HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br />
<br />
MỘT SỐ DẪN LIỆU SINH HỌC CỦA CHỦNG TUYẾN TRÙNG KÝ SINH<br />
GÂY ỆNH CÔN TRÙNG S-DK13 (Steinernema siamkayai)<br />
PHÂN LẬP TỪ ĐẮK LẮK, VIỆT NAM<br />
NGUYỄN NHƢ TRANG, NGUYỄN NGỌC CHÂU<br />
<br />
Việ Si h hái<br />
Kh họ<br />
<br />
Việ H<br />
T ế<br />
<br />
ệ<br />
<br />
(EPN)<br />
ổ<br />
ố Steinernema (Họ S<br />
)<br />
Heterorhabditis<br />
ẩ<br />
ệ<br />
ố Xenorhabdus và Photorhabdus.<br />
ừ<br />
é ơ<br />
ẩ<br />
ế<br />
ở<br />
ọ<br />
ư<br />
ế<br />
ư: ổ ệ<br />
,<br />
ă<br />
ệ<br />
,<br />
ă<br />
ế<br />
ế<br />
ố<br />
<br />
ế<br />
(Họ H<br />
T<br />
ệ<br />
<br />
)<br />
,<br />
<br />
ế<br />
ì ậ<br />
ọ<br />
ố ư<br />
<br />
ừ<br />
ă<br />
ệ<br />
<br />
ọ<br />
<br />
T ế<br />
ở<br />
<br />
ư<br />
ậ<br />
<br />
[<br />
<br />
ệ<br />
ỞVệ N<br />
<br />
ư<br />
<br />
ứ ,<br />
<br />
ễ<br />
ủ ,<br />
hệ<br />
<br />
ế<br />
<br />
ư<br />
ọ<br />
ọ<br />
<br />
ừ<br />
ư<br />
ệ [<br />
ệ ,<br />
<br />
ứ ứ<br />
ế<br />
EPN ỉ<br />
ư<br />
ầ<br />
ệ<br />
ă<br />
ọ ứ<br />
ứ<br />
<br />
ứ<br />
<br />
ầ<br />
<br />
,<br />
<br />
ế<br />
ố ẫ<br />
ế<br />
<br />
T i g ê i h ậ,<br />
C g ghệ Việ N<br />
<br />
ủ<br />
<br />
ậ<br />
Vì ậ ,<br />
ệ ệ<br />
<br />
ố<br />
ế<br />
<br />
[ T<br />
ủ ế ừ ệ<br />
ệ<br />
<br />
ố ẫ ệ<br />
Steinernema siamkayai ư<br />
ệ<br />
ọ<br />
ưở ,<br />
ư<br />
ư<br />
<br />
ọ<br />
ậ<br />
<br />
,<br />
<br />
ươ<br />
ư<br />
ầ<br />
ệ<br />
<br />
ậ<br />
ệ T N<br />
<br />
ủ<br />
ừ ệ<br />
<br />
ủ<br />
ọ<br />
<br />
ầ<br />
<br />
ư<br />
<br />
ế<br />
<br />
ế<br />
ệ<br />
ệ<br />
<br />
ầ<br />
<br />
ế<br />
<br />
S-DL13<br />
ệ T N<br />
ư<br />
ă<br />
ậ<br />
<br />
M<br />
ủ<br />
<br />
I. MẪU VẬT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br />
1. Mẫu vật thí nghiệm<br />
Ch ng tuyến trùng S-DL13 ư c phân lập từ t cà phê ở tỉnh Đắk Lắk, thu c loài tuyến<br />
trùng ký sinh gây bệnh côn trùng Steinernema siamkaya lầ ầ<br />
ư c phân lập từ Việt Nam,<br />
ă<br />
ư c nhân nuôi và b o qu n t i Phòng Tuyến trùng học, Viện Sinh thái và Tài<br />
nguyên sinh vật.<br />
m sáp l n – SL ư c s d ng trong thí nghiệm là u trùng tuổi 5 (last-instar larvae) của<br />
loài Galleria mellonella thu c B côn trùng cánh v (L<br />
) ư c nhân nuôi t i Phòng<br />
Tuyến trùng học, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật.<br />
2. Các phƣơng pháp nghiên cứu<br />
Phân lập tuyến trùng: B<br />
ươ<br />
ẫy (insect trap) của Bedding & Akhurst<br />
(1975) [2]. Các mẫ<br />
ư c cho vào h p nh a có nắp, dung tích 500 mL, lắ<br />
t cách<br />
miệng h<br />
,<br />
p5<br />
SL, ậy nắp h p và lậ<br />
ư ch<br />
trong<br />
buồng tối, ki m tra hàng ngày, chuy n sâu chế<br />
ĩ<br />
ủ và bổ sung số sâu m i vào<br />
h p bẫy.<br />
<br />
1733<br />
<br />
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br />
<br />
Xá ịnh phát tri n c a tuyến trong côn trùng vật ch : ư c tiến hành theo Elawad et al.<br />
(1999) [5]. Mỗi u trùng BSL, cùng v i 60 u trùng c m nhiễm (IIs) của chủng S- L<br />
ư c<br />
cho vào từ<br />
ĩ<br />
(<br />
)<br />
y lọc (Whatman No1) gi ẩ Đ<br />
ĩ<br />
petri ở nhiệ<br />
phòng 22-25o Đ nh kỳ sau thời gian 12, 24, 36 và 48h tiến hành mổ u trùng<br />
SL<br />
ễm tuyế<br />
ki m tra s hiện diện của tuyế<br />
ư i kính hi n vi soi nổi<br />
OLYMPUS SZn phát tri n của tuyế<br />
ư<br />
nh d a vào kí<br />
ư c<br />
tuyế<br />
ư<br />
ì<br />
Xá ị h ộ ự<br />
Raulston (1994) [4]<br />
,<br />
IJ Mỗ<br />
ở<br />
ệ<br />
,<br />
ế<br />
<br />
ế<br />
<br />
ù g EPN: ư<br />
ứ<br />
IJ<br />
<br />
ứ ồ<br />
C T ố<br />
,<br />
,<br />
<br />
ì<br />
: , ,<br />
ắ<br />
ầ<br />
SL<br />
ế<br />
<br />
SL,<br />
ố ư<br />
<br />
o<br />
<br />
ố,<br />
ơ<br />
<br />
, ,<br />
T<br />
ế<br />
<br />
ủ<br />
&<br />
, 40, 50, 60, 70, 80,<br />
ệ<br />
ư<br />
:<br />
ồ,<br />
<br />
ế<br />
<br />
Xá<br />
<br />
ịnh kh ă g i h n c a tuyến trùng: K<br />
ă<br />
ủ<br />
ế<br />
BSL ư<br />
ế<br />
Cabanias & Raulston (1994) [4]<br />
ễ , ừ<br />
IJ<br />
SL Mỗ<br />
ứ ồ<br />
BSL. Thí ngh ệ<br />
ư<br />
ậ<br />
ầ Sau khi gây nhiễ<br />
ĩ<br />
27 oC. Theo dõi số u trùng BSL chết sau 48 giờ. S<br />
ủ ,<br />
ế<br />
ẫ ư (W<br />
)<br />
ễ (IJ )<br />
ư<br />
ế<br />
IJ ư<br />
ổ<br />
ĩ ế<br />
Xử ý ố iệ :<br />
ố<br />
SPSS<br />
ơ ở ố ệ<br />
<br />
[<br />
ư<br />
<br />
ố ệ<br />
ệ<br />
Số ư<br />
ế<br />
SL ế ở<br />
ỉ ố L 50<br />
<br />
ư<br />
<br />
ố<br />
ư<br />
<br />
ủ<br />
<br />
nh ôn ở nhiệt<br />
Đế<br />
<br />
ANOVA<br />
ư<br />
<br />
ồ<br />
<br />
ễ<br />
ì<br />
<br />
S-DL13 trên<br />
ứ ồ<br />
<br />
ễ<br />
<br />
ố<br />
<br />
ươ<br />
ì<br />
( + ) T<br />
ầ<br />
<br />
PRO IT [<br />
<br />
II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br />
1. Thời gi n inh<br />
<br />
ƣởng<br />
<br />
phá<br />
<br />
iển củ<br />
<br />
ến<br />
<br />
ng<br />
<br />
ng BSL<br />
<br />
T<br />
ì<br />
ưởng và phát tri n của chủng tuyế<br />
ư c trên u trùng<br />
ư m sáp l n cho th y: Thờ<br />
ưởng của m t số chủng tuyến trùng Steinernema<br />
siamkayai ở Việt N<br />
ươ<br />
ư<br />
ủng Steinernema khác. Ấu trùng c m nhiễm xâm<br />
nhậ<br />
ơ<br />
côn trùng qua các lỗ t<br />
ư ệng, hậu môn ho c lỗ thở S<br />
ơ<br />
th vật chủ IJs nhanh chóng xâm nhập vào xoang máu, gi i phóng vi khuẩn c ng sinh ra kh ơ<br />
th<br />
vào xoang máu của côn trùng, vi khuẩn c ng sinh nhân nhanh số ư ng và t<br />
c tố<br />
gây chết côn trùng vật chủ trong vòng 24-48 giờ. Xác chết côn trùng vật chủ có màu nâu, da trở<br />
nên khá dẻ<br />
ồ,<br />
ư i kính hi n vi soi nổi có th th y tuyến trùng ho<br />
ng, di<br />
chuy n bên trong xác chế Đ c biệt, xác chết côn trùng do tuyến trùng EPN không có mùi thối.<br />
Tuyế<br />
ưởng thành thế hệ 1 xu t hiện sau 24-36 giờ gây nhiễm, ở nhiệ<br />
Tuyế<br />
ưởng thành thế hệ 2 xu t hiện sau 5-6 ngày. Ấu trùng c m nhiễm bắ<br />
và xu t hiện trên b m t u trùng BSL sau 8-10 ngày gây nhiễm.<br />
2. Khả năng inh ản củ chủng<br />
Kế<br />
<br />
ệ<br />
ễ<br />
<br />
(P ≤<br />
ầ<br />
ầ<br />
1734<br />
<br />
(IJ )<br />
) S ư<br />
,<br />
ư<br />
T<br />
<br />
ư<br />
ầ ủ<br />
IJ<br />
IJ<br />
<br />
ì<br />
ủ<br />
<br />
ến trùng S-DL13<br />
ởb<br />
S- L ( ố ệ<br />
126 x 103 IJ<br />
3<br />
,<br />
IJ<br />
ố ư<br />
IJ<br />
<br />
ng ấ<br />
<br />
ng BSL<br />
<br />
ư<br />
SL<br />
SL<br />
ễ<br />
<br />
24-25oC.<br />
ầu phát tán<br />
<br />
ầ<br />
<br />
ĩ<br />
( + ) ư<br />
ố ư<br />
IJ<br />
ố ư<br />
IJ<br />
ì<br />
<br />
ố ư<br />
ễ<br />
ễ<br />
ư<br />
<br />
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br />
<br />
càng cao vì<br />
ố ư<br />
ư<br />
ư<br />
ầ<br />
ứ<br />
ĩ M<br />
ĩ ủ<br />
ư<br />
ế<br />
40 và 50 IJs.<br />
<br />
ễ<br />
<br />
ầ<br />
<br />
Mậ<br />
<br />
ế<br />
ễ<br />
<br />
ố ư<br />
ư<br />
<br />
ă<br />
,<br />
ễ<br />
ỉ ươ<br />
<br />
,<br />
<br />
,<br />
<br />
IJ<br />
<br />
ì<br />
<br />
ư<br />
<br />
IJ<br />
ầ<br />
ứ<br />
<br />
IJ<br />
ễ<br />
<br />
ứ<br />
<br />
ư<br />
<br />
ứ<br />
ầ<br />
g1<br />
<br />
Khả năng inh ản củ chủng S-DL13 ên ấ<br />
ng BSL<br />
3<br />
Sản ƣợng IJ / SL ( 10 )<br />
NĐGN (IJ )<br />
Trung bình (*)<br />
Thấp nhấ<br />
C nhấ<br />
10<br />
73,3 ± 4,8 a<br />
70,0<br />
78,8<br />
20<br />
83,5 ± 5,4 b<br />
77,8<br />
88,7<br />
30<br />
88,2 ± 4,8 b<br />
83,9<br />
93,3<br />
40<br />
98,2 ± 4,3 c<br />
94,1<br />
102,7<br />
50<br />
104,3 ± 4,5cd<br />
99,1<br />
107,3<br />
60<br />
110,4 ± 1,7 d<br />
108,6<br />
112,0<br />
70<br />
126,0 ± 3,5 e<br />
122,5<br />
129,5<br />
80<br />
112,4 ± 4,1 d<br />
108,5<br />
116,7<br />
90<br />
110,3 ± 2,6 d<br />
107,3<br />
112,0<br />
100<br />
103,7 ± 3,7cd<br />
101,5<br />
108,0<br />
Mố ươ<br />
trùng S- L<br />
(hì<br />
) T<br />
ễ<br />
ầ<br />
ư<br />
ẽ<br />
Q<br />
<br />
ố ư<br />
ệ<br />
<br />
ư<br />
,<br />
Đế<br />
<br />
ễ<br />
ư<br />
<br />
IJ<br />
<br />
ố ư<br />
<br />
ố ệ<br />
ư<br />
ố ư<br />
<br />
ệ<br />
<br />
ố ư<br />
ủ<br />
ủ S- L<br />
khác càn<br />
ư<br />
ư<br />
<br />
ễ<br />
ư ,<br />
ễ<br />
<br />
IJ<br />
ố ư<br />
<br />
ố<br />
IJ<br />
ậ<br />
<br />
ư<br />
ẽ ẫ<br />
ườ<br />
<br />
ế<br />
ủ<br />
ầ<br />
<br />
ậ<br />
<br />
ủ<br />
<br />
K<br />
<br />
ở<br />
<br />
Hình 1: Đồ thị ƣơng<br />
n giữ NĐGN<br />
ản<br />
ƣợng IJs của chủng S-DL13 trên BSL<br />
<br />
ế<br />
<br />
IJ<br />
&G<br />
<br />
ơ<br />
<br />
ầ<br />
<br />
ì,<br />
ế<br />
ồ<br />
ứ ă<br />
, ế ố<br />
ầ<br />
ứ ă<br />
<br />
ế<br />
IJ N ư<br />
ễ<br />
<br />
(<br />
ứ<br />
<br />
ệ<br />
ỉ<br />
<br />
ế<br />
<br />
ì<br />
<br />
ẫ<br />
T<br />
<br />
ế<br />
<br />
ủ<br />
<br />
ủ<br />
ế<br />
, R2 = 0.6225<br />
ủ ố ư<br />
ư<br />
<br />
ễ<br />
ă<br />
<br />
ế<br />
ư<br />
<br />
ă<br />
ừ<br />
ă<br />
<br />
ủ<br />
<br />
Đ<br />
<br />
ủ<br />
<br />
ố ư<br />
ẽ<br />
<br />
ẫ<br />
<br />
ầ<br />
<br />
ư<br />
<br />
ố ư<br />
ì<br />
<br />
ố ư<br />
<br />
ế<br />
<br />
ư<br />
ệ ố ươ<br />
<br />
ư<br />
<br />
ầ<br />
ủ ừ<br />
<br />
ầ<br />
ố ậ<br />
ư<br />
ă<br />
<br />
: )Đ<br />
<br />
)[<br />
<br />
ă<br />
<br />
ọ<br />
<br />
ủ<br />
ọ<br />
<br />
ủ<br />
<br />
ủ<br />
<br />
ủ<br />
ọ ,<br />
<br />
ủ<br />
<br />
ế<br />
<br />
ế<br />
ơ ở ư<br />
ă<br />
ế<br />
<br />
ố ư<br />
<br />
1735<br />
<br />
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br />
<br />
ậ<br />
ố ư<br />
ủ<br />
ủ<br />
ồ ư<br />
3. Hiệ<br />
Kế<br />
<br />
ủ<br />
<br />
)P ổ<br />
ế<br />
<br />
ực g<br />
<br />
ệ<br />
ậ<br />
,<br />
ế<br />
<br />
ủ N<br />
ă<br />
ẩ<br />
<br />
chế củ<br />
<br />
ệ<br />
IJ , ỷ ệ ế<br />
ễ<br />
IJ G<br />
ủ<br />
ủ<br />
<br />
ậ<br />
,<br />
<br />
ủ<br />
<br />
ế<br />
<br />
ến<br />
<br />
)K<br />
ố<br />
ế ẩ<br />
ồ<br />
<br />
ng đối ới ấ<br />
<br />
ì<br />
SL<br />
L 50<br />
S- L<br />
<br />
ă<br />
<br />
ủ<br />
ọ<br />
<br />
ư<br />
ế<br />
<br />
ủ<br />
ă<br />
,<br />
<br />
ế<br />
ố<br />
ă<br />
<br />
ồ<br />
<br />
ng BSL<br />
<br />
,<br />
, % Tỷ ệ<br />
IJ ,<br />
ố<br />
<br />
ế<br />
<br />
ở ồ<br />
ễ<br />
ủ SL ă<br />
ầ ế<br />
L 90 là 22 IJs. Q<br />
BSL.<br />
<br />
ầ<br />
%ở ồ<br />
ẳ<br />
g2<br />
<br />
Hiệ<br />
Số GN (IJ )<br />
0<br />
5<br />
10<br />
20<br />
30<br />
40<br />
50<br />
60<br />
70<br />
80<br />
90<br />
Đồ<br />
ễ<br />
<br />
ực g<br />
<br />
Số<br />
<br />
chế ấ<br />
<br />
TN<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
<br />
chế<br />
0<br />
19<br />
27<br />
35<br />
43<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
45<br />
LC50 = 7; LC90 = 22<br />
gây<br />
<br />
ươ<br />
ồ<br />
ỷ ệ<br />
ế (Hì<br />
)<br />
ươ<br />
R2 =<br />
ỉ<br />
ố ươ<br />
ẽ<br />
ư<br />
ồ<br />
ễ ủ<br />
ế<br />
ỷ ệ SL ế<br />
ỉ ố L 50<br />
ọ<br />
ế<br />
%<br />
ố<br />
ư<br />
ế<br />
ế<br />
%<br />
ậ<br />
ủ ư<br />
ỉ ố<br />
ọ<br />
ă<br />
ủ<br />
ủ<br />
ế<br />
ừ<br />
ọ M<br />
ủ<br />
ế<br />
ỉ ố L 50<br />
ứ<br />
ủ<br />
ă<br />
ở<br />
nh tác<br />
ọ<br />
ừ<br />
M<br />
ế<br />
ệ<br />
ổ ệ<br />
, ư<br />
ỉ ố L 50 ố<br />
ừ<br />
ậ ủ<br />
M<br />
ố ế<br />
ệ<br />
ư<br />
1736<br />
<br />
ng SL củ chủng S-DL13<br />
Số<br />
<br />
Tỷ ệ chế (%)<br />
0,00<br />
42,22<br />
60,00<br />
77,78<br />
95,56<br />
100,00<br />
100,00<br />
100,00<br />
100,00<br />
100,00<br />
100,00<br />
<br />
Hình 2: Đồ thị ƣơng<br />
n giữa tỷ lệ chết của BSL<br />
và nồng độ gây nhiễm của chủng S-DL13<br />
<br />
HỘI NGHỊ KHOA HỌC TOÀN QUỐC VỀ SINH THÁI VÀ TÀI NGUYÊN SINH VẬT LẦN THỨ 6<br />
<br />
ủ L<br />
<br />
P<br />
<br />
H<br />
<br />
và cs (<br />
,<br />
,<br />
)[ ,<br />
ỉ ố L 50 ế<br />
,<br />
ậ<br />
ủ Tươ<br />
, ế<br />
ệ<br />
ủ<br />
ủ S. rarum = 6, S. feltiae = 9, H. bacteriophora =<br />
ă<br />
ọ ủ<br />
ủ<br />
ế<br />
EPN<br />
ẳ<br />
L 50 ủ<br />
ủ<br />
khác nhau.<br />
[<br />
<br />
N<br />
<br />
ễ N ọ<br />
cs (1999)<br />
ủ<br />
ế<br />
et al. (<br />
)[<br />
L 50<br />
BSL. N ư ậ ,<br />
ừ<br />
, ầ<br />
ệ<br />
ế<br />
ố<br />
<br />
III. KẾT LUẬN<br />
Thờ<br />
hoàn thành chu kỳ phát tri n của chủng tuyến trùng S- L<br />
ơ<br />
vật<br />
chủ u trùng BSL bắ ầu từ khi IJs xâm nhậ<br />
ơ<br />
u trùng SL<br />
ến khi IJs xu t hiện<br />
trên b m t u trùng SL ư<br />
nh là 8-10 ngày.<br />
Kh ă<br />
n của chủng tuyến trùng S-DL13 trong u trùng BSL là khác nhau. S n<br />
ư<br />
ư c ph thu c vào sinh khối vật chủ và có mố ươ<br />
t chẽ v i số ư ng IJs<br />
gây nhiễ<br />
ầu.<br />
Tỷ lệ gây chết u trùng BSL tỷ lệ thuận v i số ư ng IJs gây nhiễ<br />
ầu, ở công thức lây<br />
nhiễm 5 IJs tỷ lệ sâu chết của chủng S- L<br />
t trên 40% và ở công thứ<br />
IJ<br />
t 100%.<br />
V i giá tr LC50 khá th p cho th<br />
c l c của c chủng tuyến trùng S- L<br />
ươ<br />
ối m nh.<br />
G n ận: C g<br />
h<br />
hự hiệ<br />
g h<br />
h ề i ộ ập ấp Việ H<br />
KH<br />
& CN Việ N ( ã ố VAST. L.04/13-14) và ề i NAFOSTED ( ã ố 106.12-2012.84).<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO<br />
1. Anon, 1988a. SAS Technical Report. Additional SAS/STAT Procedures. Release 6.03,<br />
SAS Institute, NC, USA, 179 pp.<br />
2. Bedding R.A., 1984. Annals of Applied Biology, 104: 117-120.<br />
3. Doucet, M. M. A., M. A. Bertolotti, A. L. Giayetto, M. B. Miranda, 1999. Journal of<br />
Invertebrate Pathology, 73:237-242.<br />
4. Cabanias, H. E., J. R. Raulston, 1994. Pathogenicity of Steinernema riobranis against corn<br />
earworm, Helicoverpa zea (Boddie). Fund. Appl. Nemat. 17(3): 219-223.<br />
5. Elawad, S. A., S. L. Gowen, N. G. M. Hague, 1999. The life cycle of S. abbasi and S.<br />
riobave in Galleria mellonella, Nematology 1(7-8): 762-764.<br />
6. Kaya, H. K., R. Gaugler, 1993. Entomopathogenic nematodes. Annual Review of<br />
entomology 38: 181-206.<br />
7. Lại Phú Hoàng, Nguyễn Ngọc Châu, 2005. Hiệu l c diệt sâu xanh Helicoverpa armigera<br />
(Hubner) của chủng tuyến trùng TX1. T p chí Sinh học 27(3A): 87-90.<br />
8. Lại Phú Hoàng, Phạm Hồng Thái, Nguyễn Ngọc Ch , Vũ Tứ Mỹ, 2003. Hiệu l c<br />
phòng trừ sâu xám (Agrotis ypsilon) h i thuốc lá của m t số chế phẩm sinh học tuyến trùng<br />
(EPN). T p chí BVTV 4 (190): 26-29.<br />
9. Nguyễn Ngọc Châu, 2008. Tuyến trùng ký sinh gây bệnh côn trùng ở Việt Nam, Nxb.<br />
KHTN & CN, Hà N i, 302trang.<br />
10. Nguyễn Ngọc Ch , Vũ Tứ Mỹ, Lại Phú H ng, Ng X<br />
học, 21(2B): 104-113.<br />
<br />
n Tƣờng, 1999. T p chí Sinh<br />
<br />
1737<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
