Luận văn Thạc sĩ Luật học: Giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp huyện – qua thực tiễn huyện Nho Quan, Ninh Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> …………/…………<br /> <br /> BỘ NỘI VỤ<br /> ……/……<br /> <br /> HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA<br /> <br /> BÙI THỊ NGỌC MAI<br /> <br /> TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN<br /> GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI CỦA TÒA ÁN NHÂN<br /> DÂN CẤP HUYỆN – QUA THỰC TIỄN HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH<br /> <br /> Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật hành chính<br /> Mã số: 60 38 01 02<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị Cúc<br /> <br /> HÀ NỘI - NĂM 2016<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> <br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Lần đầu tiên, Hiến pháp năm 2013 ghi nhận Tòa án nhân dân là cơ quan thực hiện quyền tư pháp.<br /> Đây chính là cơ sở pháp lý quan trọng để mở rộng thẩm quyền xét xử các loại án, trong đó có xét xử các<br /> khiếu kiện hành chính.<br /> Với tính chất phức tạp của khiếu kiện hành chính và thực tiễn xét xử các khiếu kiện hành chính liên<br /> quan đến đất đai cho thấy việc tăng thẩm quyền cho Tòa án trong xét xử các vụ án hành chính rất cần thiết<br /> trong đời sống xã hội Nghị quyết số 49, NQ/TW của Bộ Chính trị, ngày 2/6/2005 đã xác định chiến lược cải<br /> cách tư pháp đến năm 2020, theo đó nêu rõ quan điểm mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các<br /> khiếu kiện hành chính; đổi mới mạnh mẽ thủ tục giải quyết các khiếu kiện hành chính tại tòa án, tạo điều<br /> kiện thuận lợi cho người dân tham gia tố tụng, bảo đảm sự bình đẳng giữa công dân và các cơ quan công<br /> quyền trước tòa án, đồng thời xây dựng cơ chế bảo đảm mọi bản án có hiệu lực pháp luật của tòa án đều<br /> được thi hành nghiêm chỉnh, ai vi phạm sẽ bị xử lý.<br /> Sau khi hệ thống tòa án hành chính được thành lập (năm 1994) , UBTVQH đã ban hành Pháp lệnh<br /> thủ tục giải quyết các vụ án hành chính. Lần đầu tiên trong lịch sử hình thành và pháp triển của pháp luật tố<br /> tụng hành chính, quyền khởi kiện của người dân đối với các quyết định hành chính và hành vi hành chính<br /> được xác lập. Qua 14 năm thực hiện Pháp lệnh, một số qui định bộc lộ sự mâu thuẫn với các qui định pháp<br /> luật liên quan, ví dụ Luật khiếu nại, tố cáo, luật đất đai, một số qui định chưa phù hợp với thực tế, hoặc có<br /> những qui định chung chung chưa rõ ràng dẫn đến cách hiểu khác nhau. Đây là một trong những nguyên<br /> nhân làm cho các vụ việc khiếu kiện hành chính liên quan đến đất đai thường giải quyết không dứt điểm. Để<br /> khắc phục tình trạng trên, Luật tố tụng hành chính năm 2010 đã ban hành và thi hành đến ngày 30/6/2016.<br /> Với chính sách mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế, Quốc hội đã ban hành luật tố tụng hành chính năm 2015,<br /> có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2016.<br /> Thực tiễn xét xử các khiếu kiện liên quan đến đất đai trong phạm vi cả nước nói chung và của Tòa án<br /> nhân dân huyện Nho quan nói riêng còn gặp nhiều khó khăn vướng mắc như xác định đối tượng khiếu kiện,<br /> xác định thời hiệu khởi kiện, xác định người tham gia tố tụng trong các vụ án hành chính, căn cứ đánh giá<br /> tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính, cơ chế đảm bảo thi hành bản án có hiệu lực<br /> pháp luật còn nhiều rào cản, bất cập.<br /> Từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: Giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai<br /> của Tòa án nhân dân cấp huyện – qua thực tiễn huyện Nho Quan, Ninh Bình làm luận văn thạc sĩ của<br /> mình.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn<br /> Giải quyết khiếu nại về đất đai nói chung và giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai<br /> nói riêng là vấn đề nhận được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học. Với nhiều góc độ nghiên<br /> cứu khác nhau, dựa trên các quy định pháp luật hiện hành về giải quyết khiếu kiện hành chính, đánh giá các<br /> quy định trên phương diện lý luận; đồng thời dựa trên các giáo trình về tố tụng hành chính cũng là một cách<br /> nhìn nhận khá đầy đủ và logic; dựa trên các quy định pháp luật hiện hành về giải quyết khiếu kiện hành<br /> chính… do đó tôi xin chỉ điểm những công trình liên quan gián tiếp đến đề tài như sau:<br /> + Bài “ Các giải pháp nhằm hạn chế tranh chấp phát sinh khi thu hồi đất nông nghiệp trong quá trình<br /> công nghiệp hóa, đô thị hóa hiện nay” của tác giả Lê Đức Thịnh tại hội thảo “ Tình trạng tranh chấp và khiếu<br /> kiện đất đai kéo dài: thực trạng và giải pháp”, ngày 08-09 tháng 10 năm 2008 tại Buôn Mê Thuột – Đắc<br /> Lắc.[12]<br /> + Luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Thanh Bình (2003) với đề tài: “ Thẩm quyền của tòa án nhân<br /> dân trong giải quyết các khiếu kiện hành chính”[20]; Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Thị Ngọc Tú với đề tài:<br /> “ Giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của tòa án nhân dân – qua thực tiễn huyện Hằng<br /> Hóa, Thanh Hóa”[13]; Luận văn thạc sỹ luật học của Châu Huế (2003), khoa Luật, đại học Quốc gia Hà Nội<br /> với đề tài: “Tranh chấp đất đai và thầm quyền giải quyết của Tòa án”[2]; Luận văn thạc sỹ luật học của Lý<br /> Thị Ngọc Hiệp (2009), trường đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh với đề tài: “ Giải quyết tranh chấp quyền<br /> sử dụng đất bằng Tòa án tại Việt Nam”[14].<br /> + Ngoài ra còn có nhiều bài báo được đăng trên tạp chí thanh tra và tạp chí chuyên ngành khác như:<br /> “Tòa hành chính ngại giải quyết khiếu nại hành chính” của Luật sư Trần Vũ hải trên trang<br /> Luatsuhanoi.com[45]; Bài viết “ Những vướng mắc khi áp dụng luật tố tụng hành chính và luật khiếu nại”<br /> của tác giả Vũ Thắng – Tòa phúc thẩm Đà Nẵng trên báo điện tử Tòa án nhân dân tối cao[48]; Bài viết “Luật<br /> tố tụng hành chính đã có vướng mắc” của tác giả Quang Nhuần trên trang thông tin điện tử đài PT – TH tỉnh<br /> Sóc Trăng[25]; Bài viết “ Một số vấn đề về trình tự, thủ tục và kỹ năng xét xử vụ án hành chính tại phiên tòa<br /> sơ thẩm” của tác giả Phạm Công Hùng - Thẩm phán TANDTC đăng trên tạp chí Tòa án nhân dân số 02<br /> tháng 01/2013[21].<br /> Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu về giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực<br /> đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình, bởi vậy đề tài của tác giả không trùng lặp với<br /> bất cứ đề tài nghiên cứu nào trước đó.<br /> 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn<br /> - Mục đích nghiên cứu:<br /> Dựa vào cơ sở lý luận về quyền khiếu kiện, phân tích qui định pháp luật thể hiện trong các văn bản<br /> qui phạm pháp luật liên quan, qua thực tiễn xét xử giải quyết khiếu kiện hành chính ( vụ án hành chính) của<br /> Tòa án nhân dân huyện Nho quan, tỉnh Ninh Bình, tác giả đưa ra một cách khái quát về những hạn chế của<br /> <br /> 2<br /> <br /> hoạt động xét xử hành chính, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng giải quyết khiếu kiện hành chính,<br /> phần nào góp phần hoàn thiện pháp luật cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động giải quyết tranh chấp hành<br /> chính nói chung, tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai nói riêng.<br /> - Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:<br /> + Làm rõ nội hàm các khái niệm “ khiếu nại”, “khiếu kiện”, “tố cáo”, “khiếu kiện hành chính”, “ vụ<br /> án hành chính” và “ vụ án hành chính trong lĩnh vực đất đai”<br /> + Phân tích thực trạng giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân<br /> huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình từ năm 2007 đến ngày 31/12/2015, chỉ ra những ưu điểm, nhược điểm, hạn<br /> chế và nguyên nhân.<br /> + Đưa ra cơ sở khoa học cho việc đề xuất giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết<br /> khiếu kiện hành chính về đất đai của Tòa án nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình.<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn<br /> - Đối tượng nghiên cứu: Giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai thuộc thẩm quyền<br /> của Tòa án nhân dân cấp huyện, qua thực tiễn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình từ năm 2007 đến ngày<br /> 31/12/2015.<br /> - Phạm vi nghiên cứu:<br /> + Phạm vi về thời gian: Từ năm 2007 cho ngày 31/12/2015.<br /> + Phạm vi về không gian: huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình.<br /> 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn<br /> - Phương pháp luận: Phương pháp luận nghiên cứu đề tài là những luận điểm khoa học của học<br /> thuyết Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật; các quan điểm của Đảng cộng sản<br /> Việt Nam, tư tưởng Hồ Chí Minh về đường lối đổi mới, đổi mới sự lãnh đạo của Đảng, cải cách tư pháp…về<br /> bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền Việt<br /> Nam xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Luận văn được<br /> nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.<br /> - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu: phương pháp phân<br /> tích, phương pháp lịch sử, phương pháp logic, phương pháp thống kê, phương pháp quy nạp, phương pháp<br /> diễn dịch, phương pháp tổng hợp và khái quát hóa các tri thức khoa học luật tố tụng hành chính để áp dụng<br /> nghiên cứu đề tài.<br /> 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn<br /> Với mục đích và nhiệm vụ nêu trên, những nội dung sau đây là những đóng góp mới của luận văn:<br /> <br /> 3<br /> <br /> - Hệ thống, phân tích những vấn đề có tính lý luận về khiếu kiện, khiếu kiện hành chính về đất đai,<br /> về vụ án hành chính<br /> - Đánh giá toàn diện về hoạt động giải quyết khiếu kiện hành chính về đất đai của Tòa án nhân dân<br /> huyện Nho Quan từ năm 2007 đến ngày 31/12/2015, đồng thời đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết<br /> các khiếu kiện hành chính của Tòa án nhân dân.<br /> Bởi vậy, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, giảng dạy, những người làm<br /> công tác thực tế và sinh viên, học viên và tất cả những ai quan tâm đến việc giải quyết khiếu kiện hành chính<br /> trong lĩnh vực đất đai.<br /> 7. Bố cục của luận văn:<br /> Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 2 chương:<br /> Chương 1- Cơ sở lý luận về giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai của Tòa án nhân dân cấp<br /> huyện<br /> Chương 2- Thực trạng và giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai tại Tòa<br /> án huyện nhân dân huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình.<br /> Chương 1<br /> CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU KIỆN HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI<br /> CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN<br /> CẤP HUYỆN<br /> <br /> 1.1. Các khái niệm liên quan<br /> 1.1.1. Khái niệm khiếu kiện và khiếu kiện hành chính trong lĩnh vực đất đai<br />  khái niệm khiếu kiện<br /> Về ý nghĩa: Đây là một cơ chế để công dân, cơ quan, tổ chức có thể tự bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp<br /> của mình bằng con đường tố tụng Tòa án, từ đó tạo điều kiện cho tổ chức hoặc người có quyết định, hành vi sai<br /> trái có thể kiểm tra lại hành vi của mình và nếu thấy quyết định, hành vi hành chính này trái pháp luật người ra<br /> quyết định hành chính có thể tự thu hồi hoặc hủy bỏ quyết định, rút lại hành vi hành chính trái pháp luật.<br /> Về tính chất: Khiếu kiện hành chính, có những tính chất như: tính khách quan; tính lệ thuộc vào hệ<br /> thống chính trị, tính hệ thống, tính thứ bậc, tính đảm bảo bằng pháp luật.<br /> Việc sử dụng thuật ngữ “ khiếu kiện hành chính”, tại Pháp lệnh giải quyết các thủ tục hành chính năm<br /> 1996 và việc sử dụng của các luật gia, các nhà khoa học thì khiếu kiện hành chính được hiểu theo hai nghĩa:<br /> Theo nghĩa hẹp, khiếu kiện hành chính được hiểu là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức làm đơn khởi kiện<br /> yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị quyết định hành chính, hành vi hành chính<br /> <br /> 4<br /> <br />