Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Thực trạng và một số yếu tố liên quan đến nhiễm giun truyền qua đất của học sinh lớp 3-4 tại 2 huyện thuộc tỉnh Phú Thọ năm học 2018-2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

LÊ TRƢỜNG GIANG

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN NHIỄM GIUN TRUYỀN QUA ĐẤT CỦA HỌC SINH LỚP 3-4 TẠI 2 HUYỆN THUỘC TỈNH PHÚ THỌ NĂM HỌC 2018- 2019

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG

HÀ NỘI – 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

KHOA: KHOA HỌC SỨC KHỎE

BỘ MÔN: Y TẾ CÔNG CỘNG

LÊ TRƢỜNG GIANG – C01031

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN NHIỄM GIUN TRUYỀN QUA ĐẤT CỦA HỌC SINH LỚP 3-4 TẠI 2 HUYỆN THUỘC TỈNH PHÚ THỌ NĂM HỌC 2018- 2019

CHUYÊN NGÀNH: Y TẾ CÔNG CỘNG

Mã số: 8 72 07 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG

HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐOÀN TRỌNG TRUNG

HÀ NỘI – 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và

chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào khác. Nếu sai

tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.

Tác giả

Lê Trƣờng Giang

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận

đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình của mọi ngƣời.

Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn TS. Đoàn Trọng Trung ngƣời Thầy với

tấm lòng tận tụy, đã nhiệt tình hƣớng dẫn, động viên, trực tiếp giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo sau

đại học và các bộ môn Trƣờng Đại học Thăng Long đã quan tâm, tạo điều kiện

thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các anh chị Kỹ thuật viên Khoa Xét nghiệm Viện

Sốt rét – Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ƣơng, đã giúp tôi thực hiện các xét

nghiệm.

Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng giáo dục, Ban giám hiệu các trƣờng tiểu

học của 6 xã của 2 huyện Tân Sơn và Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ, cũng nhƣ các em

học sinh lớp 3-4 đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi tiến hành nghiên cứu để

hoàn thành đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, những ngƣời bạn thân thiết đã luôn

giúp đỡ, động viên khích lệ chia sẻ khó khăn trong thời gian tôi học tập và hoàn

thành luận văn.

Xin đƣợc lƣợng thứ và góp ý cho những khiếm khuyết, chắc chắn còn

nhiều trong luận văn này.

Hà Nội

Tác giả

Lê Trƣờng Giang

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Cộng sự CS

Số trứng/gam phân (Eggs per gam) EPG

Giáo dục sức khỏe GDSK

Giun truyền qua đất GTQĐ

KSTCT Kí sinh trùng côn trùng

Nghiên cứu NC

Trung bình TB

Số lƣợng SL

Tiểu học TH

Vệ sinh môi trƣờng VSMT

Xét nghiệm XN

Tổ chức Y tế Thế giới WHO

(World Healt Organiration)

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Thông tin chung của đối tƣợng nghiên cứu ....................................... 32

Bảng 3.2. Nhiễm chung, đơn nhiễm, đa nhiễm giun truyền qua đất của học sinh ............................................................................................................. 33

Bảng 3.3. Tỷ lệ nhiễm từng loại giun truyền qua đất của học sinh .................... 33

Bảng 3.4. Nhiễm từng loại giun truyền qua đất theo khối lớp của học sinh ...... 34

Bảng 3.5. Tỷ lệ nhiễm từng loại giun truyền qua đất theo trƣờng của học sinh . 34

Bảng 3.6. Tỷ lệ nhiễm từng loại giun truyền qua đất của học sinh theo trƣờng và theo giới ............................................................................................................... 35

Bảng 3.7. Tỷ lệ nhiễm từng loại giun truyền qua đất của học sinh theo huyện .. 36

Bảng 3.8. Tỷ lệ nhiễm từng loại giun truyền qua đất của học sinh theo huyện và theo giới ............................................................................................................... 36

Bảng 3.9. Tỷ lệ nhiễm từng loại giun truyền qua đất của học sinh theo huyện và theo khối lớp ........................................................................................................ 37

Bảng 3.10. Cƣờng độ nhiễm giun đũa của học sinh ........................................... 38

Bảng 3. 11. Cƣờng độ nhiễm giun tóc của học sinh ........................................... 38

Bảng 3.12. Cƣờng độ nhiễm giun móc của học sinh .......................................... 39

Bảng 3.13. Tỷ lệ học sinh đã nghe về giun truyền qua đất ................................ 39

Bảng 3.14. Nguồn tiếp cận thông tin về giun truyền qua đất của học sinh ....... 40

Bảng 3.15. Tỷ lệ hiểu biết về nguồn nhiễm của giun truyền qua đất của học sinh ............................................................................................................................. 40

Bảng 3.16. Tỷ lệ học sinh kể đƣợc những triệu chứng của bệnh giun truyền qua đất ....................................................................................................................... 41

Bảng 3.17. Tỷ lệ học sinh học sinh hiểu biết đƣợc khi nhiễm giun truyền qua đất có thể điều trị ...................................................................................................... 42

Bảng 3.18. Nơi học sinh đến để điều trị khi bị nhiễm giun truyền qua đất ....... 42

Bảng 3.19. Thực trạng nhà tiêu và nguồn nƣớc sinh hoạt đƣợc gia đình học sinh sử dụng ................................................................................................................ 43

Bảng 3.20. Tần suất thực hiện một số hánh vi phòng chống GTQĐ ................. 44

Bảng 3.21. Tần suất thực hiện hành vi vệ sinh phòng chống GTQĐ ................ 44

Bảng 3.22. Tần suất thực hiện hành vi ăn uống phòng chống GTQĐ ................ 45

Bảng 3.23. Mối liên quan giữa khối lớp với tỷ lệ nhiễm GTQĐ ........................ 46

Bảng 3.24. Mối liên quan giữa giới tính và tỷ lệ nhiễm GTQĐ ......................... 46

Bảng 3.25. Mối liên quan giữa đƣợc tiếp cận thông tin với tỷ lệ nhiễm GTQĐ 47

Bảng 3.26. Mối liên quan giữa đi giày dép mỗi lần ra ngoài với tỷ lệ nhiễm GTQĐ .................................................................................................................. 47

Bảng 3.27. Mối liên quan giữa rửa tay bằng xà phòng trƣớc khi ăn với tỷ lệ nhiễm GTQĐ ...................................................................................................... 48

Bảng 3.28. Mối liên quan giữa rửa tay bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh với tỷ lệ nhiễm GTQĐ ....................................................................................................... 48

Bảng 3.29. Mối liên quan giữa rửa hoa quả và rau sống trƣớc khi ăn với tỷ lệ nhiễm GTQĐ ....................................................................................................... 49

Bảng 3.30. Mối liên quan giữa che đậy thức ăn thừa với tỷ lệ nhiễm GTQĐ .... 49

Bảng 3.31. Mối liên quan giữa kiến thức, thực hành và tỷ lệ nhiễm GTQĐ ...... 50

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Địa điểm nơi cƣ trú của đối tƣợng theo xã ..................................... 32

Biểu đồ 3.2. Kiến thức phòng bệnh GTQĐ của học sinh ................................... 43

Biểu đồ 3.3. Thực hành phòng bệnh GTQĐ của học sinh .................................. 45

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1. Chu kỳ phát triển của giun đũa ............................................................ 4

Hình 1.2. Chu kỳ phát triển của giun tóc .............................................................. 5

Hình 1.3. Chu kỳ phát triển của giun móc/ mỏ ..................................................... 6

Hình 1.4. Trứng giun đƣợc chụp bằng kính hiển vi .............................................. 8

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ………………………………………………………………………………………..1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................ 3

1.1. Đặc điểm sinh học của giun đũa, giun tóc, giun móc/mỏ: ..................... 3 1.1.1. Bệnh giun đũa ...............................................................................................3

1.1.2. Bệnh giun tóc ................................................................................................4

1.1.3. Bệnh giun móc/mỏ ........................................................................................5

1.1.4. Tác hại của giun đũa, tóc, móc đối với sức khoẻ và bệnh tật trẻ em ........6

1.1.5. Một số hình ảnh trứng giun được chụp bằng kính hiển vi .........................7

1.2. Chẩn đoán và điều trị bệnh giun truyền qua đất. ................................. 8 1.2.1. Chẩn đoán ..................................................................................................8

1.2.2. Điều trị ........................................................................................................9

1.3. Tình hình nghiên cứu bệnh giun truyền qua đất trên thế giới, Việt ............................................................................................................. 10 Nam 1.3.1. Tình hình nghiên cứu, phân bố bệnh giun truyền qua đất trên thế giới 11

1.3.2. Tình hình nghiên cứu bệnh giun truyền qua đất ở Việt Nam ................. 15

1.4. Một số yếu tố liên quan đến tỷ lệ nhiễm giun ....................................... 18 1.4.1. Nghiên cứu ở nước ngoài ......................................................................... 18

1.4.2. Nghiên cứu trong nước ............................................................................. 19

1.5. Giới thiệu địa bàn nghiên cứu ............................................................... 20

1.6. Khung lý thuyết nghiên cứu ................................................................... 21

CHƢƠNG 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 22

2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu ....................................... 22 2.1.1. Đối tượng ................................................................................................... 22

2.1.2. Địa điểm nghiên cứu ................................................................................. 22

2.1.3. Thời gian nghiên cứu ................................................................................ 22

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 22 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................... 22

2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu ....................................................................... 23

2.2.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 24

2.3. Phƣơng pháp thu thập số liệu ................................................................ 24

2.3.1. Công cụ ...................................................................................................... 24

2.3.2. Kĩ thuật ....................................................................................................... 24

2.3.3. Quy trình .................................................................................................... 26

2.4. Các biến số và chỉ số nghiên cứu ........................................................... 26 2.4.1. Các biến số nghiên cứu cơ bản ................................................................ 26 2.4.2. Tiêu chuẩn đánh giá .................................................................................. 27

2.5. Xử lý và phân tích số liệu ....................................................................... 29

2.6. Sai số và biện pháp khắc phục sai số .................................................... 29 2.6.1. Sai số .......................................................................................................... 29

2.6.2. Biện pháp khắc phục sai số ...................................................................... 29

2.7. Hạn chế trong nghiên cứu ...................................................................... 31 2.8. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu ......................................................... 31

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................ 32

3.1. Thực trạng nhiễm giun truyền qua đất của học sinh lớp 3-4 ............. 32

Thực trạng nhiễm giun truyền qua đất của học sinh lớp 3-4 .................... 33

3.2. Một số yếu tố liên quan đến nhiễm giun truyền qua đất của đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................................................... 39 Kiến thức về phòng bệnh giun truyền qua đất của học sinh............................. 39 Thực hành về phồng bệnh giun truyền qua đất của học sinh ........................... 43

CHƢƠNG 4. BÀN LUẬN ................................................................................. 51

4.1. Thực trạng nhiễm GTQĐ của học sinh lớp 3-4 tại 2 huyện Tân Sơn và Lâm Thao .................................................................................................. 51

4.2. Một số yếu tố liên quan đến nhiễm giun truyền qua đất của đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................................................... 56

KẾT LUẬN……………………………………………………………………62

KIẾN NGHỊ…………………………………………………………………...64

TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………....65

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Bệnh giun truyền qua đất (Soil-transmitted helminth infections) là một

trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất trên toàn thế giới gây ra bởi một

số loài giun ký sinh trong cơ thể và trong chu kỳ phát triển của chúng có giai

đoạn phát triển ở ngoài môi trƣờng đất, đó là giun đũa (Ascaris lumbricoides),

giun tóc (Trichuris trichiura) và giun móc/mỏ (Ancylostoma duodenale/Necator

americanus) [5], [65], [74]. Bệnh gây nhiều tác hại thầm lặng và lâu dài tới sức

khỏe con ngƣời. Giun truyền qua đất đã trở thành vấn đề y tế công cộng ở nhiều

nơi trên thế giới, nhất là những vùng có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới [30].

Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi và gây ảnh hƣởng rất lớn tới sự phát triển thể chất, tinh

thần, đặc biệt là đối với trẻ em [9],[13]. Giun truyền qua đất, là nguyên nhân phổ

biến gây bệnh tật ở trẻ em tuổi đến trƣờng. Nhiễm giun có thể dẫn đến thiếu

máu, suy dinh dƣỡng và kém phát triển về trí tuệ và thể chất, đe dọa nghiêm

trọng đến sức khoẻ, giáo dục và giảm khả năng học tập. Trẻ em bị nhiễm giun

thƣờng ốm yếu, mệt mỏi, không thể đi học đầy đủ tất cả các buổi học ở trƣờng.

Bệnh giun truyền qua đất là một trong những bệnh nhiệt đới bị lãng quên

(Neglected tropical diseases - NTDs) [70]. Ở những góc độ khác nhau nó không

nhận đƣợc sự quan tâm đúng mức nhƣ bệnh Lao, HIV… [67]. Theo Tổ chức Y

tế Thế giới (WHO), hơn 1,5 tỷ ngƣời hay 24% dân số bị nhiễm các loại giun

đƣờng ruột đất đƣợc phân bố rộng rãi ở các khu nhiệt đới và cận nhiệt đới bao

gồm cận Sahara - Phi Châu, Châu Mỹ, Trung Quốc và Đông Nam Á [77]. Hơn

267 triệu trẻ em ở độ tuổi mẫu giáo và hơn 568 triệu trẻ em ở độ tuổi đi học

sống ở những khu vực mà các ký sinh trùng này lây truyền mạnh mẽ, và cần

đƣợc điều trị và can thiệp phòng ngừa [74].

Việt Nam là nƣớc có nhiều điều kiện thuận lợi cho bệnh giun truyền qua

đất tồn tại và phát triển. Mặt khác, điều kiện vệ sinh môi trƣờng thấp kém, tập

quán canh tác, thói quen sinh hoạt và ăn uống không hợp vệ sinh đặc biệt là ở

những vùng nông thôn đã góp phần cho các bệnh giun sán có điều kiện thuận lợi

để lan truyền rộng rãi trong cộng đồng. Các loại giun kí sinh đƣờng ruột phổ

2

biến ở trẻ em là: giun đũa, giun tóc, giun móc, giun kim, giun lƣơn. . . Trong đó,

nhiều trẻ bị nhiễm phối hợp hai hoặc cả ba loại giun. Vì vậy, việc nhiễm giun

truyền qua đất là một trong những vấn đề cần đƣợc ƣu tiên trong chƣơng trình

chăm sóc sức khoẻ cộng đồng.

Cho đến thời điểm hiện tại trên địa bàn tỉnh Phú Thọ chƣa có công trình

nghiên cứu về bệnh giun truyền qua đất sử dụng kĩ thuật định lƣợng trứng giun

trong phân học sinh bằng phƣơng pháp Kato-Katz. Để góp phần vào chƣơng

trình phòng chống bệnh giun sán và công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho trẻ

có hiệu quả.

Chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài “Thực trạng và một số yếu tố liên

quan đến nhiễm giun truyền qua đất của học sinh lớp 3-4 tại 2 huyện thuộc tỉnh

Phú Thọ năm học 2018 - 2019”.

Mục tiêu nghiên cứu

1. Mô tả thực trạng học sinh lớp 3-4 nhiễm giun đũa, tóc, móc tại 6 xã của 2

huyện: Tân Sơn và Lâm Thao tỉnh Phú Thọ năm học 2018 – 2019.

2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến tình trạng nhiễm giun đũa, tóc, móc

của đối tƣợng nghiên cứu.