Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương

Chia sẻ: Chuheodethuong 09 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:149

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập. Tìm hiểu đặc điểm tổ chức hoạt động, cơ chế tài chính. Khảo sát và đánh giá thực trạng tổ chức kế toán từ đó rút ra những ưu, nhược điểm trong các nội dung tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương. Đề xuất các giải pháp nhằm tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kế toán: Tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG ĐOÀN NGUYỄN THỊ KIỀU OANH TỔ CHỨC KẾ TOÁN TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KẾ TOÁN MÃ SỐ: 834 03 01 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ NGỌC LAN HÀ NỘI, NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ: “Tổ chức kế toán tại bệnh viện Nhi Trung Ương” là công trình nghiên cứu độc lập do tác giả thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Ngọc Lan. Luận văn chưa được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu khoa học nào. Các số liệu, nội dung được trình bày trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, hợp lệ và đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền lợi sở hữu trí tuệ. Tôi xin chịu trách nhiệm về toàn bộ nội dung của luận văn thạc sĩ. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Kiều Oanh
LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn đến các Thầy giáo, Cô giáo, Ban giám hiệu nhà trường, Khoa Sau đại học và Khoa Kế toán Trường Đại học Công đoàn đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi rèn luyện, học tập và hoàn thành tốt khóa học. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Cô giáo TS. Nguyễn Thị Ngọc Lan, mặc dù vẫn đang tham gia công tác giảng dạy và quản lý tại Trường , song cô vẫn dành thời gian, tâm huyết và kinh nghiệm để hướng dẫn, truyền đạt cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Qua đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo Phòng Tài chính kế toán Bệnh viện Nhi Trung ương, gia đình, bạn bè đồng nghiệp luôn động viên, khích lệ tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu. Xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Hội đồng chấm luận văn đã quan tâm xem xét, nghiên cứu và góp ý cho những thiếu sót để tôi kịp thời bổ sung, hoàn thiện luận văn của mình. Cuối cùng, tôi xin kính chúc các quý Thầy, Cô, bạn bè và đồng nghiệp sức khỏe, hạnh phúc và thành công. Xin trân trọng cảm ơn!
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng, sơ đồ MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................. 1 2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu ................................................................ 2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 6. Những đóng góp của đề tài ............................................................................. 5 7. Kết cấu luận văn .............................................................................................. 5 Chƣơng 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP ............................................. 6 1.1. Tổng quan về đơn vị sự nghiệp công lập.................................................. 6 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập ...................................... 6 1.1.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập ......................................................... 7 1.1.3. Đặc điểm quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập ............. 8 1.2. Những vấn đề chung về tổ chức kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập16 1.2.1. Khái niệm, vai trò của tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập 16 1.2.2. Yêu cầu, nguyên tắc và nhiệm vụ của tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập ................................................................................................. 17 1.3. Nội dung tổ chức kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập ........... 19 1.3.1. Tổ chức bộ máy kế toán .......................................................................... 19 1.3.2. Tổ chức thu nhận, hệ thống hoá và xử lý thông tin ................................ 24 1.3.3. Tổ chức cung cấp và phân tích thông tin kế toán ................................... 35 1.3.4. Tổ chức kiểm tra kế toán ......................................................................... 39
Tiểu kết chƣơng 1 ............................................................................................ 42 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC KẾ TOÁN TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG ................................................................................................. 41 2.1. Tổng quan về Bệnh viện Nhi Trung Ƣơng ............................................ 41 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển .............................................................. 41 2.1.2. Đặc điểm tổ chức quản lý và hoạt động của Bệnh viện Nhi Trung Ương42 2.1.3. Đặc điểm chế độ chính sách kế toán áp dụng tại bệnh viện Nhi Trung Ương .................................................................................................................. 43 2.1.4. Quản lý tài chính đối với hoạt động tại Bệnh viện Nhi Trung Ương ........... 44 2.2. Thực trạng tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ƣơng ................ 51 2.2.1. Thực trạng tổ chức bộ máy ..................................................................... 51 2.2.2. Thực trạng tổ chức thu nhận, hệ thống hoá và xử lý thông tin kế toán ............... 55 2.2.3. Thực trạng tổ chức cung cấp và phân tích thông tin kế toán .................. 68 2.2.4. Thực trạng về tổ chức công tác kiểm tra kế toán .................................... 70 2.3. Đánh giá thực trạng tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ƣơng........ 72 2.3.1. Ưu điểm ................................................................................................... 72 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ......................................................................... 75 Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................................ 82 Chƣơng 3. HOÀN THIỆN TỔ CHỨC KẾ TOÁN TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƢƠNG ................................................................................................. 83 3.1. Định hƣớng phát triển của Bệnh viện Nhi Trung Ƣơng ...................... 83 3.2. Yêu cầu và nguyên tắc hoàn thiện tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ƣơng ..................................................................................................... 84 3.2.1. Yêu cầu hoàn thiện tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương.............. 84 3.2.2. Nguyên tắc hoàn thiện tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương ................................................................................................................. 86 3.3. Các giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ƣơng ................................................................................................................. 87 3.3.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán......................................................... 87
3.3.2. Hoàn thiện tổ chức thu nhận, hệ thống hoá và xử lý thông tin kế toán .. 90 3.3.3. Hoàn thiện tổ chức cung cấp và phân tích thông tin kế toán .................. 96 3.3.4. Hoàn thiện tổ chức công tác kiểm tra kế toán ....................................... 103 3.4. Điều kiện thực hiện các giải pháp tổ chức kế toán tại bệnh viện Nhi Trung Ƣơng ................................................................................................... 105 3.4.1. Về phía các cơ quan quản lý Nhà Nước................................................ 105 3.4.2. Về phía Bệnh viện ................................................................................. 106 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 108 KẾT LUẬN...................................................................................................... 109 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................... 110 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCTC: Báo cáo tài chính BCQT: Báo cáo quyết toán BHXH: Bảo hiểm xã hội BHYT: Bảo hiểm y tế CCDC,VT: Công cụ dụng cụ, vật tư CNTT: Công nghệ thông tin ĐVSNCL: Đơn vị sự nghiệp công lập SNCL: Sự nghiệp công lập NSNN: Ngân sách Nhà nước SNCL: Sự nghiệp công lập TCKT: Tài chính kế toán TSCĐ: Tài sản cố định
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Tổ chức bộ máy kế toán tại Bệnh viện .......................................... 52 Sơ đồ 2.2: Sơ đồ tổ chức chứng từ kế toán ..................................................... 56 Sơ đồ 2.3: Chu trình luân chuyển chứng từ thu viện phí ................................ 59 Sơ đồ 2.4: Trình ghi sổ kế toán theo hình thức chứng từ ghi sổ tại bệnh viện Nhi Trung Ương ............................................................................ 65
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội, sự hợp tác và liên kết kinh tế toàn cầu, hệ thống kế toán Việt Nam không ngừng đổi mới, hoàn thiện và thực sự trở thành công cụ không thể thiếu trong công tác quản lý. Kế toán có vai trò quan trọng trong hệ thống công cụ quản lý đơn vị, tuy nhiên vai trò quan trọng của kế toán chỉ được phát huy khi đơn vị tổ chức kế toán khoa học và hiệu quả. Tổ chức kế toán một cách phù hợp với điều kiện quy mô, đặc điểm tổ chức cũng như gắn với các yêu cầu quản lý cụ thể tại đơn vị có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý. Tổ chức kế toán không đơn thuần là tổ chức một bộ phận quản lý trong đơn vị, mà nó còn bao hàm cả việc xác lập các yếu tố, điều kiện cũng như các mối liên hệ qua lại có tác động trực tiếp hay gián tiếp đến hoạt động kế toán bảo đảm cho kế toán phát huy tối đa những chức năng của mình. Việc tổ chức kế toán khoa học và hợp lý không những đảm bảo cho việc thu nhận, hệ thống hoá thông tin kế toán đầy đủ, kịp thời, đáng tin cậy phục vụ cho công tác quản lý tài chính mà còn giúp đơn vị quản lý chặt chẽ tài sản của đơn vị, ngăn ngừa những hành vi làm sai sót hay thất thoát dẫn đến tổn hại tài sản của đơn vị. Bệnh viện Nhi Trung Ương là đơn vị sự nghiệp công lập, trước đây bệnh viện hoạt động dựa chủ yếu vào nguồn ngân sách nhà nước (NSNN), phần lớn quan tâm đến các hoạt động chuyên môn, tổ chức kế toán hầu như không được để ý. Tuy nhiên, hiện nay bệnh viện là một đơn vị kinh tế dịch vụ, tự chủ toàn bộ chỉ thường xuyên. Đơn vị kinh tế dịch vụ thông qua các hoạt động dịch vụ của mình để có thu nhập và tích cực hoạt động. Chính vì thế với mục tiêu vừa phát triển quy mô, vừa đảm bảo nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, vừa phải huy động và sử dụng một cách có hiệu quả các nguồn lực đòi hỏi tổ chức kế toán của đơn vị phải thay đổi phù hợp với thực tiễn hoạt động của đơn vị.
2 Bệnh viện Nhi Trung Ương đã có những thay đổi tích cực đạt được những kết quả đáng kể trong công tác quản lý tài chính nói chung và tổ chức kế toán nói riêng. Cơ chế tự chủ tài chính đã tạo điều kiện cho bệnh viện tạo nguồn thu lớn, việc mua sắm trang thiết bị máy móc hiện đại, phục vụ khám chữa bệnh được nâng cao, thu nhập hàng năm của cán bộ nhân viên được tăng… Tuy nhiên, do đang trong giai đoạn hoàn thiện nên cơ chế quản lý tài chính nói chung và tổ chức kế toán tại bệnh viện Nhi Trung Ương nói riêng còn nhiều hạn chế, chưa có sự thống nhất chặt chẽ kết nối liền mạch rõ ràng, dẫn đến một số khía cạnh của tổ chức kế toán cần hoàn thiện. Xuất phát từ thực tiễn đó, tôi chọn đề tài “Tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương” làm Luận văn Thạc sỹ kinh tế của mình. 2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu Xuất phát từ yêu cầu về lý luận và thực tiễn mà vấn đề tổ chức kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp nói chung và đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp công lập đã được nghiên cứu trong nhiều đề tài khoa học, luận văn thạc sỹ và luận án tiến sĩ, cụ thể: - Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức” – tác giả Nguyễn Ngọc Thu, Học viện Tài Chính, năm 2018. Luận văn có nhiều thành công trong việc làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về đơn vị sự nghiệp công lập có thu, cơ chế tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu, tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu, kinh nghiệm tổ chức kế toán của một số nước trên thế giới. Song nội dung tổ chức kế toán tác giả chưa đề cập tới sự ứng dụng công nghệ thông tin vào tổ chức kế toán. - Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Tổ chức kế toán tại đại học điều dưỡng Nam Định”, tác giả Trần Thị Phượng, trường Đại học Công Đoàn, năm 2019. Luận văn đã hệ thống hóa và làm rõ được những vấn đề lý luận cơ bản về đơn vị hành chính sự nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập và tổ chức kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập. Thông qua việc nghiên cứu, khảo sát thực tế tổ chức kế
3 toán tại bệnh viện đa khoa tỉnh Nam Định, tác giả đã rút ra các ưu điểm và nhược điểm trong nội dung tổ chức kế toán từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện. Tuy nhiên nội dung tổ chức kế toán còn chưa thống nhất. - Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Tổ chức công tác kế toán tại bệnh viện phụ sản Thanh Hoá”– tác giả Nguyễn Viết Nhân, Đại học Thương Mại, năm 2019. Luận văn đã phân tích, làm rõ được những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập bao gồm đặc điểm hoạt động sự nghiệp, cơ chế tài chính, nội dung tổ chức kế toán bao gồm bộ máy kế toán, hệ thống chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính, kiểm tra kế toán theo thông tư mới. Tuy nhiên, chủ yếu phân tích các giải pháp quản lý tài chính, chưa đi sâu nghiên cứu hoàn thiện tổ chức kế toán. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu đề cập đến vấn đề tổ chức kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập đã phân tích và làm rõ được những lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập, chỉ ra được những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kế toán đối với đơn vị chọn nghiên cứu. Tuy nhiên, các luận văn trên chưa chỉ ra được những yêu cầu của tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập nhằm đáp ứng nhu cầu quản lý, đặc biệt trong giai đoạn tăng cường tự chủ tại hệ thống các bệnh viện công lập, thì việc tìm ra những giải pháp hoàn thiện đặt ra ngày càng lớn. Một phần kế thừa các công trình của các tác giả đã nghiên cứu trước đây và từ những vấn đề thực tế tại Bệnh viện Nhi Trung Ương, với đề tài “Tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương” tác giả mong muốn làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập. Nghiên cứu đặc điểm hoạt động, và thực trạng tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương làm cơ sở để đề cập các giải pháp hoàn thiện mang tính khả thi.
4 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Hoàn thiện tổ chức kế toán tại bệnh viện Nhi Trung Ương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập. - Tìm hiểu đặc điểm tổ chức hoạt động, cơ chế tài chính. Khảo sát và đánh giá thực trạng tổ chức kế toán từ đó rút ra những ưu, nhược điểm trong các nội dung tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương. - Đề xuất các giải pháp nhằm tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan đến tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương số liệu nghiên cứu năm 2019 - 2020 và chủ yếu tập trung vào kế toán tài chính, không phân tích đến kế toán quản trị. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp thu thập thông tin Trong quá trình nghiên cứu đề tài nguồn dữ liệu phục vụ chủ yếu cho việc nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL) nói chung và Bệnh viện Nhi Trung Ương nói riêng. Cụ thể: + Tổng hợp các văn bản pháp lý về kế toán ĐVSNCL, quản lý tài chính trong đơn vị SNCL. + Tổng hợp các vấn đề lý luận về tổ chức kế toán trong các đơn vị SNCL có thu từ các giáo trình chuyên ngành của các trường Đại học Công Đoàn, Học viện Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc Dân...
5 + Tổng hợp kinh nghiệm nghiên cứu trong nước từ các nghiên cứu trước về vấn đề tổ chức kế toán tại các đơn vị SNCL. + Thu thập số liệu từ phòng Tài chính – Kế Toán và các khoa chuyên môn: chứng từ, sổ, báo cáo...của bệnh viện Nhi Trung Ương liên quan đến tổ chức kế toán. + Tham khảo các quy định hạch toán tại bệnh viện. - Phương pháp tổng hợp, phân tích, xử lý số liệu Số liệu thu được từ thu thập, quan sát tác giả sử dụng các phương pháp như phương pháp quy nạp, diễn giải, so sánh, phương pháp thống kê, để phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở đó đánh giá và ra kết luận, từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện phù hợp và khả thi + Phương pháp nghiên cứu chung: phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin: duy vật biện chứng, duy vật lịch sử… 6. Những đóng góp của đề tài - Về mặt lý luận: Làm sáng tỏ thêm cơ sở lý luận về tổ chức kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập y tế trong điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin với cơ chế tự chủ tài chính. - Về mặt thực tiễn: Trên cơ sở phân tích, đánh giá những ưu điểm và tồn tại về tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương, luận văn đưa ra những giải pháp tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, sơ đồ, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập Chương 2: Thực trạng tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương Chương 3: Hoàn thiện tổ chức kế toán tại Bệnh viện Nhi Trung Ương
6 Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ TỔ CHỨC KẾ TOÁN TRONG CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan về đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1.1. Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập Đơn vị sự nghiệp công lập (ĐVSNCL) là những đơn vị do cơ quan có thẩm quyền của nhà nước thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, hoạt động thực hiện cung cấp các dịch vụ xã hội công cộng và các dịch vụ nhằm duy trì sự hoạt động bình thường của các ngành kinh tế quốc dân [4]. Như vậy, bản chất hoạt động của các ĐVSNCL nói chung là hoàn toàn khác biệt so với các đơn vị khác. Các đơn vị này hoạt động trong lĩnh vực: y tế, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và môi trường, văn học, nghệ thuật, thể dục thể thao, sự nghiệp kinh tế, dịch vụ việc làm... Các ĐVSNCL nhất thiết phải do Nhà nước ra quyết định thành lập, nguồn tài chính để đảm bảo hoạt động do Ngân sách nhà nước cấp hoặc có nguồn gốc từ ngân sách. 1.1.1.2. Đặc điểm hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập - ĐVSNCL là những tổ chức hoạt động theo nguyên tắc phục vụ xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận. Nhà nước duy trì, tổ chức, tài trợ cho các hoạt động sự nghiệp để cung cấp dịch vụ cho thị trường trước hết nhằm thực hiện vai trò của nhà nước trong việc phân phối lại thu nhập và thực hiện chính sách phúc lợi công cộng khi can thiệp vào thị trường. - Kết quả của hoạt động chủ yếu là tạo ra các dịch vụ công, phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp quá trình tái sản xuất xã hội. Nhờ việc sử dụng các hàng hóa công cộng do hoạt động sự nghiệp tạo ra mà quá trình tái sản xuất ra của cải vật chất trong xã hội được thuận lợi và ngày càng đạt hiệu quả cao.
7 - Hoạt động sự nghiệp trong các ĐVSNCL luôn gắn liền và bị chi phối bởi các chương trình phát triển kinh tế xã hội của nhà nước. Để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế xã hội nhất định, trong mỗi thời kỳ, nhà nước có các chủ trương, chính sách, có các chương trình mục tiêu kinh tế xã hội nhất định như: chương trình xoá mù chữ, chương trình xóa đói giảm ghèo, chương trình dân số-kế hoạch hoá gia đình... 1.1.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập Đơn vị sự nghiệp công được phân loại theo các tiêu thức sau: * Căn cứ theo phân cấp quản lý NSNN, ĐVSNCL được chia thành: - Đơn vị sự toán cấp 1: là đơn vị trực tiếp nhận dự toán ngân sách hàng năm do Thủ tướng Chính phủ hoặc UBND giao. Đơn vị dự toán cấp 1 trực tiếp quan hệ với cơ quan tài chính để nhận và thanh quyết toán nguồn kinh phí cấp phát. - Đơn vị dự toán cấp 2: là đơn vị trực thuộc đơn vị dự toán đơn vị cấp 1, chịu sự lãnh đạo trực tiếp về tài chính và quan hệ cấp phát kinh phí, vốn của đơn vị dự toán cấp 1. Đơn vị dự toán cấp 2 quản lý phần kinh phí ngân sách do đơn vị cấp 1 phân phối bao gồm phần kinh phí của bản thân đơn vị và phần kinh phí của các đơn vị cấp 3 trực thuộc.. - Đơn vị dự toán cấp 3: là đơn vị trực thuộc đơn vị dự toán cấp 2. Chịu sự lãnh đạo trực tiếp về tài chính và quan hệ cấp phát kinh phí, vốn của đơn vị dự toán cấp 2. Đơn vị dự toán cấp 3 trực tiếp sử dụng kinh phí của ngân sách, chấp hành các chính sách về chi tiêu, về hạch toán, tổng hợp chi tiêu kinh phí báo cáo lên đơn vị cấp 2 và cơ quan tài chính cùng cấp theo định kỳ. - Đơn vị dự toán cấp dưới cấp 3 được nhận kinh phí để thực hiện phần công việc cụ thể, khi chi tiêu phải thực hiện công tác kế toán và quyết toán với đơn vị dự toán cấp trên như quy định đối với đơn vị dự toán cấp 3 với cấp 2 và cấp 2 với cấp 1. * Căn cứ vào mức độ tự đảm bảo chi hoạt động từ nguồn thu sự nghiệp,
8 ĐVSNCL được phân như sau: - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp bảo đảm được toàn bộ chi phí thường xuyên và chi phí đầu tư phát triển. - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên. - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên, phần còn lại được ngân sách nhà nước cấp. - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, đơn vị không có nguồn thu, chi phí hoạt động thường xuyên do ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ. * Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động, các đơn vị sự nghiệp công lập gồm: - Các ĐVSNCL hoạt động trong lĩnh vực Giáo dục - Đào tạo. - Các ĐVSNCL hoạt động trong lĩnh vực y tế. - Các ĐVSNCL hoạt động trong lĩnh vực văn hoá, thể thao, du lịch. - Các ĐVSNCL hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội và công nghệ. - Các ĐVSNCL hoạt động trong các lĩnh vực xã hội: Trung tâm hỗ trợ xã hội, trung tâm giới thiệu việc làm... - Các ĐVSNCL hoạt động trong lĩnh vực kinh tế. - Ngoài ra còn có một số ĐVSNCL hoạt động trong một số lĩnh vực đặc thù. 1.1.3. Đặc điểm quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.3.1. Cơ chế quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập Theo nghị định 16/2015/NĐ- CP ngày 14/02/2015 đưa ra quy định về cơ chế tự chủ của các ĐVSNCL. Đó là các quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự, tài chính của ĐVSNCL [4]. Các đơn vị sự nghiệp công lập được trao quyền tự chủ tài chính, quyền tự quyết định, tự chịu trách nhiệm về các khoản thu, khoản chi của đơn vị mình nhưng không được vượt quá mức khung do Nhà nước quy
9 định. Theo cơ chế này, đối với các đơn vị SNCL thuần tuý thì thực hiện cơ chế thu, chi theo định mức, dự toán được cơ quan chủ quản duyệt. Nếu không chi hết thì nộp lại ngân sách, nếu không đủ chi thì giải trình xin cấp bù (nếu được giao thêm nhiệm vụ). Còn đơn vị SNCL có thu được tự chủ tài chính trên cơ sở tăng thu, tiết kiệm chi hợp lý, nếu tạo ra kết quả tài chính thì được sử dụng trích lập bổ sung các quỹ và trả thêm thu nhập cho người lao động theo quy định đối với phần kinh phí được tự chủ. Đồng thời các đơn vị SNCL có thu cũng được phép tự chủ trong việc sử dụng các quỹ theo quy định hiện hành và quy chế chi tiêu nội bộ. Cụ thể, cơ chế tự chủ thực hiện một số nội dung trong các đơn vị SNCL như sau: - Cơ chế tự chủ về các khoản thu, mức thu: Đơn vị SNCL được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao thu phí, lệ phí phải thực hiện thu đúng, thu đủ theo mức thu và đối tượng thu do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định. Đối với sản phẩm hàng hoá, dịch vụ được cơ quan nhà nước đặt hàng thì mức thu theo đơn giá do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định; trường hợp ngược lại, mức thu được xác định trên cơ sở dự toán chi phí được cơ quan tài chính cùng cấp thẩm định chấp thuận. Đối với những hoạt động dịch vụ theo hợp đồng với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, các hoạt động liên doanh, liên kết, đơn vị được quyết định các khoản thu, mức thu cụ thể theo nguyên tắc bảo đảm đủ bù đắp chi phí và có tích luỹ. - Cơ chế tiền lương, tiền công và thu nhập: Đối với những hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ nhà nước giao, chi phí tiền lương, tiền công cho cán bộ, viên chức và người lao động (gọi tắt là người lao động), đơn vị tính theo lương cấp bậc, chức vụ do nhà nước quy định; Đối với những hoạt động cung cấp sản phẩm do nhà nước đặt hàng có đơn giá tiền lương trong đơn giá sản phẩm được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, đơn vị tính theo đơn giá tiền lương quy định. Trường hợp ngược lại tính theo lương cấp bậc, chức vụ do nhà nước quy định; Đối với những hoạt động dịch vụ có hạch toán chi phí
10 riêng, thì chi phí tiền lương, tiền công cho người lao động được áp dụng theo chế độ tiền lương trong doanh nghiệp nhà nước, ngược lại, đơn vị tính theo lương cấp bậc, chức vụ do nhà nước quy định. Nhà nước khuyến khích đơn vị sự nghiệp tăng thu, tiết kiệm chi, thực hiện tinh giản biên chế, tăng thêm thu nhập cho người lao động trên cơ sở hoàn thành nhiệm vụ được giao. Sử dụng kết quả hoạt động tài chính trong năm Đối với đơn vị SNCL đảm bảo chi phí hoạt động và đơn vị tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động, hàng năm, sau khi trang trải các khoản chi phí, nộp thuế và các khoản nộp khác theo quy định, phần chênh lệch thu lớn hơn chi (nếu có), được sử dụng như sau: + Trích tối thiểu 25% để lập Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp; + Trả thu nhập tăng thêm cho người lao động; + Trích lập Quỹ khen thưởng, phúc lợi, Quỹ dự phòng ổn định thu nhập. 1.1.3.2. Các khoản thu - chi của đơn vị sự nghiệp công lập * Nội dung các khoản thu, chi sự nghiệp [4] + Nội dung các khoản thu, chi do NSNN cấp - Nội dung thu: Các khoản thu do NSNN cấp là số thu hoạt động do NSNN cấp và số thu hoạt động khác được để lại cho đơn vị ĐVSNCL. Thu hoạt động do NSNN cấp gồm: Thu thường xuyên (để thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên), thu không thường xuyên (cấp khi thực hiện nhiệm vụ khoa học công, các chương trình mục tiêu quốc gia; vốn đầu tư xây dựng cơ bản, chi phí mua sắm trang thiết bị, chi phí khác…) và thu hoạt động khác phát sinh - Nội dung chi: Chi phí hoạt động là các khoản chi nhằm đảm bảo cho việc duy trì các hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ của từng ĐVSNCL. Chi phí hoạt động trong ĐVSNCL bao gồm: Chi thường xuyên: là những khoản chi mang tính chất thường xuyên tại đơn vị: Chi tiền lương, tiền công và các khoản phụ cấp lương, chi hoạt động
11 chuyên môn, khấu hao TSCĐ, sửa chữa TSCĐ, chi dịch vụ mua ngoài, chi trả các khoản thuế phải nộp theo quy định của pháp luật và các khoản chi khác. Chi không thường xuyên: là các khoản chi không phát sinh đều đặn và liên tục của ĐVSNCL như chi thực hiện nhiệm vụ đột xuất, mua sắm sửa chữa trang thiết bị, chi thực hiện mục tiêu chương trình quốc gia, chi tinh giản biên chế… + Nội dung thu, chi từ hoạt động viện trợ, vay nợ nước ngoài - Nội dung thu: bao gồm viện trợ không hoàn lại,và viện trợ phải hoàn lại cho nước ngoài nhưng với mức ưu đãi về lãi suất. - Nội dung chi: Chi phí này được trang trải từ nguồn thu viện trợ, vay nợ nước ngoài và nằm trong dự toán đã được cơ quan chủ quản phê quyệt. Đơn vị SNCL có sử dụng nguồn viện trợ, vay nợ nước ngoài có trách nhiệm lập báo cáo quyết toán hàng năm và báo cáo quyết toán khi kết thúc chương trình, dự án cho cơ quan chủ quản. + Nội dung thu chi từ hoạt động thu phí, lệ phí được khấu trừ để lại - Nội dung thu: Phí thu từ các hoạt động dịch vụ do cơ quan nhà nước thực hiện phải nộp vào NSNN, trường hợp cơ quan nhà nước được khoán chi phí hoạt động từ nguồn thu phí thì được khấu trừ, phần còn lại nộp NSNN. - Nội dung chi: Chi phí hoạt động thu phí là các khoản chi phục vụ cho công tác thu phí tại đơn vị, bao gồm: Tiền lương, tiền công, phụ cấp lương, các khoản đóng góp theo quy định được tính trên tiền lương (trừ chi phí tiền lương cho cán bộ, công chức đã hưởng lương từ NSNN theo chế độ quy định); Văn phòng phẩm, điện, nước, công tác phí theo tiêu chuẩn, định mức hiện hành; Chi sửa chữa thường xuyên tài sản, máy móc, thiết bị; Chi mua sắm vật tư, nguyên liệu; Trích khấu hao TSCĐ; Các khoản chi khác liên quan đến thực hiện công việc, dịch vụ và thu phí.
12 * Nội dung các khoản thu, chi từ hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ - Nội dung thu: Thu từ hoạt động SXKD, dịch vụ là khoản thu trong các ĐVSNCL có hoạt động SXKD, dịch vụ như: các khoản doanh thu về bán sản phẩm, hàng hóa, ấn chỉ, cung cấp dịch vụ; khoản thu về các đề tài, dự án liên doanh, liên kết với các tổ chức, cá nhân; thu dịch vụ đào tạo; dịch vụ dạy nghề; dịch vụ y tế; dịch vụ văn hóa; dịch vụ thể thao và du lịch; dịch vụ thông tin truyền thông và báo chí; dịch vụ khoa học và công nghệ; dịch vụ sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác; thu cho thuê tài sản; các khoản thu dịch vụ khác theo quy định của pháp luật. - Nội dung chi: Chi hoạt động SXKD, dịch vụ bao gồm giá vốn của sản phẩm, hàng hóa đem bán, dịch vụ cung cấp; chi phí quản lý của hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ như các chi phí về lương, BHXH, BHYT, KPCĐ, BHTN của cán bộ quản lý bộ phận sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; chi phí vật liệu văn phòng, công cụ lao động; tiền thuê đất, thuế môn bài; dịch vụ mua ngoài (điện, nước, điện thoại, fax, bảo hiểm tài sản, cháy nổ...); chi phí bằng tiền khác (tiếp khách, hội nghị khách hàng, lệ phí giao thông, lệ phí cầu phà, chi phí phát sinh liên quan đến hàng bán trả lại...) của bộ phận sản xuất, kinh doanh, dịch vụ không phân bổ được trực tiếp vào từng sản phẩm, nhóm sản phẩm, dịch vụ, nhóm dịch vụ và chi phí khấu hao TSCĐ chỉ sử dụng cho bộ phận quản lý sản xuất, kinh doanh, dịch vụ. * Nội dung các khoản thu chi hoạt động tài chính - Nội dung thu: Doanh thu tài chính là khoản thu của ĐVSNCL có hoạt động tài chính. Các khoản doanh thu tài chính trong ĐVSNCL bao gồm: Lãi tiền gửi ngân hàng; lãi đầu tư trái phiếu, tín phiếu; chiết khấu thanh toán; cổ tức lợi nhuận; lãi chuyển nhượng vốn; thu nhập về đầu tư mua bán chứng khoán; lãi chênh lệch tỷ giá, lãi bán ngoại tệ, lãi chuyển nhượng vốn khi thanh lý các khoản góp vốn liên doanh; Cổ tức, lợi nhuận được chia và