Một số suy nghĩ về đổi mới để góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của khoa Giáo dục chính trị ở các trường đại học hiện nay

PHẠM THỊ BÌNH1<br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> ổi mới để nâng cao chất lượng đào tạo là nhiệm vụ cấp thiết hiện nay của khoa<br /> Giáo dục chính trị ở các trường ại học. Muốn vậy, các khoa Giáo dục chính trị phải đổi<br /> mới đồng bộ từ mục tiêu, chương trình, nội dung đào tạo phương pháp và hình thức tổ<br /> chức dạy học; cách thức kiểm tra, đánh giá… Mục tiêu đào tạo phải được xác định tường<br /> minh, r ràng chương trình, nội dung đào tạo vừa phải đảm bảo tính khoa học, hiện đại<br /> vừa có tính thực tiễn cao phương pháp và hình thức tổ chức giảng dạy cần được vận<br /> dụng hợp lý, linh hoạt và sáng tạo đồng thời kết hợp có hiệu quả các hình thức kiểm tra,<br /> đánh giá. ó chính là những điều kiện thiết yếu hiện nay để đảm bảo cho các khoa Giáo<br /> dục chính trị đào tạo ra những lớp sinh viên vừa có n ng lực, phẩm chất của người giáo<br /> viên vừa có n ng lực, phẩm chất của những người hoạt động xã hội đáp ứng tốt yêu cầu<br /> của thực tiễn xã hội sau khi ra trường.<br /> <br /> Từ khóa: Giáo dục chính trị, đ o tạo giáo viên Giáo dục công dân, phát triển năng<br /> lực, phát triển n ân các , p át uy được tính tích cực<br /> <br /> Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp n Trung ư ng Đảng óa XI đã t ông qua Ng ị<br /> quyết số 29/NQ-TW về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục v đ o tạo, đáp ứng yêu cầu<br /> công nghiệp hóa, hiện đại óa trong điều kiện kinh tế thị trường địn ướng xã hội chủ<br /> ng ĩa v ội nhập quốc tế”. Từ quan điểm, mục tiêu, giải pháp phát triển giáo dục được<br /> Nghị quyết đưa ra c o t ấy vấn đề có tính quyết định là chất lượng đội ngũ giáo viên.<br /> Các trường Đại học sư p ạm, các oa sư p ạm của các trường Đại học là những c sở<br /> đ o tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên c o n iều bậc học. Do vậy, vấn đề đặt ra cho các<br /> trường Đại học sư p ạm, các oa sư p ạm của các trường Đại học là làm thế n o để<br /> nâng cao chất lượng đ o tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới căn bản,<br /> <br /> 1<br /> TS, Trường Đại ọc Vin<br /> toàn diện của giáo dục v đ o tạo hiện nay? Đối với khoa Giáo dục chính trị của các<br /> trường Đại học cũng vậy. Với chức năng c n l đ o tạo giáo viên Giáo dục công dân,<br /> các khoa Giáo dục chính trị thời gian qua đã đạt được những thành tựu nhất định. Sau khi<br /> ra trường, đội ngũ giáo viên Giáo dục công dân đảm nhiệm tốt công việc giảng dạy ở các<br /> trường phổ thông và một số trường chuyên nghiệp. Nhiều giáo viên Giáo dục công dân<br /> đã trở thành cán bộ Đảng, cán bộ quản lý trong ngành giáo dục, hoặc trở thành những<br /> giáo viên giỏi thực sự có uy tín với học sinh, với n ân dân n i m n công tác. T ực tế đó<br /> đã ẳng định chất lượng đ o tạo của các khoa Giáo dục chính trị. Tuy nhiên, hiện nay<br /> trước yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục v đ o tạo, khoa Giáo dục chính trị<br /> đang đứng trước nhiều ó ăn, bộc lộ nhiều bất cập cần có những địn ướng chiến<br /> lược và cả các giải p áp để vượt qua ó ăn, vư n lên đáp ứng được đòi ỏi tất yếu<br /> của xã hội mà vấn đề cốt lõi - sống còn là nâng cao chất lượng đ o tạo.<br /> <br /> T eo c úng tôi, để đổi mới t eo ướng nâng cao chất lượng đ o tạo, các khoa<br /> Giáo dục chính trị cần tập trung vào các giải pháp sau:<br /> <br /> 1. Xác đ nh m c tiê đ tạo<br /> Mục tiêu giáo dục là sự thể hiện những đòi hỏi của xã hội đối với con người cấu<br /> thành nguồn nhân lực mà giáo dục có nhiệm vụ phải đ o tạo. Mục tiêu giáo dục hiện nay<br /> được xác địn l “nhằm phát triển n ng lực và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể<br /> , mỹ; dạy người, dạy chữ và dạy nghề”(1). uan điểm chỉ đạo của Đảng ta l “Chuyển<br /> mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện n ng lực<br /> và phẩm chất người học”(2). Mục tiêu giáo dục n ư vậy phải được cụ thể óa, tường<br /> minh về yêu cầu chất lượng sản phẩm đ o tạo ở từng cấp học, bậc học.<br /> <br /> Năng lực được địn ng ĩa t eo rất nhiều cách khác nhau dựa trên sự lựa chọn các<br /> loại dấu hiệu khác nhau: Chẳng hạn địn ng ĩa dựa trên dấu hiệu tố chất tâm lý hoặc dựa<br /> trên các yếu tố tạo thành khả năng n động… N ưng t eo ng ĩa thông dụng nhất, năng<br /> lực “được hiểu như sự thành thạo, khả n ng thực hiện của cá nhân đối với một công<br /> việc”(3). N ư t ế “n ng lực vừa hàm chứa những yếu tố m c định, cốt lõi, vừa tiềm ẩn<br /> những khả n ng linh hoạt, thích ứng và sáng tạo”(4).<br /> <br /> Ở bậc đại học, với mục tiêu phát triển năng lực của người học ng ĩa l mục tiêu<br /> này phải mô tả được năng lực đầu ra của sinh viên, thực hiện mục tiêu phát triển toàn<br /> diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức của người học vào<br /> giải quyết những tình huống của thực tiễn cuộc sống; đồng thời đặc biệt nhấn mạnh vai<br /> trò của người học với tư các l c ủ thể năng động, sáng tạo của quá trình nhận thức. Đối<br /> với sinh viên khoa Giáo dục chính trị, đầu ra không chỉ là trở thành giáo viên Giáo dục<br /> công dân mà còn là những người hoạt động trên nhiều lĩn vực n ư: công tác đảng, công<br /> tác đo n t an niên, ội phụ nữ… Năng lực, n ân các m c úng ta đ o tạo ở đây vừa là<br /> năng lực, nhân cách của người giáo viên vừa l năng lực, nhân cách của những người<br /> hoạt động xã hội. Đặc biệt, với mục tiêu là phát triển năng lực v n ân các c o người<br /> học, bản t ân các giáo viên tư ng lai trước hết phải là những người được phát triển năng<br /> lực, nhân cách và phải biết cách phát triển năng lực, nhân cách cho học sinh- đối tượng<br /> dạy học của họ sau n y. Xác định mục tiêu đ o tạo n ư vậy sẽ chi phối việc xây dựng<br /> c ư ng tr n v nội dung đ o tạo của các khoa Giáo dục chính trị. Tuy nhiên, theo chúng<br /> tôi, năng lực của giáo viên đã được xác địn tư ng đối tường min n ưng các năng lực<br /> hoạt động xã hội của sin viên sư p ạm nói chung và sinh viên khoa Giáo dục chính trị<br /> nói riêng, c o đến hiện nay c ưa có một công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống,<br /> có tính chuyên sâu (5). Do vậy, các khoa Giáo dục chính trị cần quan tâm đầu tư ng iên<br /> cứu để cụ thể óa, tường min năng lực hoạt động xã hội, chỉ ra yêu cầu chất lượng sản<br /> phẩm đ o tạo để “t i công” được, mô tả v đán giá được trong đ o tạo theo hệ thống<br /> tín chỉ.<br /> <br /> 2. Xây dựng chư ng t ình, nội ng đ tạo<br /> Các khoa Giáo dục chính trị ở các trường đại học đều có lịch sử ra đời và phát triển<br /> c ưa d i. N ưng c ư ng tr n đ o tạo hiện nay của một số khoa Giáo dục chính trị của<br /> các trường đại học có nhiều t ay đổi so với những năm đầu thành lập, nhất là ở những<br /> trường chuyển đổi p ư ng t ức đ o tạo theo hệ thống tín chỉ. Tuy nhiên, theo chúng tôi<br /> vẫn rất cần có một sự t ay đổi nhiều n nữa t eo ướng hiện đại hóa nội dung và chú<br /> trọng đ o tạo nghề, rèn luyện các năng lực hoạt động thực tiễn cho sinh viên. Nếu<br /> c ư ng tr n đ o tạo được xây dựng t eo ướng p át uy năng lực người học n ư vậy,<br /> sinh viên khoa Giáo dục chính trị sau i ra trường có thể hòa nhập môi trường làm việc<br /> nhanh và hiệu quả.<br /> <br /> Hiện nay, trong điều kiện của đ o tạo tín chỉ, c ư ng tr n đ o tạo của các khoa<br /> Giáo dục chính trị cần có sự đổi mới t eo ướng mềm dẻo, liên thông và có tính thực tiễn<br /> cao. Ngoài những môn học c sở nên tăng cường các môn chuyên ngành có giá trị thực<br /> tiễn, bên cạnh các học phần “cứng” cần có một hệ thống các học phần tự chọn; mạnh dạn<br /> bớt những học phần có tính hàn lâm, nặng về lý thuyết để tăng t êm các ọc phần có tính<br /> thực tiễn cao, giúp sin viên được “t ực n ”, trải nghiệm. Đối với sinh viên khoa Giáo<br /> dục chính trị, t ông qua “t ực n ”, trải nghiệm sẽ rèn luyện cho các em các kỹ năng vô<br /> cùng cần thiết: Kỹ năng của người giáo viên, kỹ năng của người hoạt động trong lĩn vực<br /> chính trị- xã hội.<br /> <br /> Đối với sin viên các ng n sư p ạm nói chung, tỷ lệ các học phần dành cho rèn<br /> nghề, luyện kỹ năng sư p ạm chiếm khoảng 30-35% trọng số các học phần là sự lựa chọn<br /> phù hợp. Đó l t ời lượng của các học phần n ư: L luận dạy học bộ môn, P ư ng p áp<br /> dạy học Giáo dục chính trị, Phân tích sách giáo khoa, Rèn luyện kỹ năng sư p ạm, Thực<br /> n p ư ng p áp dạy học Giáo dục công dân, Kiến tập sư p ạm, Thực n sư phạm ở<br /> trường phổ thông, Tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp, …<br /> <br /> Còn tính liên thông chính là tạo điều kiện cho sinh viên khoa Giáo dục chính trị có<br /> thể đăng ý ọc ngành 2- ngành sát với chuyên môn của các em đang được đ o tạo n ư<br /> Công tác xã hội, Chính trị học… v ngược lại các sin viên đang t eo ọc các ngành gần<br /> với chuyên ngành Giáo dục chính trị có thể đăng ý ọc chuyên ngành này.<br /> <br /> Ngo i ra, c ư ng tr n d n c o sin viên oa Giáo dục chính trị còn nên thiết kế<br /> thêm các học phần n ư Công tác Đảng, đo n t ể trong trường học; Văn bản hành chính<br /> công vụ; Giáo dục kỹ năng sống; Tham quan thực tế c uyên môn… C ư ng tr n đ o tạo<br /> cũng cần có độ mềm dẻo để được t ường xuyên có những t ay đổi, bổ sung, điều chỉnh<br /> phù hợp với nhu cầu xã hội và thực tế công tác đ o tạo của các khoa Giáo dục chính trị.<br /> <br /> 3. Phư ng pháp hình thức tổ chức giảng dạy<br /> Vấn đề đổi mới p ư ng p áp giảng dạy đã được đề cập rất nhiều trong các hội<br /> thảo giáo dục. Ở đây, c úng tôi c ỉ xin nhấn mạnh một số vấn đề:<br /> <br /> Thứ nhất, giảng dạy ở bậc đại học l quá tr n i dậy tiềm năng vốn có của sinh<br /> viên, phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo ở các em bằng các p ư ng p áp dạy<br /> học tích cực. Đồng thời, t ông qua các p ư ng p áp dạy học tích cực, giảng viên phải<br /> dạy cách học, p ư ng p áp tự học cho sinh viên. Dạy cách học, p ư ng p áp ọc phải<br /> trở thành một trong những mục tiêu đ o tạo chứ không chỉ là một trong những giải pháp<br /> nâng cao chất lượng và hiệu quả đ o tạo. Các p ư ng p áp dạy học truyền thống n ư<br /> p ư ng p áp vấn đáp, p ư ng p áp ướng dẫn tự học… có t ể góp phần thực hiện tốt<br /> mục tiêu này. Do vậy, p ư ng p áp dạy học tích cực không chỉ l các p ư ng p áp dạy<br /> học hiện đại mà còn bao gồm các p ư ng p áp dạy học truyền thống.<br /> <br /> Thứ ai, để p át uy được tính tích cực, chủ động của bản t ân người học phụ<br /> thuộc rất nhiều vào cách sử dụng p ư ng p áp của giáo viên, chứ không phải do bản thân<br /> p ư ng đó. Việc lựa chọn và phối hợp các p ư ng p áp p ụ thuộc vào rất nhiều yếu tố:<br /> nội dung bài học, đối tượng sin viên, c sở vật chất của nhà trường… V vậy, giảng viên<br /> sẽ lựa chọn và sử dụng p ư ng p áp dạy học n ư t ế n o để sin viên được hoạt động<br /> tích cực về mặt nhận thức cũng n ư t ực n để khám phá ra tri thức mới. Theo lý luận<br /> dạy học, các p ư ng p áp t ực n t ường “t c cực” n p ư ng p áp dùng lời.<br /> N ưng do t n đặc thù của hoạt động dạy học ở đại học và tri thức chuyên ngành Giáo<br /> dục chính trị nên giảng viên không thể không sử dụng p ư ng p áp t uyết trình. Chúng<br /> ta cũng ông nên quan niệm một cách cứng nhắc hay so sánh tác dụng của các p ư ng<br /> pháp mà vấn đề ở chỗ là giảng viên sử dụng p ư ng p áp n y n ư t ế n o để đạt được<br /> hiệu quả cao trong giảng dạy. Thực tế đã v đang c o t ấy có những giờ giảng - thuyết<br /> trình khiến sinh viên say mê, các em bị lôi cuốn thực sự. Mặt ngoài ai cũng nhận ra đó l<br /> p ư ng p áp dùng lời – thuyết tr n , n ưng bên trong đã t ể hiện mức độ tính tích cực<br /> nhận thức của sinh viên: khả năng tập trung t eo dõi, g i c ép, suy ng ĩ t eo lời giảng<br /> của giảng viên… K ông của lớp học ông sôi động n ư giờ học thực n n ưng<br /> thực sự là ngọn lửa trí tuệ, nhiệt tình của giảng viên đang đốt cháy các em, ở đó tr tuệ<br /> của các em đang được phát huy tối đa. N ư vậy, trong giảng dạy nhiều môn học của khoa<br /> Giáo dục chính trị, giảng viên vẫn rất cần sử dụng p ư ng p áp thuyết tr n n ưng để<br /> tránh sự n m c án, đ n điệu trong dạy học, giảng viên nên vận dụng t eo ướng tích<br /> cực óa p ư ng p áp t uyết tr n . Đó l sự kết hợp éo léo p ư ng p áp t uyết trình<br /> với p ư ng dạy học nêu vấn đề, đ m t oại, trực quan…<br /> <br /> Thứ ba, đổi mới p ư ng p áp dạy học phải đi đôi với đổi mới nội dung, đổi mới<br /> trang thiết bị của quá trình dạy học, đặc biệt là hình thức tổ chức dạy học. Đối với các<br /> học phần thiên về trang bị kỹ năng, rèn luyện năng lực hoạt động cho sinh viên nhất thiết<br /> phải t ay đổi hình thức tổ chức dạy học n ư: Rèn luyện kỹ năng sư p ạm, Thực hành<br /> p ư ng p áp dạy học Giáo dục công dân; Tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp; Công tác<br /> Đảng, đo n t ể trong trường học; Giáo dục kỹ năng sống… H n t ức tổ chức dạy học,<br /> kiểu kết cấu phòng học, các thiết bị dạy học phải bố trí cách khác, phù hợp với mục đ c<br /> dạy học của các học phần n y. Có n ư vậy, giảng viên mới vận dụng được p ư ng p áp<br /> dạy học t eo ướng tích cực hóa hoạt động học tập của sinh viên, tạo c ội để các em<br /> thực sự trở thành chủ thể của hoạt động học tập, nghiên cứu. Đó l các p ư ng p áp: l m<br /> việc n óm, p ư ng p áp dự án hoặc các p ư ng p áp t ực n … Đa dạng hóa các hình<br /> thức tổ chức dạy học n ư vậy, kết hợp với tăng cường các hoạt động xã hội của sinh viên,<br /> phát huy vai trò của hoạt động tập thể, nhóm nhỏ và cá nhân, giữa dạy học (môn học) bắt<br /> buộc và tự chọn sẽ vừa phát triển năng lực cá nhân vừa đảm bảo chất lượng giáo dục nói<br /> chung cho mọi sinh viên ngành Giáo dục chính trị.<br /> <br /> 4. Đổi mới hình thức kiể t , đánh giá của giảng viên<br /> Việc kiểm tra, đán giá ết quả học tập của sinh viên phải nhằm đán giá đúng<br /> được năng lực người học và sử dụng kết quả đán giá một cách hợp l . Để nâng cao kết<br /> quả kiểm tra, đán giá, giảng viên nên kết hợp các p ư ng p áp v n t ức kiểm tra,<br /> đán giá. Kết hợp các p ư ng p áp iểm tra vấn đáp, viết và thực n để rèn luyện kỹ<br /> năng t uyết trình, viết và thực hành. Bên cạn đó cần kết hợp các hình thức kiểm tra,<br /> đán giá n ư tự luận và trắc nghiệm để có c sở đán giá to n diện học sinh. Hoạt động<br /> kiểm tra, đán giá cần phải minh bạch, rõ ràng tạo điều kiện cho sinh viên yên tâm phấn<br /> đấu trong học tập và rèn luyện. Đổi mới kiểm tra, đán giá ết quả học tập có ý ng ĩa<br /> quan trọng trong đ o tạo giáo viên các khoa Giáo dục chính trị bởi hoạt động này nâng<br /> cao tính hứng thú, tính tích cực trong học tập, nghiên cứu của sinh viên, gắn lý luận với<br /> thực tiễn nghề nghiệp; giúp các em chủ động, tự tin trong rèn luyện kỹ năng, trau dồi<br /> nghề nghiệp tư ng lai một cách vững v ng, đáp ứng được yêu cầu của xã hội sau khi ra<br /> trường.<br /> <br /> Quán triệt Nghị quyết 29/NQ-TW của Đảng, các oa sư p ạm, trong đó có oa<br /> Giáo dục chính trị ở các trường Đại học đảm nhiệm vai trò, chức năng l “máy cái” tạo ra<br /> sản phẩm là giáo viên, phải nhận thức rõ tính cấp thiết của việc nghiên cứu để xác định<br /> mục tiêu đ o tạo rõ ràng, mô tả được năng lực đầu ra của sin viên. Trên c sở đó, các<br /> khoa Giáo dục chính trị xây dựng c ư ng tr n , nội dung đ o tạo hiện đại, gắn với yêu<br /> cầu của thực tiễn; đổi mới hình thức tổ chức đ o tạo, p ư ng pháp giảng dạy và kiểm tra,<br /> đán giá… đáp ứng yêu cầu của xã hội. Sự đổi mới đồng bộ và hợp lý n ư vậy chắc<br /> chắn sẽ góp phần nâng cao chất lượng đ o tạo của các khoa Giáo dục chính trị nhằm đảm<br /> bảo thực hiện được mục tiêu tức là kết quả đầu ra của sinh viên n ư mong muốn. Hay nói<br /> cách khác, sự đổi mới n ư vậy sẽ tạo nên môi trường đ o tạo tốt nhất để sinh viên phát<br /> huy vai trò chủ thể và tính tích cực, chủ động của các em trong quá trình học tập và rèn<br /> luyện. Đó cũng l điều kiện thiết yếu để những phẩm chất, năng lực cần thiết của người<br /> giáo viên v năng lực hoạt động xã hội được hình thành và phát triển ở sinh viên. Tất<br /> nhiên, cùng với đó còn l vấn đề chính bản thân các khoa Giáo dục chính trị phải xây<br /> dựng được đội ngũ giảng viên mạnh về chuyên môn, có bản lĩn c n trị vững vàng, giỏi<br /> về năng lực nghiệp vụ sư p ạm, thật sự năng động, tâm huyết với nghề - coi đây l âu<br /> then chốt, là lực lượng chủ công để nâng cao chất lượng đ o tạo đáp ứng yêu cầu của xã<br /> hội hiện nay.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 1, 2. Nghị quyết Hội nghị Trung ư ng 8 óa XI số 29-N TW“Về đổi mới căn<br /> bản, toàn diện giáo dục v đ o tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện<br /> đại óa trong điều kiện kinh tế thị trường địn ướng xã hội chủ ng ĩa v<br /> hội nhập quốc tế”<br /> <br /> 3, 4. TS Nguyễn Trọng Hoàn, Một số suy ng ĩ về việc dạy ngữ văn ở trường phổ<br /> t ông t eo địn ướng phát triển năng lực, Tạp chí Giáo dục, số 340, kì<br /> 2(8/2014), trang 36.<br /> <br /> 5. ThS Hà Mỹ Hạnh, Lịch sử nghiên cứu vấn đề năng lực hoạt động xã hội,<br /> Tạp chí Giáo dục, số 321, kì1 (11/2013), trang 14-16.<br />