Một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng văn hóa đọc cho học viên các trường quân đội hiện nay

v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO<br /> CHẤT LƯỢNG VĂN HÓA ĐỌC CHO<br /> HỌC VIÊN CÁC TRƯỜNG QUÂN ĐỘI HIỆN NAY<br /> ThS. NGUYỄN THỦY1<br /> Trường Sĩ quan Chính trị ✉ nguyenthuysqct@gmail.com<br /> 1<br /> <br /> Ngày nhận: 04/01/2017; Ngày hoàn thiện: 24/01/2017; Ngày duyệt đăng: 30/01/2017<br /> Phản biện khoa học: TS. TRẦN THỊ MINH THỤC<br /> <br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Sách là con đường lớn nhất để con người tiếp cận thông tin, văn hóa, tri thức. Ngày nay, với sự<br /> phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, nhất là sự bùng nổ thông tin và các phương<br /> tiện truyền thông, phương tiện nghe nhìn, khiến sách và văn hóa đọc đang mất dần vị trí độc tôn<br /> của nó. Văn hóa đọc của học viên các trường quân đội nói chung có những hạn chế nhất định do<br /> những yếu tố khách quan như số lượng sách ít, thời gian đọc ít… Vì vậy, nâng cao văn hóa đọc cho<br /> học viên ngoài việc khắc phục các nguyên nhân khách quan thì giải pháp tiên quyết là nâng cao<br /> nhận thức về tầm quan trọng của sách, hình thành thói quen, sở thích đọc sách và có kỹ năng đọc<br /> sách hiệu quả.<br /> Từ khóa: đọc sách, học viên quân đội, kỹ năng, sách, sở thích, thói quen.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> M.<br /> Gorki từng nói: “Mỗi cuốn sách là một bậc và các phương tiện truyền thông, phương tiện nghe<br /> thang nhỏ mà khi bước lên, tôi tách khỏi nhìn khiến sách dường như đang mất dần vị trí độc<br /> con thú để đi tới gần con người”. Sự ra tôn của nó.<br /> đời của sách đánh dấu một bước tiến lớn<br /> trong lịch sử văn minh nhân loại. Từ rất lâu, sách là Nói tới sách tức là nói tới “văn hóa đọc sách” hay “văn<br /> con đường lớn nhất để con người tiếp cận thông tin, hóa đọc”. Hiện nay, văn hóa đọc đang đứng trước cơ<br /> văn hóa, tri thức. Trước đây, khi kỹ thuật in ấn và các hội và nguy cơ. Cơ hội, đó là việc con người được lựa<br /> phương tiện thông tin nghe nhìn chưa phát triển thì chọn nhiều cách thức, phương tiện khác nhau để tiếp<br /> sách đã trở thành một món quà quý giá đối với nhiều cận, chiếm lĩnh tri thức. Nhưng nó lại tiềm ẩn một<br /> nguy cơ là làm mai một thói quen đọc vốn có bởi sự<br /> người. Người ta có thể ngồi nhiều giờ liền để nghiền<br /> lấn át của các phương tiện nghe nhìn đầy hấp dẫn.<br /> ngẫm, có thể đọc đi đọc lại nhiều lần một cuốn sách.<br /> Bởi vậy, văn hóa đọc và việc phát triển văn hóa đọc trở<br /> Và có rất nhiều cuốn sách đã trở thành vật “gối đầu<br /> thành một vấn đề mang tính thời sự, trở thành mối<br /> giường” của nhiều người qua nhiều thế hệ. Ngày nay, quan tâm của đông đảo dư luận.<br /> với sự tiến bộ vượt bậc của khoa học và kỹ thuật –<br /> nhất là kỹ thuật in ấn – đã cho phép người đọc có Hiện nay, người ta bình luận, bàn luận về văn hóa<br /> được những cuốn sách hay, sách đẹp, có chất lượng đọc với nhiều quan điểm khác nhau. Song trọng tâm<br /> tốt. Nhưng cũng với sự phát triển như vũ bão của và là mục đích cuối cùng của phát triển văn hoá đọc<br /> khoa học và công nghệ, nhất là sự bùng nổ thông tin chính là phát triển ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 74 Số 05 - 01/2017<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> lành mạnh của mỗi thành viên trong xã hội. Và ứng vi tài liệu cần đọc. Nó đồng nghĩa với việc người học<br /> xử, giá trị và chuẩn mực này bao gồm thói quen đọc, viên phải có nhu cầu tự khám phá, tự tìm hiểu, tự đào<br /> sở thích đọc và kỹ năng đọc. Điều đó có nghĩa muốn sâu tri thức mới, tri thức có liên quan đến các vấn đề<br /> phát triển văn hóa đọc của mỗi cá nhân cần xây dựng của khoa học và đời sống mà mình quan tâm. Và ở<br /> cho cá nhân đó thói quen đọc sách, sở thích đọc sách mức độ tối thiểu đối với người học viên đó chính việc<br /> và kỹ năng đọc sách tốt nhất, trong đó, thói quen, sở thường xuyên đọc giáo trình, tài liệu tham khảo có<br /> thích là điều kiện cần, kỹ năng đọc là điều kiện đủ và liên quan trực tiếp đến các môn học hoặc đọc theo<br /> là nhân tố quyết định. Nếu một người có sở thích, thói sở thích. Ở mức độ cao hơn đó là đọc các tài liệu có<br /> quen đọc, nhưng thiếu kỹ năng đọc, hiệu quả đọc liên quan gián tiếp để nghiên cứu các vấn đề khoa<br /> không cao, thậm chí không có hiệu quả, mất thời gian học mang tính chuyên sâu, đọc sách để bổ sung các<br /> vô ích. Nếu nắm vững kỹ năng đọc, nhưng không tạo tri thức mọi mặt về cuộc sống, kỹ năng sống mà mình<br /> được thói quen đọc thì kiến thức thu lượm được rất ít. cảm thấy thiếu hụt. Và rõ ràng để có thói quen đọc<br /> sách người học viên không bao giờ được tự hài lòng<br /> Thực tế cho thấy, văn hóa đọc của học viên các trường với những tri thức mà mình sẵn có mà phải luôn có<br /> quân đội nói chung có những hạn chế nhất định do nhu cầu tìm kiếm, cắt nghĩa, lí giải các kiến thức, các<br /> những yếu tố khách quan như: số lượng đầu sách tình huống có vấn đề mà mình bắt gặp trong quá<br /> trong các nhà trường còn nghèo nàn do những khó trình sinh hoạt, học tập.<br /> khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất; thời gian đọc sách<br /> của học viên thiếu thốn do bị chi phối bởi các chế độ Thói quen đọc gắn liền với sở thích đọc. Sở thích<br /> sinh hoạt, rèn luyện trong ngày theo quy định. Do đọc lại phụ thuộc vào trình độ nhận thức và thị hiếu,<br /> vậy, nhiều học viên đã lựa chọn cách truy cập internet thiên hướng, cá tính của mỗi cá nhân cụ thể, ví dụ: có<br /> để tìm kiếm thông tin vừa nhanh, nhiều, lại đỡ tốn người thích đọc thơ, có người thích đọc tiểu thuyết,<br /> kém (tiền mua sách). Tuy nhiên, có một nguyên nhân có người thích đọc sách nghiên cứu, có người thích<br /> chủ quan mang tính mấu chốt khiến cho văn hóa đọc đọc sách phổ biến khoa học kỹ thuật, có người lại<br /> của học viên quân đội hạn chế là do nhiều học viên thích đọc sách về kỹ năng sống.... Chỉ khi có thói quen<br /> chưa có thói quen đọc sách, không thích đọc sách và đọc thì người học viên mới phát hiện được sở thích<br /> thiếu kỹ năng đọc. Bởi vậy, để nâng cao văn hóa đọc đọc của mình để từ đó phát huy sở trường, khắc phục<br /> cho học viên, ngoài việc khắc phục các nguyên nhân những sở đoản trong việc đọc. Và ngược lại, bắt đầu<br /> khách quan thì giải pháp tiên quyết cần căn cứ trên từ việc đọc theo sở thích, người học viên có thể rèn<br /> ba nhân tố trên. Đặc biệt, khi thời gian đọc ít, số lượng luyện thói quen đọc của mình. Và từ việc đọc theo<br /> sách không nhiều thì việc hình thành thói quen, sở sở thích sẽ tiến đến đọc thành thói quen và dần dần<br /> thích đọc sách, kỹ năng đọc sách như thế nào để đạt người học viên đọc cả những gì mình “không thích”<br /> hiệu quả cao nhất càng có ý nghĩa thiết thực. nhưng đó là những điều mình “cần”, mình “thiếu”. Đối<br /> với học viên trong môi trường quân đội, bị hạn chế<br /> Mặc dù thói quen đọc sách cần được hình thành từ nhất định trong mối quan hệ tiếp xúc, giao lưu với<br /> rất sớm, từ khi còn học ở các bậc phổ thông, thậm môi trường xã hội bên ngoài cũng như các loại hình<br /> chí được thực hiện trước tuổi đến trường. Nhưng điều thông tin giải trí khác thì việc có thói quen và sở thích<br /> đó không có nghĩa là ở bậc đại học, học viên không đọc đó chính là một cách tự bồi bổ vốn kiến thức xã<br /> còn khả năng hình thành thói quen đọc sách. Ngược hội, bồi bổ đời sống tâm hồn của mình một cách hữu<br /> lại, càng ở cấp học cao, đặc biệt là đối với nhiệm vụ hiệu.... Thói quen đọc và sở thích đọc có mối quan hệ<br /> học tập, nghiên cứu khoa học của một sinh viên đại chặt chẽ với nhau.<br /> học thì thói quen đọc sách là một yêu cầu tất yếu. Vậy<br /> muốn nâng cao văn hóa đọc, người học viên phải Để có thói quen đọc sách, sở thích đọc sách, biết<br /> có thói quen đọc sách. Thói quen đọc là sự thường cách đọc sách thì trước tiên người học viên phải thấy<br /> xuyên, liên tục của việc đọc. Nhưng sự thường xuyên, được ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của sách và<br /> liên tục này không nên hiểu theo nghĩa cơ học, hình việc đọc sách. Ngày nay, các phương tiện thông tiện<br /> thức; đọc nhiều không có nghĩa là đọc tràn lan, đọc thông tin, truyền thanh, truyền hình, mạng internet<br /> đối phó, đọc theo phong trào mà là đọc theo nhu cầu, phát triển bùng nổ với những ưu thế riêng, nó khiến<br /> đọc có định hướng. Điều này buộc người học viên cho không ít người trong đó có học viên thấy sách<br /> phải xác định được mục đích của việc đọc và phạm “giảm giá trị” (ở đây chúng tôi không đề cập đến chất<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 05 - 01/2017 75<br /> v NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI<br /> <br /> <br /> lượng của các cuốn sách) và trong môi trường quân thoáng qua, những hình ảnh lướt qua. Đọc sách giúp<br /> đội với quỹ thời gian ít ỏi, số lượng đầu sách hạn chế con người tăng trí tưởng tượng nhất là những tác<br /> thì càng có lí do để học viên thờ ơ với sách. Họ cho phẩm văn học. Từ những dòng chữ, thông qua ngôn<br /> rằng, các phương tiện nghe nhìn (tivi, video, đài phát ngữ văn học, những nhân vật, những khung cảnh<br /> thanh, internet…) hấp dẫn hơn sách bởi chúng ít thiên nhiên, xã hội như hiển hiện trước mắt người<br /> làm tốn sức trí óc và thời gian hơn cho mọi người so đọc…Sách đã gắn bó với con người qua hàng ngàn<br /> với việc đọc sách báo; đọc sách báo phải tập trung năm lịch sử, nó mang giá trị văn hóa, tư tưởng, kết<br /> tư tưởng cao độ mới lĩnh hội được thông tin trong tinh vẻ đẹp trí tuệ, tâm hồn của con người cho nên<br /> khi đó các phương tiện khác có thể tiếp cận kết hợp sách và vai trò của việc đọc sách vẫn là “con đường<br /> cùng các công việc khác (vừa ăn, vừa xem tivi, vừa sáng” để con người tiếp cận đến những chân trời tri<br /> nói chuyện, vừa nghe đài....). Và cũng có không ít học thức và sách là người bạn đồng hành không thể thiếu<br /> viên họ cũng thích đọc, có thói quen đọc, ham tìm của người học viên trong suốt quá trình học tập của<br /> tòi khám phá tri thức nhưng thay vì dùng sách, họ mình. “Sách vở biến chúng ta thành con người hạnh<br /> lại sử dụng mạng internet vì internet có khối lượng<br /> phúc”(M. Gorki).<br /> thông tin phong phú, nhanh và cập nhật. Tuy nhiên,<br /> chúng ta phải khẳng định ngay rằng, dù các phương Thấy được vai trò, ý nghĩa của việc đọc sách, có thói<br /> tiện thông tin khác có ưu thế hơn ở phương diện nào quen, sở thích đọc sách, nhưng cái đích cao nhất của<br /> đó, bản thân sách cũng có những hạn chế nhất định,<br /> văn hóa đọc đó là đọc sách như thế nào cho hiệu quả.<br /> nhưng sách và việc đọc sách vẫn có vai trò vô cùng<br /> Và điều này càng có ý nghĩa quan trọng hơn đối với<br /> to lớn, không gì thay thế được. “Cùng một nội dung<br /> người học viên. Vì vậy để nâng cao văn hóa đọc thì<br /> cốt truyện nhưng xem phim và đọc tiểu thuyết lại<br /> điều kiện đủ chính là xây dựng kỹ năng đọc, (bao gồm<br /> mang lại hai kết quả cảm nhận khác nhau. Đối diện<br /> cả cách đọc). Đối với xây dựng kỹ năng đọc, người học<br /> với trang sách, người đọc được hoàn toàn độc lập và<br /> viên cần đảm bảo được một số yêu cầu sau:<br /> tự do phát huy tưởng tượng và suy luận của mình.<br /> Sách giúp con người phát triển trí tưởng tưởng, tư<br /> Một là, người học viên cần xác định hoặc lựa chọn<br /> duy sáng tạo và độc lập suy nghĩ.” (Nguyễn Hữu Giới,<br /> được phạm vi đề tài hoặc vấn đề mà mình cần đọc<br /> 2006). Chúng ta có thể có rất nhiều thông tin trên<br /> được, biết định hướng nguồn tài liệu phù hợp, cần<br /> mạng internet nhưng lượng kiến thức còn đọng lại<br /> trong đầu lại rất ít, nó hoàn toàn khác với việc nghiền thiết cho bản thân. Chẳng hạn, hiện nay hầu hết các<br /> ngẫm từng câu chữ qua từng trang sách. Sách là một trường quân đội đều có thư viện điện tử, vì thế người<br /> quá trình thông tin và đọc sách là quá trình tiếp nhận học viên có thể dễ dàng tìm kiếm, lựa chọn tài liệu<br /> thông tin đồng thời là quá trình tư duy để tìm kiếm thông qua tra cứu theo “từ khóa” vấn đề mà mình<br /> tri thức. “Người đọc là người tiếp nhận thông tin một quan tâm.<br /> cách chủ động trong quá trình tự phân tích, chọn lọc,<br /> ghi nhận, một quá trình “đối thoại ngầm” ngay cả với Hai là, phải đọc phù hợp với trình độ nhận thức của<br /> chính tác giả của cuốn sách” (Nguyễn Hữu Giới, 2006), mình, đọc từ trình độ thấp lên trình độ cao, từ các vấn<br /> nó rất khác với kiểu chúng ta nhận kết quả sẵn có, đề đơn giản tới phức tạp, từ vấn đề liên quan trực tiếp<br /> thụ động khi tra cứu “google”. Sách không chỉ cung đến vấn đề liên quan gián tiếp đến nội dung cần tìm<br /> cấp thông tin, tri thức mà còn dạy cho người học viên hiểu. Chẳng hạn, một học viên để đọc hiểu được các<br /> phương pháp tư duy. Sách gắn liền với sự ra đời của tác phẩm kinh điển của Mác thì trước đó, chí ít người<br /> chữ viết, có những đặc trưng riêng biệt (nhất là ở tính học viên cần đọc giáo trình về chủ nghĩa duy vật biện<br /> hình tượng của ngôn từ) vì thế không có hình thức chứng và duy vật lịch sử.<br /> nào để thay thế được nó. Quá trình đọc là quá trình<br /> hấp thụ tri thức qua cảm nhận của người đọc. Trong Ba là, phải đọc tổng thể nội dung cuốn sách (đọc lướt)<br /> quá trình đọc, con người phải suy nghĩ, phân tích rồi đến đọc từng nội dung cụ thể (đọc kỹ), cần đọc<br /> tổng hợp, tư duy biến tri thức của nhân loại thành tri đi đọc lại nhiều lần những nội dung mình khó hiểu.<br /> thức của riêng mình. Tri thức sẽ hằn sâu trong trí não Đa số sách đều có lời giới thiệu, lời kết, mục lục, các<br /> của mỗi người và đọng lại trở thành vốn kiến thức để chương, mục và đó chính là một trong những cơ sở<br /> con người vận dụng vào công việc và cuộc sống của để người đọc có thể dễ dàng nắm bắt nội dung cơ<br /> chính mình, có tác dụng hơn hẳn những tiếng nói bản nhất của cuốn sách một cách nhanh chóng.<br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> 76 Số 05 - 01/2017<br />  NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI v<br /> <br /> <br /> <br /> Bốn là, đọc cần kết hợp với ghi chép, tóm tắt, chú giải tiễn học tập. Ví dụ như người học viên có thể vận<br /> theo thư mục một cách khoa học kết hợp trao đổi với dụng kiến thức về mâu thuẫn giai cấp, về số phận<br /> bạn bè, thầy cô. Đối với những cuốn sách trình bày các người nông dân trong các tác phẩm “Tắt đèn” của<br /> vấn đề có tính hệ thống, logic thì người học viên có Ngô Tất Tố, “Chí Phèo” của Nam Cao mà mình đã từng<br /> thể ghi chép, tóm tắt theo sơ đồ hình cây hoặc theo đọc để nghiên cứu, học tập về điều kiện lịch sử, xã hội<br /> chương mục, kết cấu của chính cuốn sách đó. Còn đối Việt Nam trước Cách mạng Tháng tám 1945.<br /> với những cuốn sách có tính tổng hợp, tập hợp của<br /> nhiều tác giả hoặc về nhiều vấn đề, quan điểm khác Mặc dù để nâng cao chất lượng văn hóa đọc nói<br /> nhau thì người học viên có thể ghi chép, tóm tắt dàn ý chung, văn hóa đọc cho học viên các nhà trường<br /> theo các chủ đề, luận điểm nhỏ mà mình đã xác định quân đội nói riêng cần tổng thể rất nhiều giải pháp<br /> khi đọc nội dung tổng quan của cuốn sách. Người học từ phía các cơ quan quản lí đến việc đầu tư cơ sở vật<br /> viên cũng nên trao đổi với bạn bè, thầy cô cả những chất, cung cấp nguồn sách đa dạng, chất lượng...,<br /> điều mình thấy hay lẫn những điều mình chưa hiểu song trong khuôn khổ bài viết này chúng tôi chỉ đề<br /> hoặc thấy không đúng…để có thể nắm vững tri thức cập đến những giải pháp từ phía chủ thể đọc (học<br /> sâu sắc, toàn diện hơn. viên) với việc nâng cao nhận thức, ý nghĩa của sách,<br /> đọc sách; xây dựng thói quen, sở thích đọc và có kỹ<br /> Năm là, khi đọc luôn có tư duy phản biện, có quan năng đọc tốt nhất. Nâng cao chất lượng văn hóa đọc<br /> điểm tự đánh giá, nhận xét riêng về những điều mình cho học viên có ý nghĩa thiết thực trong nâng cao<br /> đã đọc (đúng hay sai, hợp lí hay chưa hợp lí, đầy đủ chất lượng học tập của người học viên. Đồng thời đó<br /> hay chưa đầy đủ....) tránh hiện tượng tiếp thu thụ chính là nền tảng của một xã hội học tập, của việc học<br /> động, cho rằng mọi cuốn sách đều là chân lí. Tư duy suốt đời, một yêu cầu cũng là một thách thức của xã<br /> phản biện không chỉ giúp người học viên chiếm lĩnh hội hiện đại./.<br /> tri thức chính xác, đúng đắn mà còn góp phần mài sắc<br /> tư duy nghiên cứu, giữ vững lập trường tư tưởng khoa Tài liệu tham khảo:<br /> học trước “cơn bão” thông tin trong giai đoạn hiện nay.<br /> 1. Nguyễn Hữu Giới (2006), Văn hóa đọc trong cảnh<br /> Sáu là, phải thường xuyên ghi nhớ những điều mình bùng nổ truyền thông, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật số<br /> đã đọc, vận dụng sáng tạo kiến thức đã đọc vào thực 7 , tr. 3- 5.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SOME SOLUTIONS TO IMPROVE THE QUALITY OF BOOK-READING CULTURE FOR CADETS<br /> AT MILITARY SCHOOLS<br /> <br /> NGUYEN THUY<br /> <br /> Abstract: Books are the best way for people to get access to information, culture and knowledge.<br /> Nowadays, due to the ongoing development of science and techonology, especially the boom of<br /> information, audiovisual aids and means of communications, books and the culture of reading<br /> books are losing their unique position. Cadets’ culture of reading books at the military schools<br /> has been restricted by some objective reasons of limited books and reading time, etc. Therefore,<br /> in order to improve their culture of reading books, cadets’ awareness of the importance of books<br /> should be raised first and foremost. Thus, they would cultivate reading habit and hobby as well as<br /> effective reading skill. <br /> <br /> Keywords: reading books, military cadets, skills, books, habit, hobby.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ<br /> Số 05 - 01/2017 77<br />