Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài nghiên cứu tiến hành phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các NHTMCP tại Việt Nam và đánh giá xem các yếu tố đó tác động như thế nào đến lợi nhuận của ngân hàng. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRẦN THỊ THU HÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành : Tài chính – ngân hàng Mã ngành : 60 34 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : TS. Nguyễn Chí Đức TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2015
TÓM TẮT Lợi nhuận luôn là mục tiêu lớn và xuyên suốt của mọi tổ chức kinh tế trong đó có hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP); và việc nghiên cứu xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của NHTMCP luôn là lĩnh vực nhận được nhiều sự quan tâm cả về mặt lý luận và thực tiễn nghiên cứu. Trên tinh thần đó, tác giả đã tiến hành thu thập dữ liệu về 18 ngân hàng trong giai đoạn từ 2007-2014 với mục tiêu tổng thể là tiến hành phân tích diễn biến, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của NHTMCP tại Việt Nam và kiểm chứng các giả thuyết nghiên cứu về các biến tỷ lệ tăng trưởng GDP thực tế (GDP), tỷ lệ lạm phát (CPI), tỷ lệ thanh khoản (LA), tỷ lệ thu nhập từ dịch vụ trên tổng thu nhập của ngân hàng (INCOME), tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu (CAR), tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (ETA), rủi ro tín dụng (RISK), quy mô ngân hàng (SIZE) ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu (ROE) của ngân hàng như thế nào. Với việc ứng dụng mô hình nghiên cứu ROEit = c + 1GDPt + 2CPIt + 3LAit + 4INCOMEit + 5CARit + 6ETAit, + 7RISKit + 8SIZEit + εt được thực hiện dựa trên các nghiên cứu có liên quan trên thế giới và trong nước có chỉnh sửa. Đặc biệt, mô hình nghiên cứu thực hiện chủ yếu dựa trên nghiên cứu của Tri Duong Nguyen (2012),thông qua phương pháp hồi quy GMM bằng phần mềm Eview; tác giả đã thu nhập được các kết quả quan trọng là: các yếu tố CPI, INCOME có ảnh hưởng cùng chiều “+” với ROE; RISK có ảnh hưởng ngược chiều “-”với ROE. Kết quả này khá phù hợp với đa số các nghiên cứu trước đây. Tuy nhiên, một số yếu tố còn lại như GDP, LA, ETA, CAR, SIZE là chưa kết luận được trong nghiên cứu này. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, tác giả cũng đã đưa ra các kết luận theo quan điểm của mình và đưa ra các kiến nghị đối với các NHTMCP và cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực ngân hàng.
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên: Trần Thị Thu Hà Sinh ngày 29 tháng 06 năm 1982 Quê quán: Lộc Hưng, Trảng Bàng, Tây Ninh Hiện đang công tác tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Tây Ninh. Là học viên lớp Cao học CH15B Trường Đại học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh Mã số học viên: 020115130022 Cam đoan luận văn “Các yếu tố ảnh hƣởng đến lợi nhuận của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần tại Việt Nam”. Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Chí Đức Luận văn được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan danh dự của tôi. Tp. Hồ Chí Minh, ngày 02 tháng 10 năm 2015 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Trần Thị Thu Hà
LỜI CÁM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý Thầy Cô đã giúp tôi trang bị kiến thức; tạo môi trường, điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình học tập tại trường Đại học ngân hàng TP Hồ Chí Minh. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất đến thầy Nguyễn Chí Đức, thầy đã chỉ dẫn tận tình, nghiêm khắc và khuyến khích tôi trong suốt thời gian thực hiện nghiên cứu này. Tôi xin gửi lời tri ân đến những người bạn đã động viên, hỗ trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, làm việc và thực hiện luận văn. Sau cùng, tôi xin chân thành cảm ơn các thành viên trong gia đình, những người luôn dành cho tôi những tình cảm nồng ấm và sẻ chia những lúc khó khăn trong cuộc sống, luôn động viên giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu. Trân trọng cảm ơn!
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Diễn giải NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHNN Ngân hàng nhà nước TCTD Tổ chức tín dụng ROE Tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu GDP Tỷ lệ tăng trưởng GDP thực tế CPI Tỷ lệ lạm phát LA Tỷ lệ thanh khoản INCOME Tỷ lệ thu nhập từ dịch vụ trên tổng thu nhập của ngân hàng CAR Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu ETA Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản RISK Rủi ro tín dụng SIZE Quy mô ngân hàng VAMC Công ty quản lý tài sản của các Tổ chức tín dụng Việt Nam ABB Ngân Hàng TMCP An Bình ACB Ngân Hàng TMCP Á Châu BID Ngân Hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam BVB Ngân hàng TMCP Bảo Việt CTG Ngân Hàng TMCP Công Thương Việt Nam EIB Ngân Hàng TMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Nam LPB Ngân Hàng TMCP Bưu Điện Liên Việt MBB Ngân Hàng TMCP Quân Đội MDB Ngân Hàng TMCP Phát Triển Mê Kông MSB Ngân Hàng TMCP Hàng Hải Việt Nam OCB Ngân Hàng TMCP Phương Đông SCB Ngân Hàng TMCP Sài Gòn
SEA Ngân Hàng TMCP Đông Nam Á SHB Ngân Hàng TMCP Sài Gòn - Hà Nội STB Ngân Hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín TCB Ngân Hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam VCB Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam VIB Ngân Hàng TMCP Quốc Tế Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tổng hợp tình hình hoạt động chung của nhóm ngân hàng nghiên cứu……………………………………………………………………….…………33 Bảng 3.1: Giả thuyết nghiên cứu…………………………………………………..47 Bảng 3.2: Thống kê mô tả các biến số được sử dụng trong nghiên cứu…………...56 Bảng 3.3: Tương quan biến nghiên cứu……………………………………………57 Bảng 3.4: Phân tích hồi quy các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận NHTMCP……..58
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1: Tăng trưởng huy động của hệ thống ngân hàng 2007-2014…………….26 Hình 2.2: Tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng giai đoạn 2001-2014…...27 Hình 2.3: Lãi suất huy động và cho vay giai đoạn 2008-2014…………………….28 Hình 2.4: Nợ xấu hệ thống ngân hàng giai đoạn 2004-2014………………………31 Hình 2.5: Lợi nhuận trước thuế năm 2014 của các ngân hàng…………………….32 Hình 2.6: Diễn biến chung về ROE của nhóm ngân hàng nghiên cứu…………….34 Hình 2.7: Diễn biến tỷ lệ tăng trưởng GDP giai đoạn 2007-2014………………....36 Hình 2.8: Diễn biến tỷ lệ lạm phát giai đoạn 2007-2014…………………………..37 Hình 2.9: Diễn biến tỷ lệ thanh khoản của ngân hàng giai đoạn 2007-2014………38 Hình 2.10: Diễn biến tỷ lệ thu nhập từ dịch vụ trên tổng thu nhập của ngân hàng giai đoạn 2007-2014………………………………………………………………..39 Hình 2.11: Diễn biến tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu giai đoạn 2007-2014………….....40 Hình 2.12: Diễn biến tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản giai đoạn 2007- 2014……………………………………………………………………………...…41 Hình 2.13: Diễn biến rủi ro tín dụng giai đoạn 2007-2014………………………...42 Hình 2.14: Diễn biến quy mô ngân hàng giai đoạn 2007-2014……………………43
1 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU…………………………………………………………………………… 4 1. Tính cấp thiết của luận văn ............................................................................4 2. Mục tiêu của đề tài .......................................................................................... 5 2.1 Mục tiêu tổng quát.......................................................................................... 5 2.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................................... 5 3. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... 6 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .................................................................6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...............................................................................6 6. Nội dung nghiên cứu .......................................................................................7 7. Đóng góp của đề tài ......................................................................................... 7 8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu ................................................................ 7 8.1 Nghiên cứu các yếu tố vĩ mô ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động ngân hàng .............................................................................................................................. 7 8.1.1 Nghiên cứu về tỷ lệ tăng trưởng GDP thực tế .........................................7 8.1.2 Nghiên cứu về tỷ lệ lạm phát ...................................................................8 8.2 Nghiên cứu các yếu tố nội bộ ngân hàng ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh ngân hàng ...................................................................................................9 8.2.1 Nghiên cứu về tỷ lệ thanh khoản ............................................................. 9 8.2.2 Nghiên cứu về tỷ lệ thu từ dịch vụ trên tổng thu nhập của ngân hàng ..10 8.2.3 Nghiên cứu tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu ..................................................11 8.2.4 Nghiên cứu tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản ................................ 11 8.2.5 Nghiên cứu về rủi ro tín dụng .............................................................. 12 8.2.6 Nghiên cứu về quy mô ngân hàng ......................................................... 13 9. Nội dung luận văn ......................................................................................... 14
2 CHƢƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LỢI NHUẬN NGÂN HÀNG VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN NGÂN HÀNG .............................. 15 1.1 Tổng quan về lợi nhuận ngân hàng thương mại ..............................................15 1.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng .............................................17 1.2.1 Các yếu tố bên trong của ngân hàng thương mại..……………………...17 1.2.2 Các yếu tố ngoại sinh…………………………………………………...17 CHƢƠNG 2 : PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN TẠI VIỆT NAM .........22 2.1 Khái quát tình hình hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam và nhóm ngân hàng nghiên cứu .............................................................................22 2.1.1 Khái quát tình hình hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam ....................................................................................................................22 2.1.2 Khái quát tình hình hoạt động của nhóm ngân hàng nghiên cứu ..............32 2.2 Phân tích chỉ tiêu lợi nhuận của các ngân hàng nghiên cứu giai đoạn 2007-2014. 33 2.3 Phân tích sự ảnh hưởng của các yếu tố đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam ..........................................................................34 2.3.1 Tỷ lệ tăng trưởng GDP thực tế ..................................................................34 2.3.2 Tỷ lệ lạm phát ............................................................................................ 35 2.3.3 Tỷ lệ thanh khoản ...................................................................................... 36 2.3.4 Tỷ lệ thu nhập từ dịch vụ trên tổng thu nhập của ngân hàng ....................37 2.3.5 Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu .........................................................................38 2.3.6 Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản ...................................................... 39 2.3.7 Rủi ro tín dụng ........................................................................................... 40 2.3.8 Quy mô ngân hàng ..................................................................................411 CHƢƠNG 3 : PHƢƠNG PHÁP VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................... 43 3.1 Mục tiêu nghiên cứu và nguồn dữ liệu ............................................................ 43 3.1.1 Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................43 3.1.2 Nguồn dữ liệu ............................................................................................ 43 3.2 Mô hình và giả thuyết nghiên cứu ...................................................................44 3.2.1 Mô hình nghiên cứu ..................................................................................44
3 3.2.2 Giả thuyết nghiên cứu ...............................................................................46 3.3 Nghiên cứu biến ............................................................................................... 47 3.3.1 Biến phụ thuộc........................................................................................... 47 3.3.2 Biến độc lập ............................................................................................... 47 3.4 Kết quả phân tích định lượng các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam ..........................................................................54 3.5 Thảo luận kết quả nghiên cứu ..........................................................................58 CHƢƠNG 4 : KẾT LUẬN VÀ KẾN NGHỊ .......................................................611 4.1 Kết luận về mô hình nghiên cứu ....................................................................611 4.2 Một số kiến nghị .............................................................................................. 62 4.2.1 Đối với ngân hàng thương mại ..................................................................62 4.2.2 Đối với các cơ quan nhà nước ...................................................................66 4.3 Hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu tiếp theo .....................................67 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 69 Tài liệu tiếng Việt ..................................................................................................69 Tài liệu tiếng Anh ................................................................................................722 PHỤ LỤC 01 ............................................................................................................73 PHỤ LỤC 02 ............................................................................................................74 PHỤ LỤC 03 ............................................................................................................85
4 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận văn Việc mở cửa thị trường tài chính là xu thế tất yếu trong bối cảnh hội nhập quốc tế, nhất là sau khi Việt Nam gia nhập WTO đã mang lại rất nhiều cơ hội và thách thức cho hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam. Các NHTM Việt Nam phải đối mặt cạnh tranh gay gắt hơn từ các ngân hàng nước ngoài. Hệ thống tài chính của Việt Nam bị chi phối mạnh mẽ bởi các NHTM. Không thể phủ nhận rằng các ngân hàng đã đóng vai trò trung tâm trong sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam nói chung và trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường nói riêng. Quá trình cải cách hệ thống ngân hàng Việt Nam có tác động tích cực vào quá trình đổi mới kinh tế và phát triển. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2007 dẫn đến sự suy thoái kinh tế ở khắp nơi trên thế giới. Trong quá trình hội nhập thị trường tài chính toàn cầu, khu vực ngân hàng bị ảnh hưởng nhiều từ cuộc khủng hoảng tài chính hiện hành. Do đó, Chính phủ Việt Nam phản ứng với tác động của cuộc khủng hoảng tài chính vào hệ thống ngân hàng Việt với gói kích thích kinh tế chưa từng có trong năm 2009 với 17.000 tỷ đồng (tương đương 1 tỷ USD ở thời điểm đó). Mục đích của việc cung cấp các gói kích thích kinh tế này nhằm ổn định thị trường tài chính vì thị trường này là huyết mạch của nền kinh tế. Tuy nhiên, một số ngân hàng nhỏ, vốn thấp và ít kinh nghiệm quản lý thông qua các cuộc khủng hoảng đã đối mặt với những khó khăn như giảm đáng kể lợi nhuận và tăng tổn thất cho vay. Bằng chứng là những sự kiện kinh tế gần đây, các ngân hàng cần phải nhận ra những nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các ngân hàng để có chiến lược phù hợp để cải thiện. Về mặt lý luận, hệ thống ngân hàng có vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn cho đầu tư phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt là quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển cơ sở hạ tầng, xóa đói giảm nghèo, cải thiện an sinh xã hội. Đồng thời nó cũng đóng vai trò là công cụ để Ngân hàng nhà nước (NHNN) điều tiết
5 chính sách tiền tệ quốc gia. Và khi nghiên cứu phạm trù hiệu quả thì không thể không nói đến lợi nhuận của ngân hàng và các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận. Đối với hệ thống ngân hàng Việt Nam, dư nợ cho vay nền kinh tế chiếm từ 35-37% GDP và mỗi năm ngành ngân hàng đóng góp trên 10% tổng mức tăng trưởng kinh tế của cả nước. Như vậy, ngành ngân hàng đã làm tốt vài trò cấp tín dụng cho nền kinh tế đồng thời góp phần tạo công ăn việc làm mới, thu hút lao động có trình độ cao. Do đó, một hệ thống ngân hàng tốt, kinh doanh có hiệu quả và đóng góp tích cực vào sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia là mục tiêu quan trọng mà bất kỳ một quốc gia nào cũng muốn hướng tới, Việt Nam cũng không ngoại lệ. Tuy nhiên thực tế trong giai đoạn từ năm 2008 đến nay, nhìn chung hệ thống NHTM Việt Nam đã phải đối mặt với khá nhiều vấn đề xuất phát từ nền kinh tế vĩ mô cho tới các vấn đề nội tại của hệ thống. Những vấn đề đó đã khiến cho lợi nhuận của toàn hệ thống suy giảm và kéo theo đó gây ra nhiều hệ lụy cho chính hệ thống ngân hàng và cả nền kinh tế. Trước các vấn đề đó việc nghiên cứu xem các yếu tố cơ bản nào ảnh hưởng đến lợi nhuận của hệ thống NHTM mang ý nghĩa thực tiễn cũng như lý luận to lớn. Do vậy, tác giả đã quyết định lựa chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1 Mục tiêu tổng quát Bài nghiên cứu tiến hành phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các NHTMCP tại Việt Nam và đánh giá xem các yếu tố đó tác động như thế nào đến lợi nhuận của ngân hàng. 2.2 Mục tiêu cụ thể: - Đánh giá được diễn biến tình hình lợi nhuận của hệ thống ngân hàng trong giai đoạn nghiên cứu.
6 - Phân tích và lượng hóa ảnh hưởng của các yếu tố vĩ mô và các yếu tố bên trong của ngân hàng đến lợi nhuận. - Đưa ra được các khuyến nghị nhằm nâng cao lợi nhuận cho các ngân hàng. - Cuối cùng, tác giả cũng mong muốn đưa ra được các phát hiện, các đóng góp về mặt lý luận cho lĩnh vực ngân hàng nói chung và các NHTMCP tại Việt Nam nói riêng. 3. Câu hỏi nghiên cứu Yếu tố nào ảnh hưởng đến lợi nhuận của các NHTMCP Việt Nam và mức độ tác động là bao nhiêu? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: lợi nhuận và các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: NHTMCP tại Việt Nam + Thời gian nghiên cứu: từ 2007-2014 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập dữ liệu: Số liệu sử dụng trong nghiên cứu là số liệu thứ cấp về các ngân hàng nghiên cứu, chủ yếu thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, bản cáo bạch của ngân hàng. Bên cạnh đó một số dữ liệu vĩ mô được thu thập Tổng cục thống kê và IMF để phục vụ cho việc nghiên cứu. Phương pháp phân tích dữ liệu: Đề tài tuân theo quy trình xử lý dữ liệu như sau: - Mô tả thống kê - Hồi quy đa biến bằng phương pháp GMM cho dữ liệu bảng - Phần mềm phân tích dữ liệu là Eview 6. Nội dung nghiên cứu Để giải quyết vấn đề, mục tiêu nghiên cứu và trả lời các câu hỏi nghiên cứu đã được xác lập; tác giả đã lập kế hoạch và tuân theo quy trình nghiên cứu bao gồm các bước như sau: - Thiết kế phương pháp nghiên cứu
7 - Đo lường, thu thập dữ liệu - Phân tích dữ liệu - Kết quả nghiên cứu và thảo luận - Kết luận và kiến nghị. 7. Đóng góp của đề tài Với đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các NHTMCP tại Việt Nam” tác giả kỳ vọng mang lại những ý nghĩa như sau: thứ nhất, hệ thống hóa được các lý luận về lĩnh vực nghiên cứu, từ đó góp phần kế thừa và phát triển các lý luận đó trong thời kỳ mới. Thứ hai, tác giả đưa ra các kết luận về thực trạng các vấn đề nghiên cứu đối với hệ thống NHTMCP Việt Nam thông qua nghiên cứu các ngân hàng tiêu biểu. Thứ ba, thông qua luận văn tác giả đề ra một số kiến nghị có ý nghĩa thực tiễn và tính khả thi vào công cuộc tái cấu trúc, nâng cao năng lực tài chính, năng lực cạnh tranh, và hội nhập của ngành ngân hàng. Cuối cùng, tác giả mong muốn luận văn sẽ là nguồn tài liệu tham khảo bổ ích đối với các độc giả quan tâm, nghiên cứu ngành ngân hàng. 8. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu Việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động (lợi nhuận ngân hàng) đã được các nhà nghiên cứu trên thế giới và trong nước thực hiện khá nhiều. Về mặt lý thuyết có hai nhóm yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, cụ thể là các yếu tố vĩ mô và các yếu tố nội bộ ngân hàng. 8.1 Nghiên cứu các yếu tố vĩ mô ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động ngân hàng 8.1.1 Nghiên cứu về tỷ lệ tăng trƣởng GDP thực tế Theo các nghiên cứu của Bourke (1989), Molyneux và Thornton (1992), tốc độ tăng trưởng GDP là tích cực liên quan đến lợi nhuận ngân hàng. Kết quả thực nghiệm này được khẳng định trong một số nghiên cứu khác của Hassan và Bashir (2003) lập luận rằng hoạt động của ngành tài chính có tương quan thuận với tăng trưởng GDP. Ngoài ra, tại Brazil, Afanasieff et al (2002) thông qua việc sử dụng dữ liệu bảng nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng, kết quả
8 nghiên cứu cho thấy tốc độ tăng trưởng GDP là một yếu tố quyết định quan trọng đến lợi nhuận ngân hàng. Nghiên cứu của Pasiouras và Kosmidou (2007) về các yếu tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các NHTM trong và ngoài nước ở các nước Châu Âu giai đoạn 1995- 2001 còn cho thấy đối với cả ngân hàng nội địa và ngân hàng nước ngoài thì lợi nhuận của ngân hàng không chỉ chịu ảnh hưởng bởi các đặc tính riêng của các ngân hàng mà còn chịu ảnh hưởng bởi đặc điểm kinh tế vĩ mô. Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội thực tế có tương quan thuận với lợi nhuận ngân hàng. Ngoài ra còn có nghiên cứu của Khizzer Ali, Muhammad Farhan Akhtar và Hafix Zafar Ahmed (2010) với dữ liệu nghiên cứu là các ngân hàng thương mại Pakistan giai đoạn 2006-2009 đã tìm thấy rằng ROA và ROE có tương quan thuận với tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội. Với kết quả tương tự, Tri Duong Nguyen (2012) với việc nghiên cứu 29 NHTM ở Việt Nam giai đoạn 2006-2011, đã nghiên cứu các yếu tố bên trong, yếu tố ngành, đặc điểm kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng. Kết quả nghiên cứu cho thấy GDP có ảnh hưởng cùng chiều với ROE. 8.1.2 Nghiên cứu về tỷ lệ lạm phát Các nghiên cứu về môi trường kinh tế vĩ mô tác động đến lợi nhuận ngân hàng được nghiên cứu rộng rãi bằng cách sử dụng tỷ lệ GDP thực tế và tỷ lệ lạm phát. Các mối quan hệ giữa tỷ lệ lạm phát và lợi nhuận ngân hàng được chứng minh trong nghiên cứu của Kaya (2002), nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận của các ngân hàng Thổ Nhi Kỳ cho thấy lạm phát có ảnh hưởng thuận chiều đến lợi nhuận các NHTM. Ngoài ra, theo nghiên cứu của Pasiouras và Kosmidou (2007) lạm phát cũng có tương quan thuận với lợi nhuận ngân hàng. Ngược lại với các kết quả nghiên cứu trên, nghiên cứu của Khizzer Ali, Muhammad Farhan Akhtar và Hafix Zafar Ahmed (2010) đã chứng minh rằng ROA và ROE có tương quan nghịch với lạm phát. Ngoài ra, cho kết quả tương tự là nghiên cứu của Tri Duong Nguyen (2012), lạm phát ảnh hưởng ngược chiều với ROE. Khi lạm phát tăng, chi phí hoạt động của ngân hàng tăng nhiều hơn doanh thu
9 do ngân hàng kỳ vọng lạm phát không như mong đợi dẫn đến lợi nhuận ngân hàng giảm sút. 8.2 Nghiên cứu các yếu tố nội bộ ngân hàng ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động ngân hàng 8.2.1 Nghiên cứu về tỷ lệ thanh khoản Bourke (1989) đã sử dụng tỷ lệ tài sản lỏng (tổng hợp của tiền mặt, tiền gửi ngân hàng, chứng khoán và đầu tư) với tổng tài sản là một biện pháp của thanh khoản. Trong nghiên cứu của mình, ông đã khai thác dữ liệu từ báo cáo tài chính của một mẫu lớn gồm 90 ngân hàng từ 12 nước trong 10 năm từ năm 1972 đến 1981. Kết quả này cho thấy rằng thanh khoản có tác động tích cực đáng kể đến lợi nhuận. Việc tăng tỷ lệ này sẽ tăng cường khả năng sinh lời của ngân hàng. Ngoài ra, nghiên cứu của Tri Duong Nguyen (2012) đã chứng minh được thanh khoản tương quan thuận với ROE. Trong khi đó, Molyneux và Thornton (1992) đã nhân rộng phương pháp luận của Bourke (1989), sử dụng tỷ lệ tài sản lưu động trên tổng tài sản như là một chỉ số đại diện cho rủi ro thanh khoản và chỉ ra rằng có một mối quan hệ có ý nghĩa tiêu cực giữa thanh khoản và lợi nhuận trong số 18 nước châu Âu từ năm 1986 đến 1989. Nghiên cứu của Étienne Bordeleau and Christopher Graham (2010), nghiên cứu ảnh hưởng của thanh khoản đến lợi nhuận ngân hàng, nghiên cứu thực hiện trên các ngân hàng Canada và Mỹ trong giai đoạn 1997-2009. Nghiên cứu cho thấy trong ngắn hạn, kết quả cho thấy lợi nhuận được cải thiện khi các ngân hàng nắm giữ một số tài sản lưu động. Tuy nhiên, nếu tiếp tục nắm giữ tài sản lưu động sẽ làm giảm khả năng sinh lời của ngân hàng. Kết quả này phù hợp với quan điểm của thị trường vốn là đối với một ngân hàng, nắm giữ tài sản thanh khoản làm giảm rủi ro thanh khoản của nó. Tuy nhiên, lợi ích này có thể cuối cùng sẽ bị xem nhẹ do chi phí cơ hội của việc sở hữu tài sản lưu động mang lại lãi suất thấp cho ngân hàng. Đồng thời, kết quả ước tính cung cấp một số bằng chứng cho thấy mối quan hệ giữa tài sản lưu động và lợi nhuận phụ thuộc vào mô hình kinh doanh của ngân hàng và sự khó khăn của thị trường vốn. Việc áp dụng một mô hình kinh doanh truyền
10 thống, nghĩa là hoạt động huy động và cho vay cho phép một ngân hàng tối ưu hóa lợi nhuận với một mức độ thanh khoản thấp hơn. Tương tự như vậy, khi nền kinh tế tăng trưởng, hoạt động trên thị trường vốn dễ dàng, các ngân hàng cần phải giữ tài sản kém thanh khoản hơn để tối ưu hóa lợi nhuận. 8.2.2 Nghiên cứu về tỷ lệ thu từ dịch vụ trên tổng thu nhập của ngân hàng Đầu tiên trên thế giới có thể kể đến nghiên cứu của Rogers (1998), nghiên cứu đã quan sát thu nhập ngoài lãi và hiệu quả của các NHTM của Mỹ. Bằng cách ước tính chi phí, doanh thu, lợi nhuận biên, nghiên cứu xác định nguồn gốc của lãi lỗ. Kết quả cho thấy các ngân hàng với thu nhập ngoài lãi hiệu quả hơn những ngân hàng không có thu nhập này. Ngoài ra, các lợi ích có nguồn gốc chủ yếu từ việc tiết kiệm chi phí. Tác giả kết luận rằng bất kỳ nghiên cứu kiểm tra hiệu quả hoạt động ngân hàng đều phải xem xét tới thu nhập ngoài lãi. De Young và Roland (2001) nhận thấy rằng khi các ngân hàng chuyển từ tập trung kinh doanh các hoạt động trung gian truyền thống sang các dịch vụ dựa trên lệ phí thì biến động thu nhập sẽ tăng lên. Cụ thể, thu nhập từ phí sẽ làm gia tăng biến động doanh thu và mức độ của đòn bẩy. Tuy nhiên, tác giả cũng tìm thấy sự gia tăng lợi nhuận liên quan đến thu nhập từ phí bảo đảm bù đắp một phần cho sự gia tăng nguy cơ của ngân hàng. Tác giả cũng cho rằng trong khi thu nhập ngoài lãi ngày càng trở nên quan trọng đối với ngành ngân hàng, các hoạt động trung gian sẽ tiếp tục là trọng tâm của các ngân hàng trong thời gian tới. Nghiên cứu của Roland Craigwell và Chanelle Maxwell (2005), thảo luận về các xu hướng thu nhập ngoài lãi của NHTM Barbados, cũng như xem xét các yếu tố quyết định thu nhập ngoài lãi trong hệ thống ngân hàng và ảnh hưởng của nó đến hoạt động tài chính của các NHTM. Tác giả tìm thấy rằng tỷ lệ thu nhập ngoài lãi ở Barbados giảm trong giai đoạn 1985-2001, trái với các quốc gia khác trong vùng biển Caribean và các nước phát triển hơn. Rõ ràng, hầu hết các yếu tố chính tạo thêm thu nhập ngoài lãi tại các ngân hàng trong các nước phát triển điển hình như bãi bỏ quy định và thay đổi công nghệ cho sự phát triển của chứng khoán cho vay và tín dụng cho điểm, chưa bắt rễ ở Barbados. Đặc điểm ngân hàng và công nghệ
11 ATM dường như là nhân tố có tác động lớn nhất đến thu nhập ngoài lãi trong ngành ngân hàng ở Barbados. Thêm vào đó, sự gia tăng của thu nhập ngoài lãi có quan hệ chặt chẽ với lợi nhuận ngân hàng. Joon-Ho Hahm (2008) nghiên cứu các tác động tiềm năng của tăng thu nhập ngoài lãi trên lợi nhuận và rủi ro của ngân hàng đã thấy rằng trong khi các ngân hàng có thu nhập ngoài lãi cao hơn có xu hướng ROA cao hơn. 8.2.3 Nghiên cứu tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu Ogboi Charles, Unuafe Okaro Kenneth (2013) nghiên cứu tác động của việc quản lý rủi ro tín dụng và tỷ lệ an toàn vốn lên hiệu suất tài chính của NHTM ở Nigeria. Dữ liệu nghiên cứu được lấy từ các báo cáo tài chính của các ngân hàng ở Nigeria từ năm 2004-2009, kết quả cho thấy tỷ lệ an toàn vốn có ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận ngân hàng. Kết quả tương tự với nghiên cứu của Gusti Adu Purnamawati (2014), nghiên cứu hiệu quả của vốn và rủi ro thanh khoản đến lợi nhuận của ngân hàng nông thôn ở Indonesia. Dữ liệu nghiên cứu là số liệu thứ cấp được thu thập ở các ngân hàng Indonesia năm 2013. Biến phụ thuộc là tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) hay tỷ suất lợi nhuận, các biến độc lập trong nghiên cứu là tỷ lệ an toàn vốn, tỷ lệ thanh khoản. Tác giả sử dụng phương pháp hồi quy tuyến tính để phân tích dữ liệu. Kết quả cho thấy tỷ lệ an toàn vốn và tỷ lệ thanh khoản có tác động tích cực đến ROA của ngân hàng nông thôn ở Indonesia. 8.2.4 Nghiên cứu tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản Có một số bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa tỷ lệ vốn và lợi nhuận. Nghiên cứu của Molyneux và Thornton (1992), Williams, Molyneux và Thornton (1994) và Molyneux và Forbes (1995) cho thấy mối quan hệ tích cực (mức độ tương quan mạnh) giữa tỷ lệ vốn và lợi nhuận trong thị trường ngân hàng Châu Âu. Ngoài ra, John Goddard, Phi Molyneux và John Wilson (2004) trong nghiên cứu lợi nhuận của các ngân hàng Châu Âu giai đoạn 1992-1998 với biến phụ thuộc là ROE cho kết quả là tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản có tương quan thuận với lợi nhuận ngân hàng.
12 Panayiotis P.Athanasoglou, Sophocles N. Brissimis và Matthaios D. Delis (2005) có bài thực nghiệm nghiên cứu lợi nhuận của ngân hàng Hy Lạp giai đoạn 1985-2001 nhằm tìm ra sự ảnh hưởng của các yếu tố đặc trưng của ngân hàng (vốn chủ sở hữu, rủi ro tín dụng, năng suất lao động, hiệu quả quản lý chi phí hoạt động, quy mô ngân hàng), đặc điểm ngành (vấn đề sở hữu, mức độ tập trung của thị trường) và đặc điểm kinh tế vĩ mô (tỷ lệ lạm phát, chu kỳ sản xuất kinh doanh) đến lợi nhuận của ngân hàng. Kết quả cho thấy vốn chủ sở hữu tương quan thuận với lợi nhuận ngân hàng. Trịnh Quốc Trung, Nguyễn Văn Sang (2013), tác giả sử dụng mô hình hồi quy Tobit dựa trên số liệu của 39 NHTM Việt Nam giai đoạn 2005-2012 để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các NHTM Việt Nam thông qua chỉ tiêu ROA và ROE. Nghiên cứu cho thấy, tổng chi phí hoạt động trên doanh thu có tương quan nghịch với cả ROE và ROA, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản càng cao thì ROA càng cao, nhưng lại làm cho ROE giảm; tỷ lệ cho vay so với tổng tài sản càng cao thì lợi nhuận của NHTM càng cao; tỷ lệ nợ xấu càng cao thì hiệu quả hoạt động của các NHTM càng giảm; NHTM nhà nước hoạt động kém hiệu quả so với NHTM khác.Ngược lại, Khizzer Ali, Muhammad FarhanAkhtar và Hafiz Zafar Ahmad (2010) chứng minh rằng ROA tương quan nghịch với vốn chủ sở hữu. 8.2.5 Nghiên cứu về rủi ro tín dụng Các nghiên cứu trước đây đều khẳng định rằng rủi ro tín dụng là một biến quan trọng trong việc nghiên cứu lợi nhuận của ngân hàng. Trong hầu hết các nghiên cứu, các tác giả đều sử dụng tỷ lệ nợ xấu làm biến đại diện khi nghiên cứu về rủi ro tín dụng. Khi rủi ro tín dụng tăng lên, các ngân hàng phải tăng chi phí trích lập dự phòng cho các khoản vay rủi ro vì vậy ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận. Duca và McLaughlin (1990) chứng minh rằng các thay đổi của rủi ro tín dụng là nguyên nhân chính trong việc giải thích sự khác biệt trong lợi nhuận ngân hàng vì lợi nhuận của các ngân hàng sẽ thấp hơn khi rủi ro tín dụng tăng lên. Ngoài ra còn có nghiên cứu của Miller và Noulas (1997), Panayiotis P.Athanasoglou, Sophocles