Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về năng lực cạnh và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc, từ đó đề xuất giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN VẬN TẢI BIỂN BẮC TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh ĐẶNG HỮU NGHĨA
Hà Nội, 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60340102 Họ và tên học viên: Đặng Hữu Nghĩa Người hướng dẫn: PGS.TS. LÊ THỊ THU THỦY
Hà Nội, 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan luận văn thạc sỹ “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” là do tác giả thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Lê Thị Thu Thủy. Những kết quả nghiên cứu của cá nhân đều được chỉ ra rõ ràng trong luận văn. Các thông tin tổng hợp hay các phân tích, ví dụ lấy từ nhiều nguồn tài liệu khác đều được trích dẫn đầy đủ và hợp lý. Tất cả tài liệu tham khảo đều có xuất xứ rõ ràng và được trích dẫn hợp pháp. Tác giả xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2017 Tác giả Đặng Hữu Nghĩa
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng sâu sắc tới PGS.TS. Lê Thị Thu Thủy, người đã truyền đạt kiến thức, hướng dẫn về nội dung và phương pháp nghiên cứu khoa học. Cô đã luôn động viên khích lệ, dành nhiều thời gian trao đổi và định hướng cho tác giả trong quá trình hoàn thiện luận văn Tác giả cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới các quý thầy cô trong khoa Sau Đại học Đại học Ngoại Thương, những người đã cung cấp cho tác giả những kiến thức, kinh nghiệm quản lý cũng như chỉ bảo hết sức tận tình và tạo mọi điều kiện thuận lợi trong suốt quá trình tác giả được học tập tại Trường Tác giả cũng xin cảm ơn Ban lãnh đạo Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc và các đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tác giả trong quá trình nghiên cứu, thu thập số liệu và hoàn thành luận văn này. Tác giả xin tỏ lòng biết ơn tới gia đình, người thân, bạn bè đã luôn ở bên chăm sóc, tạo điều kiện để tác giả có thể tập trung hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn thiện nhất, song vì hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên tác giả không tránh khỏi những sai sót nhất định. Tác giả rất mong được sự góp ý của quý thầy cô giáo và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn. Tác giả xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2017 Tác giả
iii Đặng Hữu Nghĩa MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................i LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................ii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ.....................................................................vi TÓM TẮT LUẬN VĂN........................................................................................vii LỜI MỞ ĐẦU.........................................................................................................1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP...................................................................................................................8 1.1. Cơ sở lý luận và khái niệm .......................................................................8 1.1.1. Khái niệm về cạnh tranh.........................................................................8 1.1.2. Vai trò của cạnh trạnh ..........................................................................11 1.1.3. Năng lực cạnh tranh ..............................................................................15 1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp 18 1.2.1. Môi trường vĩ mô ..................................................................................18 1.2.2. Môi trường ngành .................................................................................21 1.3. Các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp..............26 1.3.1. Nguồn nhân lực......................................................................................26 1.3.2. Năng lực tài chính..................................................................................26 1.3.3. Trình độ tổ chức quản lý.......................................................................27 1.3.4. Trình độ công nghệ ...............................................................................28 1.3.5. Chất lượng sản phẩm, dịch vụ.............................................................28 CHƯƠNG 2: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN VẬN TẢI BIỂN BẮC.....................................................31 2.1. Giới thiệu tổng quan về công ty CP Vận tải Biển Bắc.......................31 2.1.1. Giới thiệu về công ty.............................................................................31 2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển............................................................31 2.1.3. Cơ cấu tổ chức quản lý công ty............................................................35 2.1.4. Lĩnh vực kinh doanh..............................................................................37 2.1.5. Năng lực sản xuất.................................................................................38
iv 2.1.6. Kết quả hoạt động kinh doanh của công ty giai đoạn 20122016........40 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc...................................................................................42 2.2.1. Môi trường vĩ mô...................................................................................42 2.2.2. Môi trường ngành..................................................................................52 2.2.3. Những thuận lợi và khó khăn từ môi trường vĩ mô và môi trường ngành đối với công ty......................................................................................59 2.3. Thực trạng năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc..................................................................................................................... 59 2.3.1. Nguồn nhân lực......................................................................................60 2.3.2. Năng lực tài chính..................................................................................63 2.3.3. Trình độ tổ chức quản lý của doanh nghiệp.........................................64 2.2.4. Trình độ công nghệ................................................................................65 2.3.5. Chất lượng sản phẩm dịch vụ của doanh nghiệp................................65 2.4. Đánh giá chung về năng lực cạnh tranh của công ty.............................66 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN VẬN TẢI BIỂN BẮC...........................................68 3.1. Định hướng chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh ......................68 3.1.1. Định hướng chiến lược phát triển Vận tải biển Việt Nam đến năm 2020..................................................................................................................68 3.1.2. Định hướng chiến lược nâng cao năng lưc cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc trong điều kiện hội nhập quốc tế...........................69 3.2. Kinh nghiệm trên thế giới về nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Vận tải biển trong điều kiện hội nhập quốc tế ...............73 3.3. Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc .....................................................................................................76 3.3.1. Tái cơ cấu Vận tải biển .......................................................................76 3.3.2. Phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ môi giới, đại lý ................82 3.3.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ thuyền viên............................................83 3.4. Các kiến nghị, đề xuất với cơ quan quản lý nhà nước.......................84 KẾT LUẬN............................................................................................................88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................90
v ................................................................................................................................ 92
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng 1.1: Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter............................22 Bảng 2.1: Đội tàu của công ty.............................................................................39 Bảng 2.2: Kết quả hoạt động kinh doanh từ 20122016..................................40 Bảng 2.3: Số lượng người lao động trong Công ty..........................................60 Bảng 2.4: Các chỉ tiêu tài chính (đơn vị: triệu VNĐ).......................................63 Bảng 2.5: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh năm 2016 (đơn vị: triệu VNĐ)....................................................................................................................... 63 Biểu 2.1: Kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa từ năm 20062016...............45 Biểu 2.2: Biến động BDI và Giá dầu thế giới từ tháng 7/2015 đến nay.......47 Biểu 2.3: Cơ cấu đội tàu Việt Nam năm 2016..................................................52 Biểu 2.4: Tổng sản lượng vận tải của đội tàu biển Việt Nam qua các năm ................................................................................................................................. 53 Biểu 2.5: Thị phần vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu Việt Nam hiện nay. 54 Biểu 2.6: Thị phần một số tuyến vận chuyển chính trong nước..................56 Biểu 3.1: Cơ cấu đội tàu Việt Nam đến năm 2020..........................................69 Sơ đồ 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức công ty..........................................................36
vii TÓM TẮT LUẬN VĂN Nâng cao năng lực cạnh tranh luôn là yêu cầu cấp thiết đối với doanh nghiệp trong mọi thời điểm. Công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc là một trong những doanh nghiệp vận tải biển hàng đầu của Việt Nam nhưng năng lực cạnh tranh còn yếu. Do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế thế giới, cạnh tranh trong ngành gay gắt, ngoài việc phải phát huy tối đa hiệu quả sản xuất kinh doanh trên thị trường vốn có, công ty còn cần phải mở rộng thị trường, tìm kiếm khách hàng mới, nâng cao năng lực cạnh tranh của đội tàu. Vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc trong bối cảnh hội nhập quốc tế” nhằm phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty và đề xuất những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, tác giả sử dụng các dữ liệu thu thập từ các báo cáo, tài liệu của công ty và các nguồn tư liệu tổng hợp khác. Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục các bảng biểu, sơ đồ, tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được chia làm ba chương: Chương I: Tổng quan về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Tác giả đưa ra các khái niệm về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh và yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Từ đó đưa ra các tiêu chí đánh gía và phương pháp đánh giá để tìm hiểu năng lực cạnh tranh của công ty ở chương sau. Chương II: Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc Tác giả giới thiệu khái quát về công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc như quá trình hình thành và phát triển; các lĩnh vực hoạt động; tình hình sản xuất kinh doanh. Tiếp theo, căn cứ vào các cơ sở lý thuyết và các tiêu chí đánh giá năng
viii lực cạnh tranh ở chương 1, tác giả tiến hành tìm hiểu thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty. Chương III: Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc Trong chương này, tác giả giới thiệu định hướng chiến lược của ngành vận tải biển trong thời gian tới. Tác giả cũng giới thiệu một số kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vận tải biển trên thế giới. Cuối cùng tác giả đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty trong thời gian tới trên cơ cở điểm mạnhđiểm yếu của công ty.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của để tài Sau khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, từ giữa năm 2014 đến nay, kinh tế thế giới và thương mại toàn cầu vẫn ảm đạm khiến nhu cầu vận chuyển hàng hóa đường biển tăng trưởng chậm, trong khi công suất của các hãng tàu vẫn đang quá dư thừa. Theo Reuters, chỉ số thuê tàu hàng khô Baltic (Baltic Dry Index – BDI: chỉ số phản ánh mức cước vận chuyển trung bình theo trọng số của thị trường hàng rời khô) , cho thấy xu thế đi xuống của ngành vận tải biển vẫn kéo dài từ giữa 2014 tới nay. Khủng hoảng ngành vận biển hứng chịu thêm cú sốc khi tháng 9 năm 2016, hãng tàu biển lớn nhất Hàn Quốc Hanjin tuyên bố phá sản sau một thời gian phải bù lỗ cho hoạt động kinh doanh. Chưa hết khó khăn, theo quy định mới được Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) thông qua hồi tháng 10 năm 2016, từ năm 2020, các hãng tàu biển trên thế giới sẽ phải cắt giảm lượng khí thải sulfur. Điều này đồng nghĩa với việc các hãng này sẽ phải chi thêm nhiều tiền để mua nhiên liệu chất lượng cao hơn. Trong bối cảnh như vậy, lợi nhuận của các hãng tàu giảm trung bình 70% so với trước khủng hoảng kinh tế 2008 2009, việc phải tăng thêm chi phí vận hành sẽ đè thêm gánh nặng lên nhiều hãng tàu. Năm 2016 các doanh nghiệp vận tải biển Việt Nam vẫn tiếp tục đối mặt với hàng loạt khó khăn khi thị trường vận tải biển chưa hồi phục trở lại, lượng hàng ít, giá cước thấp trong khi mức độ cạnh tranh trong ngành ngày càng gay gắt. Phần lớn các doanh nghiệp đều hoạt động không hiệu quả và thua lỗ. Theo Báo cáo tài chính quý 32016, công ty cổ phần Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) lỗ hơn 110 tỉ đồng (lũy kế chín tháng lỗ hơn 236 tỉ), công ty cổ phần Vận tải biển Vinaship (VINASHIP) lỗ 18 tỉ đồng (lỗ ròng chín tháng là hơn 47 tỉ), công ty cổ phần Vận tải và Cho thuê tàu biển Việt Nam (VITRANSCHART) lỗ 75 tỉ đồng (lũy kế chín tháng gần 963 tỉ). Thị trường quốc tế khó khăn, nhiều doanh
2 nghiệp vận tải Việt Nam đưa tàu quay về tham gia vận chuyển nội địa, song cũng không đơn giản khi có quá nhiều tàu về tham gia dẫn đến cạnh tranh về giá cước, về nguồn hàng, về lượt ưu tiên ra vào cảng, xếp dỡ hàng ... Công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc thành viên của Tổng công ty Hàng hải Việt Nam, là một trong chín hãng tàu hàng rời lớn nhất Việt Nam, cũng không thoát khỏi ảnh hưởng xấu của thị trường. Năm 2016, công ty ghi nhận khoản lỗ hơn 343,7 tỉ đồng. Đội tàu rơi vào tình trạng nguồn thu không đủ bù đắp chi phí thiết yếu cho đội tàu như: tiền lương, bảo hiểm, nhiên liệu, vật tư, sửa chữa… Trước những khó khăn đó, nhu cầu tái cơ cấu đội tàu và nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty được đặt ra một cách cấp thiết. Tác giả chọn đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc trong bối cảnh hội nhập quốc tế” không chỉ phù hợp với tình hình thực tế của doanh nghiệp mà còn phù hợp với khả năng, kiến thức của tác giả qua quá trình làm việc cũng như học tập tại trường Đại học Ngoại thương. Bằng việc làm rõ cơ sở lý luận, các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh và thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty, tác giả đưa ra các phương hướng và giải pháp cụ thể nhằm nâng cao sức cạnh tranh trong hoạt động sản xuất và kinh doanh của công ty trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Cạnh tranh là một chủ đề nghiên cứu không phải là mới. Nó đã được nhiều cá nhân và tổ chức nghiên cứu cả về những vấn đề chung, bao quát cho một quốc gia cho đến một lĩnh vực, một ngành, một doanh nghiệp cụ thể. Tuy nhiên, việc nghiên cứu này ở mỗi thời kỳ khác nhau, có các ý nghĩa thực tiễn khác nhau. Các nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của Việt Nam rải rác trong những năm qua. Ở ngoài nước, có thể kể đến Báo cáo năng lực cạnh tranh toàn cầu do Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) công bố hằng năm hay Báo cáo năng lực cạnh tranh của các nước ASEAN do Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á chủ trì và Công ty tư vấn McKinsey (Hoa Kỳ) thực hiện và công bố năm 2003... Ở trong
3 nước, đó là Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Dự án sáng kiến năng lực cạnh tranh Việt Nam (VNCI) phối hợp thực hiện và công bố hàng năm cũng như một số các nghiên cứu, Hội thảo khoa học khác về năng lực cạnh tranh. Dự án nghiên cứu toàn diện về phát triển bền vững hệ thống giao thông vận tải ở Việt Nam (VISTRANSS2 2010), do Bộ Giao Thông Vận Tải phối hợp với cơ quan hợp tác Quốc tế Nhật Bản thực hiện. Dự án đã rà soát lại hoạt động chuyên ngành trong thời gian qua, xem xét hiện trạng phát triển và đưa ra triển vọng phát triển của chuyên ngành Cảng và Vận tải biển của Việt Nam. Các vấn đề chiến lược được xem xét trong nền kinh tế định hướng xuất khẩu dựa vào đầu tư trực tiếp nước ngoài và vai trò chính của vận tải biển trên hành lang vận tải Bắc Nam. Các dự án đề xuất của chuyên ngành được rà soát và phân loại thứ tự ưu tiên dựa trên khung phát triển chung của quốc gia. Một báo cáo chuyên sâu nữa mà chúng ta không thể không nhắc đến đó là Báo cáo năng lực cạnh tranh Việt Nam 2010. Báo cáo này là sản phẩm nghiên cứu chung giữa Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam và Học viện Năng lực Cạnh tranh Châu Á (ACI) thuộc Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Xingapo. Giáo sư Michael E. Porter và các cộng sự của ông tại Học viện Chiến lược và Năng lực cạnh tranh của Đại học Harvard đã cung cấp khung phân tích và sự giúp đỡ về mặt chuyên môn cho nhóm tác giả báo cáo. nhằm cung cấp những thông tin đầu vào quan trọng và hữu ích cho quá trình xây dựng chiến lược và hoạch định chính sách của Chính phủ cũng như quá trình ra quyết định của các doanh nghiệp. Đây là báo cáo quốc gia đầu tiên của Việt Nam nhằm đánh giá toàn diện năng lực cạnh tranh trên mọi khía cạnh, từ cấp độ vi mô tới vĩ mô. Cũng có những ấn phẩm nghiên cứu chuyên sâu, phân tích và đưa ra những phương pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh, phải kể đến đó là: “ Lợi thế cạnh
4 tranh của Quốc gia” Michael E. Porter, đã đưa ra lý thuyết đầu tiên về sức cạnh tranh dựa trên năng suất, nhờ đó các công ty cạnh tranh với nhau , cuốn sách giới thiệu mô hình “hình thoi” của Porter, một phương pháp mới để hiểu vị trí cạnh tranh của một quốc gia (hay một đơn vị địa lý khác) trong cạnh tranh toàn cầu, mô hình giờ đây đã trở thành một phần trong tư duy kinh doanh quốc tế. Ngoài ra, còn có các cuốn “Nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp thương mại Việt Nam trong hội nhập kinh tế quốc tế” của TS. Nguyễn Vĩnh Thanh, NXB Lao động xã hội (2005), “Nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế” của TS. Vũ Trọng Lâm, NXB Chính trị quốc gia (2006), “Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong điều kiện toàn cầu hóa” của tác giả Trần Sửu. Những ấn phẩm này đã trình bày lý luận về sức cạnh tranh của doanh nghiệp, doanh nghiệp thương mại trong nền kinh tế thị trường, trình bày kinh nghiệm trong nước và quốc tế về nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, doanh nghiệp thương mại Việt nam trong thời gian qua trên cơ sở đó đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh các doanh nghiệp Việt Nam. Bên cạnh những báo cáo, những ấn phẩm chuyên sâu của các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nâng cao năng lực cạnh tranh tại Doanh nghiệp, thì cũng có không ít các học giả thể hiện niềm đam mê nghiên cứu về chủ đề này như: Các luận án tiến sĩ kinh tế “Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho cà phê Việt Nam” của TS. Trần Ngọc Hưng năm 2003; “Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế” của TS. Hoàng Thị Hoan năm 2004; “Nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập của các ngân hàng thương mại đến năm 2010” của TS. Trịnh Quốc Trung năm 2004; “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” của TS. Lê Đình Hạc năm 2005; “National competitiveness of Vietnam: determinations, emergerging key issues and recommendations” của TS. Nguyễn Phúc Hiền năm
5 2008; “Giải pháp tài chính nâng cao năng lực cạnh tranh của Tổng công ty Giấy Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” của TS. Vũ Duy Vĩnh năm 2009; “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Tổng công ty xăng dầu Việt Nam” của TS. Phạm Văn Công năm 2009; “Hệ thống chính sách kinh tế của nhà nước nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong điều kiện hội nhập” của TS. Đinh Thị Nga năm 2010... Kết quả nghiên cứu của các luận án nêu trên đã tập trung vào việc đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của một ngành, một lĩnh vực hoặc một số dịch vụ cơ bản như công nghiệp điện tử, cà phê, giấy, xăng dầu và ngân hàng thương mại và một số luận án tập trung đề xuất năng lực cạnh tranh của một quốc gia. Tuy nhiên, với một doanh nghiệp đặc thù như Công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc (Nosco) vẫn thiếu vắng một nghiên cứu chuyên sâu và toàn diện về năng lực cạnh tranh cũng như những nền tảng cốt lõi cấu thành nên năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Với niềm đam mê cá nhân cũng như sự thiết thực của vấn đề vận tải trong hội nhập quốc tế, vì thế tác giả đã chọn vấn đề này để làm để tài luận văn thạc sỹ của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Mục đich nghiên cứu Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về năng lực cạnh và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc, từ đó đề xuất giải pháp để nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty. Nhiệm vụ nghiên cứu Đưa ra khung lý thuyết về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhằm làm cơ sở cho việc đánh giá năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng tới năng lực cạnh tranh của công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc, chỉ ra các điểm mạnh, điểm yếu trong năng lực cạnh tranh của công ty theo các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh, đánh giá năng lực cạnh tranh của công ty làm cơ sở đề xuất các giả pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty.
6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Đề tài giới hạn nghiên cứu năng lực cạnh tranh và các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi về không gian: Không gian nghiên cứu và thu thập số liệu phân tích chủ yếu là các hoạt động vận tải hàng hóa của đội tàu công ty trong nước và quốc tế. Phạm vi về thời gian: Số liệu phân tích được thu thập từ năm 2012 đến 2016. Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu về thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. 5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài giải quyết vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh bằng việc đưa ra khung lý thuyết về năng lực cạnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh. Từ đó áp dụng vào phân tích công ty Cổ phần Vận tải Biển Bắc theo phương pháp định tính. Đề tài sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cơ bản dựa trên các số liệu thứ cấp thu thập được từ mạng Internet về ngành vận tải biển Việt Nam và các số liệu, sơ đồ, bảng biểu từ báo cáo kết quả hoạt động, báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh của Công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc qua các năm. Nhằm đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty: Tác giả sử dụng phương pháp thống kê so sánh, làm rõ năng lực của công ty trong mối tương quan với các doanh nghiệp cùng ngành; sử dụng mô hình “5 áp lực cạnh tranh” của Michael Porter, xem xét mức độ cạnh tranh và các áp lực cạnh tranh tác động tới công ty; sử dụng bảng phân tích SWOT để chỉ ra được điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với công ty. Việc sử dụng các phương pháp trên có phân tích và so sánh sao cho phù hợp với nội dung cần nghiên cứu của luận văn, đặc biệt là có kế thừa, sử dụng các kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu, các tư liệu hiện có trong sách báo, tạp chí, Internet và các báo cáo nghiên cứu chuyên sâu.
7 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương I: Tổng quan về năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Chương II: Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc Chương III: Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc
8 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA DOANH NGHIỆP 1.1. Cơ sở lý luận và khái niệm 1.1.1. Khái niệm về cạnh tranh Cạnh tranh nói chung, cạnh tranh trong kinh tế nói riêng là một khái niệm có nhiều cách hiểu khác nhau. Khái niệm này được sử dụng cho cả phạm vi doanh nghiệp, phạm vi nghành, phạm vi quốc gia hoặc phạm vi khu vực liên quốc gia… điều này chỉ khác nhau ở mục tiêu được đặt ra, ở quy mô doanh nghiệp hay ở quốc gia. Trong khi đối với một doanh nghiệp mục tiêu chủ yếu là tồn tại và tìm kiếm lợi nhuận trên cơ sở cạnh tranh quốc gia hay quốc tế, thì đối với một quốc gia mục tiêu là nâng cao mức sống và phúc lợi cho nhân dân … Theo K. Marx: “Cạnh tranh là sự ganh đua, đấu tranh gay gắt giữa các nhà tư bản nhằm dành giật những điều kiện thuận lợi trong sản xuất và tiêu dùng hàng hóa để thu được lợi nhuận siêu ngạch”. Theo Từ điển kinh doanh xuất bản năm 1992 ở Anh thì cạnh tranh trong cơ chế thị trường được định nghĩa là “Sự ganh đua, sự kình địch giữa các nhà kinh doanh nhằm giành tài nguyên sản xuất cùng một loại hàng hoá về phía mình” (Bryan A. Garner, Black’ Law Dictionary (St. Paul, 1999), tr 278.) Theo Từ điển Bách khoa toàn thư Việt Nam: Cạnh tranh là hoạt động tranh đua giữa những người sản xuất hàng hoá, giữa các thương nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, bị chi phối bởi quan hệ cung cầu, nh ằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ và thị trường có lợi nhất. Cạnh tranh buộc những người sản xuất và buôn bán phải cải tiến kĩ thuật, tổ chức quản lí để tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng hàng hoá, thay đổi mẫu mã, bao bì phù hợp với thị hiếu của khách hàng; giữ tín nhiệm; cải tiến nghiệp vụ thương mại và dịch vụ, giảm giá thành, giữ ổn định hay giảm giá bán và tăng doanh lợi.
9 Dù còn có nhiều cách diễn đạt khác nhau về khái niệm cạnh tranh, song qua các định nghĩa trên, ta có thể rút ra những nét chung về cạnh tranh như sau: Một, cạnh tranh là hiện tượng xã hội diễn ra giữa các chủ thể kinh doanh Với tư cách là một hiện tượng xã hội, cạnh tranh chỉ xuất hiện khi tồn tại những tiền đề nhất định sau đây: Có sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế và các hình thức sở hữu khác nhau. Kinh tế học đã chỉ rõ cạnh tranh là hoạt động của các chủ thể kinh doanh nhằm tranh giành hoặc mở rộng thị trường, đòi hỏi phải có sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp trên thị trường. Một khi trong một thị trường nhất định nào đó chỉ có một doanh nghiệp tồn tại thì chắc chắn nơi đó sẽ không có đất cho cạnh tranh nảy sinh và phát triển. Mặt khác, khi có sự tồn tại của nhiều doanh nghiệp, song chúng chỉ thuộc về một thành phần kinh tế duy nhất thì sự cạnh tranh chẳng còn ý nghĩa gì. Cạnh tranh chỉ thực sự trở thành động lực thúc đẩy các doanh nghiệp kinh doanh tốt hơn nếu các doanh nghiệp thuộc về các thành phần kinh tế khác nhau với những lợi ích và tính toán khác nhau (PGS. Nguyễn Như Phát, TS. Trần Đình Hảo, Cạnh tranh và xây dựng pháp luật cạnh tranh hiện nay ở Việt Nam, NXB Công an nhân dân, 2001). Cạnh tranh chỉ có thể tồn tại nếu như các chủ thể có quyền tự do hành xử trên thị trường. Tự do khế ước, tự do lập hội và tự chịu trách nhiệm sẽ đảm bảo cho các doanh nghiệp có thể chủ động tiến hành các cuộc tranh giành để tìm cơ hội phát triển trên thương trường. Mọi kế hoạch để sắp đặt các hành vi ứng xử, cho dù được thực hiện với mục đích gì đi nữa, đều hạn chế khả năng sáng tạo trong kinh doanh. Khi đó, mọi sinh hoạt trong đời sống kinh tế sẽ giống như những động thái của các diễn viên đã được đạo diễn sắp đặt trong khi sự tự do, sự độc lập và tự chủ của các doanh nghiệp trong quá trình tìm kiếm khả năng sinh tồn và phát triển trên thương trường không được đảm bảo. Hai, về mặt hình thức, cạnh tranh là sự ganh đua, sự kình địch giữa các doanh nghiệp. Nói cách khác, cạnh tranh suy cho cùng là phương thức giải quyết