được tầm quan trọng của vấn đề, tác giả lựa chọn đề tài “Nghiên cứu quy trình kiểm toán vận dụng vào quy trình thanh tra kiểm tra thuế tại 2
Cục Thuế tỉnh Bình Dương” để qua đó, tìm hiểu những điểm tương đồng của quy trình kiểm toán vận dụng vào quy trình thanh tra kiểm tra thuế tại cơ quan nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý thuế trong thực tiễn hiện nay, có những kiến nghị cải cách thuế mới, đảm bảo cho việc thực hiện tốt yêu cầu, chức năng, nhiệm vụ của ngành với mục tiêu thu đúng, thu đủ, thu kịp thời và không để thất thu thuế, tạo điều kiện cho doanh nghiệp hội nhập với nền kinh tế quốc tế. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 2.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Wright (1989) với nghiên cứu "Identifying audit adjustments with attention- directing procedures” (tạm dịch là xác định các điều chỉnh kiểm toán bằng các thủ tục hướng sự chú ý). Trong nghiên cứu này, tác giả cho rằng một nửa các sai lệch trên BCTC có thể nhận thấy qua thủ tục khảo sát ban đầu bao gồm phỏng vấn khách hàng, ước tính dựa trên số kỳ trước đầu kỳ và các quy trình phân tích. Cũng theo nghiên cứu này, những dạng thủ tục đơn giản nhất như so sánh giữa các kỳ cũng giúp phát hiện rất nhiều sai lệch. Việc vận dụng các tỷ số này vào công tác thanh tra, kiểm tra thuế sẽ mang lại hiệu quả cao cho công tác này. Blocher et al. (1988), “A Study of Auditors’ Analytical Review Performance” (tạm dịch là nghiên cứu về hiệu suất đánh giá phân tích của kiểm toán viên). Đề tài được thực hiện bằng phương pháp nghiên cứu định tính như quan sát; khảo sát, thống kê mô tả, phân tích, tổng hợp. Nội dung chính của nghiên cứu là tìm hiểu, đánh giá thực trạng về việc sử dụng phương pháp phân tích các tỷ số tài chính để phát hiện sai lệch trên BCTC khi kiểm toán BCTC cho các doanh nghiệp. Kirkos et al. (2007) với nghiên cứu “Data Mining techniques for the detection of fraudulent financial statements” (tạm dịch là Các kỹ thuật khai thác dữ liệu để phát hiện gian lận trên BCTC). Bằng việc sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính mà chủ yếu là khảo sát, phân tích, thống kê mô tả, bài viết này khám phá tính hiệu quả của kỹ thuật phân loại dữ liệu trong việc phát hiện gian lận trên BCTC của các công ty phát. Khi hoàn thành nhiệm vụ phát hiện gian lận quản lý, các kiểm toán viên có thể được tạo điều kiện trong công việc của họ bằng cách sử 3
dụng các kỹ thuật khai phá dữ liệu. Nghiên cứu này điều tra tính hữu ích trong việc ra quyết định, xác định các BCTC gian lận. Sean L.Humpherys và cộng sự (2010) với nghiên cứu “Identification of fraudulent financial statements using linguistic credibility analysis” (tạm dịch là Xác định gian lận trên BCTC bằng các sử dụng phương pháp phân tích độ tin cậy của ngôn ngữ). Bằng việc sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, đề tài đã thực hiện điều tra việc gian lận tài chính thông qua các tín hiệu ngôn ngữ được trích từ 202 công bố thông tin trên BCTC. Kết quả nghiên cứu cho thấy, các công ty công bố thông tin gian lận, thông tin không chất lượng thường sử dụng nhiều ngôn ngữ kích hoạt, từ ngữ, hình ảnh, sự dễ chịu, tham chiếu nhóm và sự đa dạng từ vựng ít hơn so với những công ty không lừa đảo trong công bố thông tin. Kết quả nghiên cứu này hỗ trợ tiềm năng sử dụng các phân tích ngôn ngữ của các kiểm toán viên để đánh dấu các công bố thông tin tài chính có vấn đề và để đánh giá rủi ro gian lận trong các báo cáo mà những đơn vị này công bố. Daniel Davidov (2016), với nghiên cứu “The Difference Between Tax Avoidance and Tax Evasion” (tạm dịch Sự khác biệt giữa tránh thuế và trốn thuế). Nghiên cứu trình bày sự khác nhau và mối quan hệ giữa tránh thuế và trốn thuế đối với thuế giá trị gia tăng, chỉ ra nhóm thuế GTGT cho phép tránh và nhóm thuế GTGT miễn theo chỉ thị bao gồm các ngoại lệ đối với các giao dịch tam giác và liên quan đến vận tải quốc tế, …và các thủ thuật để trốn thuế như tránh đăng kí thuế, thay đổi nơi cư trú, trì hoãn thanh toán…Từ đó, đánh giá hậu quả gian lận thuế và trốn thuế thông qua các hình thức gian lận điển hình từng vùng miền. 2.2. Những nghiên cứu trong nước Một số công trình nghiên cứu trong nước tác giả tiếp cận và kế thừa trong nghiên cứu đề tài của mình như sau: Vũ Hữu Đức và cộng sự (2009) với đề tài nghiên cứu “Xây dựng hệ thống chỉ tiêu phân tích để lựa chọn đối tượng thanh tra, kiểm tra thuế”. Kết quả nghiên cứu cho thấy trong hoạt động kiểm toán thường có xu hướng đánh giá đơn vị khai khống lợi nhuận, trong khi hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế có xu hướng ngược lại đánh giá rủi ro khai thấp lợi nhuận tính thuế. Kết quả nghiên cứu chỉ ra mối 4
quan hệ giữa hành vi gây sai lệch thuế và chiều hướng biến động của các tỉ số tài chính. Nguyễn Thị Vân Anh (2011) với đề tài nghiên cứu “Vận dụng kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động thanh tra sai lệch thuế tại Cục Thuế tỉnh Bình Dương”. Tác giả phản ánh tình trạng sai lệch thuế, thực trạng hoạt động thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương, từ đó đề ra các giải pháp vận dụng kiểm toán độc lập vào hoạt động thanh tra thuế. Nhưng đề tài chỉ tập trung kỹ thuật phân tích, đánh giá rủi ro các khoản mục trên Báo cáo tài chính mà chưa nêu được vận dụng cụ thể kỹ thuật kiểm toán vào thanh tra, kiểm tra thuế các khoản mục cụ thể. Cao Thị Thu Cúc (2013) với đề tài nghiên cứu “Hoàn thiện về nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, tổ chức bộ máy kế toán và hoàn thiện chứng từ, sổ sách, báo cáo cũng như phương pháp kế toán hoạch toán hiện nay”. Nội dung đề tài nêu thực trạng hệ thống kế toán và thuế. Từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán và thuế. Tuy nhiên, đề tài chưa làm rõ được kỹ thuật kiểm toán vận dụng vào thực tiễn công tác thanh tra kiểm tra thuế. Nguyễn Đức Lưu (2014) với đề tài nghiên cứu “Vận dụng các phương pháp kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động kiểm tra, thanh tra sai lệch thuế thu nhập doanh nghiệp tại Chi cục thuế quận Tân Bình”. Qua nghiên cứu tác giả đã phân tích, đánh giá được thực trạng hoạt động kiểm tra, thanh tra sai lệch thuế TNDN của Chi cục thuế, đề xuất các giải pháp vận dụng một số phương pháp kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động kiểm tra, thanh tra thế như: kỹ thuật phân tích, kỹ thuật kiểm tra tài liệu, kỹ thuật lựa chọn phần tử để kiểm tra. Lê Thị Thu Hương (2017) với đề tài nghiên cứu “Vận dụng các phương pháp, kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động thanh tra kiểm tra thu chi ngân sách nhà nước tại Thanh tra tỉnh Quảng Nam”. Tác giả nhận định một số điểm giống nhau của phương pháp kỹ thuật kiểm toán và hoạt động thanh tra, kiểm tra thu chi NSNN, qua đó nêu lên những vấn đề trong hoạt động thanh tra, kiểm tra chi NSNN cần giải quyết để vận dụng được các phương pháp kỹ thuật kiểm toán. Tác giả Nguyễn Văn Bình (2018) với đề tài “Vận dụng các phương pháp, kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình 5
Phước”. Nhằm mục tiêu là hoàn thiện phương pháp, kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế, của Cục thuế tỉnh Bình Phước. Luận văn trình bày những lý luận cơ bản về các phương pháp và kỹ thuật kiểm toán như định nghĩa và phân loại kiểm toán; thủ tục, phương pháp, kỹ thuật kiểm toán; lý luận chung về thuế, kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế, bao gồm khái niệm thanh tra, kiểm tra thuế; phân loại kiểm tra, thanh tra thuế; nguyên tắc, mục đích, vai trò của kiểm tra, thanh tra thuế; nội dung, phương pháp và kỹ thuật trong kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế; trình bày sự tương đồng giữa phương pháp và kỹ thuật áp dụng trong kiểm toán với phương pháp, kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế. Thông qua phương pháp khảo sát và thống kê mô tả, đề tài đã phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động kỹ thuật kiểm tra, thanh tra của cơ quan thuế nói chung và công tác kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Phước nói riêng, từ đó đề xuất một số giải pháp có thể vận dụng các thủ tục, phương pháp và kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động kỹ thuật kiểm tra, thanh tra thuế của Cục thuế tỉnh Bình Phước. Qua tìm hiểu các đề tài trên cho thấy các công trình nghiên cứu có mối quan hệ mật thiết với vấn đề nghiên cứu của tác giả, tuy nhiên theo tác giả hầu hết các công trình này đã được nghiên cứu khá lâu và trong những năm gần đây ít công trình nghiên cứu mới, đặc biệt là hiện nay chưa có công trình nghiên cứu nào về vận dụng phương pháp, kỹ thuật kiểm toán vào hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương, đồng thời đây là nhu cầu thực sự của Cục thuế nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác kiểm tra, thanh tra thuế. Mặt khác, theo tác giả Cục thuế ở mỗi địa phương sẽ có những đặc thù khác nhau về cách thức tổ chức, hoạt động, quy mô, trình độ cán bộ công chức, … cho nên công tác kiểm tra, thanh tra thuế cũng như sự khác biệt nên việc nghiên cứu vận dụng phương pháp, kỹ thuật kiểm toán nào cho phù hợp đối với từng cơ quan thuế là cần thiết. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Tìm hiểu, phân tích và đánh giá thực trạng quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương; phát hiện những hạn chế và nguyên nhân của từng hạng mục trong việc thực hiện quy trình này, từ đó đề xuất giải pháp nhằm vận 6
dụng quy trình kiểm toán vào quy trình thanh tra, kiểm tra thuế của Cục thuế để khắc phục những tồn tại trên. 3.2. Các mục tiêu cụ thể Phân tích, đánh giá thực trạng quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương. Đề xuất giải pháp nhằm vận dụng quy trình kiểm toán vào quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương. 4. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên các câu hỏi sau cần được làm rõ: Thực trạng quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương như thế nào? Giải pháp nào để có thể vận dụng quy trình kiểm toán vào quy trình thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương? 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: quy trình kiểm toán và quy trình thanh tra, kiểm tra thuế. - Phạm vi nghiên cứu: + Về mặt không gian: Đề tài được thực hiện tại Cục Thuế tỉnh Bình Dương. + Về mặt thời gian: Đề tài được thực hiện từ tháng 2/2020 đến tháng 7/2020. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ quy trình thanh tra, kiểm tra thuế của Cục thuế tỉnh Bình Dương qua các năm 2017, 2018 và 2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua Bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế sẵn được thực hiện từ tháng 5/2020 đến tháng 6/2020. 6. Phương pháp nghiên cứu Đây là đề tài mang tính ứng dụng, để thực hiện đề tài, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, cụ thể: + Về nội dung cơ sở lý luận: áp dụng phương pháp quan sát tại bàn, hệ thống hóa về phương pháp kiểm toán và kiểm tra, thanh tra thuế, so sánh giống và khác nhau giữa phương pháp kiểm toán và phương pháp thanh tra, kiểm tra thuế. 7
+ Về nội dung thực trạng: dùng phương pháp phân tích, so sánh để đánh giá kết quả kiểm tra thuế qua các năm. Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để xử lý dữ liệu thứ cấp có sẵn của Cục thuế tỉnh Bình Dương và dữ liệu sơ cấp từ khảo sát, từ đó phân tích, đánh giá thực trạng và rút ra được những ưu điểm và hạn chế còn tồn tại trong công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương. + Về giải pháp: phương pháp tổng hợp, nội suy nhằm đề xuất một số giải pháp nhằm vận dụng phương pháp, kỹ thuật kiểm toán vào công tác kiểm tra, thanh tra thuế của Cục thuế tỉnh Bình Dương. 7. Ý nghĩa của đề tài Luận văn có hai đóng góp mới: - Đánh giá trung thực trạng công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương nêu ra được nhưng mặt đã làm được, chưa làm được và nguyên nhân tồn tại. - Đề xuất giải pháp vận dụng một số phương pháp, kỹ thuật kiểm toán vào công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương trong thời gian tới. 8. Kết cấu đề tài Ngoài phần Mở đầu, mục lục, phụ lục, tài liệu tham khảo và phần kết luận, phần chính của luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phương pháp, kỹ thuật kiểm toán và phương pháp kiểm tra, thanh tra thuế. Chương 2: Thực trạng công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương. Chương 3: Giải pháp vận dụng phương pháp, kỹ thuật kiểm toán vào công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục thuế tỉnh Bình Dương. 8