Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài nghiên cứu này đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016. Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế nông nghiệp: Giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THỊ HUYỀN GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH KẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THỊ HUYỀN GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH KẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ ANH TÀI PGS.TS. ĐÀO THANH VÂN THÁI NGUYÊN - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài “Giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên” là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 Tác giả Nguyễn Thị Huyền
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến: - Ban Giám Hiệu nhà trường, Phòng quản lý đào tạo sau đại học - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã giúp đỡ về mọi mặt để tôi hoàn thành luận văn. - Các thầy, cô Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng dạy, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thiện luận văn. - Huyện ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, các phòng ban thuộc huyện Điện Biên; Đảng ủy, UBND các xã trên địa bàn huyện Điện đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập số liệu tại địa phương. - Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS. Đỗ Anh Tài và PGS.TS. Đào Thanh Vân đã tận tình chỉ dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. - Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ, động viên khích lệ, đồng thời có những ý kiến đóng góp quý báu trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 Tác giả Nguyễn Thị Huyền
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ......................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ................................................. 3 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................................................................. 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp ....................................................................................................... 4 1.1.1. Một số khái niệm liên quan ..................................................................... 4 1.1.2. Đặc điểm của quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp ...................................................................................................... 5 1.1.3. Sự cần thiết phải quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp .............................................................................................. 7 1.1.4. Các nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp .................................................................................................... 10 1.1.5. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp ...... 11 1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp ..................................................................................... 15 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện................................................................ 17 1.2.1. Kinh nghiệm về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp ở một số địa phương trong nước ................................................ 17 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........... 21
iv Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.... 22 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 22 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 22 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 22 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 22 2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 23 2.3.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................... 23 2.3.2. Địa bàn nghiên cứu ............................................................................... 23 2.3.3. Các phương pháp nghiên cứu................................................................ 24 2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 28 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 29 3.1. Giới thiệu chung về huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................ 29 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 29 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 32 3.1.3. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng tới công tác chi và quản lý chi ngân sách cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên ......... 36 3.2. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên ......................................................................... 37 3.2.1. Thực trạng hệ thống tổ chức quản lý và điều hành chi NSNN cho lĩnh vực nông nghiệp trên địa bàn huyện Điện Biên ...................................... 37 3.2.2. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên ......................................................................... 40 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên ................................................................ 69 3.3.1. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 69 3.3.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 71
v 3.4. Một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên.................................................. 72 3.4.1. Quan điểm, định hướng tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên ........................................ 72 3.4.2. Một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên.................................................. 73 KẾT LUẬN .................................................................................................... 83 KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 85 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 89
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Dạng viết tắt Dạng đầy đủ BC Báo cáo 2 1 BTC Bộ Tài chính CP Chính phủ 3 ĐVT Đơn vị tính 4 KBNN Kho bạc nhà nước 5 KH Kế hoạch 6 NĐ Nghị định 7 NSNN Ngân sách nhà nước 8 QĐ Quyết định 9 THCS Trung học cơ sở 10 THPT Trung học phổ thông 11 TT Thông tư 12 TTHĐND Thường trực Hội đồng nhân dân 14 TTLT Thông tư liên tịch 13 UBND Ủy ban nhân dân 15
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Dự toán chi NSNN cho lĩnh vực nông nghiệp huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ................................................. 41 Bảng 3.2: Dự toán chi NSNN cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên theo lĩnh vực chi giai đoạn 2014-2016 ..................... 42 Bảng 3.3: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển nông nghiệp về công tác lập dự toán chi .................................... 45 Bảng 3.4: Chấp hành chi NSNN cho lĩnh vực nông nghiệp huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ................................................. 47 Bảng 3.5: Chấp hành chi NSNN cho phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên theo lĩnh vực chi giai đoạn 2014-2016 ..................... 48 Bảng 3.6: Kết quả thực hiện chi cho hỗ trợ sản xuất nông nghiệp huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ...................................... 49 Bảng 3.7: Chi hỗ trợ giống cho sản xuất nông nghiệp huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016.......................................................... 49 Bảng 3.8: Kết quả thực hiện chi triển khai các mô hình khuyến nông, khuyến ngư huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ........ 52 Bảng 3.9: Kết quả thực hiện chi cho công tác thú y huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016.......................................................... 54 Bảng 3.10: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển nông nghiệp về công tác chấp hành chi...................................... 56 Bảng 3.11: Tình hình nộp báo cáo quyết toán của các đơn vị trên địa bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ............................... 58 Bảng 3.12: Mức độ lập báo cáo quyết toán của các đơn vị trên địa bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ............................... 59 Bảng 3.13: Chất lượng báo cáo quyết toán của các đơn vị trên địa bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ............................... 60
viii Bảng 3.14: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển nông nghiệp về công tác quyết toán chi ..................................... 61 Bảng 3.15: Tình hình bị từ chối thanh toán chi NSNN cho lĩnh vực nông nghiệp qua kiểm soát tại KBNN huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 .................................................................. 64 Bảng 3.16: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển nông nghiệp về công tác thanh tra, kiểm tra ............................... 67 Bảng 3.17: Đánh giá của cán bộ quản lý chi NSNN cho phát triển nông nghiệp về công tác xử lý vi phạm trong quản lý .............. 68
ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Sơ đồ 3.1: Tổ chức quản lý chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực nông nghiệp huyện Điện Biên.................................................... 38
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam, nông nghiệp được coi là nền móng cho sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Đặc biệt khi Việt Nam thực hiện chính sách mở cửa, gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO), thương mại nông nghiệp đã đóng góp lớn vào nguồn thu ngoại tệ, tăng thu nhập cho khu vực nông nghiệp, cải thiện đời sống của người dân nông thôn. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của nông nghiệp nông thôn, trong các Nghị Quyết Đại hội Đảng liên tục chỉ đạo cần: “Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn và nâng cao đời sống nhân dân”. Hiện nay và trong nhiều năm tới, vấn đề nông nghiệp, nông dân và nông thôn có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng. Phải luôn luôn coi trọng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp hàng hoá lớn, đa dạng, phát triển nhanh và bền vững, có năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh cao; tạo điều kiện từng bước hình thành nền nông nghiệp sạch; phấn đấu giá trị tăng thêm trong nông, lâm nghiệp và thuỷ sản ngày càng cao, đóng góp tỷ lệ lớn trong thu ngân sách. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chung mà Đảng và Nhà nước đã đề ra trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là trong bối cảnh nguồn vốn còn hạn chế, thì việc quản lý chi ngân sách nhà nước nói chung, quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp nói riêng là việc làm rất quan trọng cho phát triển nông nghiệp, nông thôn. Điện Biên là huyện biên giới nằm phía tây nam tỉnh Điện Biên, với diện tích 163.926,03 ha, là một huyện trọng điểm của tỉnh với kinh tế nông nghiệp là chủ đạo. Quá trình phát triển kinh tế - xã hội của huyện trong những năm vừa qua có sự đóng góp rất lớn của ngân sách nhà nước, đây là nguồn vốn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng nguồn vốn đầu tư cho phát triển kinh tế xã hội của huyện, đặc biệt là đầu tư cho phát triển nông nghiệp, nông thôn trong giai đoạn công nghiệp hóa - hiện đại hóa và thực hiện Nghị quyết số 26- NQ/TW ngày 5/8/2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.
2 Cùng với sự đổi mới trong công tác quản lý ngân sách nhà nước của đất nước, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực nông nghiệp tại huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên đã đạt được những thành tựu đáng kể, góp phần quan trọng trong tiến trình đổi mới, phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Nhu cầu chi tiêu cho lĩnh vực nông nghiệp ngày càng tăng, năm sau cao hơn năm trước trong khi nguồn ngân sách nhà nước còn eo hẹp và hạn chế, với mâu thuẫn đó, vấn đề đáng quan tâm là quản lý việc sử dụng nguồn kinh phí như thế nào để đạt được hiệu quả trong đầu tư cho nông nghiệp của huyện. Thực tế hiện nay công tác quản lý chi ngân sách nhà nước đầu tư trong nông nghiệp của huyện vẫn còn bộc lộ những thiếu sót và tồn tại, như: dự toán chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực nông nghiệp khi giao cho đơn vị còn nặng về hình thức, còn nặng phân bổ dự toán chi từ trên xuống; Các đơn vị chấp hành chi ngân sách còn gặp khó khăn trong quá trình điều chỉnh chấp hành chi ngân sách. Một số đơn vị triển khai thực hiện còn không theo dự toán; Chất lượng báo cáo quyết toán được nâng lên nhưng vẫn còn một số đơn vị lập báo cáo quyết toán không đúng với mẫu biểu của Bộ Tài chính và mục lục ngân sách nhà nước; Thông qua các đợt thanh tra, kiểm tra vẫn còn phát hiện một số vi phạm trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho lĩnh vực nông nghiệp trên địa bàn huyện. Do đó, tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên đang là một yêu cầu cấp thiết trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn và thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của huyện trong giai đoạn 2016 - 2020 mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện đề ra. Xuất phát từ các lý do trên, tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên” làm luận văn tốt nghiệp của mình.
3 2. Mục tiêu nghiên cứu - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016. - Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong thời gian tới. 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn 3.1. Ý nghĩa khoa học - Hệ thống hoá và làm rõ những vấn đề lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn cấp huyện. - Quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn sẽ giúp nâng cao năng lực tổng hợp, phân tích, giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội cũng như rèn luyện kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân học viên. - Kết quả nghiên cứu của đề tài là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo về chủ đề này. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách có hệ thống, dựa trên các cơ sở khoa học về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu, là cơ sở để UBND huyện, các cơ quan, ban ngành trên địa bàn huyện, UBND các xã biết được thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện Điện Biên, từ đó có các giải pháp để khắc phục các hạn chế còn tồn tại, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trên địa bàn huyện trong thời gian tới.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp 1.1.1. Một số khái niệm liên quan - Khái niệm ngân sách nhà nước Ngân sách Nhà nước ra đời và phát triển với tư cách là một phạm trù kinh tế gắn liền với sự xuất hiện của Nhà nước và sự tồn tại, phát triển của nền kinh tế hàng hóa tiền tệ. Ngân sách Nhà nước là khâu chủ đạo, đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc duy trì sự tồn tại của bộ máy quyền lực Nhà nước. Theo Luật Ngân sách Nhà nước được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 25 tháng 6 năm 2015 thì “Ngân sách Nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước” (Luật Ngân sách Nhà nước, 2015). Từ khái niệm ngân sách Nhà nước nêu trên cho thấy chi ngân sách Nhà nước là một trong hai nội dung chủ yếu của Ngân sách Nhà nước. - Khái niệm chi ngân sách nhà nước Chi ngân sách nhà nước là việc phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo thực hiện chức năng của nhà nước theo những nguyên tắc nhất định. Chi ngân sách nhà nước là quá trình phân phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào ngân sách nhà nước và đưa chúng đến mục đích sử dụng. Do đó, chi ngân sách nhà nước là những việc cụ thể không chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho từng mục tiêu, từng hoạt động và từng công việc thuộc chức năng của nhà nước. Dựa trên tính chất phát sinh, chi ngân sách Nhà nước bao gồm chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên. Theo quy định của Luật Ngân sách năm 2015 thì chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp là một trong các khoản mục chi thường xuyên cho các hoạt động sự nghiệp kinh tế.
5 - Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước Chi thường xuyên ngân sách Nhà nước được hiểu như sau: chi thường xuyên ngân sách Nhà nước là các khoản chi có thời hạn tác động ngắn thường dưới một năm, chi để mua các hàng hoá và dịch vụ không lâu bền, thường mang tính chất lặp đi lặp lại thường xuyên phục vụ các nhu cầu hoạt động thường xuyên của các tổ chức công. Như vậy, chi thường xuyên ngân sách Nhà nước là quá trình phân phối và sử dụng từ quỹ ngân sách Nhà nước để đáp ứng các nhu cầu chi gắn với thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của Nhà nước về quản lý kinh tế xã hội và đảm bảo quốc phòng, an ninh. - Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi ngân sách Nhà nước là quá trình các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền sử dụng hệ thống các biện pháp tác động vào hoạt động chi ngân sách Nhà nước, đảm bảo cho các khoản chi ngân sách Nhà nước được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. - Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp Qua những khái niệm về chi ngân sách Nhà nước, quản lý chi ngân sách Nhà nước, có thể hiểu khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp như sau: Quản lý chi ngân sách Nhà nước cho phát triển nông nghiệp là quá trình tác động của chủ thể quản lý chi ngân sách Nhà nước thông qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều khiển ngân sách Nhà nước chi cho phát triển nông nghiệp của địa phương. 1.1.2. Đặc điểm của quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp Chi ngân sách Nhà nước trong phát triển nông nghiệp là một khoản mục chi trong chi thường xuyên ngân sách Nhà nước, do đó quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp mang đầy đủ các đặc điểm của quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước, đó là:
6 - Chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp gắn liền với những khoản chi thường xuyên nên phần lớn công tác quản lý chi diễn ra đều đặn trong năm, ít có tính thời vụ, ngoại trừ những khoản chi mua sắm tài sản, sửa chữa lớn tài sản cố định. - Quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp diễn ra trên nhiều lĩnh vực, nhiều nội dung nên khá đa dạng và phức tạp. Chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp bao gồm: sự nghiệp thuỷ lợi, sự nghiệp nông nghiệp, khuyến nông, bảo vệ thực vật và thú y. Nội dung chi cho sự nghiệp thuỷ lợi bao gồm chi đầu tư xây dựng cơ bản các công trình thuỷ lợi kiên cố hoá kênh mương nội đồng và hệ thống đê điều thuỷ lợi. Nhiệm vụ chi sự nghiệp nông nghiệp, khuyến nông, thú y, bảo vệ thực vật bao gồm chi cho các nghiệp vụ hỗ trợ phát triển sản xuất, chi cho công tác khuyến nông, khuyến ngư, các mô hình trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ hải sản, cơ giới hoá trong nông nghiệp, chi tập huấn, hội thảo hỗ trợ kỹ thuật cho bà con nông dân, chi cho công tác kiểm dịch động thực vật gia súc gia cầm trên địa bàn, hoá chất khử trùng, vắc xin phòng chống thiên tai dịch bệnh, chi cho các dự án chương trình hỗ trợ có mục tiêu cấp tỉnh bổ sung trong năm. Vì nội dung chi ngân sách nhà nước cho phát triển nông nghiệp đa dạng, trên nhiều lĩnh vực nên quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp cũng khá đa dạng và phức tạp. - Quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp bị áp lực lớn về mặt thời gian vì chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp trải qua nhiều bước từ lập dự toán, phê quyệt dự toán, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Tất cả các khâu này đều phải hoàn thành trong năm tài chính. Nếu công tác quản lý không tốt, tiến độ và chất lượng của khâu này sẽ ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng của các khâu khác.
7 - Quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp thường phải quản lý những khoản chi nhỏ, vì vậy cơ sở để kiểm soát chi như hoá đơn, chứng từ... để chứng minh cho những nghiệp vụ kinh tế đã phát sinh thường không đầy đủ, không rõ ràng, thiếu tính pháp lý gây rất nhiều khó khăn cho công tác quản lý chi, đồng thời cũng rất khó để có thể đưa ra những quy định bao quát hết những khoản chi này trong công tác quản lý chi. 1.1.3. Sự cần thiết phải quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp Quản lý chi ngân sách nhà nước được đặt ra đối với mỗi quốc gia, dù đó là quốc gia phát triển hay đang phát triển. Đối với nước ta hiện nay, quản lý chi ngân sách nhà nước nói chung, quản lý chi ngân sách nhà nước trong phát triển nông nghiệp nói riêng lại càng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi xuất phát từ những lý do sau đây: - Thứ nhất, do yêu cầu của công cuộc đổi mới, trong quá trình đổi mới cơ chế quản lý tài chính nói chung và cơ chế quản lý ngân sách nhà nước nói riêng đòi hỏi mọi khoản chi của ngân sách nhà nước phải bảo đảm tiết kiệm và hiệu quả. Điều này là một tất yếu khách quan, bởi vì nguồn lực của ngân sách nhà nước bao giờ cũng có hạn, nó là nguồn của đất nước, trong đó chủ yếu là tiền của và công sức lao động do nhân dân đóng góp, do đó không thể chi tiêu một cách lãng phí. Vì vậy, quản lý chặt chẽ các khoản chi ngân sách nhà nước thực sự trở thành mối quan tâm hàng đầu của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và của toàn xã hội. Thực hiện tốt công tác này sẽ có ý nghĩa rất to lớn trong việc thực hành tiết kiệm, tập trung mọi nguồn lực tài chính để phát triển kinh tế xã hội, chống các hiện tượng tiêu cực, chi tiêu lãng phí, góp phần lành mạnh hoá nền tài chính quốc gia, ổn định tiền tệ, kiềm chế lạm phát. Đồng thời góp phần nâng cao trách nhiệm và phát huy được vai trò của các ngành, các cấp, các cơ quan, đơn vị có liên quan đến công tác quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước.
8 - Thứ hai, do hạn chế của cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước. Cơ chế quản lý, cấp phát thanh toán tuy đã được thường xuyên sửa đổi và từng bước hoàn thiện, nhưng cũng chỉ có thể quy định được những vấn đề chung nhất, mang tính nguyên tắc. Vì vậy, nó không thể bao quát hết được tất cả những hiện tượng nảy sinh trong quá trình thực hiện chi ngân sách nhà nước. Cũng chính từ đó, cơ quan Tài chính và Kho bạc Nhà nước thiếu cơ sở pháp lý cần thiết để thực hiện kiểm tra, kiểm soát từng khoản chi ngân sách nhà nước. Như vậy, cấp phát chi ngân sách nhà nước đối với cơ quan Tài chính chỉ mang tính chất phân bổ ngân sách nhà nước, còn đối với Kho bạc Nhà nước thực chất chỉ là xuất quỹ ngân sách nhà nước, chưa thực hiện được việc chi trả trực tiếp đến từng đơn vị sử dụng kinh phí, chưa phát huy hết vai trò kiểm tra, kiểm soát các khoản chi ngân sách nhà nước. Hơn nữa, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các hoạt động kinh tế xã hội, công tác chi ngân sách nhà nước cũng ngày càng đa dạng và phức tạp hơn. Điều này cũng làm cho cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước nhiều khi không theo kịp với sự biến động và phát triển của hoạt động chi ngân sách nhà nước. Mặt khác, công tác kế toán, quyết toán cũng chưa được thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ đã tạo ra những kẽ hở trong cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước. Từ đó, một số không ít đơn vị và cá nhân đã tìm cách lợi dụng, khai thác những kẽ hở đó của cơ chế quản lý để tham ô, trục lợi, gây lãng phí tài sản và công quỹ của Nhà nước. Từ thực tế trên, đòi hỏi những cơ quan có thẩm quyền thực hiện việc kiểm tra, giám sát quá trình chi tiêu để phát hiện và ngăn chặn kịp thời những hiện tượng tiêu cực của những đơn vị sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước cấp; đồng thời phát hiện những kẽ hở trong cơ chế quản lý để từ đó có những giải pháp và kiến nghị nhằm sửa đổi, bổ sung kịp thời những cơ chế, chính sách hiện hành, tạo nên một cơ chế quản lý chi ngân sách nhà nước ngày càng chặt chẽ và hoàn thiện.
9 - Thứ ba, do ý thức của các đơn vị sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước cấp. Một thực tế khá phổ biến là các đơn vị thụ hưởng kinh phí được ngân sách nhà nước cấp thường có chung một tư tưởng là tìm mọi cách sử dụng hết số kinh phí được cấp, không quan tâm đến việc chấp hành đúng mục đích, đối tượng và dự toán đã được duyệt. Các đơn vị này thường lập hồ sơ, chứng từ thanh toán sai chế độ quy định như không có trong dự toán chi ngân sách nhà nước đã được phê duyệt, không đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu; thiếu các hồ sơ, chứng từ pháp lý có liên quan… Vì vậy, vấn đề đặt ra là cần thiết phải có cơ quan chức năng có thẩm quyền, độc lập và khách quan, có kỹ năng nghề nghiệp để thực hiện việc kiểm tra, kiểm soát và đưa ra ý kiến nhận xét, kết luận chính xác đối với khoản chi của đơn vị có nằm trong dự toán được duyệt hay không; việc sử dụng các khoản chi này có đúng chế độ, định mức, tiêu chuẩn được duyệt hay không; có đủ hồ sơ, chứng từ thanh toán theo đúng quy định hay chưa… qua đó có giải pháp chấn chỉnh và xử lý kịp thời các gian lận, sai sót, ngăn chặn các sai phạm và lãng phí có thể xảy ra trong việc sử dụng kinh phí ngân sách nhà nước của các cơ quan, đơn vị, bảo đảm mọi khoản chi của ngân sách nhà nước được tiết kiệm và có hiệu quả. - Thứ tư, do tính đặc thù của các khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước đều mang tính chất không hoàn trả trực tiếp. Tính chất cấp phát trực tiếp không hoàn lại của các khoản chi thường xuyên ngân sách nhà nước là một ưu thế cực kỳ to lớn đối với các đơn vị thụ hưởng ngân sách nhà nước. Trách nhiệm của họ là phải chứng minh được việc sử dụng các khoản kinh phí bằng các kết quả công việc cụ thể đã được Nhà nước giao. Tuy nhiên, việc dùng những chỉ tiêu định tính và định lượng để đánh giá và đo lường kết quả công việc trong nhiều trường hợp là thiếu chính xác và gặp không ít khó khăn. Vì vậy, cần phải có các cơ quan chức năng có thẩm quyền để thực hiện việc kiểm tra, kiểm soát các khoản chi của ngân sách nhà nước, bảo đảm tương xứng giữa khoản tiền Nhà nước đã chi ra với kết quả công việc mà các đơn vị thụ hưởng kinh phí ngân sách nhà nước thực hiện.