SÁNG KI N KINH NGHI M, NĂM H C 2010-2011Ế Ệ Ọ
Đ TÀIỀ:
NÂNG CAO K NĂNG LÀM BÀI VĂN NGH LU N vỸ Ị Ậ ề
M T TÁC PH M VĂN XUÔI CHO H C SINH KH I 12Ộ Ẩ Ọ Ố
THI T T NGHI P.Ố Ệ
---------------------0O0---------------------
A/ ĐT V N Đ:Ặ Ấ Ề
1/ Trong ch ng trình Ng văn 12, các tác ph m - đo n trích vănươ ữ ẩ ạ
xuôi chi m m t v trí quan tr ng. Vì th , trong đ thi t t nghi p và điế ộ ị ọ ế ề ố ệ ạ
h c-cao đng, câu h i v tác ph m văn xuôi luôn chi m m t t l cao,ọ ẳ ỏ ề ẩ ế ộ ỷ ệ
kho ng 50 % tr lên. ph n ph n riêng dành cho ph n l a ch n, n u đả ở Ở ầ ầ ầ ự ọ ế ề
theo ch ng trình c b n là th , thì đ theo ch ng trình Nâng cao s làươ ơ ả ơ ề ươ ẽ
văn xuôi, và ng c l i. Trong th c t , khi ki m tra và thi t t nghi p hayượ ạ ự ế ể ố ệ
đi h c cao đng, h c sinh chúng ta l i thích l a ch n câu h i v tácạ ọ ẳ ọ ạ ự ọ ỏ ề
ph m, đo n trích văn xuôi nhi u h n. Nhi u em h c ch ng trình c b nẩ ạ ề ơ ề ọ ươ ơ ả
v n c ch n đ ph n Nâng cao mi n là có câu h i v văn xuôi. Có thẫ ứ ọ ề ở ầ ễ ỏ ề ể
do nhi u lý do sau:ề
@ H c sinh không t tin v i d ng đ phân tích m t bài th - đo nọ ự ớ ạ ề ộ ơ ạ
th , đòi h i s c m nh n tinh t , trình bày ph i bi u c m.ơ ỏ ự ả ậ ế ả ể ả
@ Nhi u em ng nh n v i d ng đ ngh lu n v tác ph m văn xuôiề ộ ậ ớ ạ ề ị ậ ề ẩ
d h n, b i các em đã n m c t truy n, nhân v t, n i dung tác ph m…ễ ơ ở ắ ố ệ ậ ộ ẩ
Di n đt không c n nhi u s bi u c m.ễ ạ ầ ề ự ể ả
Th nh ng, th c t cho th y, các câu h i v tác ph m văn xuôiế ư ự ế ấ ỏ ề ẩ
phong phú, đa dang h n, yêu c u cao h n v vi c hi u đ và xây d ng hơ ầ ơ ề ệ ể ề ự ệ
th ng lu n đi m. Đc bi t trong nh ng năm g n đây, cùng v i vi c điố ậ ể ặ ệ ữ ầ ớ ệ ổ
m i ki m tra đánh giá, nhi u câu h i nh m ki m tra m c đ Thông hi uớ ể ề ỏ ằ ể ứ ộ ể
và v n d ng t p trung nhi u v ngh lu n m t tác ph m- đo n trích vănậ ụ ậ ề ề ị ậ ộ ẩ ạ
xuôi, khi n không ít h c sinh b ng , nh : phân tích ý nghĩa nhan đế ọ ỡ ỡ ư ề
truy n, tình hu ng truy n, chi ti t- tình ti t truy n, đc s c ngh thu tệ ố ệ ế ế ệ ặ ắ ệ ậ
truy n, giá tr hi n th c, giá tr nhân đo, …ệ ị ệ ự ị ạ
Trong khi đó, trong ch ng trình Ng văn l p 12, phân môn Làmươ ữ ớ
văn chi m v trí nh bé, ch a hình thành cho h c sinh nh ng k năng phânế ị ỏ ư ọ ữ ỹ
tích các d ng đ, cách xây d ng lu n đi m.ạ ề ự ậ ể
Giáo viên : Nguy n Văn T ngễ ườ 1
2/ C th , ch ng trình c b n, ti t 63 có bài ụ ể ở ươ ơ ả ế Ngh Lu n Vị ậ ề
M tộ Tác Ph m, M t Đo n Trích Văn Xuôi ẩ ộ ạ ( trang 34-35-26, SGK Ngữ
Văn 12, t p 2 )ậ l i r t chung chung, ch đa ra 2 bài t p:ạ ấ ỉ ư ậ
Bài t p 1: Phân tích truy n ng n Tinh th n th d c c a Nguy nậ ệ ắ ầ ể ụ ủ ễ
Công Hoan.
Bài t p 2: Hãy tìm hi u s khác nhau v t ng , v gi ng văn gi aậ ể ự ề ừ ữ ề ọ ữ
hai văn b n Ch ng i t tù c a Nguy n Tuân và H nh phúc m t tang giaả ữ ườ ử ủ ễ ạ ộ
( trích S Đ c a Vũ Tr ng Ph ng ). Gi i thích vì sao có s khác nhau đó.ố ỏ ủ ọ ụ ả ự
Đ r i, ph n Ghi nh ( trang 36 ) ch yêu c u h c sinh n m cácể ồ ở ầ ớ ỉ ầ ọ ắ
n i dung:ộ
- Gi i thi u tác ph m ho c đo n trích văn xuôi c n ngh lu nớ ệ ẩ ặ ạ ầ ị ậ
- Phân tích giá tr n i dung và ngh thu t theo đnh h ng c a đ ho cị ộ ệ ậ ị ướ ủ ề ặ
m t s khía c nh đc s c nh t c a tác ph m, đo n trích.ộ ố ạ ặ ắ ấ ủ ẩ ạ
- Nêu đánh giá chung v tác ph m, đo n trích.ề ẩ ạ
3/ bài ỞÔn T p Ph n Làm Vănậ ầ ( ti t PPCT : 95, 96 ) l i đa ra cácế ạ ư
n i dung ôn t p n ng v lý thuy t, không ích l i gì cho các bài thi s pộ ậ ặ ề ế ợ ắ
di n ra v i h c sinh nh : Đ tài c b n c a văn ngh lu n trong nhàễ ớ ọ ư ề ơ ả ủ ị ậ
tr ng, l p lu n trong văn ngh lu n, b c c bài văn ngh lu n, di nườ ậ ậ ị ậ ố ụ ị ậ ễ
đt trong văn ngh lu n.ạ ị ậ
Rõ ràng, nh ng ch d n nh th là quá chung chung và còn quá xa v iữ ỉ ẫ ư ế ớ
nh ng d ng đ thi ngày càng m i m hi n nay. N u ch d ng l i v iữ ạ ề ớ ẻ ệ ế ỉ ừ ạ ở ớ
nh ng n i dung ki n th c nh th , h c sinh chúng ta khó lòng hi u đ,ữ ộ ế ứ ư ế ọ ể ề
xây d ng h th ng lu n đi m lu n c đy đ đúng v i yêu c u đ.Thự ệ ố ậ ể ậ ứ ầ ủ ớ ầ ề ế
nên, đa ph n h c sinh khi làm bài v ngh lu n m t tác ph m- đo n tríchầ ọ ề ị ậ ộ ẩ ạ
văn xuôi th ng r i vào các h n ch , sai sót sau:ườ ơ ạ ế
@ Không n m các lu n đi m mà đ yêu c u, nên d n đn ch kắ ậ ể ề ầ ẫ ế ỉ ể
c t truy n, k v nhân v t m t cách chung chung.ố ệ ể ề ậ ộ
@ M h v các khái ni m: giá tr hi n th c, giá tr nhân đo- nhânơ ồ ề ệ ị ệ ự ị ạ
văn, ch t s thi, ngh thu t tr n thu t, tình hu ng truy n, cách k t thúcấ ử ệ ậ ầ ậ ố ệ ế
truy n…nên không xây d ng đ các lu n đi m.ệ ự ủ ậ ể
@ Ch nói v n i dung tác ph m, ch a bi t và ít phân tích nghỉ ề ộ ẩ ư ế ệ
thu t tác ph m.ậ ẩ
Nh ng h n ch sai sót trên d n đn k t qu c a bài làm không cao.ữ ạ ế ẫ ế ế ả ủ
T nh ng th c t đó, qua quá trình gi ng d y kh i 12, chúng tôi m nhừ ữ ự ế ả ạ ở ố ạ
d n đ xu t m t vài kinh nghi m d i đây, nh m ạ ề ấ ộ ệ ướ ằ NÂNG CAO KỸ
NĂNG LÀM BÀI NGH LU N V M T TÁC PH M, ĐO N TRÍCHỊ Ậ Ề Ộ Ẩ Ạ
VĂN XUÔI.
Giáo viên : Nguy n Văn T ngễ ườ 2
B/ N I DUNGỘ:
Đ làm đc, làm t t ki u bài văn ngh lu n v m t tác ph m,ể ượ ố ể ị ậ ề ộ ẩ
đo n trích văn xuôi, đu tiên, chúng ta c n trang b cho h c sinh nh ngạ ầ ầ ị ọ ữ
ki n th c và k năng c n thi t sau:ế ứ ỹ ầ ế
@ Nh n bi t các d ng đ.ậ ế ạ ề
@ Các yêu c u ( lu n đi m ) ph i có m i d ng đ.ầ ậ ể ả ở ỗ ạ ề
@ Cách đánh giá n i dung và ngh thu t c a m t tác ph m vănộ ệ ậ ủ ộ ẩ
xuôi.
Do v y, đ bài h c Ngh Lu n v M t Tác Ph m, Đo n Trích Văn Xuôiậ ể ọ ị ậ ề ộ ẩ ạ
( Ng văn 12, t p 2, trang 34-36 ) và bài Ôn t p ph n Làm văn ( ti tữ ậ ậ ầ ế
100,101,102) th t s hi u qu , giáo viên c n cung c p cho h c sinh cácậ ự ệ ả ầ ấ ọ
ki n th c và k năng trên, sau đó cho h c sinh ti n hành luy n t p v i haiế ứ ỹ ọ ế ệ ậ ớ
bài t p sách giáo khoa và nh ng bài t p minh h a t ng ng. Trong cácậ ở ữ ậ ọ ươ ứ
bài ki m tra đnh k và các gi tr bài, ph n ngh lu n văn h c, chúng taể ị ỳ ờ ả ầ ị ậ ọ
v a cho h c sinh luy n t p, v a c ng c và u n n n nh ng sai sót. ừ ọ ệ ậ ử ủ ố ố ắ ữ
I/ D ng đ 1: Phân tích ý nghĩa nhan đ tác ph mạ ề ề ẩ .
a/ Cách làm bài: c n nêu đc các ý sau:ầ ượ
@ Xu t x c a nhan đ: ph i nói rõ nhan đ y đc l y t đâu, trongấ ứ ủ ề ả ề ấ ượ ấ ừ
hay ngoài tác ph m. ẩĐc bi t chú ý v i nh ng tr ng h p tác gi cóặ ế ớ ữ ườ ợ ả
quá trình l a ch n, thay đi nhan đ tác ph mự ọ ổ ề ẩ . Thông th ng, nhà vănườ
th ng đt nhan đ b ng nh ng cách quen thu c nh : ườ ặ ề ằ ữ ộ ư
+ L y tên nhân v t ( chính ) đt cho tác ph m: Chí Phèo, Lão H cấ ậ ặ ẩ ạ
+ L y hình nh, chi ti t, tình hu ng đt cho tác ph m: R ng xà nu,ấ ả ế ố ặ ẩ ừ
Chi c thuy n ngoài xa..ế ề
+ L y đ tài, ch đ đt cho tác ph m: Đôi m t, Chi n tranh vàấ ề ủ ề ặ ẩ ắ ế
hòa bình, Nh ng đa con trong gia đình.ữ ứ
@ Nghĩa c th và n t ng v nhan đụ ể ấ ượ ề ề
Giáo viên : Nguy n Văn T ngễ ườ 3
@ Tác d ng, ý nghĩa c a nhan đ trong vi c nêu b t ch đ, t t ng tácụ ủ ề ệ ậ ủ ề ư ưở
ph m.ẩ
b/ Nh ng tác ph m văn xuôi ch ng trình Ng văn 12 có nhan đữ ẩ ở ươ ữ ề
hay, đc dùng đ ra đ:ượ ể ề
- V nh tợ ặ
-R ng xà nuừ
- Chi c thuy n ngoài xaế ề
- V ch ng A Phợ ồ ủ
- Ai đã đt tên cho dòng sôngặ
- M t ng i Hà N iộ ườ ộ
- Nh ng đa con trong gia đình.ữ ứ
c/ Ví dụ:
Anh ch hãy gi i thích ý nghĩa nhan đ truy n ng n “ V nh t” c a Kimị ả ề ệ ắ ợ ặ ủ
Lân.
- Gi i thi u tác gi tác ph mớ ệ ả ẩ
-Xu t x c a nhan đ: + Ti n thân là ti u thuy t Xóm ng cấ ứ ủ ề ề ể ế ụ ư
+ Vi t l i thành truy n ng n V nh tế ạ ệ ắ ợ ặ
+ L y tình ti t Tràng nh t v đ đt ấ ế ặ ợ ể ặ
-Ý nghĩa c th : nghĩa đen là nh t đc v => t o n t ng, kích thíchụ ể ặ ượ ợ ạ ấ ượ
s chú ý c a ng i đc vì thân ph n r rúng c a con ng i.ự ủ ườ ọ ậ ẻ ủ ườ
-Ý nghĩa ch đ: nhan đ truy n đã đnh h ng ch đ tác ph m:ủ ề ề ệ ị ướ ủ ề ẩ
ph n ánh tình c nh thê th m và thân ph n t i nh c c a ng i nôngả ả ả ậ ủ ụ ủ ườ
dân nghèo trong n n đói kh ng khi p; s đen t i, b t c c a xã h iạ ủ ế ự ố ế ắ ủ ộ
Vi t Nam tr c Cách m ng tháng Tám.ệ ướ ạ
2/ D ng đ Phân tích ý nghĩa tình hu ng truy n.ạ ề ố ệ
a/ Cách làm bài: c n đm b o các ý c b n sau:ầ ả ả ơ ả
- Gi i thi u tác gi tác ph m.ớ ệ ả ẩ
- Trình bày tóm l c tình hu ng truy nượ ố ệ
- n t ng và nh n xét v tình hu ng truy n: s đc đáo, s c h p d n,Ấ ượ ậ ề ố ệ ự ộ ứ ấ ẫ
đóng góp vào s phát tri n c t truy n và nhân v t.ự ể ố ệ ậ
-Ý nghĩa c a tình hu ng truy n trong vi c th hi n ch đ.ủ ố ệ ệ ể ệ ủ ề
b/ Nh ng tác ph m có tình hu ng truy n c n chú ý:ữ ẩ ố ệ ầ
- Vi hành c a Nguy n Ái Qu củ ễ ố
- H nh phúc c a m t tang gia, trích S đ c a Vũ Tr ng Ph ngạ ủ ộ ố ỏ ủ ọ ụ
- V Nh t c a Kim Lânợ ặ ủ
- Chi c thuy n ngoài xa c a Nguy n Minh Châuế ề ủ ễ
- Nh ng đa con trong gia đình c a Nguy n Thiữ ứ ủ ễ
Giáo viên : Nguy n Văn T ngễ ườ 4
c/ Ví d minh h aụ ọ :
Phân tích tình hu ng truy n ố ệ Chi c thuy n ngoài xaế ề c a Nguy n Minhủ ễ
Châu.
- Gi i thi u Nguy n Minh Châu và truy n ng n Chi c thuy n ngoài xaớ ệ ễ ệ ắ ế ề
- Tái hi n tình hu ng truy nệ ố ệ
-n t ng và đc s c c a tình hu ng: h p d n, đc đáo và đy ngh chẤ ượ ặ ắ ủ ố ấ ẫ ộ ầ ị
lý: c nh thiên nhiên tuy t đp nh ng c nh đi thì đen t i, ng i vả ệ ẹ ư ả ờ ố ườ ợ
t t l i b ch ng ng c đãi, ng i có thi n chí giúp đ l i b n n nhânố ạ ị ồ ượ ườ ệ ỡ ạ ị ạ
t ch i quy t li t…ừ ố ế ệ
-Ý nghĩa ch đ c a tình hu ng:ủ ề ủ ố
+ Giá tr hi n th c: ph n ánh hi n th c cu c s ng m u sinh, n n b oị ệ ự ả ệ ự ộ ố ư ạ ạ
hành gia đình..
+ Giá tr nhân đo: bày t cái nhìn nhân đo c a tác gi v cu c s ng,ị ạ ỏ ạ ủ ả ề ộ ố
con ng i.ườ
+ Bày t quan ni m ngh thu t: ng i ngh sĩ và ngh thu t ph i g nỏ ệ ệ ậ ườ ệ ệ ậ ả ắ
bó v i đi s ng…ớ ờ ố
3/ D ng đ Phân tích toàn b tác ph m văn xuôi:ạ ề ộ ẩ
D ng đ này đã quen thu c, và xu h ng hi n nay ít dùng đn. ạ ề ộ ướ ệ ế
a/ Cách làm bài:
- Phân tích n i dung tác ph mộ ẩ
- Phân tích ngh thu t tác ph mệ ậ ẩ
Tuy nhiên, h c sinh th ng quen nh n xét ngh thu t th ca, còn l i lúngọ ườ ậ ệ ậ ơ ạ
túng v i ngh thu t c a tác ph m văn xuôi, nh t là truy n ng n. Chúng taớ ệ ậ ủ ẩ ấ ệ ắ
c n ch ra các khía c nh ngh thu t c a m t tác ph m văn xuôi, truy nầ ỉ ạ ệ ậ ủ ộ ẩ ệ
ng n. ắ
b/ Cách phân tích ngh thu t c a m t tác ph m văn xuôiệ ậ ủ ộ ẩ .
- Ngh thu t d ng chuy n: c t truy n, hay tình hu ng truy n, k t c uệ ậ ự ệ ố ệ ố ệ ế ấ
- Ngh thu t xây d ng nhân v t: tâm lý, tính cách, t t ng, nhân v tệ ậ ự ậ ư ưở ậ
đi l p, nhân v t ph trố ậ ậ ụ ợ
- Các chi ti t, tình ti t đc s cế ế ặ ắ
- Cách k t thúc truy nế ệ
- Gi ng vănọ
* Khi c n đánh giá ngh thu t cu i m i bài phân tích tác ph m văn xu i,ầ ệ ậ ố ỗ ẩ ố
chúng ta cũng d a trên nh ng khía c nh này.ự ữ ạ
4/ D ng đ Phân tích nhân v t: ạ ề ậ
Giáo viên : Nguy n Văn T ngễ ườ 5