Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Hiệu quả kinh tế sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội

Chia sẻ: Le Huy Hieu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

203
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Hiệu quả kinh tế sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội trình bày lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế sản xuất và tiêu thụ rau an toàn trong các hộ nông dân; đặc điểm địa bàn, phương pháp nghiên cứu, kết quả nghiên cứu và thảo luận.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Hiệu quả kinh tế sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I ____________________ ph¹m thÞ thuý v©n HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt rau an toµn trªn ®Þa bµn Hµ néi Chuyªn ng nh: kinh tÕ n«ng nghiÖp M sè: 50201 LuËn v¨n th¹c sü kinh tÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. §ç v¨n viÖn H Néi - 2005 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 1
lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÑu v kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n n y l trung thùc v ch−a ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ n o. T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc ho n th nh luËn v¨n n y ® ®−îc c¸m ¬n v c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n Ph¹m ThÞ Thuý V©n Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 2
Lêi c¸m ¬n Trong qu¸ tr×nh häc tËp v ho n th nh luËn v¨n n y, t«i ® nhËn ®−îc sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c tËp thÓ v c¸ nh©n. Cho phÐp t«i ®−îc b y tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi ThÇy gi¸o TiÕn sü §ç V¨n ViÖn ng−êi ® trùc tiÕp h−íng dÉn v gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu v ho n th nh luËn v¨n n y. T«i xin ch©n th nh c¶m ¬n c¸c ThÊy, C« gi¸o trong Bé m«n Qu¶n trÞ Kinh doanh - Khoa Kinh tÕ v Ph¸t triÓn n«ng th«n - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I, Khoa Sau §¹i häc ® t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi, gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp v ho n thiÖn luËn v¨n. T«i xin ch©n th nh c¸m ¬n Së N«ng nghiÖp v Ph¸t triÓn n«ng th«n Th nh phè H Néi, c¸c huyÖn Thanh Tr×, Sãc S¬n, §«ng Anh H Néi, c¸c Së, Ban, ng nh Th nh phè H Néi cã liªn quan, c¸c cöa h ng, siªu thÞ kinh doanh rau an to n trªn ®Þa b n H Néi, c¸c hé n«ng d©n v nh÷ng ng−êi d©n H Néi ® nhiÖt t×nh gióp ®ì t«i trong viÖc thu thËp t i liÖu, pháng vÊn ®iÒu tra ®Ó t«i ho n th nh luËn v¨n. T¸c gi¶ luËn v¨n Ph¹m ThÞ Thuý V©n Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 3
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t BVTV B¶o vÖ thùc vËt CT C«ng thøc §VT §¬n vÞ tÝnh GO Gi¸ trÞ s¶n xuÊt HTX Hîp t¸c x IC Chi phÝ trung gian LC Chi phÝ lao ®éng ND N«ng d©n NN&PTNT N«ng nghiÖp v ph¸t triÓn n«ng th«n NSTT N¨ng suÊt thùc tÕ MI Thu nhËp hçn hîp TN ThÝ nghiÖm RAT Rau an to n SX S¶n xuÊt VSATTP VÖ sinh an to n thùc phÈm VA Gi¸ trÞ t¨ng thªm Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 4
Danh môc b¶ng biÓu Trang BiÓu 1 Sö dông ®Êt v biÕn ®éng ®Êt cña H Néi qua 3 n¨m 25 BiÓu 2 T×nh h×nh d©n sè cña H Néi qua 3 n¨m 27 BiÓu 3 GTSX trong n«ng nghiÖp cña H Néi qua 3 n¨m 29 BiÓu 4 DiÖn tÝch v chñng lo¹i RAT theo nhãm 35 BiÓu 5 T×nh h×nh chung vÒ SX RAT 35 BiÓu 6 DiÖn tÝch RAT cña H Néi 36 BiÓu 7 N¨ng suÊt RAT cña H Néi qua 3 n¨m 37 BiÓu 8 S¶n l−îng RAT cña H Néi qua 3 n¨m 38 BiÓu 9 T×nh h×nh tiªu thô RAT 40 BiÓu 10 Khèi l−îng v chñng lo¹i rau b¸n BQ 1 cöa h ng 41 BiÓu 11 Chªnh lÖch gi¸ RAT v rau th−êng t¹i H Néi 43 BiÓu 12 T×nh h×nh thùc hiÖn qui ho¹ch vïng SX RAT 46 BiÓu 13 Nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n cña ng−êi trång RAT 47 BiÓu 14 §Çu t− ph©n bãn cho mét sè lo¹i RAT 49 BiÓu 15 Sö dông gièng v thuèc BVTV trong SX RAT 51 BiÓu 16 Chi phÝ, thu nhËp cña ng−êi SX RAT 53 BiÓu 17 HQKT cña viÖc sö dông thuèc BVTV trong SX RAT 55 BiÓu 18 HQKT cña viÖc sö dông ®iÒu ho sinh tr−ëng trong SX 57 RAT BiÓu 19 HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c c«ng thøc lu©n canh 59 BiÓu 20 So s¸nh HQKT cña mét sè lo¹i rau t¹i c¸c ®iÓm ®iÒu tra 60 BiÓu 21 KÕt qu¶, hiÖu s¶n xuÊt mét sè lo¹i RAT 62 BiÓu 22 Chi phÝ, thu nhËp cña ng−êi thu gom RAT 64 BiÓu 23 KQKD cña 1 cöa h ng b¸n RAT 65 BiÓu 24 KQKD cña 1 gian siªu thÞ b¸n RAT 66 BiÓu 25 Gi¸ trÞ, c¬ cÊu SX ng nh trång trät cña H Néi ®Õn 2010 76 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 5
Môc lôc Lêi nãi ®Çu..........................................................................................................i Lêi c¸m ¬n..........................................................................................................ii Môc lôc...............................................................................................................iii Danh môc b¶ng biÓu.....................................................................................vi Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t.........................................................................vii 1. Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò t i ................................................................... 1 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu............................................................................. 2 1.3. §èi t−îng v ph¹m vi nghiªn cøu ................................................. 3 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau an toµn trong c¸c hé n«ng d©n 2.1. C¬ së lý luËn............................................................................................ 4 2.1.1. Mét sè kh¸i niÖm..................................................................................... 4 2.1.2. Vai trß v ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt cña s¶n xuÊt rau an to n................ 8 2.1.3. Mét sè vÊn ®Ò vÒ tiªu thô rau an to n.................................................... 10 2.1.4. Mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n .............................. 12 2.2. C¬ së thùc tiÔn ...................................................................................... 13 2.2.1. T×nh h×nh v hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau trªn thÕ giíi................ 13 2.2.2. T×nh h×nh v hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt, tiªu thô rau cña ViÖt Nam .............. 17 2.3. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan............................... 20 3. §Æc ®iÓm ®Þa bµn, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ - x héi ............................................. 20 3.1.1. §Æc ®iÓm vÒ tù nhiªn............................................................................. 20 3.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ - x héi ...................................................................... 23 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu .................................................................. 30 3.2.1. Ph−¬ng ph¸p chän ®iÓm v mÉu ®iÒu tra .............................................. 30 3.2.2. Ph−¬ng ph¸p thu thËp t i liÖu ................................................................ 31 3.2.3. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu ..................................................................... 31 3.2.4. Ph−¬ng ph¸p thèng kª ph©n tÝch kinh tÕ ............................................... 31 3.2.5. Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia........................................................................ 32 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 6
3.2.4. HÖ thèng c¸c chØ tiªu nghiªn cøu .......................................................... 32 4. kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 4.1. Ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau an to n trªn ®Þa b n H Néi ............................................................................................... 34 4.1.1. DiÖn tÝch v chñng lo¹i rau an to n.......................................................34 4.1.2. N¨ng suÊt v s¶n l−îng rau an to n.......................................................37 4.2. Thùc tr¹ng vÒ tiªu thô rau an to n cña H Néi ............... 39 4.2.1. VÒ møc tiªu thô rau an to n .................................................................. 39 4.2.2. VÒ gi¸ c¶ tiªu thô rau an to n................................................................ 43 4.3. Ph©n tÝch thùc tr¹ng s¶n xuÊt v tiªu thô RAT t¹i c¸c ®iÓm ®iÒu tra ......................................................................................... 44 4.3.1. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt rau an to n cña c¸c hé n«ng d©n ®iÒu tra ................... 44 4.3.2. HiÖu qu¶ kinh tÕ SX RATnhê ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt .................. 54 4.3.3. HiÖu qu¶ kinh tÕ trong tiªu thô rau an to n........................................... 64 4.3.4. HiÖu qu¶ x héi cña s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n............................ 67 4.3.5. HiÖu qu¶ m«i tr−êng cña s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n .................... 68 4.3.5. YÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô RAT............... 68 4.4. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n......................................................................... 75 4.4.1. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt rau an to n .................. 75 4.4.2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tiªu thô rau an to n.................. 82 4.4.3. C¸c gi¶i ph¸p vÒ c¸c chÝnh s¸ch ............................................................ 85 5. kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 5.1. KÕt luËn.................................................................................................... 89 5.2. KiÕn nghÞ................................................................................................... 91 T i liÖu tham kh¶o………………………………...…………….......95 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 7
-1 - 1. Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Rau xanh l thøc ¨n cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu trong b÷a ¨n h ng ng y, ¨n ®ñ c¸c lo¹i rau kh«ng chØ l m t¨ng sù hÊp dÉn cho b÷a ¨n m cßn l nguån dinh d−ìng c©n ®èi cho c¬ thÓ con ng−êi. Ng y nay, víi sù gia t¨ng d©n sè ng y c ng cao cïng víi sù ph¸t triÓn ng y c ng nhiÒu nh÷ng khu c«ng nghiÖp, nh m¸y cña mét nÒn c«ng nghiÖp ho¸ ® l m ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ ë mét sè vïng trång rau ®Æc biÖt l nh÷ng vïng trång rau quanh c¸c th nh phè lín. Bªn c¹nh ®ã, viÖc l¹m dông ph©n ho¸ häc v thuèc b¶o vÖ thùc vËt cïng víi tËp qu¸n canh t¸c cña ng−êi s¶n xuÊt rau ch−a chuyÓn ®æi kÞp ® ¶nh h−ëng phÇn n o ®Õn chÊt l−îng c¸c lo¹i rau v søc khoÎ cña céng ®ång ng−êi tiªu dïng rau. Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, thÞ tr−êng c ng ph¸t triÓn víi c¸c nhu cÇu n«ng s¶n t¨ng lªn vÒ c¶ chñng lo¹i, sè l−îng v chÊt l−îng n«ng s¶n phÈm ®¸p øng cho ®êi sèng ng−êi d©n ng y mét n©ng cao. Trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn n y, ng nh s¶n xuÊt rau an to n ®ang tõng b−íc ®−îc chó träng ph¸t triÓn m¹nh mÏ v ®ang dÇn kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng trong chiÕn l−îc x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tõ ®©y, ®Æt ra cho ng nh h ng rau an to n mét nhiÖm vô quan träng ®ßi hái ph¶i ®−îc quan t©m gi¶i quyÕt mét c¸ch cã tho¶ ®¸ng trong c¶ lÜnh vùc s¶n xuÊt v tiªu thô, ®Æc biÖt ®èi víi ®Þa b n H Néi. Tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng, ng nh h ng rau bÞ th¶ næi tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u tiªu thô. S¶n xuÊt gièng g× ? ë ®©u ? S¶n xuÊt theo c«ng nghÖ n o? ChÊt l−îng ra sao ? Gi¸ b¸n bao nhiªu ? C¸c vÊn ®Ò n y, hÇu hÕt ®Òu do ng−êi s¶n xuÊt v ng−êi tiªu dïng quyÕt ®Þnh. Do bÞ th¶ næi cho nªn s¶n xuÊt rau ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu dinh d−ìng, ch−a b¶o ®¶m an to n trong tiªu dïng cho to n x héi v khan hiÕm lóc gi¸p vô, hoÆc x¶y ra hiÖn Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 1
-2 - t−îng thõa ë vïng n y nh−ng l¹i thiÕu ë vïng kh¸c l m ¶nh h−ëng ®Õn t©m lý më réng quy m« s¶n xuÊt v tiªu thô cña ng−êi trång rau. §èi víi mét sè ®« thÞ lín nh− th nh phè H Néi, nhu cÇu tiªu dïng rau lu«n ë møc cao nhÊt so víi c¸c vïng kh¸c trong c¶ n−íc. N¨m 2003, th nh phè H Néi cã 8000ha rau ®Ëu c¸c lo¹i tËp trung ë c¸c huyÖn ngo¹i th nh v vïng ven ®« víi tæng s¶n l−îng ®¹t gÇn 150 ngh×n tÊn, ®¸p øng cho mét phÇn nhu cÇu cña ng−êi d©n th nh phè kho¶ng 52 kg rau/ng−êi/n¨m. Tuy nhiªn, thùc tÕ l−îng tiªu thô rau cña ng−êi d©n th nh phè l¹i cao h¬n møc b×nh qu©n trªn (tõ 60 ®Õn 70 kg) rau/ng−êi/n¨m. §iÒu n y cho thÊy, ®Ó ®¸p øng møc tiªu dïng hiÖn t¹i cña ng−êi d©n th nh phè cÇn cã nguån cung øng rau tõ c¸c huyÖn ngo¹i th nh v c¸c tØnh l©n cËn vÒ th nh phè. HÖ thèng thÞ tr−êng rau an to n (RAT) cña H Néi cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp nh− tæ chøc m¹ng l−íi tiªu thô cßn nhiÒu bÊt hîp lý, c¬ së kü thuËt phôc vô b¶o qu¶n rau an to n thiÕu, yÕu, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, c¸c t¸c nh©n trong hÖ thèng thÞ tr−êng cßn mang tÝnh tù ph¸t. §iÒu n y, dÉn ®Õn ng−êi n«ng d©n th−êng ph¶i chÞu c¶ rñi ro trong s¶n xuÊt v tiªu thô s¶n phÈm. ChÝnh nh÷ng h¹n chÕ n y ® l m ¶nh h−ëng ®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt v ®Èy m¹nh tiªu thô rau an to n trªn ®Þa b n H Néi. XuÊt ph¸t tõ ®iÒu ®ã, chóng t«i tiÕn h nh nghiªn cøu ®Ò t i: “HiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt rau an to n trªn ®Þa b n H Néi” . 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu §¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n trong hé n«ng d©n thêi gian qua v t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n cña hé n«ng d©n trªn ®Þa b n H Néi trong thêi gian tíi. Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ c¸c lý luËn c¬ b¶n vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ v hiÖu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n cña c¸c hé n«ng d©n trªn ®Þa b n H Néi trong thêi gian qua, t×m ra nh÷ng h¹n Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 2
-3 - chÕ, c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n cña c¸c hé n«ng d©n trªn ®Þa b n H Néi trong nh÷ng n¨m võa qua. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n cña c¸c hé n«ng d©n trªn ®Þa b n H Néi trong thêi gian tíi. 1.3. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu l nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n cña c¸c hé n«ng d©n tham gia s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n trªn ®Þa b n H Néi. Néi dung: ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n cña c¸c hé n«ng d©n, c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng, c¸c mèi quan hÖ t¸c ®éng ®Õn kÕt qu¶ v ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p chñ yÕu n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n. Sè liÖu sö dông nghiªn cøu cña luËn v¨n ®−îc thu thËp tõ n¨m 2002 ®Õn 2004. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 3
-4 - 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt vµ tiªu thô rau an toµn trong c¸c hé n«ng d©n 2.1. C¬ së lý luËn 2.1.1. Mét sè kh¸i niÖm 2.1.1.1. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt L sù ph¶n ¸nh chung gi÷a c¸c yÕu tè ®Çu v o, ®Çu ra mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a chóng. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt l mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cã s½n t¹i c¬ së trong mét ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao víi chi phÝ thÊp. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt cã hai mÆt cña nã ®−îc x¸c ®Þnh b»ng chi phÝ s¶n xuÊt v kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®−îc trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ®−îc x¸c ®Þnh b»ng néi dung kinh tÕ x héi. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt chÝnh l chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ. 2.1.1.2. HiÖu qu¶ kinh tÕ v b¶n chÊt cña nã ViÖc x¸c ®Þnh b¶n chÊt v kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x héi ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng luËn ®iÓm cña triÕt häc M¸c v nh÷ng luËn ®iÓm cña thuyÕt hÖ thèng. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ kinh tÕ nÒn s¶n xuÊt x héi l sù thùc hiÖn yªu cÇu cña qui luËt tiÕt kiÖm thêi gian biÓu hiÖn tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc cña x héi, M¸c cho r»ng: Qui luËt tiÕt kiÖm thêi gian l qui luËt cã tÇm quan träng ®Æc biÖt tån t¹i trong nhiÒu ph−¬ng thøc s¶n xuÊt. Mäi ho¹t ®éng cña con ng−êi ®Òu ph¶i tu©n thñ theo qui luËt ®ã, nã quyÕt ®Þnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn v¨n minh cña x héi v n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n. Víi môc ®Ých nhÊt ®Þnh, con ng−êi ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian lao ®éng Ýt nhÊt hay nãi kh¸c ®i trong mét sè l−îng thêi gian nhÊt ®Þnh, kÕt qu¶ ®¹t ®−îc ph¶i cao nhÊt. Nh− vËy hiÖu qu¶ l mét ph¹m trï ph¶n ¸nh yªu cÇu cña qui luËt tiÕt kiÖm thêi gian [19]. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 4
-5 - Trong lÜnh vùc kinh tÕ hiÖu qu¶ l môc tiªu, kh«ng ph¶i l môc tiªu cuèi cïng m l môc tiªu ph−¬ng tiÖn xuyªn suèt mäi ho¹t ®éng kinh tÕ. Trong kÕ ho¹ch v qu¶n lý kinh tÕ nãi chung, hiÖu qu¶ l quan hÖ so s¸nh tèi −u gi÷a ®Çu ra v ®Çu v o, lîi Ých lín nhÊt thu ®−îc víi mét chi phÝ nhÊt ®Þnh hoÆc mét kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh víi chi phÝ nhá nhÊt. Trong ph©n tÝch kinh tÕ, hiÖu qu¶ kinh tÕ ®−îc ph¶n ¸nh qua c¸c chØ tiªu ®Æc tr−ng kinh tÕ kü thuËt x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ so s¸nh ®Çu ra víi ®Çu v o cña hÖ thèng s¶n xuÊt x héi, ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông c¸c nguån lùc v o c¸c môc ®Ých nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu kinh tÕ x héi. VËy hiÖu qu¶ kinh tÕ l mét ph¹m trï kinh tÕ chung nhÊt nã cã liªn quan trùc tiÕp víi nÒn s¶n xuÊt h ng ho¸ v víi tÊt c¶ c¸c ph¹m trï v c¸c qui luËt kh¸c. HiÖu qu¶ kinh tÕ l mèi t−¬ng quan so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ x héi v tæng chi phÝ bá ra. HiÖu qu¶ kinh tÕ v hiÖu qu¶ x héi cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, chóng l tiÒn ®Ò cña nhau v l ph¹m trï thèng nhÊt. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò tr×nh b y trªn cã thÓ kÕt luËn r»ng: B¶n chÊt cña ph¹m trï kinh tÕ l viÖc s¶n xuÊt ra mét l−îng cña c¶i lín nhÊt víi mét sè l−îng chi phÝ lao ®éng x héi nhá nhÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu ng y c ng t¨ng cña x héi. 2.1.1.3. Kh¸i niÖm v chøc n¨ng cña thÞ tr−êng Kh¸i niÖm thÞ tr−êng? ThÞ tr−êng l n¬i diÔn ra c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, l n¬i biÓu hiÖn tæng cung, tæng cÇu ®èi víi mét lo¹i h ng ho¸ hay dÞch vô n o ®ã v th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n v quan hÖ h ng ho¸ tiÒn tÖ ®Ó gi¶i quyÕt mèi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr−êng trong mét kho¶ng thêi gian n o ®ã. Theo häc thuyÕt cña C.M¸c, h ng ho¸ l s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra kh«ng ph¶i ®Ó cho ng−êi s¶n xuÊt tiªu dïng m nã ®−îc s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n ë thÞ tr−êng [2]. VËy thÞ tr−êng l g× ? Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ thÞ tr−êng, theo chóng t«i nhiÒu nh nghiªn cøu ®Òu thèng nhÊt kh¸i niÖm vÒ thÞ tr−êng nh− sau: Chøc n¨ng cña thÞ tr−êng? ThÞ tr−êng cã 4 chøc n¨ng sau? Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 5
-6 - - Chøc n¨ng thõa nhËn: Mäi ho ng ho¸, mäi s¶n phÈm cung cÊp ra thÞ tr−êng chØ khi n o ®−îc ng−êi tiªu dïng mua ®Ó ®¸p øng ®−îc nhu cÇu tiªu dïng cña hä th× qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt h ng ho¸ míi diÔn ra. ThÞ tr−êng cã chän läc, ®¸ng gi¸ h ng ho¸, h ng ho¸ do thÞ tr−êng quyÕt ®Þnh chø kh«ng ph¶i do ng−êi s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. - Chøc n¨ng thùc hiÖn: Th«ng qua ho¹t ®éng thÞ tr−êng ®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt h ng ho¸ diÔn ra nhanh h¬n. Th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi h×nh th nh mét gi¸ c¶ hîp lý. - Chøc n¨ng kÝch thÝch, ®iÒu tiÕt: Qua thÞ tr−êng h ng ho¸ thÓ hiÖn gi¸ cao hay thÊp, qua ®ã ng−êi s¶n xuÊt sÏ tiÕp tôc hay ngõng s¶n xuÊt ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. H ng ho¸ cã gi¸ cao ®−îc s¶n xuÊt nhiÒu h¬n, h ng ho¸ cã gi¸ thÊp sÏ bÞ h¹n chÕ s¶n xuÊt. - Chøc n¨ng th«ng tin: Th«ng qua thÞ tr−êng c¸c th«ng tin vÒ tæng cung, tæng cÇu, gi¸ trÞ, gi¸ c¶, ®iÒu kiÖn mua vÒ h ng ho¸ dÞch vô ®−îc ng−êi mua, ng−êi b¸n sö dông ®Ó trao ®æi h ng ho¸ cña m×nh. Mçi hiÖn t−îng kinh tÕ diÔn ra trªn thÞ tr−êng ®Òu thÓ hiÖn 4 chøc n¨ng n y, mçi chøc n¨ng ®Òu cã tÇm quan träng cña nã, c¸c chøc n¨ng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Tuy nhiªn, chØ khi thùc hiÖn ®−îc chøc n¨ng thõa nhËn th× c¸c chøc n¨ng kh¸c míi ph¸t hy hÕt t¸c dông [5]. 2.1.1.4. Kh¸i niÖm v ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt s¶n xuÊt v rau an to n Kh¸i niÖm vÒ rau an to n? Rau s¹ch l rau kh«ng chøa c¸c ®éc tè v c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh, an to n cho ng−êi v gia sóc. S¶n phÈm rau xem l s¹ch khi ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu sau: hÊp dÉn vÒ h×nh thøc, t−¬i s¹ch, kh«ng bôi bÈn v lÉn t¹p chÊt, thu ®óng ®é chÝn khi cã chÊt l−îng cao nhÊt, cã bao b× hÊp dÉn. Kh¸i niÖm rau “s¹ch” bao h m rau cã chÊt l−îng tèt víi d− l−îng c¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, c¸c kim lo¹i nÆng (Cu, Pb, Cd, As), nitrat còng nh− c¸c vi sinh vËt cã h¹i ®èi víi søc khoÎ cña con ng−êi ë d−íi møc c¸c tiªu chuÈn cho phÐp theo tiªu chuÈn ViÖt Nam hoÆc tiªu chuÈn cña FAO, WTO. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 6
-7 - §©y l c¸c chØ tiªu quan träng nhÊt nh»m x¸c ®Þnh møc ®é an to n vÒ sinh thùc phÈm cho mÆt h ng rau qu¶ “s¹ch”. Bé N«ng nghiÖp v Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh vÒ s¶n xuÊt rau an to n nh− sau: Nh÷ng s¶n phÈm rau t−¬i bao gåm tÊt c¶ c¸c lo¹i rau ¨n th©n, l¸, cñ, hoa v qu¶ cã chÊt l−îng ®óng nh− ®Æc tÝnh cña nã, h m l−îng c¸c ho¸ chÊt ®éc v møc ®é « nhiÔm c¸c vi sinh vËt g©y h¹i ë møc tiªu chuÈn cho phÐp, b¶o ®¶m an to n cho ng−êi tiªu dïng v m«i tr−êng th× ®−îc coi l rau b¶o ®¶m an to n vÖ sinh thùc phÈm, gäi t¾t l rau an to n [14]. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é b¶o ®¶m an to n vÖ sinh thùc phÈm cña s¶n phÈm rau ®Æt ra nh− sau: - VÒ h×nh th¸i: s¶n phÈm thu ®−îc thu ho¹ch ®óng thêi ®iÓm, ®óng yªu cÇu cña tõng lo¹i rau, ®óng ®é chÝn kü thuËt (hay th−¬ng phÈm); kh«ng dËp n¸t, h− thèi, kh«ng lÉn t¹p, kh«ng s©u bÖnh v cã bao gãi thÝch hîp. - VÒ néi chÊt ph¶i b¶o ®¶m quy ®Þnh møc cho phÐp: + D− l−îng c¸c lo¹i ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt trong s¶n phÈm rau. + H m l−îng nitrat (NO3) tÝch luü trong s¶n phÈm rau. + H m l−îng tÝch luü cña mét sè kim lo¹i nÆng chñ yÕu nh− ch× (Pb), thuû ng©n (Hg), Asen (As), cadimi (Cd), ®ång (Cu)... + Møc ®é « nhiÔm c¸c lo¹i vi sinh vËt g©y bÖnh (E.coli, Samollela, trøng giun, s¸n...). Tãm l¹i, theo quan ®iÓm cña hÇu hÕt nhiÒu nh khoa häc kh¸c cho r»ng: Rau an to n l rau kh«ng dËp n¸t, óa, h− háng, kh«ng cã ®Êt, bôi bao quanh, kh«ng chøa c¸c s¶n phÈm hãa häc ®éc h¹i; h m l−îng NO3, kim lo¹i nÆng, d− thuèc b¶o vÖ thùc vËt còng nh− c¸c vi sinh vËt g©y h¹i ph¶i ®−îc h¹n chÕ theo c¸c tiªu chuÈn an to n v ®−îc trång trªn c¸c vïng ®Êt kh«ng bÞ nhiÔm kim lo¹i nÆng, canh t¸c theo nh÷ng quy tr×nh kü thuËt ®−îc gäi l quy tr×nh tæng hîp, h¹n chÕ ®−îc sö dông ph©n bãn v thuèc b¶o vÖ thùc vËt ë møc tèi thiÓu cho phÐp. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 7
-8 - 2.1.2. Vai trß v ®Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt cña s¶n xuÊt rau an to n 2.1.2.1. Vai trß cña s¶n xuÊt rau an to n - Trong cuéc sèng con ng−êi, rau l thøc ¨n kh«ng thÓ thiÕu, l nguån cung cÊp vitamin phong phó nªn nhiÒu thùc phÈm kh¸c kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc nh− c¸c loaÞ vitamin A, B, D, C, E, K, c¸c lo¹i axit h÷u c¬ v kho¸ng chÊt nh− Ca, P, Fe rÊt cÇn cho sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ con ng−êi. Rau kh«ng chØ cung cÊp vitamin v kho¸ng chÊt m cßn cã t¸c dông ch÷a bÖnh. ChÊt x¬ trong rau cã t¸c dông ng¨n ngõa bÖnh tim, huyÕt ¸p v bÖnh ®−êng ruét, vitamin C gióp ng¨n ngõa ung th− d¹ d y v lîi. Vitamin D trong rau gi u caroten cã thÓ h¹n chÕ nh÷ng biÕn cè vÒ ung th− phæi [5]. - ViÖt Nam l mét n−íc nhiÖt ®íi cã thÓ tiÕn h nh trång rau quanh n¨m, ng nh rau n−íc ta ® ph¸t triÓn tõ kh¸ l©u v ®ãng gãp kho¶ng 3% trong tæng gi¸ trÞ ng nh n«ng nghiÖp. Ph¸t triÓn rau cã ý nghÜa lín vÒ kinh tÕ x héi: t¹o viÖc l m, tËn dông lao ®éng, ®Êt v nguån t i nguyªn cho hé gia ®×nh. Rau l c©y ng¾n ng y, cã nh÷ng lo¹i rau nh− c¶i canh, c¶i cñ tõ 30 - 40 ng y ® cho thu ho¹ch, rau c¶i b¾p 75 - 85 ng y, rau gia vÞ chØ 15 - 20 ng y mét vô... cho nªn mét n¨m cã thÓ trång ®−îc 2 - 3 vô, thËm chÝ 4 - 5 vô [15]. C©y rau cßn l c©y dÔ trång xen, trång gèi v× vËy trång rau t¹o ®iÒu kiÖn tËn dông ®Êt ®ai, n©ng cao hÖ sè sö dông ®Êt. - Trång rau kh«ng nh÷ng tËn dông ®−îc ®Êt ®ai m cßn tËn dông ®−îc c¶ lao ®éng v nh÷ng t− liÖu s¶n xuÊt kh¸c. C©y rau l c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, 1ha trång rau mang l¹i thu nhËp gÊp 2 - 5 lÇn so víi trång lóa. V× vËy trång rau l nguån t¹o ra thu nhËp lín cho hé [8]. - Rau cßn l nguån xuÊt khÈu quan träng v l nguån nguyªn liÖu cho chÕ biÕn. S¶n xuÊt rau cã ý nghÜa trong viÖc më réng quan hÖ quèc tÕ, gãp phÇn t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n trªn con ®−êng CNH - H§H. S¶n xuÊt rau t¹o ra nh÷ng mÆt h ng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh− c¶i b¾p, c chua, ít, d−a chuét... ®ãng gãp mét phÇn ®¸ng kÓ v o s¶n xuÊt chung cña c¶ n−íc v më réng quan hÖ quèc tÕ. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 8
-9 - Tãm l¹i, s¶n xuÊt rau cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, nã cung cÊp thùc phÈm cho ng−êi tiªu dïng, thøc ¨n ch¨n nu«i, nguyªn liÖu cho chÕ biÕn v s¶n phÈm cho xuÊt khÈu, gãp phÇn t¨ng s¶n l−îng n«ng nghiÖp, b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc quèc gia, t¨ng thu nhËp cho n«ng d©n, gi¶i quyÕt viÖc l m cho ng−êi lao ®éng, tËn dông ®Êt ®ai, ®iÒu kiÖn sinh th¸i. 2.1.2.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ kü thuËt cña s¶n xuÊt rau an to n - Rau l c©y ng¾n ng y, rÊt phong phó vÒ chñng lo¹i, yªu cÇu viÖc bè trÝ mïa vô, tæ chøc c¸c dÞch vô ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc b¶o vÖ thùc vËt v tæ chøc sö dông lao ®éng trong s¶n xuÊt cÇn ®−îc x¾p xÕp hîp lý khoa häc. - S¶n xuÊt rau ®ßi hái ph¶i ®Çu t− nhiÒu c«ng lao ®éng. - Rau l ng nh s¶n xuÊt mang tÝnh h ng ho¸ cao, s¶n phÈm RAT cã chøa h m l−îng n−íc cao, khèi l−îng cång kÒnh, dÔ h− háng, dËp n¸t, khã vËn chuyÓn v khã b¶o qu¶n. - S¶n xuÊt v tiªu thô rau mang tÝnh thêi vô do ®ã kh¶ n¨ng cung cÊp cña chóng cã thÓ dåi d o ë chÝnh vô nh−ng l¹i khan hiÕm ë thêi ®iÓm gi¸p vô. Nhu cÇu cña ng−êi tiªu dïng l bÊt cø thêi ®iÓm n o trong n¨m. §Æc ®iÓm riªng cho s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n. - Quy tr×nh kü thuËt nghiªm ngÆt. - Yªu cÇu chÆt chÏ vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (chän ®Êt, n−íc t−íi, gièng, ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ thùc vËt v tæ chøc sö dôg lao ®éng trong s¶n xuÊt) v ®Æc ®iÓm s¶n phÈm nªn g©y ra cho ng−êi s¶n xuÊt, cung øng khã chñ ®éng ®−îc ho n to n vÒ chÊt l−îng v sè l−îng rau ra thÞ tr−êng. §iÒu n y dÉn ®Õn sù dao ®éng lín vÒ gi¸ c¶, sè l−îng, chÊt l−îng rau trªn thÞ tr−êng. - Tiªu dïng RAT cßn phô thuéc v o yÕu tè thu nhËp, t©m lý, tËp qu¸n, thãi quen ng−êi tiªu dïng. - Xu h−íng ph¸t triÓn ë n−íc ta, hiÖn nay nhu cÇu, tiªu dïng ®ang t¨ng tiÕn t¹o ra thÞ tr−êng tiªu thô RAT ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l−îng, chñng lo¹i v chÊt l−îng s¶n phÈm. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 9
- 10 - 2.1.3. Mét sè vÊn ®Ò vÒ tiªu thô rau an to n 2.1.3.1. Tiªu thô s¶n phÈm Tiªu thô s¶n phÈm l qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¸ trÞ sö dông cña h ng ho¸. Qua tiªu thô, h ng ho¸ chuyÓn tõ h×nh th¸i vËt chÊt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ v vßng chu chuyÓn vèn cña doanh nghiÖp ®−îc ho n th nh. §©y l giai ®o¹n cuèi cïng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong sù tån vong cña doanh nghiÖp. Tiªu thô s¶n xuÊt gãp phÇn l m ®Èy nhanh vßng quay cña vèn l m cÇu nèi ®−a s¶n phÈm tõ tay ng−êi s¶n xuÊt ®Õn tay ng−êi tiªu dïng cuèi cïng th«ng qua l−u th«ng trªn thÞ tr−êng. Tiªu thô s¶n phÈm l c«ng viÖc th−êng xuyªn cña mçi doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, cho nªn ®ßi hái cÇn cã sù quan t©m ®óng møc. ChØ sau khi tiªu thô h ng ho¸ c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc kÕt qu¶ t i chÝnh cña m×nh. X¸c ®Þnh ®−îc l−îng vèn ø ®äng v l−îng vèn l−u th«ng t−¬ng ®èi kÞp thêi chÝnh x¸c, ®Ó tõ ®ã ®iÒu chØnh bæ sung vèn b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn æn ®Þnh. H ng ho¸ nãi chung cã sù m©u thuÉn cña hai thuéc tÝnh gi¸ trÞ sö dông v gi¸ trÞ, nh−ng l¹i thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp. §èi víi ng−êi s¶n xuÊt h ng ho¸ hä t¹o ra gi¸ trÞ sö dông nh−ng môc ®Ých cña hä kh«ng ph¶i l gi¸ trÞ sö dông m l gi¸ trÞ, hä quan t©m ®Õn gi¸ trÞ sö dông l ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých (l gi¸ trÞ) m th«i. Ng−îc l¹i ®èi víi ng−êi mua, c¸i m hä quan t©m l c¸i gi¸ trÞ sö dông ®Ó tháa m n nhu cÇu tiªu dïng cña m×nh. Muèn cã gi¸ trÞ sö dông ph¶i tr¶ gi¸ trÞ cho ng−êi s¶n xuÊt ra nã. Nh− vËy tr−íc khi thùc hiÖn gi¸ trÞ sö dông ph¶i thùc hiÖn gi¸ trÞ cña nã. NÕu kh«ng thùc hiÖn ®−îc gi¸ trÞ, sÏ kh«ng thùc hiÖn ®−îc gi¸ trÞ sö dông. 2.1.3.2. Kªnh ph©n phèi Kªnh ph©n phèi l mét tËp hîp gåm nhiÒu th nh phÇn (cã thÓ l mét c«ng ty, mét doanh nghiÖp hay c¸ nh©n), tù g¸nh v¸c viÖc gióp ®ì, chuyÓn giao cho ai quyÒn së h÷u ®èi víi mét h ng ho¸ cô thÓ hay mét dÞch vô n o ®ã, trªn con ®−êng tõ ng−êi s¶n xuÊt ®Õn tay ng−êi tiªu dïng cuèi cïng [4]. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 10
- 11 - XÐt theo tÝnh chÊt tiÕp xóc cña s¶n phÈm víi ng−êi tiªu dïng cã thÓ chia kªnh ph©n phèi l m hai lo¹i kªnh ph©n phèi, xem s¬ ®å 2.1: Kªnh ph©n phèi trùc tiÕp g¾n liÒn gi÷a ng−êi s¶n xuÊt v ng−êi tiªu dïng, tøc l ng−êi s¶n xuÊt b¸n th¼ng s¶n phÈm cña m×nh cho ng−êi tiªu dïng kh«ng qua ng−êi trung gian. Kªnh n y thÓ hiÖn sù s¾p xÕp ph©n phèi ®¬n gi¶n nhÊt v ng¾n nhÊt. Víi ph−¬ng thøc n y ng−êi s¶n xuÊt tiªu thô s¶n phÈm nhanh v cã lîi nhuËn cao, ®ång thêi chñ ®éng c¶ vÒ thêi gian v kh¸ch h ng nªn t−¬ng ®èi thuËn lîi. Kªnh ph©n phèi gi¸n tiÕp l kªnh m ng−êi s¶n xuÊt b¸n s¶n phÈm cho ng−êi tiªu dïng qua mét hoÆc mét sè trung gian nh− ng−êi b¸n bu«n, ng−êi b¸n lÎ hay c¸c ®¹i lý. §é d i v ®é phøc t¹p cña kªnh tïy thuéc v o sè l−îng th nh phÇn trung gian tham gia v o kªnh [7]. Trong kªnh ph©n phèi gi¸n tiÕp c ng nhiÒu tÇng líp trung gian c ng khiÕn s¶n phÈm tíi tay ng−êi tiªu dïng chËm. Tuy vËy, vÒ mét ph−¬ng diÖn kh¸c cña ph©n phèi s¶n phÈm th× kªnh gi¸n tiÕp b¶o ®¶m h×nh th nh mét m¹ng l−íi ph©n phèi æn ®Þnh, tiÕn bé, hîp lý. Kªnh ph©n phèi gi¸n tiÕp cßn gióp cho sù æn ®Þnh gi¸ c¶ mét c¸ch t−¬ng ®èi bÒn v÷ng nh− sù ph¸t triÓn dÞch vô, nh−ng ng−êi tiªu dïng th−êng ph¶i mua s¶n phÈm víi gi¸ cao h¬n v s¶n phÈm cã thÓ bÞ gi¶m cÊp khi ®Õn tay ng−êi tiªu dïng [7]. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 11
- 12 - HiÖn nay c¸c kªnh ph©n phèi rau an to n ë ViÖt Nam [6] qua s¬ ®å sau: Ng−êi b¸n lÎ Ng−êi Ng−êi Ng−êi thu gom b¸n bu«n b¸n lÎ Ng−êi Ng−êi s¶n Ng−êi Ng−êi Ng−êi Ng−êi tiªu xuÊt thu gom m«i giíi b¸n b¸n lÎ dïng Ng−êi Ng−êi Ng−êi thu gom §¹i lý b¸n b¸n lÎ S¬ ®å 2.1: Kªnh ph©n phèi rau an to n 2.1.4. Mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt v tiªu thô rau an to n - Ng−êi s¶n xuÊt: trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm, sau thu ho¹ch cã thÓ b¸n s¶n phÈm trùc tiÕp cho c¸c cöa h ng hoÆc b¸n cho nh÷ng ng−êi thu mua. - Ng−êi thu gom: hä thu mua s¶n phÈm cña ng−êi s¶n xuÊt v giao l¹i t¹i c¸c cöa h ng, siªu thÞ. Cã thÓ hä còng l nh÷ng ng−êi tham gia s¶n xuÊt ra c¸c lo¹i s¶n phÈm n y, ®ång thêi hä tham gia thu mua s¶n phÈm cña ng−êi trång rau v hä giao s¶n phÈm mua ®−îc t¹i c¸c cöa h ng hoÆc siªu thÞ. Do vËy trong tr−êng hîp n y hä còng l nh÷ng ng−êi cung cÊp, còng cã thÓ ng−êi s¶n xuÊt cã thªm chøc n¨ng thu gom. - Ng−êi b¸n bu«n: hä mua c¸c s¶n phÈm tõ c¸c tØnh l©n cËn v c¶ mang vÒ th nh phè, sau ®ã hä b¸n l¹i cho nh÷ng cöa h ng v siªu thÞ cã nhu cÇu. - Ng−êi b¸n lÎ: l nh÷ng ng−êi b¸n s¶n phÈm trùc tiÕp cho ng−êi tiªu dïng. Hä th−êng cã vèn Ýt, kinh doanh víi mét l−îng nhá v gi¸ b¸n th−êng cao h¬n gi¸ b¸n bu«n. Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 12
- 13 - - Ng−êi tiªu dïng: l nh÷ng ng−êi cã nhu cÇu vÒ mét s¶n phÈm n o ®ã nh−ng kh«ng cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, hä th−êng l ng−êi mua s¶n phÈm ®Ó tiªu dïng c¸ nh©n v gia ®×nh hä. C¸c t¸c nh©n n y th−êng cã mèi liªn kÕt hîp t¸c víi nhau trong c¸c kªnh ph©n phèi. 2.2. C¬ së thùc tiÔn 2.2.1. T×nh h×nh v hiÖu qu¶ kinh tÕ s¶n xuÊt v tiªu thô rau trªn thÕ giíi HiÖn nay cã 120 chñng lo¹i rau ®−îc s¶n xuÊt ë kh¾p c¸c lôc ®Þa nh−ng chØ cã 12 lo¹i chñ lùc ®−îc trång trªn 80% diÖn tÝch rau to n thÕ giíi. Lo¹i rau ®−îc trång nhiÒu nhÊt l c chua 3,17 triÖu ha, thø hai l h nh 2,29 triÖu hectar, thø ba l c¶i b¾p 2,07 triÖu ha (n¨m 1997). Cßn ë ch©u ¸, lo¹i rau ®−îc trång nhiÒu nhÊt l c chua, h nh, b¾p c¶i, d−a chuét, c tÝm; Ýt nhÊt l ®Ëu H Lan. Nh×n chung, c¸c lo¹i rau nh− c chua, d−a chuét, h nh, c¶i b¾p ®Òu ®−îc trång nhiÒu ë ch©u ¸ nãi riªng v thÕ giíi [3]. 2.2.1.1. § i Loan S¶n xuÊt rau cña § i Loan tËp trung ë phÝa §«ng v Nam cña ®Êt n−íc. N¨m 1992, diÖn tÝch trång rau cña § i Loan l 188 ngh×n ha v s¶n l−îng ®¹t l 2,8 triÖu tÊn víi n¨ng suÊt b×nh qu©n gÇn 15 tÊn/ha. Gi¸ trÞ s¶n l−îng rau n¨m 1992 ®¹t 1,14 tû USD, chiÕm 11% gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ng nh n«ng nghiÖp. S¶n l−îng rau s¶n xuÊt chñ yÕu tiªu dïng trong n−íc. N¨m 1992 l−îng tiªu dïng trong n−íc l 2,5 triÖu tÊn, phÇn cßn l¹i 0,3 triÖu tÊn l xuÊt khÈu, nhu cÇu tiªu dïng rau cña § i Loan l 3,1 triÖu tÊn, do ®ã h ng n¨m ph¶i nhËp khÈu kho¶ng 0,6 triÖu tÊn. Tiªu dïng rau cña § i Loan cã xu h−íng t¨ng lªn, b×nh qu©n ®Çu ng−êi l 115kg/n¨m. Kinh nghiÖm s¶n xuÊt rau cña § i Loan cho thÊy ®Ó b¶o ®¶m s¶n xuÊt rau mïa hÌ, tõ n¨m 1971 ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt rau trong nh l−íi, nh vßm ® ®−îc giíi thiÖu cho n«ng d©n. Tõ n¨m 1973 chÝnh phñ § i Loan ® ®−a néi dung khuyÕn khÝch n«ng d©n x©y dùng c¸c vïng chuyªn canh rau v o trong ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n cña m×nh. Héi n«ng d©n cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì n«ng d©n vïng chuyªn canh tæ chøc ®éi s¶n xuÊt v h−íng dÉn kü thuËt Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Lu n Văn Th c s khoa h c Kinh t ------------------------------------ 13