Một trường hợp nhiễm toxocara canis ở hệ thần kinh trung ương

MOÄT TRÖÔØNG HÔÏP NHIEÃM TOXOCARA CANIS<br /> ÔÛ HEÄ THAÀN KINH TRUNG ÖÔNG<br /> Traàn Thò Kim Dung*, Nguyeãn Vaên Taån**, Nguyeãn Trí Thöùc**, Traàn Vinh Hieån*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Moät beänh nhaân nam, 29 tuoåi, ñang ñieàu trò lao ñeán thaùng thöù ba thì xuaát hieän caùc trieäu chöùng noäi<br /> thaàn kinh: co giaät, nhöùc ñaàu nhieàu, oùi. Beänh nhaân ñöôïc chuyeån töø beänh vieän ñòa phöông ñeán beänh vieän<br /> Phaïm Ngoïc Thaïch, caùc trieäu chöùng thaàn kinh ngaøy caøng roõ neùt, xuaát hieän khi leân côn co giaät, thöôøng 1- 2<br /> laàn trong ngaøy: lieät nöûa ngöôøi phaûi, lieät daây thaàn kinh trung öông VII phaûi, nhöùc ñaàu, oùi...Ngoaøi côn, beänh<br /> nhaân trôû laïi tình traïng bình thöôøng. Hình aûnh MRI gôïi yù khoâng phaûi lao naõo. Huyeát thanh chaån ñoaùn cho<br /> keát quaû döông tính vôùi Toxocara canis. Sau khi ñieàu trò ñaëc hieäu loaïi giun naøy, beänh nhaân hoài phuïc toát.<br /> Nhö vaäy, beänh aáu truøng di chuyeån noäi taïng do giun ñuõa choù Toxocara canis coù theå laø beänh ñôn thuaàn hay<br /> coù theå keát hôïp treân neàn moät beänh noäi khoa khaùc. Huyeát thanh chaån ñoaùn laø moät trong nhöõng yeáu toá caàn<br /> thöïc hieän ñeå xaùc ñònh nguyeân nhaân cuûa beänh.<br /> <br /> SUMMARY<br /> ONE CASE OF TOXOCARIASIS IN THE CENTRAL NERVOUS SYSTEM<br /> Tran Thi Kim Dung, Nguyen Van Tam, Nguyen Tri Thuc, Tran Vinh Hien<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 96 – 99<br /> <br /> There were many symptoms of the central nervous system in a male patient, 29 years old, at the 3rd<br /> months of his tuberculosis treatment: convulsion, headache, vomitting. Then, he was transported from the<br /> province hospital to Pham Ngoc Thach hospital. The nervous symptoms are more and more obvious<br /> during his convulsion, which are about once to twice per day as right hemiparalysis and the paralysis of 7<br /> th cranial nerve, together with headache and vomitting. Out of the above convulsion, he was normal.<br /> However, the cerebral tuberculosis has not been concluded in the result of MRI. Then the doctor decided<br /> to use the ELISA test to detect the antibody anti parasites. The test showed positive result with Toxocara<br /> canis round worm. By this result, he well recovered after being specifically treated this kind of worm.<br /> Thus, this visceral larva migrans disease may be a simple or a combination with another medical disease.<br /> The immuno serodiagnosis is one of the test that should be conducted to confirm the cause of the disease.<br /> Beänh do giun ñuõa choù coøn goïi laø beänh aáu truøng<br /> di chuyeån noäi taïng ôû ngöôøi gaây ra do söï di chuyeån<br /> cuûa aáu truøng giun ñuõa choù Toxocara canis ñeán<br /> nhieàu cô quan.<br /> Beänh giun ñuõa choù ñöôïc Beaver ghi nhaän laàn ñaàu<br /> tieân naêm 1952 ôû treû em coù hoäi chöùng ôû gan hay phoåi<br /> hoaëc caû hai; aáu truøng Toxocara canis ñaõ ñöôïc tìm<br /> thaáy khi laøm töû thieát. Bieåu hieän ôû maét cuõng ñöôïc ghi<br /> nhaän vaøo nhöõng naêm 50, aáu truøng ñöôïc tìm thaáy ôû<br /> beänh nhaân bò muùc maét vì vieâm noäi nhaõn hay nghi<br /> ngôø bò ung thö voõng moâ(10). Y vaên cuõng ñaõ ghi nhaän<br /> * Boä moân Kyù Sinh Truøng Ñaïi hoïc Y Döôïc TP HCM<br /> ** Beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch TP HCM<br /> <br /> 96<br /> <br /> söï phaùt taùn cuûa aáu truøng giun ñuõa ñeán moâ cô, tuïy,<br /> maét, tim, naõo(4,5,6,7, 8,9) .... Aáu truøng coù theå toàn taïi trong<br /> moâ cuûa ngöôøi haøng naêm hay laâu hôn.<br /> Kyù chuû thaät söï cuûa Toxocara canis laø choù,<br /> thích hôïp nhaát laø choù con döôùi ba thaùng tuoåi. Choù<br /> bò nhieãm giun naøy khoâng coù bieåu hieän laâm saøng roõ<br /> reät, chæ bieát khi tình côø xeùt nghieäm phaân choù tìm<br /> tröùng hay nhìn thaáy giun tröôøng thaønh laãn trong<br /> phaân. Khi ngöôøi nuoát phaûi tröùng giun ñuõa choù ñaõ<br /> coù phoâi töø moâi tröôøng sinh soáng bò oâ nhieãm, vaøo cô<br /> theå ngöôøi, tröùng nôû thaønh aáu truøng, xaâm nhaäp<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> thaønh ruoät roài ñi ñeán gan, phoåi. Töø phoåi, chuùng ñi<br /> theo ñöôøng ñaïi tuaàn hoaøn phaùt taùn khaép cô theå maø<br /> khoâng tröôûng thaønh ñöôïc. Ñoù laø hieän töôïng ngoõ<br /> cuøng kyù sinh. Bieåu hieäu laâm saøng cuûa beänh tuøy<br /> thuoäc vaøo vò trí aáu truøng ñònh vò.<br /> <br /> MOÄT TRÖÔØNG HÔÏP NHIEÃM TOXOCARA<br /> CANIS<br /> Beänh nhaân<br /> Nguyeãn Trung D. 29 tuoåi, nam<br /> - Ñòa chæ: huyeän Hoøn Ñaát, tænh Kieân Giang<br /> - Ngheà nghieäp: söûa ñoàng hoà<br /> - Nhaäp BV Phaïm Ngoïc Thaïch: 27/04/2004 –<br /> Khoa E 2 – Soá hoà sô:<br /> - Lyù do nhaäp co giaät<br /> - Beänh söû:<br /> Beänh nhaân ñang ñöôïc ñieàu trò lao phoåi vôùi BK +<br /> vaøo thaùng thöù ba taïi ñòa phöông boãng nhieân thaáy leân<br /> côn co giaät, nhöùc ñaàu nhieàu, oùi, nhaäp beänh vieän ñòa<br /> phöông, chaån ñoaùn laø lao maøng naõo, chuyeån beänh<br /> vieän Phaïm ngoïc Thaïch.<br /> - Laâm saøng:<br /> Chæ xuaát hieän khi leân côn co giaät, thöôøng 1- 2 laàn/<br /> ngaøy.<br /> lieät nöûa ngöôøi phaûi<br /> lieät daây thaàn kinh trung öông VII phaûi<br /> nhöùc ñaàu, oùi<br /> daáu maøng naõo aâm tính<br /> Ngoaøi côn co giaät: bình thöôøng.<br /> - Caän laâm saøng<br /> . MRI naõo: toån thöông daïng oå raûi raùc hai baùn caàu<br /> naõo vaø tieåu naõo. Coù moät oå khu truù lôùn vuøng ñænh traùi.<br /> . ELISA huyeát thanh: - beänh do gaïo heo: aâm tính<br /> - Toxoplasma gondii: aâm tính<br /> -Toxocara canis: döông tính 1/1600<br /> . ELISA dòch naõo tuûy: kyù sinh truøng aâm tính<br /> . Caùc xeùt nghieäm khaùc cuûa dòch naõo tuûy: sinh<br /> <br /> hoùa, teá baøo bình thöôøng, vi sinh: aâm tính<br /> . Soi ñaøm: BK aâm tính<br /> Chaån ñoaùn: beänh naõo do Toxocara canis treân cô<br /> ñòa beänh lao<br /> Ñieàu trò:- Albendazole 400mg chia 2 laàn/ngaøy x<br /> 21 ngaøy<br /> tieáp tuïc ñieàu trò lao vôùi INH, EMB<br /> Dieãn tieán:<br /> Tuaàn ñaàu tieân ñieàu trò Toxocara canis: beänh naëng<br /> hôn, leân côn co giaät 2 – 3 laàn/ngaøy, vaãn lieät daây thaàn<br /> kinh trung öông VII, khoâng ngoài ñöôïc, nhöùc ñaàu<br /> nhieàu, oùi, khoù nguû.<br /> Ngaøy thöù 8: heát co giaät, khoûe hôn, nguû ñöôïc,<br /> söùc cô phaûi caûi thieän (3/5), töï ngoài ñöôïc, coøn nhöùc<br /> ñaàu nhieàu.<br /> Ngaøy thöù 11: dieãn tieán ngaøy caøng caûi thieän,<br /> khoâng co giaät, chöùc naêng vaän ñoäng hoài phuïc hoaøn<br /> toaøn, khoâng daáu thaàn kinh ñònh vò.<br /> Ngaøy thöù 12: xuaát vieän (14/05/2004)<br /> 29/05/2004: beänh nhaân ñaõ ñi laøm vieäc bình<br /> thöôøng vaø tieáp tuïc ñieàu trò lao<br /> 6/12/2004: beänh nhaân vaãn oån ñònh<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> Beänh nhaân naøy ñang ñieàu trò lao phoåi, ñeán thaùng<br /> thöù ba boãng nhieân caùc trieäu chöùng noäi thaàn kinh xuaát<br /> hieän: co giaät, nhöùc ñaàu nhieàu, oùi. Trieäu chöùng naøy<br /> xuaát hieän khoaûng 4 - 5 ngaøy thì beänh nhaân nhaäp<br /> beänh vieän ñòa phöông, ñöôïc chaån ñoaùn lao maøng naõo.<br /> Ñieàu naøy cuõng hôïp lyù vì beänh lao coù theå xaûy ra ôû<br /> nhieàu cô quan cuøng luùc. Khi beänh lao ñaõ phaùt taùn thì<br /> beänh vieän ñòa phöông chuyeån ñeán moät beänh vieän<br /> chuyeân khoa ñaàu ngaønh laø caàn thieát.<br /> Vaøo beänh vieän Phaïm Ngoïc Thaïch, caùc trieäu<br /> chöùng thaàn kinh ngaøy caøng roõ neùt, xuaát hieän khi leân<br /> côn co giaät, thöôøng 1- 2 laàn trong ngaøy: lieät nöûa<br /> ngöôøi phaûi, lieät daây thaàn kinh trung öông VII phaûi,<br /> nhöùc ñaàu, oùi...Ngoaøi côn, beänh nhaân trôû laïi tình traïng<br /> bình thöôøng.<br /> Laøm MRI naõo cho thaáy coù toån thöông daïng oå raûi<br /> <br /> 97<br /> <br /> raùc hai baùn caàu naõo vaø tieåu naõo, coù moät oå khu truù lôùn<br /> vuøng ñænh traùi. Hình aûnh sang thöông khoâng gôïi yù laø<br /> do lao. Baùc só ñieàu trò tieáp tuïc cho laøm huyeát thanh<br /> chaån ñoaùn caùc beänh kyù sinh truøng coù khaû naêng gaây<br /> sang thöông ôû naõo laø beänh do gaïo heo, beänh do<br /> Toxoplasma gondii, beänh do Toxocara canis. Keát quaû<br /> chæ coù Toxocara canis döông tính 1/1600.<br /> Trong tuaàn ñaàu tieân ñieàu trò ñaëc hieäu, beänh dieãn<br /> tieán naëng hôn. Ñieàu naøy cuõng hôïp lyù vì döôùi taùc duïng<br /> cuûa thuoác, kyù sinh truøng cheát ñi thì ñoàng thôøi cuõng<br /> giaûi phoùng ñoät ngoät caùc protein laï vaøo moâ, ngay laäp<br /> töùc, cô theå phaûn öùng laïi khieán beänh naëng theâm. Qua<br /> giai ñoaïn ñoù, sang ngaøy thöù taùm, thuoác töø töø tieâu dieät<br /> ñöôïc kyù sinh truøng khieán laâm saøng ngaøy caøng caûi<br /> thieän. Sang ñeán ngaøy thöù 12, caùc trieäu chöùng noäi<br /> thaàn kinh khoâng coøn xuaát hieän, beänh nhaân xuaát vieän.<br /> Ñeå xaùc ñònh moät beänh lyù coù nguyeân nhaân laø<br /> Toxocara canis, chæ huyeát thanh chaån ñoaùn cho keát<br /> quaû döông tính thì chöa ñuû vì khaùng theå khaùng giun<br /> xuaát hieän caû ôû ngöôøi khoûe maïnh khoâng coù bieåu hieän<br /> laâm saøng. Tröôøng hôïp naøy hoäi ñuû caùc yeáu toá ñeå keát<br /> luaän laø do Toxocara canis: coù bieåu hieän laâm saøng,<br /> MRI naõo thaáy coù toån thöông daïng oå nhoû raûi raùc, ñaùp<br /> öùng toát vôùi ñieàu trò ñaëc hieäu.<br /> Ñaây laø moät trong haøng ngaøn tröôøng hôïp döông<br /> tính Toxocara canis maø chuùng toâi ñaõ gaëp trong thôøi<br /> gian töø 1996 ñeán nay(2). Trong soá 171 ngöôøi lôùn coù<br /> bieåu hieän<br /> â laâm saøng thì 96 ngöôøi thuoäc theå thaàn kinh<br /> – cô, chieám tyû leä 56,14%(3). Nhö vaäy, vôùi beänh nhaân<br /> coù caùc trieäu chöùng noäi thaàn kinh nhöng chöa xaùc<br /> ñònh ñöôïc nguyeân nhaân, sau khi tìm hieåu veà yeáu toá<br /> nguy cô, coù hình aûnh hoïc gôïi yù, caùc nhaø laâm saøng neân<br /> löu yù ñeán loaïi kyù sinh truøng naøy.<br /> Ñeå chaån ñoaùn beänh nhieãm nghi ngôø do giun saùn,<br /> moät trong nhöõng kyõ thuaät ñöôïc söû duïng phoå bieán laø<br /> kyõ thuaät ELISA nhaèm phaùt hieän khaùng theå trong<br /> huyeát thanh beänh nhaân. Nhö vaäy, beänh phaåm caàn<br /> thieát laø huyeát thanh vì khaùng theå laø moät protein mieãn<br /> dòch ñöôïc saûn xuaát bôûi lympho baøo B, thaønh phaàn cuûa<br /> maùu. Döïa vaøo keát quaû ñaõ coâng boá(2), chuùng toâi ghi<br /> nhaän nhieàu tröôøng hôïp ELISA phaùt hieän khaùng theå<br /> döông tính vôùi huyeát thanh nhöng aâm tính khi xeùt<br /> <br /> 98<br /> <br /> nghieâm dòch naõo tuûy. Do ñoù, vieäc söû duïng beänh phaåm<br /> laø dòch naõo tuûy ñeå xeùt nghieäm khoâng mang tính chaát<br /> quyeát ñònh.<br /> Thöôøng thì khaùng theå khaùng kyù sinh truøng toàn<br /> taïi haøng naêm sau ñieàu trò ñaëc hieäu, sau khi khoâng coøn<br /> caùc bieåu hieäu laâm saøng. Vì vaäy, vieäc theo doõi söï bieán<br /> ñoäng cuûa hieäu giaù khaùng theå ñeå ñaùnh giaù keát quaû ñieàu<br /> trò coù phaàn haïn cheá. Tuy nhieân, vaãn neân theo doõi sau<br /> moãi ba thaùng cho tôùi khi aâm tính hoaøn toaøn ñeå coù keát<br /> luaän cuoái cuøng.<br /> Choù laø con vaät thaân thieát trong nhieàu gia ñình<br /> nhöng laïi laø oå chöùa maàm beänh. Tröùng giun trong<br /> phaân choù coù theå dính treân loâng hoaëc ôû treân saøn nhaø,<br /> laãn trong ñaát. Moät nghieân cöùu cho thaáy tyû leä cuûa soá<br /> maãu ñaát nhieãm tröùng thay ñoåi töø 5 - 26% tuøy theo<br /> töøng vuøng sinh ñòa caûnh(1). Röûa tay saïch tröôùc khi aên,<br /> cho choù uoáng thuoác soå giun ñònh kyø laø nhöõng bieän<br /> phaùp caàn thieát ñeå traùnh nguy cô nhieãm hoäi chöùng aáu<br /> truøng di chuyeån noäi taïng naøy.<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> Giun ñuõa choù Toxocara canis laø moät loaïi giun kyù<br /> sinh phoå bieán ôû choù, loaïi thuù raát thaân thieát vôùi ngöôøi.<br /> Ngöôøi nhieãm giun ñuõa choù, coù huyeát thanh chaån<br /> ñoaùn döông tính nhöng coù theå khoâng coù bieåu hieän<br /> laâm saøng. Neáu ñaõ xuaát hieän caùc bieåu hieän laâm saøng,<br /> coù hình aûnh hoïc gôïi yù vaø huyeát thanh chaån ñoaùn<br /> döông tính thì coù theå laø bò nhieãm giun ñôn thuaàn<br /> hoaëc laø nhieãm giun treân neàn moät beänh noäi khoa<br /> khaùc. Khi ñoù, caàn thieát phaûi ñieàu trò ñaëc hieäu giun<br /> hoaëc ñieàu trò ñoàng thôøi vôùi beänh neàn saün coù. Khi môùi<br /> ñieàu trò, do kyù sinh truøng bò ly giaûi, töø ñoù ñöa tôùi phaûn<br /> öùng cuûa moâ kyù chuû neân beänh naëng theâm nhöng sau<br /> ñoù thì dieãn tieán ngaøy caøng khaû quan, beänh phuïc hoài<br /> nhanh choùng.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Traàn Xuaân Mai: Goùp phaàn nghieân cöùu beänh ñoäng vaät<br /> kyù sinh moät chieàu (ngoõ cuït kyù sinh) laây truyeàn töø phaân<br /> choù meøo sang ngöôøi. Luaän aùn Phoù Tieán só Khoa hoïc YDöôïc- Ñaïi hoïc Y Döôïc TP Hoà chí Minh- 1992<br /> Traàn Thò Hoàng, Traàn Thò Kim Dung, Traàn Vinh Hieån:<br /> Beänh aáu truøng giun ñuõa choù meøo, moät ngoõ cuït kyù sinh<br /> trong noäi khoa. Y hoïc TP Hoà chí Minh- Soá ñaëc bieät<br /> Hoäi nghò Khoa hoïc Khoa Y laàn thöù 17; Chuyeân ñeà Noäi-<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005<br /> <br /> Nhi; Phuï baûn soá 4- Taäp 1- Tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc TP<br /> Hoà chí Minh- tr 46- 50, 1997<br /> Traàn Thò Hoàng: Nghieân cöùu moät soá ñaëc ñieåm cuûa beänh<br /> do giun Toxocara spp ôû ngöôøi Vieät Nam. Luaän aùn Tieán<br /> só Y hoïc Y- Ñaïi hoïc Y Döôïc TP Hoà chí Minh- 2001<br /> Chomel BB. et al, 1993: Serosurvey of some major<br /> zoonotic infections in children and teenagers in Bali,<br /> Indonesia. Southeast Asian. J. Trop. Med. Public.<br /> Health, 24 (2), jun, p 321 – 326<br /> Cilla G., Perez TE., Gutierrez C., Part C. and Gomariz<br /> M., 1996: Seroprevalence of Toxocara infection in<br /> Midde- class and disavantaged children in northern<br /> Spain. Eur. J. Epidemiol., 12 (5), Oct., p 541 – 543<br /> Liu LX, 1999: Toxocariasis and Larva migrans<br /> Syndrome. Tropical Infection Diseases (Guerrant RL.,<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> Walker DH., Weller PF.), Principles, Pathogens and<br /> Pratice, p. 907 – 915, Churchill Livingstone,<br /> Philadelphia.<br /> Petithory JC., Beddok A., Quedoc M., 1994: Zoonose<br /> de Larva migrans visceral. Bull. Aca. Nadtle. Meed.,<br /> 178, no4,n p 635 – 647, seùance du 19 Avril<br /> Petithory JC., Liotet S., Chaumeil C., Moisan F., Beddok<br /> A., Batellier L., Brumpt L. C.: Le syndrome de Larva<br /> migrans oculaire. Rev. Fr. Lab., 207, 69- 80, 1989<br /> Safar EH. et al, 1995: Incidence of Toxoplasma and<br /> Toxocara antibodies among out-patients in the<br /> opthalmic Research Institute. Egyp. Soc. Parasitol.,<br /> Dec, 25 (3), p 839 – 852<br /> Soulby EJL., 1983: Toxocariasis. Br. Vet. J., 139, p<br /> 471 - 475<br /> <br /> 99<br /> <br />