Máy tính kinh doanh - Bài 1

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

GIỚI THIỆU TỔNG QUÁT I. Sự cần thiết phải biết máy tính Mục tiêu của nội dung học không phải đào tạo học viên trở thành chuyên gia máy tính, mục tiêu của học viên chỉ là nắm được những kiến thức tối thiểu về máy tính để sử dụng máy tính một cách hiệu quả trong học tập, và trong công việc hàng ngày sau này. Các nhà giáo dục đều đồng ý cho rằng sinh viên ngày nay cần có hiểu biết về máy tính. Hiểu biết về máy tính nói đến các kỹ năng, kiến...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Máy tính kinh doanh - Bài 1

BAØI 1: GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAÙT I. Söï caàn thieát phaûi bieát maùy tính Muïc tieâu cuûa noäi dung hoïc khoâng phaûi ñaøo taïo hoïc vieân trôû thaønh chuyeân gia maùy tính, muïc tieâu cuûa hoïc vieân chæ laø naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc toái thieåu veà maùy tính ñeå söû duïng maùy tính moät caùch hieäu quaû trong hoïc taäp, vaø trong coâng vieäc haøng ngaøy sau naøy. Caùc nhaø giaùo duïc ñeàu ñoàng yù cho raèng sinh vieân ngaøy nay caàn coù hieåu bieát veà maùy tính. Hieåu bieát veà maùy tính noùi ñeán caùc kyõ naêng, kieán thöùc laøm theá naøo söû duïng moät maùy tính caù nhaân, moät heä ñieàu haønh maùy tính (ví duï nhö Microsoft Windows), caùc chöông trình öùng duïng cho vaên phoøng, vaø caên baûng veà Internet (keå caû tìm thoâng tin treân Web vaø duøng thö ñieän töû e-mail). Söï hieåu bieát maùy tính seõ giuùp sinh vieân laøm vieäc toát trong hoïc taäp vaø giuùp hoï ñaït ñöôïc muïc tieâu ngheà nghieäp trong töông lai. Tuy nhieân, chæ coù söï hieåu bieát veà maùy tính thì khoâng ñuû. Nhöõng kyõ naêng sinh vieân hoïc hoâm nay seõ loãi thôøi trong vaøi naêm tôùi. Coâng ngheä maùy tính thay ñoåi raát nhanh. Chæ vaøi naêm tröôùc ñaây, Internet ñaõ coù nhöng khoâng ñöôïc bieát ñeán roäng raõi, ngaøy nay, noù ñaõ trôû thaønh töø ngöõ thoâng duïng trong moãi gia ñình. Nhòp ñoä thay ñoåi cuûa maùy tính laøm cho nhieàu ngöôøi caûm thaáy baát an, baát löïc, vaø luùng tuùng, maëc duø hoï söû duïng maùy tính haøng ngaøy. Khi hoï chæ taäp luyeän kyõ naêng goõ nhöõng phím trong moät chöông trình xöû lyù vaên baûn naøo ñoù, nhöng laïi thieáu kieán thöùc saâu hôn laøm theá naøo coù theå chuyeån qua ñeå söû duïng moät caùch nhanh choùng moät chöông trình xöû lyù vaên baûn môùi hoaëc ngay caû phieân baûn môùi cuûa cuøng moät chöông trình. Hoï ñaõ khoâng hoïc nhöõng khaùi nieäm, nhöõng nguyeân lyù cô baûn vaø saâu xa ñeå giuùp hoï ñoái maët vôùi söï thay ñoåi nhanh choùng. Noäi dung caùc baøi ñoïc vaø thöïc haønh seõ cung caáp cho sinh vieân nhöõng khaùi nieäm vaø nguyeân lyù cuûa maùy tính. Moät khi hoïc vieân hieåu ñöôïc chuùng, hoïc vieân seõ ñaùnh giaù ñuùng ñöôïc nhöõng ñieàu maø maùy tính vaø Internet mang laïi vaø nhöõng ñieàu chuùng khoâng theå laøm ñöôïc. Hoïc vieân coù theå aùp duïng coâng ngheä maùy tính trong hoïc taäp, vaø trong ngheà nghieäp hieäu quaû hôn. Trong töông lai hoï seõ khoâng bò boái roái vôùi söï thay ñoåi nhanh cuûa coâng ngheä. Hoïc seõ hieåu söï thay ñoåi coù goác gaùc töø ñaâu, nhöõng thay ñoåi coù nghóa laø gì vaø laøm theá naøo hoï thích nghi ñöôïc chuùng. Thuaät ngöõ hieåu bieát maùy tính moâ taû nhöõng kieán thöùc maø hoïc vieân coù ñöôïc ñeå coù theå laøm vieäc thaønh coâng trong theá giôùi kyõ thuaät soá. Hoïc vieân coù kyõ naêng duøng maùy tính vaø Internet. Kieán thöùc cuûa hoï veà nhöõng khaùi nieäm vaø nguyeân lyù cô baûn cuûa maùy tính vaø Internet laøm cho hoï coù lôïi theá raát lôùn. Hoï caøng laøm vieäc vôùi coâng ngheä maùy tính, söï hieåu bieát cuûa hoï caøng nhieàu vaø saâu hôn. Thay vì ngaïi duøng maùy tính, hoï laïi phaán khích vaø muoán thöû duøng maùy tính. Khi söï töï tin vaø kieán thöùc nhieàu hôn, hoï trôû neân tinh thoâng hôn trong vieäc duøng coâng ngheä maùy tính. Hoï seõ laø coâng daân toát hôn vì hoï hieåu veà maùy tính ñuû ñeå nhaän ra nhöõng ruûi ro vaø lôïi ích cuûa coâng ngheä. Baøi 1: Giôùi thieäu 1
II. Maùy tính laø gì? 2.1 Ñònh nghóa Maùy tính laø moät chieác maùy, vôùi söï höôùng daãn vaø ñieàu khieån cuûa chöông trình, thöïc hieän boán hoaït ñoäng cô baûn: nhaän döõ lieäu (Input), xöû lyù (Processing), xuaát thoâng tin (Output), vaø löu tröõ (Storage), xem hình 1. Chöông trình (Program) laø moät danh saùch caùc höôùng daãn/chæ thò ra leänh cho maùy tính caùch thöïc hieän boán hoaït ñoäng naøy ñeå hoaøn thaønh moät coâng vieäc. Nhaän döõ lieäu (Input) Maùy tính nhaän döõ lieäu (data), döõ lieäu ñöôïc theå hieän theo caùch maùy tính coù theå hieåu ñöôïc coù theå laø caùc con chöõ, con soá, hình aûnh, aâm thanh hoaëc laø hình thöùc keát hôïp giöõa chuùng. Thieát bò nhaäp döõ lieäu coù theå laø baøn phím, maùy queùt aûnh, micro thu aâm thanh... Xöû lyù (Processing) Maùy tính thöïc hieän caùc pheùp tính soá hoïc hoaëc so saùnh logic treân döõ lieäu nhaän vaøo. Chung quy laïi, coâng vieäc maø boä xöû lyù cuûa maùy tính thöïc hieän chæ laø pheùp coäng hai soá hoaëc so saùnh chuùng xem soá naøo lôùn hôn. Nghe coù veû ñôn giaûn nhöng ñieàu laøm cho maùy tính thaät tuyeät vôøi laø noù coù theå thöïc hieän vieäc naøy raát nhanh, haøng trieäu haøng tæ pheùp tính trong moät giaây. Toác ñoä xöû lyù cuûa maùy tính laøm cho noù coù khaû naêng ñaùng kinh ngaïc, ví duï maùy tính coù theå duøng ñeå chuyeån thoâng tin cuûa caû moät thö vieän quoác gia töø thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeán Haø Noäi chæ trong vaøi phuùt. Chaúng haïn, khi baïn tìm kieám thoâng tin treân Internet, thoâng qua Google, haøng trieäu baûn tin seõ ñeán vôùi baïn cuõng chæ trong vaøi phuùt. Moät yeáu toá nöõa laøm cho maùy tính coù tính öu vieät laø söï tin caäy. Moät maùy tính reû nhaát cuõng coù theå thöïc hieän haøng trieäu pheùp tính moãi giaây trong nhieàu naêm, töø naêm naøy qua naêm khaùc maø caùc boä phaän vaät lyù cuûa maùy khoâng heà gaây sai soùt. (haàu heát caùc sai soùt maùy tính xuaát hieän ñeàu do sai laàm cuûa chöông trình maùy tính hoaëc do sai soùt trong döõ lieäu maø con ngöôøi nhaäp vaøo maùy tính). Num Caps Scroll Esc F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12 Print Scroll Pause Lock Lock Lock Screen Lock ~ @ ! # $ % ^ & * ( ) + / Num Insert Home Page * Backspace 1 2 3 Lock 8 9 0 = 4 5 6 7 Up ` 9 { } 7 8 Q W E R T Y U I O P | Tab Page Delete End [ ] \ Down Home PgUp + : A S D F G H J K L 4 5 6 Caps " Enter ; Lock ' < > ? Z X C V B N M 1 2 3 Shift Shift , . / End PgDn Enter . 0 Ctrl Alt Alt Ctrl Ins Del Löu tröõ Nhaäp döõ lieäu Xöû lyù Xuaát thoâng tin Hình 1. Boán hoaït ñoäng cô baûn cuûa maùy tính Baøi 1: Giôùi thieäu 2
Xuaát thoâng tin (Output) Maùy tính trình baøy keát quaû xöû lyù theo caùch maø con ngöôøi coù theå hieåu ñöôïc, coù theå laø treân maøn hình, in ra giaáy treân maùy in, hoaëc ra maùy fax, phaùt aâm thanh ra loa... Döõ lieäu ñaõ ñöôïc xöû lyù seõ ñöôïc goïi laø thoâng tin. Löu tröõ (Storage) Maùy tính löu tröõ laïi caùc keát quaû ñeå coù theå duøng laïi chuùng laàn nöõa sau naøy. Maùy tính coù theå löu tröõ moät löôïng raát lôùn thoâng tin nhö taäp baûn ñoà cuûa caû theá giôùi, moät boä töï ñieån ñaày ñuû, danh saùch vaø thoâng tin cuûa daân soá theá giôùi vaø coøn raát nhieàu thoâng tin khaùc. Moät caùch khaùc ñeå baïn coù theå hình dung khaû naêng löu tröõ cuûa maùy tính ngaøy nay: vôùi ñóa cöùng dung löôïng 30Gb, baïn coù theå löu tröõ ñöôïc leân ñeán gaàn 8 trieäu trang in A4. Caû boán hoaït ñoäng cô baûn naøy goïi chung laø chu kyø xöû lyù thoâng tin (information processing cycle). Chuùng ta seõ coù dòp tìm hieåu kyõ hôn ôû baøi hoïc sau. 2.2 Heä thoáng maùy tính Heä caáu truùc maùy tính laø taäp hôïp caùc boä phaän coù lieân quan ñöôïc thieát keá ñeå hoaït ñoäng nhòp nhaøng vôùi nhau. Heä maùy tính goàm 2 phaàn chính: Phaàn cöùng (Hardware): laø caùc boä phaän vaät lyù, maïch ñieän töû hay cô khí, goàm caû • caùc thieát bò beân ngoaøi (goïi laø ngoaïi vi) maø maét coù theå thaáy, tay coù theå sôø ñöôïc. Phaàn meàm (Software): laø chöông trình vieát cho maùy tính ñeå thöïc hieän caùc coâng • vieäc cuï theå. Nhìn chung beân ngoaøi heä maùy tính coù theå minh hoïa nhö hình sau: 5. 10. 2. 9. 1. 6. 7. 3. 4. 8. Baøi 1: Giôùi thieäu 3
Thieát bò nhaäp Chuoät (3) (Mouse): Laø thieát bò troû, duøng tay di chuyeån chuoät seõ thaáy treân maøn hình coù hình muõi teân di chuyeån töông öùng, muõi teân duøng ñeå choïn bieåu töôïng treân maøn hình vaø thöïc hieän caùc thao taùc leänh. Baøn phím (4) (Keyboard): Thieát bò thöôøng duøng nhaát ñeå nhaäp döõ lieäu vaøo maùy tính, goàm caùc kyù töï chöõ vaø soá gioáng nhö maùy ñaùnh chöõ. Baøn phím coù khoaûng 104 phím, ngoaøi caùc phím ñeå goõ vaên baûn, con soá, coøn coù caùc phím chöùc naêng duøng ñeå ra leänh cho maùy tính thöïc hieän nhieàu ñoäng taùc khaùc nhau, tuøy theo ñònh nghóa cuûa phaàn meàm ñang söû duïng. Microphone (7): Micro duøng ñeå tieáp nhaän gioïng noùi töø ngoaøi löu vaøo maùy tính hoaëc truyeàn ñi maùy khaùc. Thieát bò xuaát Maøn hình (2) (Monitor): Thieát bò duøng ñeå hieån thò caùc keát quaû xöû lyù döõ lieäu leân maøn aûnh nhö chöõ, hình aûnh, maøu saéc... Nhöõng hieån thò naøy laø caùch ñeå maùy tính traû lôøi, ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu cuûa ngöôøi duøng. Khoâng coù maøn hình thì khoâng theå laøm gì ñöôïc vôùi maùy tính. Haàu heát maøn hình duøng coâng ngheä oáng tia ñieän töû gioáng nhö maøn hình Ti-vi, nhöõng maøn hình toát nhaát coù ñoä phaân giaûi cao, nhieàu maøu, ñoä töông phaûn aùnh saùng toát, ñoä queùt cao tuy nhieân chuùng raát ñaét tieàn. Maøn hình duøng coâng ngheä oáng tia ñieän töû thöôøng raát naëng tieâu hao ñieän naêng nhieàu, toûa nhieät, ngaøy nay loaïi maøn hình tinh theå loûng (LCD) ñang daàn daàn ñöôïc söû duïng nhieàu hôn, chuùng raát moûng vaø ít tieâu hao naêng löôïng ñieän. Loa (9) (Speaker): Boä phaän duøng ñeå phaùt aâm thanh, nhaïc, töø maùy tính Maùy in (10) (Printer): Thieát bò xuaát ra giaáy caùc döõ lieäu nhö chöõ, hình aûnh, soá, baûng bieåu... Hieän nay giaù thaønh khoâng cao laém neân maùy in ñöôïc duøng khaù phoå thoâng trong gia ñình. Maùy in coù 2 loaïi chính, maùy in kim (impact printer) vaø khoâng kim (non-impact printer). Maùy in kim taïo hình aûnh leân giaáy baèng caùch duøng kim goõ treân moät ruy baêng ñaõ thaám möïc. Maùy in khoâng kim duøng nhöõng coâng ngheä khaùc ñeå in. Haàu heát caùc maùy in hieän nay laø daïng khoâng kim, nhö maùy in phun vaø maùy in laser. Thieát bò löu tröõ OÅ ñóa meàm (5) (Floppy disk drive): Boä phaän duøng ñeå ñoïc loaïi ñóa meàm coù töø tính, kích thöôùc nhoû goïn, löu tröõ döõ lieäu coù kích thöôùc nhoû hôn 1,4 MB (khoaûng 200 trang giaáy ñaùnh maùy), cho pheùp maùy tính ñoïc döõ lieäu töø maùy khaùc, hoaëc cheùp döõ lieäu ñeå ñem ñi maùy tính khaùc söû duïng. Danh töø oå ñóa meàm duøng ñeå phaân bieät vôùi oå cöùng naèm Baøi 1: Giôùi thieäu 4
coá ñònh trong hoäp maùy vaø coù dung löôïng raát lôùn ñeå chöùa döõ lieäu vaø chaïy caùc phaàn meàm hay chöông trình coù kích thöôùc lôùn. Tröôùc ñaây coù loaïi oå ñóa meàm dung löôïng 1,2MB nhöng nay khoâng coøn söû duïng phoå bieán nöõa. OÅ ñóa CD hoaëc DVD (6): Boä phaän duøng ñeå ñoïc ñóa CD hoaëc DVD, caùc loaïi ñóa naøy chöùa löôïng döõ lieäu raát lôùn. Haàu heát caùc phaàn meàm hieän nay ñeàu löu treân ñóa CD. OÅ ñóa naøy coù theå naèm beân ngoaøi hoaëc beân trong hoäp maùy chính (case). Thieát bò xöû lyù Maùy chính (1): Taát caû caùc phaàn quan troïng cuûa maùy ñeàu naèm trong hoäp maùy (Case). Töø boä phaän naøy coù caùc ñaàu noái noái ra nhieàu thieát bò khaùc beân ngoaøi. Beân trong hoäp maùy coù caùc boä phaän quan troïng nhö boä xöû lyù trung taâm (CPU), baûng maïch ñieän chính (mainboard), boä nhôù truy xuaát ngaãu nhieân (RAM), oå ñóa cöùng, oå ñóa meàm, oå ñóa CD, DVD, caùc loaïi card coù chöùc naêng rieâng, vaø boä nguoàn cung caáp ñieän. Treân mainboard coù caùc khe caém môû roäng duøng ñeå caém caùc loaïi card, caùc loaïi card naøy duøng ñeå noái keát maùy tính vôùi caùc thieát bò ngoaïi vi khaùc nhö maøn hình, maùy in, maùy queùt… Modem (8): Thieát bò duøng ñeå lieân laïc vôùi maùy khaùc vaø noái maïng Internet thoâng qua heä thoáng ñieän thoaïi Ngoaøi caùc boä phaän phaàn cöùng vöøa ñöôïc neâu, maùy tính coøn phaûi coù phaàn meàm hay chöông trình ñeå vaän haønh vaø ñieàu khieån maùy tính. Phaàn meàm maùy tính ñöôïc phaân laøm hai loaïi chính: Phaàn meàm heä thoáng (System Software): bao goàm hai loaïi laø heä ñieàu haønh (Operation System – OS) vaø tieän ích heä thoáng (System Utilities). Maùy tính khoâng theå laøm vieäc neáu thieáu heä ñieàu haønh, heä ñieàu haønh ñoùng vai troø ñieàu phoái caùc chöông trình öùng duïng, chöông trình naøo chaïy tröôùc, chöông trình naøo chaïy sau hay chaïy song song. Heä ñieàu haønh ñöùng trung gian giöõa phaàn cöùng vaø caùc phaàn meàm, quaûn lyù caùc boä nhôù… Hieän nay heä ñieàu haønh ñöôïc duøng phoå bieán laø Windows. Tieän ích heä thoáng duøng ñeå hoã trôï theâm cho heä ñieàu haønh, coù theå ñöôïc baùn keøm theo heä ñieàu haønh hoaëc phaûi caøi ñaët rieâng, chuùng coù theå laø chöông trình quaûn lyù taäp tin, löu tröõ döï phoøng döõ lieäu (Backup), choáng virus, neùn hoaëc giaûi neùn taäp tin... Phaàn meàm öùng duïng (Application Software): bao goàm taát caû caùc chöông trình khaùc ngoaøi phaàn meàm heä thoáng cho pheùp öùng duïng maùy tính vaøo coâng vieäc haøng ngaøy, ñoù coù theå laø phaàn meàm taïo vaên baûn nhö Microsoft Word, coù theå laø phaàn meàm taïo baûng tính nhö Micorsoft Excel, coù theå laø phaàn meàm ñoà hoïa CorelDraw, coù theå laø phaàn meàm keá toaùn, phaàn meàm nghe nhaïc CD, xem phim DVD… 2.3 Nhöõng ñieàu maùy tính chöa thöïc hieän ñöôïc Baøi 1: Giôùi thieäu 5
Maùy tính coù theå chuyeån döõ lieäu thaønh thoâng tin. Nhöng chuùng khoâng theå laùi xe ñaïp, vieát thô veà tình yeâu, veà aùnh traêng… ngoaïi tröø coù ai ñoù tìm hieåu ñeå vieát moät chöông trình baét chöôùc nhöõng hoaït ñoäng phöùc taïp naøy cuûa con ngöôøi baèng nhöõng hoaït ñoäng xöû lyù ñôn giaûn laëp ñi laëp laïi ñöôïc saép xeáp theo thuû tuïc töøng böôùc, coâng vieäc naøy goïi laø thuaät toaùn laäp trình (algorithm) Vaøi nhaø khoa hoïc tin raèng coù nhöõng thuaät toaùn coù theå thöïc hieän baát cöù vieäc gì, keå caû vieát moät baøi thô hay veà aùnh traêng nhöng coù ñieàu chuùng chöa ñöôïc khaùm phaù. Ví duï, caùc chuyeân gia ñaõ töøng nghó raèng phaûi caàn nhieàu thaäp nieân ñeå maùy tính coù theå sao cheùp lôøi noùi con ngöôøi moät caùch chính xaùc. Nhôø vaøo nhöõng thuaät toaùn môùi raát maïnh, ngaøy nay vieäc nhaän bieát lôøi noùi ñaõ thaønh hieän thöïc. Trong thöïc teá, baïn coù theå trang bò moät maùy tính caù nhaân ñeå chuyeån lôøi noùi cuûa baïn vôùi ñoä chính xaùc 95% hoaëc hôn – toát hôn khaû naêng ñaùnh maùy chính xaùc nhaát cuûa con ngöôøi. III. Caùc loaïi maùy tính Chuùng ta coù theå chia maùy tính thaønh 2 loaïi, maùy tính cho caù nhaân vaø maùy tính cho toå chöùc. 3.1 Maùy tính cho caù nhaân (individual) Caùc traïm maùy chuyeân duïng (professional workstations) trang bò caùc coâng cuï raát maïnh cho kyõ sö, kieán truùc sö, ngöôøi thieát keá maïch ñieän, phaân tích taøi chính vaø nhöõng ngöôøi chuyeân nghieäp khaùc caàn hoaït ñoäng xöû lyù ñaëc bieät vaø maïnh. Trong loaïi maùy tính cho caù nhaân thì loaïi maùy tính naøy laø ñaét nhaát. Maùy tính caù nhaân (personal computer – PC), coøn goïi laø maùy vi tính (microcomputer) duøng ñeå thöïc hieän nhöõng nhu caàu caù nhaân. Maùy vi tính coù giaù ngaøy caøng reû, tính naêng raát maïnh vaø höõu duïng. Hai loaïi PC ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø maùy Macintosh cuûa maùy tính Apple vaø doøng maùy tính töông thích IBM ñöôïc nhieàu nhaø saûn xuaát cheá taïo. Maùy tính ñeå baøn (Desktop computers) laø caùc maùy PC ñöôïc thieát keá söû duïng rieâng cho caù nhaân. Chuùng ñöôïc thieát keá ñeå ñaët vöøa treân moät baøn giaáy vaên phoøng coù tieâu chuaån vaø ñöôïc trang bò moät boä nhôù ñuû hieäu löïc cuøng vôùi moät boä nhôù thöù caáp treân ñóa ñeå thöïc hieän caùc coâng vieäc ñieän toaùn vaên phoøng. Maùy ñeå baøn cuõng coù theå ñöôïc duøng ñeå truy caäp caùc taøi nguyeân treân maïng nhö Internet. Maùy tính noái maïng (Network computers – NCs) coù nhieàu chöùc naêng cuûa moät PC vôùi giaù raát reû bôûi vì chuùng khoâng caàn caùc oå ñóa cöùng, chuùng laáy nhöõng phaàn meàm töø moät maïng maùy tính. Trong thò tröôøng tieâu duøng, WebTV laø moät daïng maùy tính cho pheùp ngöôøi tieâu duøng duøng TV noái keát vaøo Internet. Maùy tính notebook raát nhoû coù theå boû vaøo moät caëp xaùch tay. Nhieàu maùy notebook raát maïnh vaø coù ñaày ñuû boä phaän cuûa moät PC ñeå baøn nhö card aâm thanh noåi, oå CD hay DVD vaø modem. Ngöôøi ta cuõng noùi veà maùy tính laptop, gioáng nhö notebook coù theå boû vaøo moät caëp Baøi 1: Giôùi thieäu 6
xaùch tay nhöng coù kích thöôùc lôùn hôn vaø naëng hôn. Laptop ngaøy nay ít ñöôïc saûn xuaát khi maùy notebook ngaøy caøng coù nhieàu tính naêng maïnh. Maùy tính subnotebook laø loaïi notebook nhöng loaïi boû nhieàu boä phaän, nhö oå CD oå meàm ñeå rôøi ra, ñeå giaûm kích thöôùc vaø troïng löôïng toái ña. Vaøi loaïi subnotebook coù troïng löôïng nheï hôn 1,5 kg. Thieát bò trôï giuùp caù nhaân kyõ thuaät soá (PDA), taäp hôïp nhöõng tính naêng maïnh cuûa notebook thaønh moät thieát bò nheï hôn raát nhieàu nhoû goïn baèng baøn tay. Haàu heát caùc thieát bò naøy coù nhöõng phaàn meàm thieát keá saün ñeå leân lòch laøm vieäc, nhaéc nhôû cuoäc heïn, gôûi thö ñieän töû, vaø coù theå duøng buùt vieát leân maøn hình ñeå nhaäp döõ lieäu. 3.2 Maùy tính cho toå chöùc Maùy sieâu ñieän toaùn (supercomputers) laø nhöõng maùy tính cöïc nhanh ñöôïc thieát keá ñeå xöû lyù khoái löôïng raát lôùn döõ lieäu khoa hoïc. Moät maùy sieâu ñieän toaùn IBM duøng cho boä Naêng löôïng Myõ coù theå thöïc hieän 3 nghìn tyû leänh chöông trình moãi giaây vaø ñöôïc trang bò boä nhôù 2,5 nghìn tyû byte. Giaù ghi treân theû saûn phaåm cho maùy tính naøy laø 95 trieäu ñoâ la. Maùy tính lôùn (mainframes) laø heä thoáng maùy coù kích thöôùc lôùn ñeå nhieàu ngöôøi duøng, ñöôïc thieát keá ñeå xöû lyù nhöõng coâng vieäc khoång loà trong nhöõng coâng ty lôùn hoaëc cô quan chính phuû, coù theå laáy ví duï xöû lyù vieäc ñaët choã maùy bay cuûa moät haõng haøng khoâng naøo ñoù. Vaøi maùy tính lôùn ñöôïc thieát keá ñeå cho haøng chuïc ngaøn ngöôøi söû duïng, nhöõng ngöôøi naøy duøng thieát bò ñaàu cuoái (terminal) hoaëc caùc maùy vi tính ñeå keát noái vôùi maùy tính lôùn. Caùc maùy tính lôùn thöôøng ñöôïc ñaët trong caùc caên phoøng ñaëc bieät, baûo maät ñöôïc ñieàu hoøa khoâng khí. Chi phí cuûa chuùng khoaûng vaøi traêm ngaøn ñeán vaøi trieäu ñoâ la Myõ. Maùy tính nhoû (minicomputers) cuõng laø caùc heä thoáng nhieàu ngöôøi duøng, xöû lyù nhu caàu tính toaùn cho caùc coâng ty hoaëc toå chöùc nhoû hôn. Chuùng cho pheùp vaøi chuïc, vaøi traêm thaäm chí vaøi ngaøn ngöôøi duøng cuøng moät luùc thoâng qua caùc thieát bò ñaàu cuoái töø xa hoaëc caùc maùy vi tính. Giaù cuûa caùc maùy tính nhoû trong khoaûng töø 10.000 ñeán vaøi traêm ngaøn ñoâ la Myõ. Caùc maùy chuû/phuïc vuï (servers), ngöôøi duøng khoâng söû duïng tröïc tieáp treân maùy chuû, hoï phaûi moùc noái vaøo maùy chuû thoâng qua maïng maùy tính ñeå laáy chöông trình vaø döõ lieäu. Maïng maùy tính laø taäp hôïp caùc maùy tính ñöôïc noái vôùi nhau ñeå coù theå trao ñoåi döõ lieäu. Ñeå duøng ñöôïc maùy chuû, ngöôøi duøng phaûi chaïy caùc chöông trình cuûa maùy khaùch (clients) höôùng daãn caùch ñeå tieáp xuùc vôùi maùy chuû vaø laáy thoâng tin caàn. Caùch söû duïng maùy tính daïng client/server naøy ñoùng moät vai troø quan troïng trong caùc doanh nghieäp thôøi nay. Maùy chuû coù giaù töø 5 ngaøn ñeán 150 ngaøn ñoâ la Myõ. IV. Internet Internet laø maïng maùy tính toaøn caàu. Töø 1988 trôû ñi, moãi naêm Internet môû roäng gaáp ñoâi. Hieän nay Internet keát noái haøng traêm trieäu ngöôøi söû duïng khaép nôi treân theá giôùi. Internet Baøi 1: Giôùi thieäu 7
ñang taïo ra moät khoái taøi nguyeân ñöôïc chia seû raát lôùn maø lòch söû loaøi ngöôøi chöa töøng thaáy. Ví duï, theo öôùc tính tyû leä taêng tröôûng Internet cuûa tôø baùo uy tín Science and Nature, hieän nay coù haøng tyû trang thoâng tin coù saün treân Internet vaø coù khoaûng 4 ñeán 5 trieäu trang ñöôïc theâm vaøo moãi ngaøy. Theo Internet Society, moät toå chöùc chuyeân nghieäp phuïc vuï söï tieán boä cuûa coâng ngheä Internet, Internet ñang treân ñaø môû roäng vaø vöôït qua qui moâ maïng ñieän thoaïi toaøn caàu vaøo naêm 2006. Haàu heát ngöôøi söû duïng duøng caùch keát noái quay soá (dial-up) ñeå keát noái Internet, caàn phaûi coù moät modem vaø daây ñieän thoaïi. Nhaø cung caáp dòch vuï Internet (ISP) seõ thöïc hieän söï keát noái naøy. Phaïm vi hoaït ñoäng cuûa moät vaøi ISP coù theå trong ñòa phöông, quoác gia thaäm chí quoác teá. American Online (AOL) vaø Microsoft Network (MSN) laø hai trong soá caùc ISP lôùn nhaát. Baïn coù theå taän duïng caùc dòch vuï Internet ñeå söû duïng Internet. Dòch vuï Internet laø moät boä caùc tieâu chuaån vaø phaàn meàm ñeå ngöôøi duøng coù theå truy caäp moät loaïi taøi nguyeân cuï theå naøo ñoù coù saün treân Internet. Caùc taøi nguyeân naøy coù theå laø caùc trang Web, taäp tin, thö ñieän töû. Hai loaïi phaàn meàm caàn coù laø server vaø client. Phaàn meàm client cho pheùp ngöôøi duøng ñöa ra yeâu caàu taøi nguyeân cho server. Phaàn meàm server chaáp nhaän caùc yeâu caàu naøy vaø gôûi taøi nguyeân ñeán cho client. Sau ñaây laø caùc dòch vuï Internet phoå bieán nhaát: Thö ñieän töû (goïi laø e-mail) cho pheùp ngöôøi duøng Internet gôûi vaø nhaän thoâng ñieäp qua maïng. Söï truyeàn tin khoâng xaûy ra töùc thôøi nhöng hieám khi vöôït quaù naêm phuùt. E-mail nhanh choùng trôû neân khoâng theå thieáu cho caùc caù nhaân vaø caùc doanh nghieäp, ñang daàn thay theá heä thoáng thö böu ñieän treân phöông dieän laø coâng cuï choïn löïa ñeå truyeàn thoâng tin vaên baûn giöõa caùc caù nhaân vôùi nhau. Ñeå söû duïng E-mail Internet, baïn caàn coù moät ñòa chæ e-mail vaø moät taøi khoaûn e-mail. Ñòa chæ vaø taøi khoaûn seõ do ISP cuûa baïn cung caáp. World Wide Web (coøn goïi laø Web hoaëc WWW) cho pheùp ngöôøi duøng Internet truy caäp haøng trieäu trang Web treân khaép theá giôùi. Ñeå duøng Web, baïn caàn moät chöông trình client goïi laø trình duyeät Web (Web browser). Caùc trình duyeät Web cung caáp caùc coâng cuï ñeå truy caäp caùc web site, tìm kieám web vaø ñaùnh daáu ghi nhôù nhöõng web site öa thích cuûa baïn. File Transfer Protocol (FPT) goïi laø giao thöùc truyeàn taäp tin cho pheùp ngöôøi duøng Internet trao ñoåi taäp tin qua Internet. Caùc trình duyeät web coù theå ñoùng vai troø nhö FTP clients. Thöông maïi ñieän töû (coøn goïi laø e-commerce) duøng Internet ñeå cung caáp haøng hoùa vaø dòch vuï cho coâng chuùng vaø caùc doanh nghieäp khaùc. Nôi baùn leû treân Web, goïi laø e-tailers, coù theå baùn saùch, CD, quaàn aùo, ñoà chôi vaø nhieàu thöù khaùc. Söï thaêng traàm cuûa caùc nhaø baùn leû ñieän töû noåi tieáng ví duï nhö Amazon.com. laøm neân caùc caâu chuyeän ñaùng chuù yù, nhöng soá löôïng lôùn thöông maïi ñieän töû lieân quan söï giao dòch doanh nghieäp vôùi doanh nghieäp (b2b), lieân keát caùc coâng ty vôùi nhaø cung caáp, phoøng nghieân cöùu vaø caùc khaùch haøng coâng nghieäp. Thöông maïi ñieän töû khoâng thay theá caùc phöông thöùc mua baùn tröôùc ñaây, nhöng daïng mua baùn naøy ñang taêng tröôûng. Trong naêm 2000, thöông maïi ñieän töû chieám hai phaàn traêm toång saûn phaåm quoác daân ôû Myõ. Baøi 1: Giôùi thieäu 8
Baïn seõ tìm hieåu caùc loaïi hình dòch vuï naøy nhieàu hôn ôû baøi hoïc sau. V. Lòch söû phaùt trieån maùy tính vaø xu höôùng töông lai Lòch söû maùy tính cho thaáy nhöõng thaønh coâng vaø thaát baïi qua ñoù theå hieän nhöõng baøi hoïc quan troïng cho neàn coâng nghieäp maùy tính. Lòch söû phaùt trieån cuûa maùy tính ñöôïc ñaùnh daáu baèng chuoãi caùc söï kieän, töø nhöõng thieát bò tính cô hoïc ñaàu tieân vôùi nhöõng nhaùnh ñieän cô khoång loà ñöôïc cheá taïo ñaàu theá chieán thöù II, keá tieáp laø coâng ngheä ñieän töû – tieàn ñeà cho maùy tính ngaøy nay – vôùi söï thaønh coâng cuûa maùy tính ñieän töû ñaàu tieân ENIAC cuoái nhöõng naêm 1940. Khi noùi veà maùy tính kyõ thuaät soá, lòch söû cuõng ñeà caäp ñeán lòch söû cuûa boán theá heä. Sau ñaây laø ñoâi neùt chi tieát. 5.1 Caùc giai ñoaïn tieán tôùi tin hoïc hieän ñaïi Thieát bò tính (calculator) Trong nhöõng theá kyû thöù 16 vaø 17, caùc nhaø toaùn hoïc Chaâu Aâu ñaõ phaùt trieån moät loaït caùc thieát bò tính duøng cô caáu boä maùy ñoàng hoà vaø caùc tai quay. Caùc thieát bò naøy khoâng phaûi laø caùc maùy ñieän toaùn theo nghóa hieän ñaïi. Moät thieát bò tính laø moät chieác maùy thöïc hieän caùc chöùc naêng soá hoïc vôùi caùc con soá, bao goàm chöùc naêng coäng, tröø, nhaân vaø chia. Böôùc ngoaët coâng ngheä: ñieän töû hoïc Caùc maùy ñieän toaùn ngaøy nay coù tính töï ñoäng, chuùng thöïc hieän haàu heát caùc nhieäm vuï khoâng caàn söï can thieäp cuûa con ngöôøi. Chuùng ñoøi hoûi moät loaïi coâng ngheä khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc trong theá kyû 19. Nhaø phaùt minh theá kyû 19, Charles Babbage coù moät thieát keá ñaàu tieân cho maùy tính hieän ñaïi, duøng cô cheá boä maùy ñoàng hoà, nhöng coâng ngheä thôøi aáy khoâng theå taïo ra caùc baùnh raêng khaùc nhau vôùi ñoä chính xaùc caàn thieát caàn cho thieát bò hoaït ñoäng. Coâng ngheä cho ngaønh maùy tính ngaøy nay goïi laø ñieän töû hoïc. Ñieän töû hoïc lieân quan ñeán haønh vi vaø hieäu öùng cuûa caùc ñieän töû khi chuùng ñi qua caùc thieát bò taïi ñoù doøng chaûy cuûa caùc ñieän töû ñöôïc haïn cheá baèng nhieàu caùch. Thieát bò ñieän töû ñaàu tieân laø oáng chaân khoâng, ñoù laø moät oáng thuûy tinh khoâng coù khoâng khí ñöôïc cheá taïo bôûi Thomas Edison vaøo nhöõng naêm 1880. Oáng chaân khoâng coù theå ñöôïc duøng ñeå khueách ñaïi, ñoù laø lyù do chuùng duøng cho caùc maùy thu thanh vaø thu hình buoåi ban ñaàu vaø duøng ñeå chuyeån maïch. Chuyeån maïch laø moät trong caùc daïng vaän haønh cuûa maùy tính. Thöïc teá, oáng chaân khoâng ñaõ ñöôïc duøng trong taát caû caùc thieát bò ñieän töû (bao goàm thieát bò aâm thanh noåi vaø maùy tính) cho ñeán khi coù caùc thieát bò baùn daãn. Thieát bò baùn daãn hoaït ñoäng nhö oáng chaân khoâng, nhöng chuùng laø theå raén keát hôïp caùc chaát khaùc nhau ñeå haïn cheá hoaëc ñieàu khieån doøng chaûy cuûa ñieän töû theo höôùng ñaõ ñònh. ENIAC Baøi 1: Giôùi thieäu 9
Vôùi söï ra ñôøi cuûa oáng chaân khoâng, cuoái cuøng coâng ngheä ñaõ hieän dieän ñeå taïo ra maùy tính hieän ñaïi thaät söï laàn ñaàu tieân, nhu caàu chieán tranh ñaõ taïo ra voán vaø ñoäng löïc ñeå cheá taïo noù. Trong chieán tranh theá giôùi thöù II, quaân ñoäi Myõ caàn moät caùch thöùc nhanh hôn ñeå tính toaùn ñöôøng ñi cuûa teân löûa. Quaân ñoäi ñaõ yeâu caàu tieán syõ John Mauchly (1907 – 1980) taïi ñaïi hoïcPennsylvania phaùt trieån moät chieác maùy cho muïc ñích naøy. Mauchly laøm vieäc vôùi moät sinh vieân toát nghieäp, J.Presper Eckert (1919-1995) ñeå cheá taïo thieát bò. Maëc duø ñöôïc quaân ñoäi ñaët laøm ñeå phuïc vuï chieán tranh, nhöng ENIAC (teân cuûa thieát bò) ñaõ khoâng hoaøn taát cho ñeán 1946 sau khi chieán tranh ñaõ keát thuùc. Maëc duø ñöôïc duøng chuû yeáu ñeå giaûi quyeát caùc baøi toaùn ñaày thöû thaùch, ENIAC thaät söï laø moät maùy tính kyõ thuaät soá coù theå laäp trình ñöôïc so vôùi moät thieát bò tính toaùn ñieän töû. ENIAC coù toác ñoä nhanh hôn moät ngaøn laàn so vôùi baát cöù thieát bò tính thôøi ñoù, noù thu huùt trí töôûng töôïng cuûa coâng chuùng sau khi caùc baûn tin treân baùo moâ taû noù nhö laø moät “boä naõo ñieän töû”. ENIAC chæ caàn maát 30 giaây ñeå tính caùc ñöôøng bay trong khi tính tay phaûi maát 40 giôø. Khaùi nieäm chöông trình löu tröõ ENIAC coù moät soá baát tieän khi söû duïng. Noù seõ khoâng chaïy noåi quaù vaøi phuùt neáu khoâng thoåi maùt oáng khí, vaø laøm cho heä thoáng ngöng hoaït ñoäng. Teä hôn, moãi khi caàn giaûi moät baøi toaùn môùi, nhaân vieân phaûi nhaäp nhöõng höôùng daãn môùi moät caùch khoù khaên laø maéc laïi daây ñieän cho toaøn boä maùy. Giaûi phaùp cho söï baát tieän naøy laø khaùi nieäm chöông trình ñöôïc löu tröõ, moät yù töôûng xaûy ñeán cho moïi ngöôøi laøm vieäc vôùi caùc maùy tính ñieän töû sau theá chieán thöù II. Vôùi khaùi nieäm chöông trình ñöôïc löu tröõ, chöông trình maùy tính cuõng nhö döõ lieäu ñöôïc löu trong boä nhôù maùy tính. Moät öu ñieåm chính cuûa kyõ thuaät naøy laø maùy tính laëp laïi moät höôùng daãn coù tröôùc moät caùch deã daøng. Haàu heát caùc nhieäm vuï maø caùc maùy tính ngaøy nay thöïc hieän baét nguoàn töø söï laëp laïi caùc thao taùc naøo ñoù heát laàn naøy ñeán laàn khaùc. Nhöng öu ñieåm quan troïng nhaát laø söï tieän lôïi. Baïn khoâng caàn phaûi maéc laïi daây ñieän maùy tính ñeå cho noù thöïc hieän moät vieäc khaùc. Neáu khoâng coù khaùi nieäm chöông trình löu tröõ, caùc maùy tính seõ vaãn coøn thöïc hieän nhöõng coâng vieäc cuï theå, nhö tính toaùn ñöôøng ñaïn cho teân löûa maø thoâi. Taát caû caùc maùy tính ñöôïc baùn thöông maïi hoùa ñeàu duøng khaùi nieäm chöông trình löu tröõ. 5.2 Caùc theá heä maùy tính Theá heä ñaàu tieân (thaäp nieân 1950) Cho ñeán 1951, caùc maùy tính ñieän töû laø ñaëc quyeàn cuûa caùc nhaø khoa hoïc, kyõ sö vaø quaân ñoäi. Khoâng ai thöû taïo maùy tính kyõ thuaät soá ñieän töû ñeå kinh doanh. Khi Tröôøng Ñaïi hoïc Pennsylvania nghieân cöùu caùc keá hoaïch cuûa hoï ñeå chuyeån ENIAC thaønh saûn phaåm thöông maïi, caùc vieân chöùc cuûa tröôøng ñaõ phaùt bieåu tröôøng hoï sôû höõu baèng saùng cheá keùp. Eckert vaø Mauchly töø chöùc ñeå laäp coâng ty rieâng, Coâng ty Maùy tính Eckert-Mauchly, vaø giaønh ñöôïc moät taøi trôï cuûa chính phuû ñeå phaùt trieån chieác maùy cuûa hoï. Tuy nhieân hoï ñaùnh giaù thaáp nhöõng noã löïc caàn coù vaø ñaõ khoâng theå phaân phoái maùy tính neáu hoï khoâng ñöôïc baûo laõnh bôûi Baøi 1: Giôùi thieäu 10
Remington Rand, nhaø saûn xuaát dao caïo ñieän. Vôùi söï hoã trôï taøi chính cuûa Rand, Eckert vaø Mauchly phaân phoái chieác UNIVAC ñaàu tieân cho Cuïc Ñieàu Tra Daân Soá Myõ vaøo 1951. UNIVAC noåi tieáng khi döï ñoaùn chính xaùc ngöôøi thaéng cöû trong cuoäc baàu cöû toång thoáng naêm 1952, Dwight Eisenhower. Keå töø ñoù, maùy tính ñöôïc duøng ñeå döï ñoaùn ngöôøi thaéng cöû trong moãi ñôït baàu cöû toång thoáng. Maùy tính theá heä ñaàu duøng ñaàu vaøo laø nhöõng theû ñuïc loã (punched card), maëc duø UNIVAC coù theå tieáp nhaän ñöôïc baêng töø. Caùc oáng chaân khoâng “ñoùi naêng löôïng” duøng laøm boä nhôù, tuy nhieân chuùng thöôøng xuyeân bò hö do ñoù caùc maùy tính theá heä môùi coù thôøi gian khoâng hoaït ñoäng raát lôùn. Xeùt taát caû nhöõng haïn cheá cuûa maùy tính theá heä ñaàu thì UNIVAC hieän ñaïi hôn nhieàu so vôùi ENIAC bôûi vì noù duøng ít oáng chaân khoâng hôn do ñoù ñaùng tin caäy nhieàu hôn. Noù öùng duïng khaùi nieäm chöông trình löu tröõ, trang bò moät maùy ñaùnh chöù coù chöùc naêng giaùm saùt ñeå ñieàu khieån maùy tính vaø söû duïng baêng töø ñeå löu tröõ vôùi khoái löôïng voâ haïn. Vì tính naêng chöông trình löu tröõ cho pheùp ngöôøi duøng chaïy caùc chöông trình khaùc nhau, UNIVAC ñöôïc xem laø chieác maùy tính coù muïc ñích chung (general-purpose) thaønh coâng ñaàu tieân. Maùy tính coù muïc ñích chung coù theå duøng cho caùc muïc ñích kinh doanh vaø khoa hoïc, phuï thuoäc vaøo caùch noù ñöôïc laäp trình. Maëc duø khaùi nieäm chöông trình löu tröõ laøm cho caùc maùy tính theá heä ñaàu deã söû duïng hôn nhöng chuùng phaûi ñöôïc laäp trình baèng ngoân ngöõ maùy (machine language), ñöôïc soaïn theo caùc con soá 0 vaø 1 bôûi vì caùc maùy tính ñieän töû duøng heä thoáng soá nhò phaân, chæ chöùa caùc con soá 0 vaø 1. Caùc soá nhò phaân thöôøng laøm cho ngöôøi ta gaëp khoù khaên khi ñoïc. Hôn nöõa, moãi loaïi maùy tính coù moät ngoân ngöõ maùy duy nhaát ñöôïc thieát keá ñeå keát noái tröïc tieáp vôùi taäp leänh (instruction set) cuûa boä xöû lyù. Do laøm vieäc vôùi ngoân ngöõ maùy raát khoù, neân chæ coù moät ít chuyeân gia hieåu caùch laøm theá naøo laäp trình cho caùc maùy tính thuôû ñaàu naøy. Nhaän thaáy caùc maùy tính môùi cuûa coâng ty Rand ñe doïa coâng cuoäc kinh doanh coát loõi cuûa mìnhï, IBM ñaõ phaûn öùng nhanh choùng. Vaøo 1953, coâng ty ñaõ giôùi thieäu chieác maùy tính thöông maïi ñaàu tieân cuûa hoï, IBM 701, nhöng chieác maùy naøy khoâng phoå bieán vì noù khoâng hoaït ñoäng vôùi thieát bò theû ñuïc loã cuûa IBM. IBM 701 nhanh choùng ñöôïc noái ñuoâi bôûi IBM 650 thaønh coâng hôn vaø thaân thieän vôùi ngöôøi duøng hôn, noù giao dieän ñöôïc vôùi haàu heát coâng ngheä theû ñuïc loã phoå bieán treân theá giôùi. Nhôø vaøo noã löïc cuûa löïc löôïng baùn haøng, IBM ñaõ baùn hôn moät ngaøn IBM 650 trong naêm ñaàu tieân khi coù söï hieän dieän cuûa maùy tính. Theá heä thöù hai (ñaàu nhöõng naêm 1960) Theá heä maùy tính ñaàu tieân mang tieáng laø khoâng ñaùng tin caäy chuû yeáu vì caùc oáng chaân khoâng thöôøng bò chaùy. Ví duï ñeå giöõ cho ENIAC hoaït ñoäng, caùc sinh vieân vôùi nhöõng chieác xe chaát ñaày caùc boùng chaân khoâng phaûi thay baèng tay trung bình haøng chuïc caùi bò hö trong moät phieân laøm vieäc. Nhöng vaøo naêm 1947, phaùt minh cuûa Bell Laboratories, boùng baùn daãn, ñaõ thay ñoåi caùch cheá taïo caùc maùy tính, daãn ñeán söï hình thaønh theá heä thöù hai cuûa coâng ngheä maùy tính. Moät boùng baùn daãn laø moät thieát bò ñieän töû nhoû, gioáng boùng chaân khoâng, duøng ñeå ñieàu khieån doøng ñieän töû trong maïch ñieän, nhöng coù troïng löôïng, söùc tieâu thuï ñieän vaø toûa nhieät raát nhoû so vôùi boùng chaân khoâng. Bôûi vì caùc maùy tính theá heä hai ñöôïc cheá taïo baèng Baøi 1: Giôùi thieäu 11
boùng baùn daãn thay cho boùng chaân khoâng neân caùc maùy tính naøy nhanh hôn, nhoû hôn vaø tin caäy hôn caùc maùy tính theá heä ñaàu tieân. Caùc maùy tính theá heä thöù hai nhìn gaàn gioáng nhö nhöõng chieác maùy chuùng ta duøng ngaøy nay. Maëc duø chuùng vaãn söû duïng caùc theû ñuïc loã ñeå nhaäp lieäu, nhöng chuùng coù maùy in, löu tröõ baèng baêng töø, löu tröõ baèng ñóa. Traùi vôùi theá heä ñaàu chæ döïa vaøo ngoân ngöõ maùy, theá heä thöù hai ñaõ thaáy söï phaùt trieån cuûa ngoân ngöõ laäp trình caáp cao ñaàu tieân (high-level programming languages), deã hieåu vaø laøm vieäc hôn so vôùi ngoân ngöõ maùy. Ngoân ngöõ laäp trình caáp cao cho pheùp ngöôøi laäp trình vieát nhöõng höôùng daãn chöông trình baèng caùch duøng nhöõng leänh gioáng tieáng Anh vaø caùc soá A-raäp. Khoâng gioáng nhö hôïp ngöõ (assembly language), ngoân ngöõ caáp cao khoâng coù tính ñaëc thuø cuûa maùy. Ñieàu naøy laøm cho caùc maùy tính cuûa nhöõng nhaø saûn xuaát khaùc nhau coù theå duøng duøng cuøng chöông trình. Hai ngoân ngöõ laäp trình ñöôïc giôùi thieäu ôû theá heä thöù hai laø COBOL (Common Business_Oriented Language) vaø FORTRAN (Formula Translator), chuùng vaãn toàn taïi trong caùc ngoân ngöõ laäp trình söû duïng roäng raõi ngaøy nay. COBOL ñöôïc öa chuoäng trong doanh nghieäp, vaø FORTRAN ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc vaø kyõ sö söû duïng. Chieác maùy tính theá heä thöù hai haøng ñaàu laø IBM 1401 hoaøn toaøn baèng baùn daãn, noù gia taêng khoái löôïng kinh doanh cho loaïi maùy tính lôùn (mainframe computer). Coâng ty ñaõ xuaát hôn 12.000 maùy tính loaïi naøy. Kieåu 1620, anh em vôùi 1401, ñöôïc phaùt trieån cho tính toaùn khoa hoïc vaø trôû thaønh moät choïn löïa cho caùc phoøng thí nghieäm nghieân cöùu cuûa caùc truôøng ñaïi hoïc. Trong tính toaùn kinh doanh, naêm 1959 taäp ñoaøn General Electric coù ERMA (Electronic Recording Machine Accounting), coâng ngheä ñaàu tieân coù theå ñoïc ñöôïc nhöõng kyù töï ñaëc bieät. Caùc ngaân haøng caàn heä thoáng naøy ñeå quaûn lyù khoái löôïng ngaøy caøng khoång loà sec thanh toaùn. Bôûi vì ERMA soá hoùa thoâng tin cuûa taøi khoaûn kyù gôûi, neân noù ñaët neàn moùng cho thöông maïi ñieän töû. Naêm 1963, coù moät phaùt trieån quan troïng laø boä kyù töï cho maùy tính ASCII (American Standard Code for Information Interchange), cho pheùp maùy tính trao ñoåi thoâng tin vaø laø tieâu chuaån coâng nghieäp maùy tính ñaàu tieân. Maëc duø ASCII ñaõ khoâng coù taùc ñoäng ñaùng keå trong 15 naêm, nhöng sau ñoù noù minh hoïa cho taàm quan troïng cuûa vieäc tieâu chuaån hoùa ñoái vôùi quaûn trò coâng nghieäp. Naêm 1964, IBM giôùi thieäu moät doøng maùy tính môùi goïi laø System/360 thay ñoåi caùch nghó cuûa con ngöôøi veà maùy tính. Moät doøng caùc maùy tính töông thích (compatible computer – laø caùc maùy tính coù theå duøng caùc chöông trình vaø thieát bò ngoaïi vi gioáng nhau), System/360 loaïi boû söï khaùc bieät giöõa caùc maùy tính duøng chuû yeáu cho kinh doanh vaø nhöõng maùy duøng cho khoa hoïc. Taäp leänh cuûa maùy tính lôùn ñuû ñeå bao goäp hai muïc ñích söû duïng. Theá heä thöù ba (Giöõa nhöõng naêm 1960 ñeán giöõa nhöõng naêm 1970) Baøi 1: Giôùi thieäu 12
Theá heä moät vaø hai coù theå taùch bieät roõ bôûi söï thay theá boùng chaân khoâng baèng boùng baùn daãn. Tuy nhieân theá heä thöù ba so vôùi theá heä thöù hai khoâng hoaøn toaøn raïch roøi bôûi lieân quan ñeán nhieàu caùch taân quan troïng. Moät caùch taân quan troïng laø chia seû thôøi gian (timesharing). Nhöõng maùy tính theá heä hai thuôû ñaàu söû duïng khaù baát tieän bôûi vì chuùng chæ coù theå chaïy moãi laàn moät coâng vieäc. Ngöôøi söû duïng phaûi ñöa nhöõng theû ñuïc loã cho ngöôøi vaän haøng maùy, sau ñoù ngöôøi naøy chaïy chöông trình vaø traû keát quaû laïi cho ngöôøi söû duïng. Kyõ thuaät naøy, goïi laø xöû lyù theo ñôït (batch processing), raát toán thôøi gian vaø khoâng hieäu quaû. Tuy nhieân khi chia seû thôøi gian, maùy tính ñöôïc thieát keá sao cho nhieàu ngöôøi coù theå söû duïng cuøng moät luùc. Hoï truy caäp maùy tính töø xa baèng phöông tieän thieát bò ñaàu cuoái (terminals), caùc thieát bò ñieàu khieån ñöôïc trang bò moät maøn hình video vaø baøn phím. Trong heä thoáng chia seû thôøi gian ñöôïc thieát keá hôïp lyù, ngöôøi duøng coù moät caûm giaùc aûo laø khoâng coù ai ñang söû duïng maùy tính. ÔÛ theá heä thöù ba, söï kieän coâng ngheä then choát laø söï phaùt trieån maùy tính döïa treân maïch tích hôïp hay vi maïch IC (Integrated Curcuit), tích hôïp nhieàu baùn daãn vaø maïch ñieän töû treân moät mieáng silicon nhoû. Maïch tích hôïp ñöôïc phaùt minh bôûi Jack St. Clair Kirby vaø Robert Noyce vaøo naêm 1958, höùa heïn seõ giaûm chi phí saûn xuaát cuûa maùy tính ñaùng keå bôûi vì maïch IC coù theå nhaân ñoâi chöùc naêng cuûa baùn daãn nhöng coù chi phí ít hôn nhieàu so vôùi baùn daãn. Maïch IC ñaàu tieân duøng moät coâng ngheä ngaøy nay goïi laø tích hôïp côõ nhoû (small-scale integration, SSI), goàm 10 ñeán 20 boùng baùn daãn treân moät con chip. Cuoái nhöõng naêm 1960, caùc kyõ sö ñaõ ñaït ñeán tích hôïp côõ trung (medium-scale integration, MSI), coù theå tích hôïp 20 ñeán 200 baùn daãn treân moät con chip. Ñaàu thaäp nieân 70, ñaït ñeán tích hôïp côõ lôùn (LSI), moät con chip coù theå chöùa 5.000 baùn daãn. Coâng ngheä maïch tích hôïp ñaõ thaùo gôõ giai ñoaïn phaùt minh cuûa coâng ngheä maùy tính. ÔÛ theá heä thöù hai, caùc nhaø khoa hoïc ñaõ bieát raèng coù theå saûn xuaát ra caùc maùy tính maïnh hôn khi taïo ra nhieàu maïch phöùc taïp. Nhöng vì caùc maïch naøy phaûi noái baèng thuû coâng, caùc maùy tính naøy quaù phöùc taïp vaø seõ raát ñaét. Vôùi caùc maïch tích hôïp, nhöõng thieát keá môùi vaø mang tính caùch taân trôû thaønh hieän thöïc laàn ñaàu tieân. Vôùi maïch IC, coù theå cheá taïo caùc maùy tính nhoû hôn, reû neân nhieàu toå chöùc coù khaû naêng mua chuùng. Tuy nhieân, caùc nhaø saûn xuaát maùy tính lôùn nhö IBM ñaõ khoâng nhaän thöùc ra thò tröôøng naøy. Khoâng coù khaû naêng thaáy ñöôïc thò tröôøng môùi, caùc nhaø saûn xuaát maùy tính lôùn ñaõ boû ngoû thò tröôøng maùy tính nhoû naøy cho nhöõng coâng ty môùi. Coâng ty ñaàu tieân laø Digital Electronic Corporation (DEC) ñaõ khôûi ñaàu ngaønh coâng nghieäp maùy tính nhoû (minicomputer). Caùc maùy tính nhoû ñaàu tieân cuûa DEC söû duïng maïch tích hôïp ñeå giaûm giaù. Kieåu PDP-8 (1965) coù khaû naêng ñaët goïn trong goùc moät caên phoøng khoâng caàn söï giaùm saùt lieân tuïc cuûa ngöôøi vaän haønh maùy. Theâm vaøo ñoù, ngöôøi duøng coù theå truy caäp maùy tính töø nhöõng vò trí khaùc nhau trong cuøng toøa nhaø baèng phöông tieän chia seû thôøi gian. Giaù nieâm yeát cuûa maùy tính nhoû naøy baèng moät phaàn tö giaù cuûa maùy tính lôùn truyeàn thoáng. Laàn ñaàu tieân, caùc coâng ty vöøa vaø nhöõng tröôøng ñaïi hoïc nhoû ñaõ coù theå mua ñöôïc nhöõng maùy tính naøy. Baøi 1: Giôùi thieäu 13
Naêm 1969, coù raát nhieàu ngoân ngöõ laäp trình ñöôïc söû duïng neân IBM ñaõ quyeát ñònh taùch heä thoáng cuûa hoï vaø baùn phaàn cöùng vaø phaàn meàm rieâng bieät nhau. Tröôùcñoù, caùc nhaø saûn xuaát maùy tieáp nhaän phaàn meàm ñi theo vôùi phaàn cöùng ñaõ mua. Luùc naøy, ngöôøi mua coù theå mua phaàn meàm töø choã khaùc vôùi nhaø saûn xuaát phaàn cöùng, neáu hoï muoán. Söï töï do naøy khôûi ñaàu cho ngaønh coâng nghieäp phaàn meàm. Coâng nghieäp maùy tính nhoû ñaõ coã vuõ maïnh meõ cho caùc tieâu chuaån, chuû yeáu laø duøng ñeå phaân bieät nhöõng thoâng leä kinh doanh cuûa hoï vôùi nhöõng nhaø saûn xuaát maùy tính lôùn. Trong ngaønh maùy tính lôùn, thoâng leä chung laø taïo caáu truùc quyeàn sôû höõu (proprietary architecture) (coøn goïi laø caáu truùc ñoùng) ñeå noái vôùi caùc thieát bò maùy tính. Trong caáu truùc quyeàn sôû höõu, coâng ty duøng moät kyõ thuaät bí maät ñeå xaùc ñònh caùch thöùc nhöõng boä phaän maùy tính noái vôùi nhau. Neáu muoán coù moät maùy in ñeå duøng, phaûi mua maùy in naøy ôû cuøng moät haõng ñaõ baùn maùy tính. Trong khi ñoù caùc coâng ty maùy tính nhoû nhaán maïnh vaøo caáu truùc môû (open architecture), khi ñoù caùc boä phaän khaùc nhau cuûa maùy tính keát noái vôùi nhau theo nhöõng tieâu chuaån ñöôïc ban boá, khoâng ñoäc quyeàn. Theá heä thöù tö (1975 ñeán nay) Khi coù cuoäc caùch maïng maïch tích hôïp, caùc kyõ sö ñaõ bieát caùch cheá taïo nhöõng maïch phöùc taïp hôn treân moät con chip silicon. Vôùi coâng ngheä tích hôïp côõ cöïc lôùn (Very-large-scale integration, VLSI), hoï coù theå saép hôn 5000 baùn daãn treân moät con chip, ñuû cho moät ñôn vò xöû lyù. Ñieàu taát yeáu laø seõ coù ai ñoù thöû cheá taïo moät con chip chöùa caùc maïch xöû lyù coát loõi trong moät maùy tính. Ñaàu nhöõng naêm 1970, moät kyõ sö cuûa Intel Corporation, tieán só Ted Hoff, ñöôïc giao nhieäm vuï thieát keá moät maïch tích hôïp ñeå caáp naêng löïc cho moät chieác ñoàng hoà kyõ thuaät soá. Tröôùc ñoù, nhöõng maïch naøy ñaõ ñöôïc thieát keá laïi moãi khi moät kieåu ñoàng hoà môùi ñöôïc giôùi thieäu. Hoff ñaõ quyeát ñònh cheá taïo moät maùy ñieän toaùn nhoû treân moät con chip ñeå traùnh vieäc thieát keá laïi toán chi phí. Keát quaû theå hieän trong Intel 4004, con vi xöû lyù ñaàu tieân cuûa theá giôùi. Moät con chip vi xöû lyù chöùa toaøn boä ñôn vò ñieàu khieån vaø ñôn vò soá hoïc logic cuûa moät maùy tính. So vôùi boä vi xöû lyù ngaøy nay, Intel 4004 laø moät thieát bò ñôn giaûn, chöùa 2200 baùn daãn. Tieáp theo sau 4004 laø 8080, vaø maùy vi tính ñaàu tieân sôùm xuaát hieän, maùy vi tính (microcomputer) laø maùy tính duøng caùc boä vi xöû lyù cho ñôn vò xöû lyù trung taâm (CPU) ñeå xöû lyù döõ lieäu. Cuõng theo kieåu laëp laïi tröôùc ñaây laø nhöõng coâng ty hieän taïi khoâng nhaän ra thò tröôøng cho maùy tính nhoû vaø reû hôn, nhöõng coâng ty maùy tính lôùn xem maùy vi tính khoâng khaùc moät moùn ñoà chôi. Hoï ñaõ ñeå thò tröôøng boû ngoû cho soá ñoâng caùc coâng ty môùi thaønh laäp. Coâng ty ñaàu tieân laø MITS, moät coâng ty Arizona, ñaõ tieáp thò moät boä maùy vi tính, chieác naøy goïi laø Altair söû duïng con chip 8080 cuûa Intel. Khoaûng giöõa nhöõng naêm 1970, nhöõng ngöôøi coù sôû thích maùy tính ñaõ laép raùp caùc maùy vi tính töø nhöõng boä phaän hoaëc töø nhöõng phaàn ñaõ duøng mua töø nhöõng nhaø cung caáp ñieän töû. Tuy nhieân, hai nhaø khôûi nghieäp treû, Steve Jobs vaø Steve Wozniak, ñaõ öôùc mô moät “chieác maùy tính thích hôïp”. Hoï muoán moät maùy vi tính thaät ñôn giaûn coù theå laáy ra töø moät caùi hoäp, Baøi 1: Giôùi thieäu 14
caém ñieän vaø duøng noù, gioáng nhö khi duøng moät caùi loø nöôùng baùnh. Jobs vaø Wozniak ñaõ laäp moät xöôûng trong moät nhaø xe sau khi baùn chieác xe Volkzwagen vôùi giaù 1300$ ñeå laøm voán. Hoï ñaõ laäp neân coâng ty maùy tính Apple vaøo thaùng 4 naêm 1977. Saûn phaåm ñaàu tieân cuûa hoï, Apple I, laø moät baûng xöû lyù döï kieán cho nhöõng ngöôøi yeâu thích maùy tính, nhöng qua kinh nghieäm cheá taïo Apple I, hoï ñaõ cheá taïo ra heä maùy Apple II. Maùy Apple II ñaõ thaønh coâng raát lôùn. Noù coù heä ñieàu haønh, baøn phím, maøn hình vaø oå ñóa meàm. Apple II laø moät chieác maùy vi tính döïa treân vi xöû lyù 6502 cuûa Motorola. Coâng ty Apple mau choùng trôû thaønh moät trong caùc coâng ty coù aûnh höôûng maïnh ñeán thò tröôøng maùy vi tính, laøm Jobs vaø Wozniak vaø nhöõng nhaø ñaàu tö khaùc thaønh trieäu phuù. Söï ra ñôøi phaàn meàm baûng tính ñieän töû ñaàu tieân vaøo 1979 VisiCalc ñaõ khaúng ñònh vôùi theá giôùi raèng maùy vi tính khoâng chæ laø moùn ñoà chôi. Tieáp theo ñoù, Apple II khoâng nhöõng tìm ñöôïc thò tröôøng trong doanh nghieäp maø coøn cho tröôøng hoïc vaø hoä gia ñình. Vaøo 1980, IBM ñaõ quyeát ñònh khoâng theå boû qua thò tröôøng maùy vi tính quaù höùa heïn vaø ñaõ kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty Microsoft vieát moät heä ñieàu haønh cho moät maùy vi tính môùi döïa treân con vi xöû lyù Intel 8080. Naêm 1981, maùy tính caù nhaân IBM (PC) chaïy baèng chip vi xöû lyù cuûa Intel vaø heä ñieàu haønh MS-DOS cuûa Microsoft ñöôïc tung ra thò tröôøng. Döïa vaøo caùc baøi hoïc tröôùc ñaây cuûa thò tröôøng maùy tính nhoû, IBM aùp duïng moâ hình caáu truùc môû cho PC, chæ coù moät ít boä phaän cheá taïo trong maùy coù maõ baûn quyeàn. IBM ñaõ môøi caùc nhaø cung caáp beân thöù ba cheá taïo caùc thieát bò phuï tuøng cho IBM PC, vaø IBM ñaõ khoâng phaûn ñoái caùc coâng ty caïnh tranh cheá taïo nhöõng maùy tính töông thích vôùi IBM (goïi laø IBM-compatible), nhöõng maùy naøy coù theå chaïy caùc phaàn meàm ñöôïc phaùt trieån cho IBM PC. Ñieàu naøy laøm cho thò tröôøng höng thònh vì nhieàu coâng ty phaàn cöùng vaø phaàn meàm coù cam keát vôùi nhau. Thò phaàn maùy PC cuûa IBM mau choùng bò giaûm. Söï giaûm thò phaàn laø do caïnh tranh khaéc nghieät töø caùc coâng ty cheá taïo maùy töông thích, nhöng moät phaàn cuõng do caáp quaûn lyù IBM nhaát ñònh cho raèng PC gioáng moùn ñoà chôi, ñöôïc duøng chuû yeáu ñeå giôùi thieäu cho ngöôøi mua mua nhöõng heä thoáng maùy tính lôùn hôn cuûa IBM. Cuõng trôù treâu laø vì nhaõn hieäu IBM raát noåi tieáng trong giôùi kinh doanh, neân PC cuûa IBM ñaõ giuùp hình thaønh moät tö töôûng PC khoâng chæ laø moùn ñoà chôi hay maùy tính cho giaùo duïc maø coøn ñoùng vai troø quan troïng trong moät doanh nghieäp. Apple II vaø PC cuûa IBM ñaõ taïo neân ngaønh coâng nghieäp maùy tính caù nhaân, nhöng chuùng cuõng hình thaønh söï phaân chia tieáp tuïc ñeán ngaøy nay. Bôûi vì phaàn meàm chæ ñöôïc gia coâng cho moät taäp leänh trong vi xöû lyù cho tröôùc, phaàn meàm vieát cho moät loaïi maùy naøy coù theå khoâng chaïy tröïc tieáp ñöôïc treân loaïi maùy khaùc. Apple choïn vi xöû lyù Motorola cho caùc doøng maùy cuûa hoï, IBM choïn Intel. Caùc PC ngaøy nay duøng vi xöû lyù naâng cao cuûa Intel; haäu dueä cuûa Apple II, Macintosh duøng caùc con chip cuûa Motorola. Taïi sao Apple II vaø PC cuûa IBM thaønh coâng lôùn? Moät phaàn coù theå quy cho laø caùc baøi hoïc töø ngaønh coâng nghieäp maùy tính nhoû. Nhöõng ngöôøi mua maùy tính khoâng thích vieäc caùc nhaø saûn xuaát duøng caùc giao thöùc ñoäc quyeàn ñeå buoäc hoï mua caùc phuï tuøng cuøng moät haõng. Caû Apple II vaø IBM PC ñeàu laø caùc heä thoáng caáu truùc môû cho pheùp ngöôøi duøng mua maùy in, maøn hình vaø phuï tuøng khaùc saûn xuaát bôûi beân thöù ba. Maëc duø chieán löôïc caáu truùc môû seõ laøm Baøi 1: Giôùi thieäu 15
aûnh höôûng hoaït ñoäng kinh doanh ban ñaàu, nhöng sau cuøng coâng ty seõ coù lôïi vì ñieàu naøy seõ khuyeán khích söï phaùt trieån cuûa toaøn boä ngaønh coâng nghieäp coù lieân quan ñeán heä thoáng maùy tính cuûa coâng ty. Khi coù caøng nhieàu phaàn meàm vaø phuï kieän, soá ngöôøi söû duïng seõ taêng vaø laøm cho lôïi nhuaän taêng. Maùy vi tính ñaàu tieân khoâng phaûi deã söû duïng. Ñeå vaän haønh chuùng, ngöôøi duøng phaûi ñoái phoù vôùi giao dieän ngöôøi duøng baèng doøng leänh (command-line user interface). Giao dieän ngöôøi duøng (UI) laø moät caùch thöùc ñeå ngöôøi duøng ñieàu khieån maùy tính. Trong giao dieän naøy, ngöôøi duøng phaûi ñaùnh caùc leänh ñeå thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng nhö ñònh daïng ñóa, hay baét ñaàu chaïy moät chöông trình. Maëc duø Apple II vaø IBM PC raát phoå bieán luùc ñoù, nhöng ñeå trôû thaønh moät vaät duïng ñaët trong nhaø vaø vaên phoøng thì chuùng phaûi deã söû duïng hôn. Ñoù laø lyù do vì sao giao dieän ngöôøi duøng baèng ñoà hoïa (Graphic User Interface, GUI) cuõng laø moät ñoåi môùi quan troïng. GUI ñaàu tieân ñöôïc phaùt trieån taïi Trung taâm Nghieân cöùu Palo Alto cuûa coâng ty Xerox (PARC) vaøo nhöõng naêm 1970. Trong giao dieän ñoà hoïa, ngöôøi duøng töông taùc vôùi chöông trình chaïy trong nhöõng cöûa soå rieâng coù theå thay ñoåi kích thöôùc ñöôïc. Hoï coù theå duøng chuoät (cuõng ñöôïc phaùt trieån taïi PARC) ñeå choïn nhöõng tuøy choïn cuûa chöông trình baèng caùch nhaáp nhöõng bieåu töôïng (goïi laø icon) ñaïi dieän cho caùc chöùc naêng cuûa chöông trình. Trong khu vöïc laøm vieäc cuûa chöông trình, ngöôøi duøng seõ thaáy nhöõng vaên baûn gioáng nhö khi chuùng ñöôïc in treân nhöõng maùy in ñoà hoïa. Ñeå in nhöõng vaên baûn naøy, caùc nhaø khoa hoïc cuûa PARC cuõng phaùt trieån maùy in laser. Raát khoù ñeå ñaùnh giaù thaáp nhöõng ñoùng goùp maø caùc nhaø khoa hoïc cuûa PARC ñaõ thöïc hieän cho ngaønh maùy tính. Gaàn nhö moïi coâng ngheä chuùng ta duøng hoâm nay keå caû maïng noäi boä Ethernet, cuõng xuaát phaùt töø nghieân cöùu cuûa PARC. Nhöng taäp ñoaøn Xerox chöa bao giôø thaønh coâng khi tö baûn hoùa coâng ngheä cuûa PARC, chuùng ta ñaõ nhôù raèng caùc coâng ty lôùn thænh thoaûng raát khoù khaên ñeå nhaän dieän ra thò tröôøng môùi. Tieàm naêng coâng ngheä cuûa PARC ñaõ khoâng bò boû lôõ bôûi moät vò khaùch vieáng thaêm vaøo cuoái nhöõng naêm 1970, Steve Jobs cuûa coâng ty Apple. Nhanh choùng choäp laáy yù nghóa cuûa coâng ngheä ôû PARC, nhaø khôûi nghieäp treû taøi gioûi trôû veà Apple vaø ñaùnh cuoäc töông lai cuûa Apple vôùi moät maùy tính môùi, mang aûnh höôûng cuûa PARC goïi laø Macintosh. Vaøo 1984, Apple ñaõ ñöa ra baùn chieác Macintosh ñaàu tieân, vôùi taát caû caùc phaùt kieán cuûa PARC, bao goàm font chöõ, bieåu töôïng, caùc cöûa soå, ñieàu khieån baèng chuoät vaø nhöõng danh muïc keùo xuoáng. Coâng ty Apple duy trì söï tieân phong cuûa coâng ngheä trong lónh vöïc naøy cho ñeán khi Microsoft ñöa ra phieân baûn söûa ñoåi cuûa Microsoft Windows vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990. Windows ñöôïc thieát keá ñeå chaïy treân caùc maùy tính töông thích IBM, nhöõng maùy tính naøy coù soá ngöôøi duøng raát lôùn vaø noùi chung reû hôn caùc maùy Macintosh. Windows cuõng theå hieän aûnh höôûng cuûa nhöõng phaùt minh PARC vaø ngaøy nay laø chöông trình giao dieän ngöôøi duøng treân maùy tính ñöôïc söû duïng roäng raõi treân theá giôùi. Maëc duø phaàn cöùng theá heä thöù 4 ñöôïc caûi thieän vôùi nhòp ñoä choùng maët, nhöng phaàn meàm thì khoâng nhö vaäy. Trong suoát theá heä thöù tö, ngöôøi laäp trình phaûi tieáp tuïc duøng caùc ngoân ngöõ caáp cao. Thöïc teá, COBOL baét ñaàu coù töø theá heä thöù hai, vaãn laø ngoân ngöõ ñöôïc söû duïng roäng Baøi 1: Giôùi thieäu 16
raõi treân theá giôùi. Ngoân ngöõ caáp cao khoâng hieäu quaû, toán thôøi gian, vaø deã maéc loãi. Toùm laïi, phaàn meàm laøm trì hoaõn söï phaùt trieån cuûa ngaønh maùy tính cho ñeán raát gaàn ñaây. Sau naøy coù vaøi caûi tieán trong ngoân ngöõ laäp trình, nhö laäp trình höôùng ñoái töôïng (Object-Oriented, OO), moät phöông phaùp chia caùc chöông trình thaønh caùc thaønh phaàn coù theå duøng ñi duøng laïi ñöôïc, baïn seõ bieát theâm trong baøi hoïc soá 4, caùc theá heä ngoân ngöõ laäp trình. Theá heä maùy tính thöù 5? Qua nhieàu naêm, caùc chuyeân gia döï ñoaùn raèng theá heä keá tieáp neáu coù seõ ñöôïc gaùn teân laø trí tueä nhaân taïo (AI), theo ñoù maùy tính seõ coù nhöõng ñaëc tröng cuûa trí tueä con ngöôøi. Tuy nhieân söï tieán trieån ñeán muïc tieâu ñoù khoâng höùa heïn laém. Veà maët coâng ngheä, chuùng ta vaãn ôû theá heä thöù 4, caùc kyõ sö ñang coá gaéng xem coù bao nhieâu baùn daãn coù theå neùn treân moät con chip. Noã löïc ñôn ñoäc naøy seõ mang ñeán vaøi ñieàu goïi laø trí tueä nhaân taïo, ví duï nhö khaû naêng cuûa maùy tính nhaän daïng vaø cheùp laïi gioïng noùi cuûa con ngöôøi. Maëc duø coâng ngheä cuûa theá heä thöù tö chaéc chaén seõ ñaït ñeán nhöõng raøo caûn vaät lyù, caùc kyõ sö khoâng mong ñaït ñöôïc ñieàu naøy trong nhieàu naêm (coù theå vaøi thaäp kyû). Söï khaùc nhau thaät söï töø cuoái nhöõng naêm 1990 so vôùi nhöõng naêm tröôùc ñoù laø söï tieán boä nhö teân löûa cuûa maïng maùy tính, ôû caáp ñoä maïng noäi boä (LAN) vaø maïng dieän roäng (WAN). Hieän nay, nhieàu caên nhaø coù maïng LAN ñeå noái caùc maùy tính trong nhaø vaø laøm cho chuùng coù theå truy caäp Internet. Moät phaùt kieán ôû theá heä thöù ba laø söï phaùt trieån caùc tieâu chuaån cho maïng maùy tính. Töø cuoái nhöõng naêm 1960, Cô quan Döï aùn Nghieân cöùu Caáp cao cuûa Myõ (ARPA) ñaõ hoã trôï moät döï aùn phaùt trieån maïng dieän roäng (WAN), moät maïng maùy tính coù khaû naêng noái nhòp caùc luïc ñòa. Chuû nhieäm laø Vincent Cerf, döï aùn ñaõ taïo ra moät maïng thöû nghieäm goïi laø ARPANET, noái moät soá tröôøng ñaïi hoïc ñaõ coù hôïp ñoàng nghieân cöùu vôùi Boä Quoác Phoøng. Keát quaû cuûa döï aùn naøy sau ñoù laø Internet ñaõ laøm rung chuyeån theá giôùi. Raát thuù vò laø APRANET ñaõ chöùng minh moät ñieàu töøng xaûy ra trong lòch söû maùy tính: ngöôøi phaùt minh thöôøng khoâng theå ñoaùn ñöôïc ngöôøi khaùc seõ söû duïng nhöõng gì hoï taïo ra nhö theá naøo. ARPRANET ñöôïc thieát keá ñeå caùc nhaø khoa hoïc truy caäp caùc sieâu maùy tính töø xa. Tuy nhieân, haàu heát ngöôøi söû duïng laïi xem ñoù laø moät phöông tieän lieân laïc. Hoï ñaõ trieån khai nhöõng cuoäc taùn gaãu thôøi gian thöïc, thö ñieän töû vaø caùc nhoùm tin töùc. Internet tieáp tuïc ñoùng vai troø xaõ hoäi quan troïng ñoái vôùi ngöôøi duøng. Naêm 1973, APRANET hoaøn toaøn thöïc hieän xong giao thöùc Internet (coøn goïi laø TCP/IP), laø caùc tieâu chuaån cho pheùp Internet hoaït ñoäng. Moät caùch truøng hôïp, trong naêm ñoù Bob Metcalfe vaø caùc nhaø nghieân cöùu khaùc ôû PARC cuûa taäp ñoaøn Xerox ñaõ phaùt trieån caùc tieâu chuaån cho maïng LAN, moät maïng caùp tröïc tieáp noái caùc maùy tính trong moät toøa nhaø. Caùc tieâu chuaån naøy goïi laø Ethernet hieän nay ñöôïc duøng roäng raõi treân theá giôùi. Internet ñaõ vaø seõ taùc ñoäng ñeán theá giôùi, con ngöôøi coù theå laøm vieäc taïi nhaø vaø giao tieáp vôùi nhau baèng phöông tieän truyeàn tin döïa treân heä thoáng maùy tính. Söï phaùt trieån cuûa thöông maïi ñieän töû seõ laøm thay ñoåi caùch mua haøng truyeàn thoáng, con ngöôøi duøng Internet ñeå xem vaø ñaët saûn phaåm hay dòch vuï tröïc tuyeán. Baøi 1: Giôùi thieäu 17