Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn có cấu trúc gồm 4 chương trình bày: Cơ sở lý luận của phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu của các đơn vị công thực trạng lập ngân sách và quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động TP.HCM giai đoạn 2006-2010; vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động thành phố; một số kiến nghị khi vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động thành phố.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ----- ----- CAO XUÂN DƯƠNG VẬN DỤNG PHƯƠNG THỨC LẬP NGÂN SÁCH THEO KẾT QUẢ ĐẦU RA TRONG QUẢN LÝ CHI TIÊU TẠI LIÊN ĐOÀN LAO ĐỘNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh - Năm 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ----- ----- CAO XUÂN DƯƠNG VẬN DỤNG PHƯƠNG THỨC LẬP NGÂN SÁCH THEO KẾT QUẢ ĐẦU RA TRONG QUẢN LÝ CHI TIÊU TẠI LIÊN ĐOÀN LAO ĐỘNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Kinh tế tài chính – Ngân hàng Mã số chuyên ngành: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Vũ Thị Minh Hằng TP.Hồ Chí Minh - Năm 2011
LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS. Vũ Thị Minh Hằng, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Xin cám ơn tất cả quý thầy cô trường Đại học Kinh tế TP.HCM đã giảng dạy tôi trong thời gian qua. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến tập thể cán bộ và công nhân viên cơ quan Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập tài liệu để hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã cố gắng tìm kiếm tài liệu, nghiên cứu và học hỏi, song luận văn không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Kính mong được sự góp ý từ quý thầy cô, đồng nghiệp và những độc giả quan tâm đến đề tài này. Mọi ý kiến xin liên hệ theo hộp thư điện tử liendoanlaodonghcm@gmail.com. Xin chân thành cảm ơn.
LỜI CAM ĐOAN “Vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tôi. Đây là đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế, thuộc chuyên ngành Kinh tế tài chính – Ngân hàng, phân ngành Tài chính nhà nước. Luận văn này chưa được ai công bố dưới bất cứ hình thức nào. Tác giả Cao Xuân Dương
MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ PHẦN MỞ ĐẦU.............................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHƯƠNG THỨC LẬP NGÂN SÁCH THEO KẾT QUẢ ĐẦU RA TRONG QUẢN LÝ CHI TIÊU CỦA CÁC ĐƠN VỊ CÔNG ............................................................................................... 5 1.1 Những vấn đề cơ bản về quản lý chi tiêu của các đơn vị công ............. 5 1.1.1 Khái niệm quản lý chi tiêu của đơn vị công ................................. 5 1.1.2 Các phương thức lập ngân sách trong quản lý chi tiêu của đơn vị công..................................................................................... 6 1.2 Những tiếp cận ban đầu về phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra ..................................................................................... 10 1.2.1 Khái niệm về phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra .... 10 1.2.2 Đặc điểm của phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra ... 11 1.2.3 Quy trình lập ngân sách theo kết quả đầu ra ............................... 12 1.2.4 Lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong khuôn khổ chi tiêu trung hạn ................................................................................ 12 1.3 Thực tiễn vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra của các đơn vị công tại Việt Nam............................................................... 14 1.3.1 Thực tiễn áp dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra của các đơn vị công tại Việt Nam ............................... 14 1.3.2 Những điều kiện cần thiết để triển khai áp dụng thành công phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra của các đơn vị công tại nước ta trong thời gian tới ............................................................ 16 Kết luận chương 1 ......................................................................................... 18
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG LẬP NGÂN SÁCH VÀ QUẢN LÝ CHI TIÊU TẠI LIÊN ĐOÀN LAO ĐỘNG TP.HCM GIAI ĐOẠN 2006-2010............ 19 2.1 Khái quát chung về bối cảnh hoạt động và tình hình thu – chi tại Liên đoàn lao động TP.HCM giai đoạn 2006-2010 ............................... 19 2.1.1 Bối cảnh hoạt động .................................................................... 19 2.1.2 Kết quả thu chi giai đoạn 2006-2010 ......................................... 22 2.2 Thực trạng về lập ngân sách và quản lý chi tiêu của Liên đoàn lao động TP.HCM giai đoạn 2006-2010........................................................... 32 2.2.1 Cơ sở pháp lý của lập ngân sách và quản lý chi tiêu................... 32 2.2.2 Thực trạng lập ngân sách và quản lý chi tiêu của công đoàn Thành phố giai đoạn 2006-2010.......................................................... 35 2.2.3 Đánh giá thực trạng lập ngân sách và quản lý chi tiêu của Liên đoàn Lao động TP.HCM giai đoạn 2006-2010 ..................... 49 Kết luận chương 2 ......................................................................................... 54 CHƯƠNG 3: VẬN DỤNG PHƯƠNG THỨC LẬP NGÂN SÁCH THEO KẾT QUẢ ĐẦU RA TRONG QUẢN LÝ CHI TIÊU TẠI LIÊN ĐOÀN LAO ĐỘNG THÀNH PHỐ .......................................................................... 55 3.1 Sự cần thiết phải thay đổi phương thức lập ngân sách......................... 55 3.1.1 Xuất phát từ thách thức trong hoạt động công đoàn .................. 55 3.1.2 Xuất phát từ lợi ích của phương thức lập ngân sách mới........... 56 3.2 Quy trình lập ngân sách công đoàn theo kết quả đầu ra trong khuôn khổ chi tiêu trung hạn MTEF ..................................................................... 57 3.2.1 Sơ đồ của quy trình .................................................................... 57 3.2.2 Các bước của quy trình .............................................................. 57 3.2.3 Một số nội dung khác có liên quan trong quá trình triển khai lập NSCĐ theo kết quả đầu ra tại công đoàn Thành phố ..................... 67 3.3 Ví dụ về lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong khuôn khổ chi tiêu trung hạn........................................................................................ 72 Kết luận chương 3 ......................................................................................... 76
CHƯƠNG 4: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ KHI VẬN DỤNG PHƯƠNG THỨC LẬP NGÂN SÁCH THEO KẾT QUẢ ĐẦU RA TRONG QUẢN LÝ CHI TIÊU TẠI LIÊN ĐOÀN LAO ĐỘNG THÀNH PHỐ ................................. 77 4.1 Kiến nghị đối với Tổng Liên đoàn và chính quyền Thành phố ............. 77 4.2 Kiến nghị đối với Liên đoàn Lao động Thành phố................................ 78 4.2.1 Xúc tiến các điều kiện thuận lợi để áp dụng phương thức lập ngân sách mới .............................................................................. 78 4.2.2 Hoàn thiện môi trường pháp lý của phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra và quản lý chi tiêu................................ 80 4.2.3 Phân cấp ngân sách công đoàn ................................................... 80 4.2.4 Thanh toán và kiểm soát chi....................................................... 81 4.2.5 Báo cáo, đánh giá kết quả và kiểm toán chi tiêu hàng năm......... 82 4.2.6 Phát triển hệ thống đánh giá và đo lường kết quả thực hiện........ 82 4.2.7 Phát triển hệ thống thông tin quản lý.......................................... 83 4.2.8 Thực hiện chế độ khen thưởng, tuyển dụng và bổ nhiệm cán bộ theo tỷ lệ hoàn thành mục tiêu ................................................ 84 4.2.9 Đề xuất lộ trình triển khai phương thức lập NSCĐ theo kết quả đầu ra trong khuôn khổ chi tiêu trung hạn .................................... 85 Kết luận chương 4 ......................................................................................... 86 PHẦN KẾT LUẬN........................................................................................ 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Tiếng Việt CBCĐ: Cán bộ công đoàn. CĐCS: Công đoàn cơ sở. CNVC-LĐ: Công nhân viên chức lao động. HCSN: Hành chính sự nghiệp KCX – KCN: Khu chế xuất – khu công nghiệp LĐLĐ: Liên đoàn lao động. NSCĐ: Ngân sách công đoàn TP.HCM: Thành phố Hồ Chí Minh UBND: Ủy ban nhân dân. Tiếng Anh MTEF: Medium-term Expenditure Framework – Khuôn khổ chi tiêu trung hạn. OECD: Organisation of Economic Co-operation and Development - Tổ chức các nước phát triển và hợp tác kinh tế.
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Trang Bảng 2.1: Thu Ngân sách công đoàn 2006-2010 ............................................. 22 Bảng 2.2: Quy mô CĐCS và tiền lương tối thiểu 2006-2010........................... 23 Bảng 2.3: Thu Ngân sách công đoàn theo cơ cấu thu 2006-2010..................... 24 Bảng 2.4: Thu khác tại CĐCS từ 2006-2010 ................................................... 25 Bảng 2.5: Thu kinh phí và đoàn phí theo khu vực từ 2006-2010 ..................... 26 Bảng 2.6: Thực hiện dự toán thu kinh phí và đoàn phí từ 2006-2010 .............. 27 Bảng 2.7: Quy mô và tốc độ tăng chi NSCĐ từ 2006-2010 ............................. 28 Bảng 2.8: Cơ cấu chi NSCĐ từ 2006-2010...................................................... 29 Bảng 2.9: Tốc độ tăng bình quân trong cơ cấu chi NSCĐ từ 2006-2010 ......... 30 Bảng 2.10: Kinh phí tích lũy theo cấp công đoàn từ 2006-2010 ...................... 32 Bảng 2.11: Quyết toán NSCĐ tại 02 công đoàn cấp trên từ 2008-2010 .......... 38 Bảng 2.12: Thời gian biểu của quy trình NSCĐ tại LĐLĐ Thành phố ............ 39 Bảng 2.13: Tỷ lệ thực hiện dự toán chi NSCĐ tại LĐLĐ Thành phố 2006-2010..................................................................................... 41 Bảng 2.14: Các công trình Nhà văn hóa Lao động trên địa bàn Thành phố 2006-2010 ................................................................... 42 Bảng 2.15: Chuyên trách và thu nhập bình quân tại công đoàn Thành phố 2006-2010 ................................................................... 45 Bảng 2.16: Chỉ tiêu thực hiện tại công đoàn Thành phố từ 2006-2010 và nhu cầu thực tế ......................................................................... 47 Bảng 2.17: Những yếu kém của phương thức lập ngân sách theo khoản mục đầu vào ....................................................................... 51 Bảng 3.1: Điểm mạnh, điểm yếu trong bản chất hoạt động công đoàn............. 58 Bảng 3.2: Chiến lược phát triển của Công đoàn Thành phố đến 2013.............. 60 Bảng 3.3: Kết quả và đầu ra chủ yếu của Công đoàn Thành phố đến 2013 ..... 61
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Trang Hình 1.1: Lập ngân sách theo kết quả đầu ra ......................................... 10 Hình 3.1: Quy trình lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong khuôn khổ MTEF tại công đoàn Thành phố ........................................... 57 Hình 3.2: Lập ngân sách cuốn chiếu theo MTEF ................................... 67 Hình 3.3: Thông tin của lập ngân sách theo kết quả đầu ra tại công đoàn Thành phố........................................................... 69 Hình 3.4: Lập ngân sách cuốn chiếu theo MTEF, thay đổi chính sách... 72 Hình 3.5: Tham số thay đổi ngân sách theo MTEF................................ 72 Đồ thị 2.1: Tranh chấp lao động và nghỉ việc từ 2006-2010 .................. 21 Đồ thị 2.2: Tương quan giữa thu và chi NSCĐ từ 2006-2010................ 37
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài: Trong những năm qua, với những nỗ lực trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính, công đoàn thành phố đã bước đầu gặt hái được những thành công nhất định: hoàn thiện dần cơ sở pháp lý cho việc lập ngân sách và quản lý chi tiêu; số thu tăng dần qua từng năm; kiểm soát chi tiêu theo khoản mục đầu vào; cân đối ngân sách luôn ở mức cao dẫn đến tích lũy ngày càng gia tăng; tự chủ được hoạt động mà không cần sự hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước như giai đoạn trước đây…Không phủ nhận những thành quả đó nhưng nếu xét đến tính hiệu quả của tài chính thì tài chính công đoàn chưa gắn kết với chiến lược phát triển, chưa trở thành công cụ để công đoàn có thể tạo đầu ra nhằm đạt được mục tiêu dài hạn của mình. Cụ thể, đó là các vấn đề: sự liên kết giữa ngân sách với kết quả đầu ra; sự phân bổ nguồn lực tài chính còn dàn trải, chưa được ưu tiên cho các mục tiêu chiến lược; tình trạng thất thu còn phổ biến; chất lượng đầu ra cung cấp cho công nhân, viên chức lao động còn kém; tính minh bạch và trách nhiệm trong công tác tài chính chưa rõ ràng; tài chính chưa tạo ra động lực làm việc cần thiết cho cán bộ công đoàn…Nguyên nhân cơ bản của các vấn đề này xuất phát từ phương thức lập ngân sách theo khoản mục đầu vào đang được duy trì trong hệ thống công đoàn Thành phố từ trước tới nay. Trong bối cảnh hiện nay, cơ quan công đoàn cần phải có một phương thức lập ngân sách mới, gắn với đầu ra của tổ chức, đồng thời nâng cao tính hiệu quả, hiệu lực của công tác quản lý chi tiêu, đảm bảo cho công đoàn có thể thực hiện được các mục tiêu dài hạn của mình nhằm gia tăng ngày càng nhiều lợi ích cho công nhân viên chức lao động Thành phố. Phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra là một ứng dụng cần thiết cho yêu cầu này. 2. Cơ sở lý luận của đề tài: Cơ sở lý luận của đề tài xuất phát từ lý thuyết về phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu của các đơn vị công. Từ đó, vận dụng vào điều kiện thực tiễn của Liên đoàn Lao động Thành phố.
2 3. Câu hỏi nghiên cứu - Thực tiễn áp dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra của các đơn vị công tại Việt Nam trong thời gian qua như thế nào? Những khó khăn gặp phải khi triển khai là gì? Điều kiện nào để có thể ứng dụng thành công mô hình này trong thời gian tới? - Phương thức lập ngân sách và quản lý chi tiêu tại Liên đoàn Lao động Thành phố có những hạn chế gì? Vì sao cần phải có sự đổi mới? - Lập ngân sách theo kết quả đầu ra sẽ được thực hiện như thế nào để đảm bảo là sự lựa chọn cần thiết trong việc cải cách quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động Thành phố? 4. Mục tiêu nghiên cứu - Đánh giá sơ lược tình hình thực hiện phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra của các đơn vị công tại Việt Nam trong thời gian qua. Xác định các trở ngại trong quá trình triển khai và các điều kiện cần thiết để có thể áp dụng thành công phương thức này trong thời gian tới. - Xác định các vấn đề còn tồn tại trong lập ngân sách và quản lý chi tiêu của Liên đoàn Lao động Thành phố giai đoạn 2006-2010. - Chi tiết hóa các bước để vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra tại Liên đoàn lao động Thành phố. - Một số kiến nghị để vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn Lao động Thành phố. 5. Mô hình nghiên cứu: Phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra: Xác định kết quả mong muốn → đầu ra mong muốn → tính toán đầu vào → phân bổ nguồn lực tài chính tạo đầu ra → đánh giá, so sánh với kết quả mong muốn.
3 Đầu ra của công đoàn Đầu vào của công Thành phố là gì ? đoàn Thành phố là gì ? Kết quả (mục tiêu) Quy trình xử lý mong muốn của công của công đoàn đoàn Thành phố Thành phố Đầu ra của công đoàn Thành phố 6. Giới hạn của đề tài - Dữ liệu nghiên cứu: báo cáo tài chính 2006-2010 và các báo cáo về chiến lược của tổ chức công đoàn đến 2013. - Nội dung và phạm vi nghiên cứu: Do phải thiết kế một phương thức lập ngân sách phù hợp với điều kiện đặc thù của một tổ chức, trên cơ sở chưa được áp dụng và đúc kết kinh nghiệm tại Việt Nam nên toàn bộ nội dung nghiên cứu đều xuất phát từ quan điểm cá nhân của tác giả. Đồng thời phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn tại cơ quan Liên đoàn Lao động Thành phố nên đề tài cần phải hoàn thiện hơn nữa khi được áp dụng và kiểm chứng bởi thực tiễn. 7. Phương pháp nghiên cứu - Thống kê, mô tả, phân tích, đánh giá: căn số liệu về tình hình thu chi, quyết toán ngân sách công đoàn và các báo cáo kết quả thực hiện từ 2006-2010 để phân tích, đánh giá những tồn tại trong phương thức lập ngân sách và quản lý chi tiêu hiện hữu tại LĐLĐ Thành phố. - Nghiên cứu ứng dụng: dựa vào khung lý thuyết ứng dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra để xây dựng cho một tổ chức cụ thể.
4 8. Phương pháp thu thập dữ liệu Thu thập dữ liệu thứ cấp bằng phương pháp thống kê, phân tích từ các báo cáo thu, chi, quyết toán NSCĐ, báo cáo kết quả hoạt động của Liên đoàn Lao động Thành phố. 9. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung của đề tài gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu của các đơn vị công. Chương 2: Thực trạng lập ngân sách và quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động TP.HCM giai đoạn 2006-2010 Chương 3: Vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động thành phố. Chương 4: Một số kiến nghị khi vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu tại Liên đoàn lao động thành phố.
5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHƯƠNG THỨC LẬP NGÂN SÁCH THEO KẾT QUẢ ĐẦU RA TRONG QUẢN LÝ CHI TIÊU CỦA CÁC ĐƠN VỊ CÔNG 1.1 Những vấn đề cơ bản về quản lý chi tiêu của các đơn vị công 1.1.1 Khái niệm quản lý chi tiêu của đơn vị công Chi tiêu là một trong những công cụ chủ yếu để các đơn vị hành chính sự nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội thuộc khu vực công (gọi tắt là đơn vị công hay tổ chức công) thực hiện nhiệm vụ của mình. Theo cách hiểu chung nhất, chi tiêu là tập hợp các khoản chi nhằm bảo đảm cho các đơn vị công hoạt động và thực hiện các chức năng của mình theo đúng quy định của pháp luật. Do vậy, có thể thấy, hiệu quả chi tiêu công luôn gắn liền với hiệu quả hoạt động của các cơ quan công quyền. Tuy nhiên, đối với khu vực công, do bị giới hạn nguồn lực nên việc phân bổ nguồn lực một cách tốt nhất nhằm đạt được mục tiêu chiến lược là nhiệm vụ sống còn của các đơn vị công. Chính vì lẽ đó, tính hiệu lực và hiệu quả của quản lý chi tiêu công đã ngày càng được chú trọng. Quản lý chi tiêu công bây giờ không chỉ đơn thuần là kiểm soát chặt chẽ các khoản chi bằng tiền của tổ chức mà còn phải làm cho các khoản chi đó trở thành công cụ hữu hiệu để tổ chức công thực thi chức năng và nhiệm vụ của mình. Từ cách tiếp cận trên, có thể khái quát quản lý chi tiêu của các đơn vị công như sau: “quản lý chi tiêu là một khái niệm phản ánh hoạt động tổ chức điều khiển và đưa ra quyết định của đơn vị công đối với quá trình phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm thực hiện tốt các chức năng và nhiệm vụ của mình”1.1. Nếu xem chi tiêu công là việc tổ chức chi tiêu cho cái gì thì quản lý chi tiêu công chính là trả lời cho câu hỏi tổ chức đã chi tiêu như thế nào. Đó chính là hoạt động mang tính chủ quan của đơn vị công trong việc phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm thỏa mãn nhu cầu ngày càng gia tăng của đối tượng mà tổ chức công đó phải phục vụ. 1.1 Nguồn: Vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu công của Việt Nam - TS. Sử Đình Thành (2005) – NXB Tài chính, trang 20 [9]
6 Xét về mặt nội dung, quản lý chi tiêu của đơn vị công bao gồm các thành phần sau: - Phân cấp ngân sách trong nội bộ của đơn vị công. - Soạn lập ngân sách trên cơ sở dự báo và phân bổ nguồn thu, gắn kết ngân sách với mục tiêu chiến lược của đơn vị công. - Cấp phát, thanh toán và kiểm soát chi. - Kế toán, báo cáo và đánh giá thực hiện các khoản chi. - Giám sát và kiểm toán của các cơ quan độc lập đối với các khoản chi của tổ chức công. Hiệu lực và hiệu quả quản lý chi tiêu của tổ chức công bắt nguồn từ mục đích thỏa mãn các nhu cầu tất yếu của đối tượng mà tổ chức công phải phục vụ. Điều này phụ thuộc rất nhiều vào khả năng tổ chức, khai thác và phân phối nguồn lực tài chính của tổ chức công sao cho phù hợp với từng giai đoạn phát triển nhất định. 1.1.2 Các phương thức lập ngân sách trong quản lý chi tiêu của đơn vị công Lập ngân sách có ý nghĩa rất lớn trong việc cải cách quản lý chi tiêu của các đơn vị hành chính sự nghiệp thuộc khu vực công. Trong nhiều năm qua, khi xuất hiện ngày càng nhiều tình trạng thâm hụt ngân sách, các tổ chức công đã có nhiều nỗ lực trong việc hoàn thiện cách thức quản lý chi tiêu công, đặc biệt là phương thức lập ngân sách để thực hiện tốt việc kiểm soát, phân phối và sử dụng nguồn lực. Thống kê lại, trên thế giới đã tồn tại những phương thức lập ngân sách sau: Lập ngân sách theo khoản mục đầu vào Phương thức lập ngân sách này xuất hiện vào cuối thế kỷ 19, đầu 20 dựa trên quan điểm nếu chi tiêu thiếu sự kiểm soát đầy đủ thì sẽ góp phần làm gia tăng nạn tham nhũng. Vì vậy, kiểm soát các khoản chi tiêu theo yếu tố đầu vào sẽ tăng cường tính trách nhiệm của người đứng đầu, từ đó sẽ hạn chế đáng kể nạn tham nhũng.
7 Trong phương thức này, chi tiêu ngân sách sẽ được mục hóa thành các mục như: lương và các khoản đóng góp; chi phí hành chính; chi đào tạo và phát triển; chi đầu tư; chi khác… Những khoản mục này luôn được chi tiết và định rõ số tiền sẽ được chi là bao nhiêu. Chính điều này đã buộc các cơ quan, đơn vị phải chi tiêu theo đúng khoản mục đã quy định và chịu trách nhiệm giải trình nếu chi không đúng quy định. Trong phương thức này, vai trò của cơ quan tài chính tại bản thân các đơn vị rất quan trọng trong việc tạo lập khuôn khổ pháp lý để ngăn chặn việc chi tiêu quá mức. Ưu điểm của phương thức này thể hiện ở tính đơn giản và khả năng kiểm soát chi tiêu bằng việc so sánh dễ dàng với các năm trước thông qua việc ghi chép chi tiết các yếu tố đầu vào. Tuy vậy, phương thức này cũng có nhược điểm: chỉ nhấn mạnh đến khâu lập ngân sách với các khoản chi tiêu có tính tuân thủ; không gắn kết ngân sách với mục tiêu chiến lược; không đánh giá được tính hiệu quả của phân bổ nguồn lực và cung ứng hàng hóa của tổ chức công. Lập ngân sách theo công việc thực hiện Lập ngân sách theo công việc thực hiện phân bổ nguồn lực theo những khối lượng công việc được tiên đoán trước, từ đó, đảm bảo khi thực hiện thì ngân sách không được gia tăng thêm (như phương thức lập ngân sách theo khoản mục). Điều này tạo ra sự đơn giản cho những người làm dự toán bằng cách nhân chí phí đơn vị với khối lượng được yêu cầu trong năm. Như vậy, việc lập ngân sách theo phương thức này chỉ chú trọng vào việc đo lường khối lượng công việc của một cơ quan, đơn vị, nhấn mạnh sự đóng góp của các thông tin thực hiện vào trong quá trình lập ngân sách. Ưu điểm của phương thức này là liên kết những gì được tạo ra với nguồn lực được yêu cầu trong chu kỳ ngân sách hàng năm. Tuy nhiên, đây cũng chính là nhược điểm của nó, bởi vì nó không chú trọng đến những thay đổi của chính sách trong dài hạn. Hơn nữa, nó được thiết kế hướng vào thực hiện tất cả mục tiêu, trong khi bị giới hạn về nguồn lực. Do đó, chưa thể đánh giá được tính hiệu lực trong mối tương quan giữa kết quả và đầu ra trong quản lý chi tiêu.
8 Lập ngân sách theo chương trình Bước vào những năm 60, cải cách quản lý chi tiêu của các đơn vị công bắt đầu tập trung vào lập kế hoạch cho việc sử dụng nguồn lực nội tại của mình. Điều này đã hình thành nên phương thức lập ngân sách theo chương trình với những nỗ lực thiết lập một hệ thống ngân sách gắn kết chặt chẽ với chương trình và lập kế hoạch. Điểm khác biệt của phương thức này so với phương thức lập ngân sách theo công việc thực hiện là tập trung vào những chương trình trọng điểm có tính cạnh tranh, kéo dài hơn một năm ngân sách. Bên cạnh đó, phương thức này cũng tính đến tính hiệu lực, nghĩa là đo lường đầu ra và tác động đến kết quả mục tiêu như thế nào. Tuy nhiên, phương thức lập ngân sách theo chương trình không phải là không có nhược điểm. Hoạt động của các tổ chức không thể chuyển hóa tất cả thành các chương trình để lập kế hoạch, không đảm bảo sự ưu tiên cho các mục tiêu chiến lược và không gắn kết với việc thiết lập chương trình công với kế hoạch chi tiêu thường xuyên của tổ chức công. Do vậy, khái niệm chương trình là không hoàn hảo đối với ngân sách. Lập ngân sách theo kết quả đầu ra Đầu ra có nghĩa là hàng hoá hoặc dịch vụ mà tổ chức công cung cấp cho xã hội. Lập ngân sách theo kết quả đầu ra dựa trên cơ sở tiếp cận thông tin đầu ra, qua đó giúp tổ chức công phân bổ nguồn lực nhằm đạt mục tiêu chiến lược một cách tốt nhất. Theo phương pháp này, hiệu quả của các khoản chi tiêu được đánh giá một cách tương đối toàn diện, tạo thuận lợi cho các nhà quản lý đánh giá về tác động và hiệu quả chính sách đã đưa ra. Việc xây dựng ngân sách theo kết quả đầu ra đòi hỏi kế hoạch ngân sách phải có tính dài hạn. Lập ngân sách theo kết quả đầu ra là một mô hình lập ngân sách có thể đảm bảo các yêu cầu cho việc cải cách chiến lược quản lý chi tiêu của các tổ chức công. Các yêu cầu đó là: Thứ nhất, giữ kỷ luật tài chính tổng thể. Tính tổng thể đòi hỏi tổ chức công phải nắm bắt toàn diện những vấn đề tồn tại trong quản lý chi tiêu hiện tại, hiểu biết tất cả những mối liên kết và đánh giá những trở lực thuộc về định chế.
9 Sau đó, tìm ra những điểm tiếp cận thích hợp để đẩy mạnh quá trình cải cách chi tiêu theo từng giai đoạn phát triển. Trong quản lý chi tiêu, các quyết định chi tiêu phải được dựa trên cơ sở kỷ luật tài chính và có sự cạnh tranh, đánh đổi giữa các nhu cầu với nhau. Điều này yêu cầu trong soạn lập ngân sách cần đánh giá nguồn lực tổng thể và lựa chọn các công cụ thích hợp nhất để phân bổ nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu đã lựa chọn. Tính kỷ luật tài chính tổng thể đi đôi với nó là tính tiết kiệm và hàm ý rằng ngân sách chỉ nên tập trung vào những nguồn lực vừa đủ ở mức cần thiết để thực hiện tốt các ưu tiên chiến lược. Thứ hai, phải thiết lập cơ chế phân bổ nguồn lực hiệu quả thông qua việc chuyển phương thức lập ngân sách theo khoản mục đầu vào sang phương thức lập ngân sách theo khoản mục đầu ra và chuyển đổi quy trình lập ngân sách từ ngắn hạn sang xây dựng khuôn khổ chi tiêu trung hạn. Thứ ba, nâng cao tính minh bạch thông tin và trách nhiệm trong quản lý chi tiêu. Thông tin được cung cấp minh bạch qua hệ thống báo cáo, chỉ tiêu, giám sát thông tin từ bên ngoài sẽ giúp cho người quản lý có cơ sở để ra quyết định, đồng thời giúp cho các nhóm lợi ích có thể nắm được tiến trình hoạt động của tổ chức. Thông tin minh bạch cũng giúp người quản lý nâng cao tính chủ động trong điều hành công việc và nâng cao tính tự chịu trách nhiệm về cung cấp đầu ra và kết quả. Những kết quả được chi tiết hóa trong ngân sách và kế hoạch tài chính có liên quan sẽ tạo điều kiện cho nhà quản lý thấy được kết quả thực hiện và có thể so sánh kết quả mục tiêu với kết quả thực tế. Từ đó, chủ động đề ra những giải pháp để giảm bớt chi phí hoạt động và nâng cao chất lượng đầu ra. Phương thức quản lý ngân sách theo đầu ra đã tiết kiệm thời gian thảo luận cho các đơn vị công, dễ dàng thực hiện được các thứ tự ưu tiên trong phân bổ ngân sách, gắn kế hoạch ngân sách với kế hoạch phát triển của tổ chức. Cách làm này khuyến khích các đơn vị công tiết kiệm nguồn lực, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Nếu đạt được kết quả đầu ra theo quy định, đơn vị công mặc nhiên được giữ lại khoản tiền tiết kiệm được, cơ quan kiểm soát không cần kiểm tra quy trình thực hiện. Trong trường hợp không đạt được kết quả đầu ra, quy
10 trình chi tiêu quyết toán sẽ chịu sự kiểm tra, rà soát rất kỹ. Quản lý ngân sách theo đầu ra cũng tạo ra sự chủ động, đồng thời tính chịu trách nhiệm cao hơn đối với các đơn vị công. 1.2 Những tiếp cận ban đầu về phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra 1.2.1 Khái niệm về phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra Lập ngân sách theo kết quả đầu ra là phương thức soạn lập ngân sách dựa trên cơ sở tiếp cận những thông tin đầu ra để phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm đạt được các kết quả mong muốn theo mục tiêu chiến lược trong dài hạn của tổ chức công. Có thể minh họa các yếu tố cơ bản của quy trình lập ngân sách theo kết quả đầu ra theo sơ đồ sau (sơ đồ 1.1): Chi phí thực tế 6 Kết quả thực 5 Đầu ra Hiệu quả Sự thích tế Hiệu hợp lực 4 Mục tiêu 1 Kết quả kế 2 Đầu ra mong 3 Đầu vào chiến lược hoạch muốn Chi phí Hình 1.1: Lập ngân sách theo kết quả đầu ra. Nguồn: Vận dụng phương thức lập ngân sách theo kết quả đầu ra trong quản lý chi tiêu công của Việt Nam - TS. Sử Đình Thành – NXB Tài chính (2005) [9] - Đầu ra: là các hàng hóa do tổ chức công tạo ra và cung cấp cho xã hội. Ví dụ như đối với LĐLĐ thành phố thì đầu ra sẽ là: số buổi tập huấn, tuyên