ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO BỒI DƢỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
----------------------
NGUYỄN THỊ HẢI VÂN
VIỆC LÀM Ở NÔNG THÔN
VIỆT NAM HIỆN NAY
Chuyên ngành: KINH TẾ CHÍNH TRỊ XHCN
Mã số: 5.02.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. PHẠM VĂN DŨNG
HÀ NỘI - 2004
2
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................................3
1. Tính cấp thiết của đề tài ...........................................................................................................3
2. Tình hình nghiên cứu đề tài .....................................................................................................3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................................................4
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................5
5. Phƣơng pháp nghiên cứu .........................................................................................................5
6. Đóng góp của luận văn .........................................................................................................5
7. Kết cấu luận văn......................................................................................................................5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC LÀM Ở NÔNG THÔN .................6
1.1. Việc làm và đặc điểm của việc làm ở nông thôn ...................................................................6
1.2. Những nhân tố kinh tế - xã hội ảnh hƣởng đến việc làm ở nông thôn hiện nay ................ 16
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG LAO ĐỘNG - VIỆC LÀM Ở NÔNG THÔN VIỆT NAM ........... 32
2.1. Động thái lao động - việc làm ở nông thôn nƣớc ta trong những năm qua ....................... 32
2.2. Chính sách của nhà nƣớc và các chƣơng trình quốc gia giải quyết việc làm ở nông thôn
.................................................................................................................................................... 55
2.3. Đánh giá chung về việc làm và tạo việc làm ở nông thôn nƣớc ta hiện nay ....................... 59
Chƣơng 3 PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO
LAO ĐỘNG Ở NÔNG THÔN ................................................................................................... 67
3.1. Chiến lƣợc phát triển nông thôn từ năm 2001 đến năm 2010 và vấn đề việc làm ............ 67
3.2. Một số quan điểm giải quyết việc làm ở nông thôn ............................................................ 72
3.3. Những giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở nƣớc ta
trong thời gian tới ...................................................................................................................... 75
KẾT LUẬN ................................................................................................................................ 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 97
2
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong lịch sử xã hội loài người, việc làm luôn luôn là vấn đề bức xúc
của mọi quốc gia. Nó đang tồn tại như một thách thức lớn và là một trong
những mối quan tâm hàng đầu đối với hầu hết các nước trên thế giới.
Ở nước ta trong những năm gần đây đường lối đổi mới, phát triển kinh
tế hàng hoá nhiều thành phần do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, đã tạo ra
nhiều điều kiện thuận lợi để người lao động có cơ hội tự tạo việc làm và có
việc làm đáp ứng yêu cầu bức xúc về đời sống, góp phần ổn định tình hình
kinh tế - xã hội. Song bên cạnh đó, thực trạng lao động dư thừa và thiếu việc
làm trong nông thôn vẫn đang là mối quan tâm lớn của Đảng, Nhà nước và
của toàn xã hội. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng cộng sản Việt
Nam lần IX khẳng định: Đẩy nhanh CNH- HĐH nông nghiệp và nông thôn
theo hướng hình thành nền nông nghiệp hàng hoá lớn phù hợp với nhu cầu thị
trường và điều kiện sinh thái của từng vùng; chuyển dịch cơ cấu ngành, nghề,
cơ cấu lao động, tạo việc làm thu hút nhiều lao động ở nông thôn. Vấn đề này
được đặt ra không chỉ bởi tầm quan trọng của phát triển kinh tế nông thôn
trong bối cảnh chung của đất nước mà còn vì nông thôn là nơi cư trú, sinh
sống và làm ăn của một bộ phận lớn lao động và dân cư cả nước. Vì vậy, giải
quyết việc làm cho người lao động ở nông thôn trong bối cảnh hiện nay đang
là vấn đề nóng bỏng và cấp thiết của sự nghiệp CNH- HĐH, có ý nghĩa kinh
tế, chính trị, xã hội quan trọng.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Ở nước ta, từ khi thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, chuyển sang
phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần và đặc biệt, trong những năm
gần đây, vấn đề giải quyết việc làm cho những người lao động ở nông thôn là
đề tài đã được nhiều tác giả nghiên cứu, thảo luận trên những khía cạnh khác
nhau như:
3
"Vấn đề di chuyển lao động từ các vùng nông thôn vào thành phố" của
PTS Lê Đăng Giảng - Trung tâm Nghiên cứu nguồn lao động, Bộ Lao Động-
Thương binh - Xã hội, Hà nội, 1996.
Báo cáo đề tài:"Nghiên cứu thị trường lao động trong nông thôn". Chủ
nhiệm đề tài: KS. Nguyễn Đình Chính - Phó bộ môn chính sách nông nghiệp,
Hà Nội, 1996.
"Mối quan hệ giữa dân số và việc làm ở một xã phát triển ngoại thành
Hà Nội" của Đặng Xuân Thao, NXB Thống kê, Hà Nội, 1998.
"Quan hệ giữa chất lượng lao động và giải quyết việc làm trong quá
trình CNH- HĐH đất nước". PGS - TS.Trần Văn Chử, tạp chí Lý luận chính
trị, số 2/2002.
"Lao động và việc làm những bước tiến quan trọng". Nguyễn Thị
Hằng, Tạp chí Cộng sản, số 23/8/2002.
Các công trình, bài báo nêu trên đã nghiên cứu việc làm ở nhiều góc độ
và đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm tạo việc làm ở nông thôn... Tuy nhiên, do
sự không ngừng vận động của dân số và các nhân tố kinh tế - xã hội khác,
việc làm nói chung và việc làm ở nông thôn Việt Nam hiện nay vẫn là vấn đề
mang tính bức xúc. Vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài này cho luận văn thạc sĩ
của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích:
Từ việc làm sáng tỏ thực trạng việc làm ở nông thôn, những vấn đề đặt
ra cần giải quyết, luận văn đề xuất những kiến nghị về phương hướng và các
giải pháp chủ yếu nhằm tạo việc làm cho lao động ở nông thôn, đáp ứng yêu
cầu nhiều mặt của sự phát triển đất nước.
* Nhiệm vụ:
- Trình bày cơ sở khoa học về vai trò và sự cần thiết phát triển việc
làm ở nông thôn trong giai đoạn hiện nay.
4
- Tìm hiểu kinh nghiệm của một số nước khu vực về giải quyết việc
làm ở nông thôn và ý nghĩa của nó đối với nước ta.
- Đánh giá thực trạng lao động việc làm ở nông thôn trong những năm
gần đây, chỉ ra những thiếu sót và khó khăn cần khắc phục.
- Kiến nghị phương hướng và các giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết
việc làm cho lao động ở nông thôn trong quá trình CNH - HĐH đất nước.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng: Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề việc làm ở nông
thôn nước ta từ khi đổi mới đến nay.
* Phạm vi: Dưới góc độ kinh tế chính trị, luận văn nghiên cứu sự vận
động, biến đổi của vấn đề việc làm ở nông thôn nước ta, các nhân tố tác động
đến vấn đề này và xu hướng vận động của nó trong thời gian tới.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể là:
phân tích và tổng hợp, lôgic và lịch sử, thống kê so sánh…
6. Đóng góp của luận văn
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về việc làm.
- Làm rõ thực trạng việc làm ở nông thôn nước ta hiện nay.
- Kinh nghiệm của một số nước về giải quyết việc làm ở nông thôn.
- Luận chứng các định hướng, một số giải pháp để nhằm giải quyết việc
làm đúng hướng và có hiệu quả cho lao động ở nông thôn trong thời gian tới.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về việc làm ở nông thôn.
Chương 2: Thực trạng việc làm ở nông thôn Việt nam.