1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------
TRẦN OANH (CHEN YING)
BƯỚC ĐẦU KHẢO SÁT NHỮNG ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ -
VĂN HOÁ HAI DÂN TỘC HÁN - VIỆT QUA CÁC HÌNH ẢNH
PHONG, HOA, TUYẾT, NGUYỆT TRONG NHỮNG BÀI THƠ
ĐỖ PHỦ (TRUNG QUỐC) VÀ NGUYỄN TRÃI (VIỆT NAM)
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 60 22 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC
Người hướng dẫn khoa học:GS. TS. Trần Trí Dõi
Hà Nội – 2010
2
MỞ ĐẦU
1. L{ do chọn đề tài.
Trên thế giới, có vạn sự vạn vật giống nhau. Tư duy con người để phản
ánh sự vật cũng tương đồng. Chẳng hạn nhìn thấy mặt trời, ai cũng biết là
mặt trời, nhưng khi đi vào ngôn ngữ khác thì nó sẽ khác. Chẳng hạn người
Trung Quốc gọi mặt trời là tài yáng, người Anh lại gọi là sun. Về mặt ngôn
ngữ - văn hóa, Việt Nam và Trung Quốc có rất nhiều nét tương đồng và
khác biệt mà nếu tìm hiểu kỹ, chúng ta sẽ nhận biết được nhiều điều bổ ích
và thích thú.
Chẳng hạn như trong những bài thơ cổ của tiếng Hán và Hán Việt,
thường thấy xuất hiện những khái niệm như rượu, thơ. Nhưng cái sự vật
liên tưởng đến nó thì không hoàn toàn giống nhau. Chính nhờ sự không
hoàn toàn giống nhau áy mà qua sự nghiên cứu ngôn ngữ, chúng ta có thể
thấy văn hóa truyền thống của hai nước có nhiều nét khác. Luận văn của
chúng tôi, từ điểm xuất phát ấy, sẽ bước đầu tìm hiểu đặc điểm ngôn ngữ -
văn hóa hai dân tộc Hán - Việt qua hình ảnh phong, hoa, tuyết, nguyệt trong
những bài thơ của nhà thơ Đỗ Phủ (Trung Quốc) và Nguyễn Trãi (Việt Nam).
3
Sở dĩ chúng tôi chỉ khuôn lại ở các từ chỉ phong, hoa, tuyết, nguyệt để
Bước đầu khảo sát những đặc điểm ngôn ngữ - văn hóa hai dân tộc Hán -
Việt qua các hình ảnh phong, hoa, tuyết, nguyệt trong những bài thơ Đỗ
Phủ (Trung Quốc) và Nguyễn Trãi (Việt Nam) là vì những từ nói trên là một
trong những hình ảnh tiêu biểu nhất của những bài thơ cổ của tiếng Hán và
Hán Việt. Với khuôn khổ một luận văn Thạc sỹ, dung lượng của nó không
cho phép nói tới nhiều hình ảnh khác nhau. Đồng thời, với trình độ có hạn
chúng tôi cũng hy vọng từ bước đầu khảo sát này sẽ rút ra bài học cho
những khảo sát khác nhau khi có điều kiện trong tương lai.
2. Đối tượng, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Đối tượng
Đối tượng khoa học mà luận văn tự xác định cho mình là những từ Hán
và Hán Việt chỉ hình ảnh phong, hoa, tuyết, nguyệt trong một số bài thơ của
Đỗ Phủ (Trung Quốc) và Nguyễn Trãi (Việt Nam).
Một số bài thơ của Đỗ Phủ được chúng tôi lấy từ cuốn Thơ Đỗ Phủ do
ông Nhượng Tống dịch, Nhà xuất bản Thông tin ấn hành năm 1995 .
Còn thơ của Nguyễn Trãi, chúng tôi thu thập theo cuốn sách Nguyễn
Trãi toàn tập tân biên, Nhà xuất bản Văn Học ấn hành năm 1999.
2.2. Mục đích
4
Thông qua việc tìm hiểu từ ngữ diễn tả các hình ảnh phong, hoa, tuyết,
nguyệt của hai tác giả, chúng ta sẽ bước đầu nhận ra những đặc điểm ngôn
ngữ - văn hoá của tiếng Hán và Hán Việt. Từ đó chúng ta có thể tiến hành so
sánh để tìm hiểu sự tương đồng và khác biệt của ngôn ngữ - văn hóa hai
nước.
2.3. Nhiệm vụ
Thế giới tư duy của mỗi người đều giống nhau nhưng sau khi qua ngôn
ngữ dân tộc riêng của mình diễn tả nó sẽ khác nhau. Trung Quốc và Việt
Nam tuy có nét văn hóa tương đồng, thói quen tương cận, nhưng trong
những bài thơ, bài văn mà hai dân tộc này diễn tả, tuy là miêu tả cùng một
sự vật nhưng nó cũng có thể liên tưởng đến những sự vật khác. Qua tìm
hiểu những sự khác biệt trong ngôn ngữ của hai dân tộc, có thể nhận thấy
được ít nhiều sư khác nhau về nền văn hóa.
Trong luận văn này chúng tôi sẽ thông qua việc tìm hiểu cách dùng
những hình ảnh của các từ phong, hoa, tuyết, nguyệt trong thơ Đỗ Phủ,
trong thơ Nguyễn Trãi để từ đó so sánh đặc trưng từ ngữ, đặc điểm văn hóa
của hai dân tộc Trung - Việt.
3. Phương pháp nghiên cứu
5
Để thực hiện đề tài này, luận văn sẽ sử dụng kết hợp một số thủ pháp
và phương pháp được coi trọng trong nghiên cứu ngôn ngữ. Đó là các thủ
pháp và phương pháp sau đây:
- Phương pháp miêu tả. Phương pháp này là để miêu tả tư liệu thu thập
được. Trên cơ sở miêu tả ấy, chúng tôi tiến hành phân loại, phân tích để rút
ra những nhận xét của mình.
- Thủ pháp thống kê với nhiệm vụ thu thập tư liệu phục vụ cho việc
miêu tả phân tích.
- Thủ pháp so sánh để nhận biết sự giống nhau và khác nhau trong việc
sử dụng từ ngữ ở tiếng Hán của Đỗ Phủ và tiếng Hán Việt của Nguyễn Trãi.
4. Kết cấu của khoá luận
Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận, tài liệu tham khảo, sẽ bao gồm
ba chương như sau:
Chương 1: Một cái nhìn định hướng cho việc miêu tả.
Trong chương này luận văn sẽ trình bày một số nội dung l{ thuyết liên
quan đến luận văn. Cụ thể:
- Giới thiệu về hai nhà thơ Đỗ Phủ và Nguyễn Trãi và { thức cũng như
ảnh hưởng của Nho giáo trong hai ông. Trên cơ sở đó tiến hành tìm ra sự