Nâng cấp chuỗi giá trị du lịch Bạc Liêu gắn với định hướng liên kết ngành và liên kết vùng

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NÂNG CẤP CHUỖI GIÁ TRỊ DU LỊCH BẠC LIÊU<br /> GẮN VỚI ĐỊNH HƯỚNG LIÊN KẾT NGÀNH VÀ LIÊN KẾT VÙNG<br /> <br /> <br /> PGS.TS. Nguyễn Xuân Hương <br /> <br /> TS. Tạ Duy Linh <br /> <br /> Th.S – NCS. Dương Đức Minh <br /> <br /> HVCH. Nguyễn Thái Ngọc Hà<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Du lịch là ngành kinh tế dịch vụ vừa có tính tổng hợp vừa có tính xã hội<br /> hóa. Vì vậy, để có được chuỗi giá trị du lịch hoàn chỉnh và tiệm cận với giá trị<br /> tối ưu, việc tham gia của nhiều ngành (nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp,<br /> công nghiệp, dịch vụ...) cũng như sự hợp tác giữa các địa phương (nội tỉnh, nội<br /> vùng và liên vùng) là điều rất cần thiết.<br /> Xuất phát từ quan điểm tiếp cận trên, từ thực tiễn tìm hiểu và định vị đặc<br /> điểm của lãnh thổ du lịch Bạc Liêu thông qua quá trình khảo sát thực địa,<br /> phỏng vấn sâu các bên liên quan (cơ quan nhà nước quản lý về mặt du lịch,<br /> doanh nghiệp du lịch, du khách, người dân có nguyện vọng tham gia vào các dự<br /> án phát triển du lịch, ...) từ tháng 07/2017 – 03/2018, bài viết đề xuất chính<br /> sách phát triển du lịch gắn với định hướng liên kết ngành và liên kết vùng nhằm<br /> nâng cấp chuỗi giá trị du lịch của tỉnh Bạc Liêu.<br /> <br /> <br /> 1. Cơ sở lý luận về chuỗi giá trị du lịch<br /> Khái niệm chuỗi giá trị (the value chain) được đề xuất và sử dụng rộng<br /> rãi trong lĩnh vực kinh doanh. Micheal Porter 1 mô tả và phổ cập lần đầu tiên<br /> <br /> <br /> <br /> PGS.TS, Phó chủ tịch Hội đồng Khoa học - Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế và Du lịch.<br /> <br /> TS, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế và Du lịch.<br /> <br /> HVCH ngành Dân tộc học – Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia<br /> Tp.HCM, Nghiên cứu viên Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học An Giang.<br /> 1<br /> Michael Porter là một trong những Giáo sư lỗi lạc nhất trong lịch sử của Đại học Harvard.<br /> Những tác phẩm kinh điển như "Chiến lược cạnh tranh" (competitive strategy), "Lợi thế cạnh<br /> tranh" (competitive advantage) và "Lợi thế cạnh tranh quốc gia" (competitive advantage of nations)<br /> <br /> <br /> 391<br /> vào năm 1985 trong một cuốn sách về phân tích lợi thế cạnh tranh của ông. Cụ<br /> thể chuỗi giá trị do Micheal Porter đề xuất xoay quanh nội dung chính là:<br /> “Chuỗi giá trị của doanh nghiệp là một chuỗi hoạt động chuyển hóa các yếu tố<br /> đầu vào thành đầu ra. Khách hàng sẽ nhìn nhận và đánh giá giá trị các sản<br /> phẩm (đầu ra) của doanh nghiệp theo quan điểm của họ. Khách hàng sẽ sẵn<br /> sàng trả mức cao hơn cho sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp nếu như họ<br /> đánh giá cao và ngược lại, nếu họ đánh giá thấp họ sẽ trả mức giá thấp. Do đó<br /> hoạt động của doanh nghiệp là các hoạt động chuyển hóa làm gia tăng giá trị<br /> sản phẩm” [Micheal Porter, 1985].<br /> Chuỗi giá trị do Porter đề xuất là chuỗi giá trị trong sản xuất hàng hóa.<br /> Các mắt xích quan trọng trong một chuỗi giá trị hàng hóa được sơ đồ hóa như<br /> sau:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Các mắt xích quan trọng trong một chuỗi giá trị hàng hóa.<br /> Nguồn: Raphael Kaplinsky và Mike Morris, Chương trình Giảng dạy Kinh tế<br /> Fulbright Niên khóa 2011-2013.<br /> Mục đích của việc thực hiện chuỗi giá trị là gia tăng giá trị cho hàng hóa.<br /> Đặc biệt khi quá trình toàn cầu hóa diễn ra ngày càng nhanh chóng và việc<br /> thông thương giao lưu giữa các quốc gia trên thế giới diễn ra ngày càng phổ<br /> biến thì việc gia tăng giá trị cho hàng hóa không còn bó hẹp trong nội bộ một<br /> quốc gia. Hay nói cách khác, với mục tiêu gia tăng giá trị cho hàng hóa thì<br /> <br /> <br /> được xem như là sách gối đầu giường của giới quản trị kinh doanh và các nhà hoạch định chính sách<br /> vĩ mô trên khắp thế giới trong suốt gần 30 năm qua.<br /> <br /> <br /> <br /> 392<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> chuỗi giá trị hàng hóa được thực hiện xuyên quốc gia từ khâu ra ý tưởng đến<br /> các công đoạn hoàn thiện sản phẩm (lựa chọn nguyên liệu đầu vào, sử dụng lao<br /> động để gia công sản phẩm hàng, lưu trữ và vận chuyển, tiếp thị và tiêu thụ<br /> hóa,…). Tính đa quốc gia được kết tinh trong một sản phẩm hàng hóa hữu hình<br /> rất dễ được hình thành. Bởi lẽ, các yếu tố cấu thành nên sản phẩm có thể tồn tại<br /> từ nhiều nơi khác nhau. Vấn đề là các nhà kinh doanh sẽ tính toán làm sao cho<br /> quy trình sản xuất hàng hóa được hợp lý nhằm làm gia tăng giá trị cho sản<br /> phẩm cuối cùng để đem lại hiệu quả kinh tế lớn nhất.<br /> Từ những đề xuất về nội hàm chuỗi giá trị của Micheal Porter, nhiều tác<br /> giả đã ứng dụng việc phân tích chuỗi giá trị trong nhiều lĩnh vực của đời sống<br /> như nông nghiệp, thủy sản và giáo dục. Trong đó việc nghiên cứu chuỗi giá trị<br /> trong lĩnh vực du lịch đã được hình thành.<br /> Đến năm 2012, đã xuất hiện định nghĩa chuỗi giá trị du lịch do tổ chức<br /> Lao động Quốc tế công bố, cụ thể: “Nghiên cứu Chuỗi giá trị là nghiên cứu đến<br /> chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch. Trong đó chuỗi cung ứng là một hệ thống các<br /> tổ chức, con người, công nghệ, hoạt động, thông tin và nguồn lực tham gia vào<br /> việc di chuyển một sản phẩm hay dịch vụ từ người cung cấp đến người tiêu<br /> dùng. Trong trường hợp du lịch, điều này có nghĩa là tất cả các công ty và mọi<br /> người tham gia vào làm nên một trải nghiệm trong kỳ nghỉ.” 1 Theo tổ chức này,<br /> ngành du lịch bao gồm tất cả các doanh nghiệp và các tổ chức tham gia cung<br /> cấp “trải nghiệm” du lịch. Trải nghiệm du lịch gồm: attractions (các điểm tham<br /> quan du lịch) (ví dụ thiên nhiên hoặc văn hoá); activities (các hoạt động) (ví dụ<br /> đi bộ đường dài hay mua sắm); accommodation (lưu trú) (ví dụ khách sạn, nhà<br /> nghỉ hay khu cắm trại); amenities (tiện nghi) (ví dụ cửa hàng hoặc nhà hàng);<br /> access (tiếp cận) (ví dụ khoảng cách, phương tiện phù hợp để đến đó như<br /> đường không và đường bộ).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Bộ công cụ Hướng dẫn Giảm nghèo thông qua Du lịch,<br /> Bản tiếng Việt, ISBN 798 - 604 - 0469 – 6, Hà Nội, 2012.<br /> <br /> <br /> 393<br />  Hình 2. Khái quát chuỗi giá trị du lịch<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Tổ chức Lao động Quốc tế, 2012<br /> Qua sơ đồ trên có thể hình dung chuỗi giá trị trong phát triển du lịch là<br /> một hình thức của chuỗi giá trị dịch vụ. Sản phẩm du lịch vừa có tính vô hình<br /> và hữu hình, nên chuỗi giá trị du lịch là chuỗi tích hợp giữa chuỗi hàng hóa đã<br /> được dịch vụ hóa hoặc chuỗi dịch vụ cung ứng du lịch thuần túy. Như vậy, yếu<br /> tố dịch vụ là yếu tố nền tảng và cốt lõi để duy trì và thực hiện chuỗi giá trị du<br /> lịch. Chuỗi dịch vụ còn đóng vai trò rất quan trọng trong việc phóng to giá trị<br /> kinh tế cho ngành du lịch. Muốn thực hiện được dịch vụ đòi hỏi phải có yếu tố<br /> con người. Các vai xã hội xuất hiện khá đa dạng khi bàn về con người trong<br /> phát triển du lịch: cộng đồng địa phương, du khách, đội ngũ cán bộ nhân viên<br /> cung ứng dịch vụ du lịch, đội ngũ cán bộ nhân viên quản lý về mặt nhà nước,<br /> người quản lý khu di tích, cơ sở thờ tự và các điểm tham quan du lịch…<br /> Như vậy, chính tính chất dịch vụ của ngành kinh tế du lịch đã dẫn đến<br /> đặc điểm chuỗi giá trị du lịch có những khác biệt rõ nét với với chuỗi du lịch<br /> hàng hóa thông thường.<br /> <br /> <br /> 2. Vai trò của liên kết ngành và liên kết vùng trong phát triển du lịch<br /> Vấn đề nghiên cứu liên kết và phát triển du lịch đã được đẩy mạnh và<br /> quan tâm nghiên cứu trên nhiều vùng và lãnh thổ du lịch tại Việt Nam. Gần đây<br /> có thể nhắc đến các công trình nổi bật như sau:<br /> Theo Nguyễn Quốc Thành (2013) qua bài viết Du lịch duyên hải miền<br /> Trung đi tìm sản phẩm chủ điểm kết nối giữa các điểm đến trong toàn vùng đã<br /> trình bày quan điểm du lịch có tính đặc thù liên ngành, liên vùng. Bản thân<br /> <br /> <br /> 394<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ngành du lịch không thể hoạt động hoàn chỉnh nếu thiếu sự hợp tác của những<br /> ngành khác. Vì vậy, sự liên kết trong du lịch, đặc biệt là liên kết vùng miền tạo<br /> nên một điểm nhấn trong từng thời điểm cụ thể là vô cùng quan trọng trong quá<br /> trình phát triển. Thời gian qua việc quản lý, khai thác dịch vụ du lịch tại nhiều<br /> địa phương đang bộc lộ nhiều khiếm khuyết. Đặc biệt, tiềm năng, chính sách ưu<br /> tiên phát triển cho du lịch của các địa phương trong Vùng khá tương đồng nên<br /> sản phẩm du lịch trùng lặp, đơn điệu, thiếu các dịch vụ vui chơi giải trí bổ trợ,<br /> dẫn tới hiện tượng xung đột lợi ích giữa các khu du lịch trong cùng địa phương<br /> và giữa các địa phương, gây khó khăn cho việc xây dựng các chuỗi sản phẩm<br /> du lịch xuyên suốt cho toàn Vùng. Như vậy, có sự giống nhau, na ná nhau giữa<br /> các chương trình du lịch được xây dựng đơn điệu của du lịch các tỉnh/thành phố<br /> rõ ràng đã không thể hấp dẫn du khách. Từ đó, tác giả đề xuất các địa phương<br /> phải tìm sự liên kết để nối nhau thành một chuỗi giá trị thương hiệu du lịch<br /> miền Trung.<br /> Tiếp đến Phạm Trung Lương (2015) với bài viết Định hướng và giải<br /> pháp phát triển các sản phẩm du lịch liên vùng duyên hải Nam Trung bộ, Đông<br /> Nam bộ, Tây Nguyên, Nam Lào và Đông Bắc Campuchia, đã nhấn mạnh việc<br /> liên kết phát triển du lịch nói chung và phát triển các loại hình, sản phẩm du<br /> lịch liên vùng nói riêng giữa các lãnh thổ khác nhau cho phép khai thác những<br /> lợi thế tương đối của nhau về tài nguyên du lịch, về vị trí trong giao thương, về<br /> hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật và các nguồn lực khác cho phát triển du lịch.<br /> Từ quan điểm trên tác giả nhận định thế mạnh về mặt tài nguyên của địa bàn<br /> Tây Nguyên trong việc phát triển du lịch là nơi tài nguyên du lịch nổi trội là<br /> cảnh quan sinh thái cao nguyên với hệ sinh thái rừng khô hạn (rừng khộp) rất<br /> đặc trưng chỉ có ở Đông Nam Á, nơi còn bảo tồn nhiều loài thú lớn quý hiếm<br /> với số quần thể lớn và tập trung. Đây cũng là nơi duy nhất của Việt Nam có thể<br /> gặp 3 loài bò rừng. Một trong nhữg giá trị tiêu biểu đặc sắc về mặt tài nguyên<br /> du lịch nhân văn tại địa bàn Tây Nguyên là không gian văn hóa cồng chiêng<br /> Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại<br /> diện của nhân loại. Chính các giá trị đặc sắc này là nền tảng tạo nên sự khác<br /> biệt cũng như tạo tiền đề liên kết phát triển du lịch Tây Nguyên với các địa<br /> phương khác trong phát triển du lịch.<br /> Theo hướng nghiên cứu liên kết vùng trong phát triển du lịch còn có Đỗ<br /> Cẩm Thơ (2015) với công trình Phát triển thương hiệu du lịch vùng du lịch<br /> duyên hải Nam Trung bộ, vùng Tây Nguyên và vùng Đông Nam bộ tạo sức<br /> <br /> <br /> 395<br /> cạnh tranh và thế mạnh trong liên kết phát triển. Tác giả khái luận rằng vùng<br /> duyên hải Nam Trung bộ, vùng Tây Nguyên và vùng Đông Nam bộ là các vùng<br /> du lịch quan trọng của Việt Nam, có những đặc điểm tài nguyên độc đáo, tiêu<br /> biểu, hấp dẫn khách du lịch. Đẩy mạnh phát triển thương hiệu du lịch các vùng<br /> này để làm nổi rõ các giá trị tiêu biểu không những có khả năng tạo ra sự gắn<br /> kết chặt chẽ trong mỗi vùng, tạo sức cạnh tranh cao mà còn tạo ra những thế<br /> mạnh và cân bằng trong mối liên kết liên vùng, từng bước thúc đẩy sự phát<br /> triển nhanh chóng và hiệu quả của du lịch Việt Nam.<br /> Bên cạnh liên kết vùng, liên kết ngành là chiến lược quan trọng trong<br /> phát triển du lịch, đề cập vấn đề này có nhà nghiên cứu Lê Hiền (2016) với bài<br /> viết Liên kết phát triển du lịch vùng Bắc - Nam Trung bộ. Bài viết tập trung<br /> phân tích các thế mạnh sẵn có của vùng du lịch Bắc Trung bộ và Nam Trung<br /> bộ. Từ đó, tác giả nhấn mạnh các nhiệm vụ liên kết trong phát triển du lịch<br /> xoay quanh hai nội dung trọng tâm là liên kết vùng và liên kết ngành.<br /> Như vậy, các tác giả nói trên đã nhấn mạnh xu hướng liên kết trong phát<br /> triển du lịch (bao gồm cả liên kết ngành và liên kết vùng) là xu hướng tất yếu.<br /> Rõ ràng liên kết ngành và liên kết vùng có vai trò quan trọng trong việc<br /> phát triển du lịch trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hiện nay.<br /> Du lịch là ngành kinh tế tổng hợp và kế thừa thành quả của nhiều hoạt<br /> động sản xuất khác nhau, trong đó có ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư<br /> nghiệp, công nghiệp và các ngành dịch vụ khác.<br /> Các giá trị từ ngành nông nghiệp được sử dụng trong lĩnh vực du lịch ở<br /> nhiều khía cạnh khác nhau như: cung ứng dịch vụ ẩm thực có tính bản địa độc<br /> đáo hướng đến việc hình thành ký ức sâu sắc cho du khách, kiến tạo các cảnh<br /> quan sinh thái đặc trưng của vùng nông thôn đáp ứng nhu cầu tham quan của du<br /> khách, tạo cơ hội cho du khách trải nghiệm tìm hiểu các hoạt động sinh kế và<br /> tập quán của người nông dân... Từ đó, loại hình du lịch nông nghiệp được nảy<br /> sinh nhằm khai thác hiệu quả các giá trị từ nông nghiệp phục vụ cho lĩnh vực<br /> du lịch. Bên cạnh đó, việc khai thác loại hình du lịch nông nghiệp còn góp phần<br /> nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương, bảo tồn các giá trị tài nguyên,<br /> đặc thù hóa và đa dạng hóa sản phẩm du lịch cho địa phương. Trong bối cảnh<br /> hiện nay, vì tốc độ đô thị hóa ngày càng cao nên xu hướng du lịch đến các khu<br /> vực có cảnh quan sinh thái tự nhiên và nông nghiệp đang được gia tăng ở nhiều<br /> quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Như vậy, ngành nông nghiệp vừa<br /> <br /> <br /> 396<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> cung ứng nguyên vật liệu và vừa là nền tảng cho sự kiến tạo hàng loạt các dịch<br /> vụ và sản phẩm du lịch gắn với loại hình du lịch nông thôn phục vụ cho du<br /> khách.<br /> Còn các ngành kinh tế khác như công nghiệp và dịch vụ đóng vai trò sản<br /> xuất và cung ứng các nền tảng về cơ sở vật chất gắn với hạ tầng lưu trú, giao<br /> thông, công nghệ thông tin liên lạc, dịch vụ bổ sung (vui chơi, giải trí), các mặt<br /> hàng mua sắm để phục vụ cho du khách. Chính du lịch kích thích tốt ngành sản<br /> xuất của địa phương và các ngành kinh tế khác góp phần gia tăng sự hoàn thiện<br /> về dịch vụ và tạo ấn tượng tốt đẹp cho du khách thưởng lãm tham quan và thực<br /> hành các hoạt động du lịch khác tại điểm đến như du lịch MICE, du lịch nghĩ<br /> dưỡng, du lịch sức khỏe, du lịch thể thao, du lịch mua sắm,...<br /> Hay nói cách khác chính liên kết ngành gắn với phát triển du lịch tạo nên<br /> hệ thống đồng bộ và liên hoàn nhằm giúp cho du khách có được cơ hội vừa thỏa<br /> mãn các nhu cầu cơ bản vừa thụ hưởng được các giá trị về mặt tự nhiên cũng<br /> như văn hóa khi đến với một lãnh thổ du lịch nào đó.<br /> Hình 3. Chuỗi dịch vụ du lịch cơ bản phục vụ du khách<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Nhóm tác giả<br /> Bàn về nội dung liên kết vùng trong phát triển du lịch có thể tạm phân<br /> chia thành các cấp bậc (1) liên kết nội vùng (2) liên kết giữa các vùng và (3)<br /> liên kết xuyên quốc gia.<br /> Việc liên kết phát triển du lịch thường diễn ra giữa thị trường gửi khách<br /> <br /> <br /> <br /> 397<br /> và các thị trường nhận khách. Trong bối cảnh phát triển du lịch hiện nay, không<br /> thể có các địa phương có mức độ phát triển du lịch giống nhau mà sẽ tồn tại sự<br /> phân hóa khác nhau về mức độ phát triển du lịch.<br /> Theo Perroux F. (1955) tăng trưởng và phát triển không thể xuất hiện<br /> đồng đều ở mọi nơi với một nguồn lực tới hạn mà trước hết tập trung ở một số<br /> điểm có lợi thế phát triển hơn và sau đó sẽ lan tỏa qua các kênh khác nhau với<br /> những hiệu ứng khác nhau đối với nền kinh tế.<br /> Nhà nghiên cứu Hirschman (1958) lại đưa ra khái niệm tăng trưởng bất<br /> cân bằng. Tác giả này cũng đề cập đến việc xuất hiện các trung tâm tăng<br /> trưởng.<br /> Các trung tâm tăng trưởng thường gắn với các thành phố hoặc các khu<br /> vực đô thị. Theo Fox (1966) 1 khái luận trung tâm tăng trưởng là “Một vị trí đô<br /> thị có thể hoạt động như một tâm điểm cho việc xây dựng kế hoạch phát triển”.<br /> Không chỉ bàn đến lãnh thổ kinh tế là những trung tâm tăng trưởng,<br /> Friedmann (1968) còn sử dụng khái niệm trung tâm - ngoại vi. Khái niệm này<br /> sau đó được phát biểu hiện bằng những cách hiểu như cực trọng điểm - cực đối<br /> trọng của các lãnh thổ trong phát triển kinh tế.<br /> Đối với ngành địa lý du lịch các nhà nghiên cứu thường dùng khái niệm<br /> “hạt nhân du lịch” để diễn đạt cho các lãnh thổ đóng vai trò rất quan trọng<br /> trong việc thu hút du khách và thúc đẩy sự phát triển du lịch của cả vùng hoặc<br /> quốc gia trong việc khai thác và phát triển du lịch. Cụ thể, theo M.Buchvarov<br /> ông phân chia lãnh thổ du lịch thành các cấp: điểm du lịch - hạt nhân du lịch -<br /> tiểu vùng - á vùng - vùng du lịch 2.<br /> Hạt nhân du lịch được hiểu là nơi có sự kết hợp lãnh thổ của các điểm du<br /> lịch cùng loại hay khác loại. Mật độ điểm du lịch trên lãnh thổ tương đối dày<br /> đặc. Mặt khác, trung tâm du lịch gồm các điểm du lịch chức năng được đặc<br /> trưng bởi sự gắn kết lãnh thổ về mặt kinh tế - kỹ thuật và tổ chức. Nó có khả<br /> năng và sức thu hút khách du lịch rất lớn.<br /> Đồng thời tại hạt nhân du lịch nguồn tài nguyên du lịch tương đối tập<br /> trung và được khai thác một cách cao độ. Có thể nguồn tài nguyên không thật<br /> đa dạng (về loại hình), song điều kiện cần thiết là phải tập trung và có khả năng<br /> <br /> 1<br /> Dẫn theo Hà Hữu Nga, 2007<br /> 2<br /> Dẫn theo Nguyễn Minh Tuệ, 2013<br /> <br /> <br /> <br /> 398<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> lôi cuốn khách du lịch. Có cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật tương đối<br /> phong phú đủ để đón, phục vụ và giữ chân du khách.<br /> Về cơ bản, trung tâm du lịch là một hệ thống lãnh thổ du lịch đặc biệt, là<br /> hạt nhân của vùng du lịch. Chính nó đã tạo nên bộ khung để cho vùng du lịch<br /> hình thành và phát triển. Nói cách khác, đây là “cực” để hút các lãnh thổ lân<br /> cận vào phạm vi tác động của vùng. Có 2 loại trung trung tâm du lịch: trung<br /> tâm có ý nghĩa quốc gia, trung tâm có ý nghĩa địa phương. Chính các trung tâm<br /> này sẽ là các đầu mối quan trọng cho việc hình thành các trục liên kết phát triển<br /> du lịch. Tại khu vực Nam bộ có thể hình dung các trung tâm lớn này là thành<br /> phố Hồ Chí Minh, thành phố Cần Thơ, Châu Đốc - An Giang, Phú Quốc - Kiên<br /> Giang, ...<br /> Việc liên kết vùng sẽ tạo cơ hội cho các địa phương vừa “nương nhau”<br /> vừa “nhường nhau” vừa góp phần “đa dạng hóa” và tạo nên “sự hấp dẫn riêng<br /> có” trong sự phát triển du lịch giữa các địa phương.<br /> <br /> <br /> 3. Đặc điểm ngành kinh tế du lịch Bạc Liêu<br /> Bạc Liêu là tỉnh thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long có diện tích 2.570<br /> km2 , dân số 885.550 người (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu,<br /> 2017, trang 1), phía Bắc giáp các tỉnh Hậu Giang và Kiên Giang, Đông và Đông<br /> bắc giáp tỉnh Sóc Trăng, Tây và Tây Nam giáp tỉnh Cà Mau, Đông và Đông<br /> Nam giáp biển đông. Được thiên nhiên ưu đãi, tỉnh Bạc Liêu có khá nhiều tài<br /> nguyên du lịch tự nhiên có thể khai thác và phát triển thành các sản phẩm du<br /> lịch hấp dẫn như hệ sinh thái rừng ngập mặn trải dài 56 km bờ biển từ thành<br /> phố Bạc Liêu đến cửa biển Gành Hào, hệ thống các vườn chim tự nhiên (với<br /> hàng trăm loại chim khác nhau, trong đó có nhiều loài quý hiếm), vườn nhãn cổ<br /> hơn 100 tuổi,...; bên cạnh đó, Bạc Liêu còn là nơi giàu tài nguyên du lịch nhân<br /> văn và tài nguyên du lịch tâm linh có khả năng phát triển thành các sản phẩm<br /> du lịch đặc thù, bởi nơi đây bắt nguồn giai thoại về Công tử Bạc Liêu (những<br /> giai thoại liên quan đến ông rất thu hút sự quan tâm của du khách), là cái nôi<br /> của Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ (được UNESCO công nhận là Di sản văn<br /> hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2013) gắn liền với giá trị nghệ thuật của<br /> bản Dạ cổ hoài lang, cuộc đời và sự nghiệp của cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu, là nơi<br /> có các điểm hành hương nổi tiếng như Nhà thờ Tắc Sậy, Quán Âm Phật Đài,<br /> thu hút hàng ngàn khách hành hương đến viếng mỗi năm; Ngoài ra, Bạc Liêu<br /> <br /> <br /> 399<br /> còn là tỉnh đa tộc người với 3 dân tộc Kinh, Hoa, Khmer cùng chung sống đã<br /> tạo ra những giá trị văn hóa dân tộc vô cùng đặc sắc như các lễ hội, các công<br /> trình kiến trúc độc đáo,.... Với tiềm năng phát triển du lịch, Bạc Liêu xác định<br /> đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, là khâu đột phá, tạo động lực<br /> thúc đẩy kinh tế - xã hội.<br /> Nền kinh tế du lịch tỉnh Bạc Liêu đã có những bước phát triển thể hiện<br /> qua lượng khách du lịch đến Bạc Liêu tăng đều qua các năm.<br /> Bảng 1. Hiện trạng khách du lịch đến Bạc Liêu<br /> Đơn vị: Lượt khách<br /> <br /> Năm Khách quốc tế Khách nội địa Tổng<br /> lượng<br /> khách<br /> Số lượt Tỷ trọng Số lượt Tỷ trọng<br /> 2007 9.000 4.31 200.000 95.69 209.000<br /> 2008 10.000 3.57 270.000 96.43 280.000<br /> 2009 12.000 3.43 338.000 96.57 350.000<br /> 2010 15.000 3.75 385.000 96.25 400.000<br /> 2011 17.000 3.21 512.000 96.79 529.000<br /> 2012 20.000 3.15 615.000 96.85 635.000<br /> 2013 25.000 3.29 735.000 96.71 760.000<br /> 2014 25.000 2.57 948.000 97.43 973.000<br /> 2015 25.000 2.50 975.000 97.50 1.000.000<br /> 2016 38.000 3.06 1.202.000 96.94 1.240.000<br /> 2017 40.000 2.67 1.460.000 97.33 1.500.000<br /> Nguồn: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu<br /> Qua số liệu thống kê cho thấy, năm 2017 số lượt khách du lịch là<br /> 1.500.000, tăng gấp 2,36 lần so với năm 2012 và tăng gấp 7,2 lần so với năm<br /> 2007. Tuy nhiên, khách đến với Bạc Liêu đa phần là khách nội địa. Tỷ trọng<br /> khách quốc tế có xu hướng giảm từ 4,31% (năm 2007) xuống còn 2,67% (năm<br /> 2017), trong khi tỷ trọng khách nội địa có xu hướng ngược lại, tăng từ 95,69%<br /> (năm 2007) lên 97,33% (năm 2017), thậm chí năm 2015, khách nội địa đạt tỷ<br /> trọng cao nhất 97,5%.<br /> So với toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), năm 2017 Bạc<br /> <br /> <br /> <br /> 400<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Liêu đứng thứ 5/13 tỉnh thành. Nhưng số liệu tuyệt đối của Bạc Liêu so với<br /> nhóm các tỉnh/thành ở các vị trí từ 1 đến 4 (An Giang, Cần Thơ, Kiên Giang và<br /> Đồng Tháp) còn khá thấp.<br /> Biểu đồ 1: Khách du lịch nội địa đến ĐBSCL năm 2017 1. Đơn vị tính:<br /> lượt khách<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Riêng với số lượng khách khách quốc tế đến ĐBSCL trong năm 2017,<br /> Bạc Liêu đứng thứ 8/13 và số lượng khách còn rất thấp so với các tỉnh/thành<br /> khác tại ĐBSCL.<br /> Biểu đồ 2: Khách du lịch quốc tế đến các tỉnh ĐBSCL năm 2017. Đơn vị<br /> tính: lượt khách 2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T<br /> Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu (2017, trang<br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> Tổng hợp các báo cáo tình hình hoạt động du lịch năm 2017 của các Sở Văn hóa Thể thao<br /> và Du lịch, Sở Du lịch tại ĐBSCL<br /> 2<br /> Tổng hợp các báo cáo tình hình hoạt động du lịch năm 2017 của các Sở Văn hóa Thể thao<br /> và Du lịch, Sở Du lịch tại ĐBSCL<br /> <br /> <br /> <br /> 401<br /> 17), mặc dù số lượng khách du lịch đến Bạc Liêu tăng trưởng ổn định, nhất là<br /> khách nội địa. Thế nhưng tỷ trọng khách lưu trú so với tổng lượng khách có xu<br /> hướng giảm, ngày lưu trú bình quân của một khách du lịch chỉ đạt 1,26 ngày,<br /> tức là đại đa số khách du lịch chỉ đến Bạc Liêu trong ngày, không có nhu cầu<br /> lưu trú để tham gia các hoạt động du lịch tại địa phương. Khách đến chỉ vì kết<br /> hợp công việc (nội địa) hoặc thăm thân nhân (quốc tế) là chính, lượng du khách<br /> có nhu cầu lưu trú qua đêm chiếm tỷ lệ không đáng kể.<br /> Lượng khách du lịch đến Bạc Liêu trong những năm gần đây khá cao, tuy<br /> nhiên tập trung ở hai điểm du lịch Nhà thờ Tắc Sậy và Quán Âm Phật Đài gây<br /> ra vấn nạn ùn tắc giao thông, vừa xử lý xong tình trạng ùn tắc ở điểm này lại<br /> đến điểm khác ùn tắc, nhất là vào các dịp lễ hội, chưa kể phải huy động lực<br /> lượng để xử lý rác thải. Từ vấn nạn trên, địa phương không cần quá nhiều<br /> khách du lịch mà chỉ cần quản lý tốt số lượng khách cho mỗi điểm tham quan,<br /> nhất là vào mùa cao điểm. Điển hình như khu Quán Âm Phật Đài, Bạc Liêu<br /> không quan tâm lượng khách nhiều hay ít mà chỉ cần phân loại khách (khách du<br /> lịch và khách hành hương) để có hướng phục vụ hiệu quả 1.<br /> Với sự gia tăng lượng khách đã dẫn đến tình trạng quá tải, đặc biệt vào<br /> các tháng cao điểm, điều này làm phương hại đến môi trường sống. Đồng thời,<br /> làm xáo trộn đời sống của người dân địa phương. Do đó, lãnh đạo Sở Văn hóa,<br /> Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu mong muốn phát triển du lịch theo hướng du<br /> lịch bền vững, tức là vừa đảm bảo có đóng góp về kinh tế cho cộng đồng, vừa<br /> thân thiện với môi trường, đồng thời tôn trọng văn hóa và truyền thống của địa<br /> phương, tối đa hóa lợi ích do du lịch mang lại cho môi trường tự nhiên và cộng<br /> đồng, không làm phương hại đến các nguồn lợi mà nó phụ thuộc. Để làm được<br /> điều đó, tỉnh Bạc Liêu cần tìm hướng đi mới cho ngành du lịch, thay vì tập<br /> trung đầu tư khai thác, phát triển các khu, điểm du lịch ở trung tâm thành phố<br /> Bạc Liêu thì cần có hướng khai thác, phát triển các khu, điểm du lịch ở các<br /> vùng ven đô thành phố Bạc Liêu, tạo nên sự kết nối giữa khu vực trung tâm<br /> thành phố (cực trọng điểm) với các khu vực phụ cận (cực đối trọng) vừa giảm<br /> tải lượng khách ở trung tâm thành phố vừa tạo nên nhiều sản phẩm du lịch đủ<br /> sức hấp dẫn để giữ chân du khách.<br /> Qua khảo sát thực địa chúng tôi nhận thấy, giữa các điểm du lịch trên địa<br /> bàn tỉnh chưa có sự kết nối, nhất là giữa khu vực trung tâm thành phố Bạc Liêu<br /> <br /> 1<br /> Kết quả phỏng vấn sâu Lãnh đạo Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Bạc Liêu, 29/3/2018<br /> <br /> <br /> <br /> 402<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> với các khu vực ven đô, chưa tạo thành các chuỗi sản phẩm du lịch có tính liên<br /> kết để khai thác được hết các lớp giá trị của tài nguyên du lịch. Hiện tại, chỉ có<br /> các khu điểm du lịch ở trung tâm thành phố Bạc Liêu được đầu tư phát triển và<br /> thu hút khách du lịch.<br /> Bảng 2. Các giá trị thu hút khách ở cực trọng điểm du lịch thành phố<br /> Bạc Liêu<br /> <br /> <br /> Giá trị<br /> TT Điểm đến Thông tin khái quát Địa chỉ<br /> du lịch<br /> <br /> <br /> Đây là một trong những điểm hành Phường<br /> hương nổi tiếng ở khu vực Đồng Nhà<br /> Văn bằng Sông Cửu Long, thu hút hàng Mát,<br /> hóa Khu Quán Âm vạn lượt khách, đặc biệt trong các thành<br /> 1<br /> tâm Phật Đài dịp lễ hội (diễn ra từ ngày 21 – 23/3 phố Bạc<br /> linh âm lịch). Phật Bà Nam Hải được xem Liêu<br /> là người phù hộ và mang lại sự bình<br /> yên cho ngư dân vùng biển.<br /> <br /> Đầu thế kỷ XX, đây được xem là<br /> 31 Điện<br /> ngôi nhà thuộc hàng bề thế nhất ở xứ<br /> Biên<br /> Nam Kỳ lục tỉnh, xây dựng theo lối<br /> Di tích nhà Phủ,<br /> kiến trúc phương Tây. Ngôi nhà gắn<br /> Công tử Bạc phường<br /> liền với các giai thoại về Công tử<br /> Liêu 3, thành<br /> Bạc Liêu – mỗi một giai thoại về ông<br /> phố Bạc<br /> Văn đều thu hút sự quan tâm của du<br /> Liêu<br /> 2 hóa khách<br /> lịch sử<br /> Điểm nhấn trong Quảng trường là<br /> cây đờn kìm được đặt trên đóa sen<br /> Phường<br /> cách điệu thể hiện sự trường tồn và<br /> Quảng trường 1, thành<br /> phát triển của Nghệ thuật Đờn ca tài<br /> Hùng Vương phố Bạc<br /> tử Nam Bộ. Cây đờn kìm được Tổ<br /> Liêu<br /> chức kỷ lục Việt Nam công nhận là<br /> đờn kìm lớn nhất Việt Nam. Trong<br /> <br /> <br /> 403<br />  khuôn viên Quảng trường còn có<br /> Trung tâm triển lãm văn hóa – nghệ<br /> thuật và nhà hát Cao Văn Lầu được<br /> thiết kế theo hình dáng 3 chiến nón<br /> lá và một số công trình khác thể hiện<br /> tinh thần yêu nước, mang gía trị lịch<br /> sử sâu sắc. Quảng trường là nơi tổ<br /> chức các cuộc mitinh, những sự kiện<br /> lớn trong năm.<br /> <br /> Trong khu lưu niệm có nhà trưng bày<br /> Đờn ca tài tử và nhà trưng bày thân<br /> thế, sự nghiệp của cố nhạc sỹ Cao<br /> Khu lưu niệm Văn Lầu. Nơi đây thu hút rất đông<br /> Phường<br /> Nghệ thuật Đờn khách du lịch đến tham quan, tìm<br /> 2, thành<br /> ca tài tử Nam hiểu về Dạ cổ Hoài Lang và Nghệ<br /> phố Bạc<br /> bộ và nhạc sĩ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ. Lễ hội<br /> Liêu<br /> Cao Văn Lầu Dạ cổ hoài lang được diễn ra từ<br /> ngày 13 – 15/08 âm lịch được xem là<br /> một trong những sự kiện văn hóa<br /> quan trọng của Bạc Liêu.<br /> <br /> Khu bảo tồn thiên nhiên vườn chim<br /> Bạc Liêu có tổng diện tích 385 ha,<br /> trong đó có 19 ha rừng nguyên sinh<br /> với 46 loài chim và đa dạng các loại<br /> Xã Hiệp<br /> Khu bảo tồn động, thực vật hợp thành một quần<br /> Sinh Thành,<br /> thiên nhiên thể động thực vật phong phú. Vườn<br /> 3 thái tự thành<br /> vườn chim Bạc chim có cảnh quan thiên nhiên đẹp<br /> nhiên phố Bạc<br /> Liêu cùng với hệ thống cơ sở vật chất<br /> Liêu<br /> được đầu tư khang trang là điểm<br /> tham quan, nghiên cứu khoa học lý<br /> tưởng, thu hút khá đông khách du<br /> lịch.<br /> <br /> Nguồn: Nhóm tác giả tổng hợp thông qua quá trình khảo sát thực địa từ<br /> 7/2017 – 3/2018.<br /> <br /> <br /> 404<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Điểm qua các tuyến du lịch mang tính chất liên vùng do các công ty du<br /> lịch lữ hành phát triển và khai thác để thấy rằng tỉnh Bạc Liêu chưa phải là một<br /> điểm đến quan trọng trên các tuyến đó. Khách được thiết kế tham quan một vài<br /> điểm du lịch nổi tiếng ở trung tâm thành phố Bạc Liêu như nhà Công tử Bạc<br /> Liêu, Quán Âm Phật Đài hay Khu lưu niệm Đờn ca tài tử Nam bộ và nhạc sĩ<br /> Cao Văn Lầu, … lại tiếp tục đến với điểm tham quan ở các tỉnh khác. Qua đó,<br /> có thể thấy, mặc dù tỉnh Bạc Liêu vốn giàu tài nguyên du lịch thế nhưng vẫn<br /> chưa thể phát huy hết tiềm năng.<br /> Với tài nguyên du lịch đa dạng, phong phú, tỉnh Bạc Liêu hoàn toàn có<br /> thể tạo ra các sản phẩm du lịch độc đáo và góp phần thu hút du khách nhằm<br /> giảm tải sức ép cho các điểm đến đang có truyền thống đón khách với số lượng<br /> rất lớn hiện nay. Trong giới hạn bài viết, nhóm nghiên cứu giới thiệu hai điểm<br /> đến có thể kiến tạo để kết nối với các điểm du lịch ở trung tâm thành phố Bạc<br /> Liêu nhằm nâng cấp chuỗi giá trị du lịch của tỉnh, qua đó mang lại sức sống<br /> mới cho ngành du lịch đó là (1) khu vực nhãn cổ Bạc Liêu và (2) vườn chim<br /> Lập Điền.<br /> Điểm tham quan thuộc ấp Giồng Nhãn, xã Hiệp Thành và ấp Biển Tây B,<br /> xã Vĩnh Trạch Đông, cách trung tâm thành phố Bạc Liêu khoảng 6 km, trải dài<br /> gần 7 km theo tuyến đường ven biển từ phường Nhà Mát đến xã Vĩnh Trạch<br /> Đông (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu, 2017, trang 12), tại điểm<br /> có 339 cây nhãn cổ thuộc 5 hộ quản lý với tổng diện tích là 29.130m 2 được<br /> phân bố thành 3 cụm: (1) Cụm Trung tâm điều dưỡng (diện tích 15.000m 2 ); (2)<br /> Cụm đối diện Ủy ban Nhân dân xã Hiệp Thành (diện tích 10.130m 2 ); (3) Cụm<br /> cây xoài 300 năm (diện tích 4.000m2 ).<br /> Vườn nhãn với nhiều gốc nhãn cổ thụ, có cây lên đến hàng trăm năm tuổi<br /> được đặt trong một không gian sinh thái nông nghiệp có thể tổ chức các hoạt<br /> động du lịch hấp dẫn. Hiện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu<br /> đang xây dựng lại Đề án bảo tồn vườn nhãn cổ (theo Công văn số 1010/UBND-<br /> KGVX ban hành ngày 21 tháng 03 năm 2018 về việc bảo tồn vườn nhãn cổ gắn<br /> với phát triển du lịch), dự kiến hình thành khu du lịch sinh thái nông nghiệp tại<br /> khu vực giồng nhãn.<br /> Thực tế hiện nay, vườn nhãn thuộc sự quản lý của các hộ dân dường như<br /> bị bỏ phế vì họ không thấy được giá trị kinh tế của các gốc nhãn cổ mang lại,<br /> người dân chỉ chuyên kinh doanh các loại cây ăn trái khác. Nếu vườn nhãn<br /> <br /> <br /> <br /> 405<br /> được kiến tạo dự kiến sẽ có nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn mang lại giá trị<br /> kinh tế cho ngành du lịch. Đến với giồng nhãn du khách không chỉ được tham<br /> quan các gốc nhãn cổ thụ, thưởng thức vị ngọt đặc trưng của nhãn biển Bạc<br /> Liêu, thưởng thức rượu nhãn, thưởng thức các món ăn dân dã mang đậm nét<br /> đặc trưng của vùng biển, thưởng thức Đờn ca tài tử mà còn được tìm hiểu văn<br /> hóa ẩm thực, phong tục, tập quán của người Kinh, Hoa, Khmer bởi nơi đây có<br /> sự cộng cư hàng trăm năm của ba dân tộc. Người Hoa sống ở giồng đất cao,<br /> người Khmer ở đối diện, sống ở giồng đất thấp. Trẻ em ở địa phương biết sử<br /> dụng cả 3 ngôn ngữ Việt, Hoa, Khmer. Chính sự cộng cư lâu đời của 3 dân tộc<br /> đã tạo nên nét văn hóa rất riêng của tỉnh Bạc Liêu, mặc dù giữa các dân tộc có<br /> sự giao lưu, tiếp biến văn hóa song vẫn giữ được cái hồn của tộc người, ví dụ<br /> cùng một món bánh xèo, bánh xèo A Mật giòn là của người Hoa, bánh xèo mềm<br /> của người Kinh, bánh xèo lai ngoài giòn trong mềm,… Bên cạnh đó, đến với<br /> vườn nhãn, du khách có thể trải nghiệm nghề trồng rẫy của người dân đồng thời<br /> được tham quan các cơ sở tôn giáo của các dân tộc như chùa ông Bổn của<br /> người Hoa, chùa Xiêm Cán của người Khmer (đây là một trong những công<br /> trình kiến trúc nghệ thuật cổ đặc sắc của người Khmer Bạc Liêu được xây dựng<br /> gần 130 năm).<br /> Bên cạnh vườn nhãn có cây xoài 300 năm (Cây di sản Việt Nam). Đây là<br /> cây xoài cổ thụ có tuổi thọ cao nhất tỉnh Bạc Liêu đang được Ủy ban Nhân dân<br /> tỉnh bảo tồn phục vụ khách du lịch đến tham quan, nghiên cứu. Cây xoài có<br /> chiều cao 15m, với chu vi thân cây là 6,05m, đường kính 1,92m. Mặc dù tại đây<br /> là vùng ven biển nước mặn quanh năm nhưng ở dưới gốc xoài lại có nước ngọt<br /> giúp cho cây tươi tốt, đây cũng là nguồn nước ngọt duy nhất được người dân<br /> địa phương đào hố sử dụng khi sinh hoạt. Cây xoài gắn liền với tín ngưỡng dân<br /> gian thờ thần Hổ vào ngày 28 tháng 7 âm lịch hàng năm. Các hoạt động cúng tế<br /> đều được thực hiện gần gốc cây xoài.<br /> Vườn chim Lập Điền thuộc xã Long Điền Tây, huyện Đông Hải, tỉnh Bạc<br /> Liêu là vườn chim tư nhân lớn có tổng diện tích 21 ha (diện tích lớn thứ hai sau<br /> Vườn chim Bạc Liêu 160 ha). Trong vườn có khoảng 30 loại chim, cò với hàng<br /> trăm ngàn con, trong đó có nhiều loài quý hiếm (như điên điển, diệc xám, cò,<br /> vạc,..), được bao quanh bởi hệ thống rừng đước tự nhiên hợp thành một quần<br /> thể động thực vật phong phú. Theo ông Thái Văn Sỹ (chủ vườn chim), từ năm<br /> 1994, chim cò bay về làm tổ, mặc dù làm tổn hại nguồn lợi thủy sản của gia<br /> đình, thế nhưng gia đình ông vẫn quyết tâm bảo vệ rừng, bảo vệ vườn chim.<br /> <br /> <br /> 406<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Vườn chim có cảnh quan thiên nhiên đẹp với hệ sinh thái rừng ngập mặn<br /> tạo nên giá trị độc đáo về cảnh quan, môi trường có khả năng phát triển thành<br /> khu du lịch sinh thái hấp dẫn với các hoạt động như ngắm chim cò kết hợp<br /> tham quan rừng ngập mặn, trải nghiệm văn hóa và cuộc sống của cư dân vùng<br /> biển như bơi xuồng len lách trong những cánh rừng phòng hộ, câu cá, đổ đó,<br /> bắt tôm, soi ba khía, trải nghiệm nông dân làm muối (muối của xã Long Điền<br /> có tỷ lệ Mg thấp nên vị muối ngon, đây là vựa muối lớn nhất của thành phố Bạc<br /> Liêu, thường xuất khẩu sang Nhật Bản), tham gia các trò chơi dân gian, về đêm<br /> du khách có thể nhâm nhi vài chén rượu do chính chủ vườn tự ngâm như rượu<br /> nếp, rượu chanh… Ngoài ra, đến thị trấn Gành Hào, huyện Đông Hải, khách du<br /> lịch có thể tìm hiểu thêm về tục thờ Cá Ông của cư dân sống ở khu vực ven<br /> biển. Trong Lăng Cá Ông vẫn còn lưu giữ nhiều bộ xương cá trăm năm tuổi.<br /> Đặc biệt có một xác Cá Ông dài 9,7m, nặng khoảng 13 tấn đã được thuộc da,<br /> đây là bộ da Cá Ông lớn nhất Việt Nam. Hằng năm, đến ngày lễ hội Nghinh<br /> Ông Gành Hào (10/3 âm lịch) có rất nhiều khách đến tham dự. Mặc dù có nhiều<br /> tiềm năng để phát triển du lịch thế nhưng vườn chim Lập Điền vẫn chưa được<br /> nhiều du khách biết đến do điểm tham quan ở vị trí khá xa so với đất liền, hệ<br /> thống đường giao thông nông thôn chưa đáp ứng cho yêu cầu phát triển du lịch.<br /> Vườn chim rất có giá trị tham quan, nghiên cứu khoa học, nếu được kiến tạo<br /> hứa hẹn là điểm đến hấp dẫn khách du lịch.<br /> Như vậy, hiện nay thế mạnh chính của tỉnh Bạc Liêu trong phát triển du<br /> lịch hiện nay là loại hình du lịch văn hóa ở khu vực trung tâm của tỉnh, còn các<br /> thế mạnh về sinh thái tự nhiên ở các vùng phụ cận chưa được khai thác và phát<br /> huy một cách tương xứng với tiềm năng. Để có thể nâng cấp chuỗi giá trị du<br /> lịch cho Bạc Liêu trong tương lai thì định hướng liên kết trong phát triển du<br /> lịch là hướng đi cần thiết và cần được nhanh chóng xúc tiến.<br /> <br /> <br /> 4. Định hướng liên kết ngành và liên kết vùng gắn với phát triển du<br /> lịch Bạc Liêu<br /> Đề án phát triển du lịch Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020 đề cập<br /> đến việc tổ chức không gian du lịch của vùng như sau: “phân vùng lãnh thổ du<br /> lịch Đồng bằng sông Cửu Long được chia thành 4 cụm du lịch:<br /> - Cụm trung tâm: gồm thành phố Cần Thơ và các tỉnh An Giang, Kiên Giang và<br /> Hậu Giang với sản phẩm nổi trội của vùng là du lịch tham quan sông nước, du lịch với<br /> <br /> <br /> 407<br /> mục đích thương mại, du lịch lễ hội và du lịch nghỉ dưỡng biển cao cấp.<br /> - Cụm bán đảo Cà Mau: gồm các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu và Sóc Trăng với các sản<br /> phẩm du lịch quan trọng là tham quan điểm cực Nam của Tổ quốc, du lịch sinh thái tại<br /> các khu rừng ngập mặn và du lịch văn hóa, lễ hội gắn với văn hóa dân tộc Khmer tại Sóc<br /> Trăng.<br /> - Cụm duyên hải phía Đông: gồm các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long và Trà<br /> Vinh với các sản phẩm chủ đạo là du lịch sông nước, miệt vườn, nghỉ tại nhà dân, tham<br /> quan làng nghề, di tích lịch sử cách mạng.<br /> - Cụm Đồng Tháp Mười: gồm 2 tỉnh Long An và Đồng Tháp với sản phẩm chủ đạo<br /> là du lịch sinh thái tại các khu rừng đặc dụng ngập nước nội địa Đồng Tháp Mười.” [Bộ<br /> văn hóa thể thao và du lịch, 2010].<br /> Như vậy, tỉnh Bạc Liêu thuộc cụm bán đảo Cà Mau. Ở Bạc Liêu có<br /> những giá trị nổi bật so với toàn vùng ĐBSCL là du lịch văn hóa tâm linh và du<br /> lịch tìm hiểu các giá trị văn hóa nghệ thuật đặc sắc.Theo Ông Nguyễn Quang<br /> Dương - Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Bạc Liêu đã trình bày khái quát 4 trụ cột phát triển<br /> kinh tế của tỉnh Bạc Liêu (1) Phát triển nông nghiệp chú trọng ngành nuôi tôm,<br /> trọng tâm là khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; sản xuất, bao tiêu lúa<br /> gạo và nâng cao giá trị nông sản, tăng cường chế biến sâu để nâng cao cạnh<br /> tranh và tỷ suất lợi nhuận; (2) Khai thác và phát huy tiềm năng, thế mạnh về<br /> năng lượng tái tạo để phát huy các nhà máy điện gió, điện mặt trời; (3) Phát<br /> triển du lịch với định hướng trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, xây<br /> dựng hạ tầng du lịch, hệ sinh thái du lịch sống động, đa sản phẩm, kết nối với<br /> các trung tâm du lịch lớn; (4) Phát triển có trọng tâm các lĩnh vực thương mại<br /> dịch vụ giáo dục đào tạo y tế chất lượng cao. Tỉnh Bạc Liêu đang quyết tâm<br /> hiện thực hóa mong muốn của Thủ tướng, là đưa Bạc Liêu trở thành “viên ngọc<br /> xanh bên bờ biển Tây Nam của Tổ quốc” 1.<br /> Xét về mặt tự nhiên tỉnh Bạc Liêu nằm ở vị trí chuyển tiếp giữa tiểu<br /> vùng sinh thái giồng duyên hải và bán đảo ngập mặn Cà Mau của ĐBSCL.<br /> Chính vị trí thuận lợi này giúp Bạc Liêu hội tựu nhiều giá trị cảnh quan sinh<br /> thái tự nhiên đặc sắc, tiêu biểu là hệ sinh thái nhãn cổ và vườn chim Lập Điền<br /> đã trình bày ở trên.<br /> Bên cạnh đó, Bạc Liêu nằm trên hành trình tham quan về với cực Nam<br /> <br /> 1<br /> https://baomoi.com/bac-lieu-xac-dinh-4-tru-cot-de-phat-trien-kinh-te/c/25247698.epi<br /> <br /> <br /> <br /> 408<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> của đất nước (thành phố Hồ Chí Minh – Cần Thơ - Sóc Trăng – Bạc Liêu – Cà<br /> Mau) là cơ hội rất tốt để tiếp nhận các dòng du khách từ thành phố Hồ Chí<br /> Minh, Cần Thơ đến bán đảo Cà Mau. Vị trí địa lý tuy xa với thành phố Hồ Chí<br /> Minh (cách khoảng 270 km) nhưng Bạc Liêu hội tựu nhiều giá trị tự nhiên và<br /> nhân văn đặc sắc là nền tảng rất quan trọng để gia tăng các luồn du khách đến<br /> Bạc Liêu.<br /> Vậy khi khách đến Bạc Liêu cần phải “đa dạng hóa” và “đặc thù hóa” sản<br /> phẩm du lịch nhằm giữ chân du khách. Liên kết ngành sẽ góp phần giải quyết<br /> được điều này. Việc tích hợp các giá trị từ ngành kinh tế nông nghiệp, ngư<br /> nghiệp, nghề làm muối… là cách thức xây dựng chuỗi hàng hóa lưu niệm, đặc<br /> sản để kích thích sản xuất của địa phương. Đồng thời trong liên kết ngành cần<br /> chú ý khuyến khích xây dựng “tinh thần khởi nghiệp” từ việc khai thác các thế<br /> mạnh từ nông nghiệp, ngư nghiệp, nghề làm muối…<br /> Việc kiến tạo các sản phẩm/dịch vụ/hàng hóa phục vụ cho du khách cần<br /> được khai thác từ khía cạnh tận dụng sức mạnh công nghệ nhằm mã hóa sản<br /> phẩm, thiết kế bộ tư liệu thuyết minh du lịch số nhằm giúp du khách dễ dàng<br /> truy cập tìm hiểu khi mua sản phẩm (truy nguyên nguồn gốc địa lý, tìm hiểu<br /> các câu chuyện lịch sử - văn hóa - kinh tế gắn với sản phẩm). Đồng thời cần<br /> chú ý xu hướng “du lịch cá nhân” để có cách thức đóng gói sản phẩm cung ứng<br /> phù hợp cho du khách (nhỏ, gọn, thẩm mỹ cao, tránh lãng phí khi tiêu dùng, sản<br /> phẩm đóng gói thân thiện với môi trường).<br /> Hiện nay, xu thế “du lịch chậm” đang được ủng hộ. Xác định được xu thế<br /> này, Bạc Liêu cần chú ý chọn lọc và tổ chức các không gian trải nghiệm cho du<br /> khách cùng thực hành chế tác các mặt hàng nông nghiệp, thủ công mỹ nghệ,<br /> sản phẩm ẩm thực đặc sản có thể đóng gói và bảo quản lâu ngày để giúp du<br /> khách tìm hiểu rõ nét đời sống sản xuất kinh tế của địa phương. Đồng thời, cần<br /> chú ý việc khai thác và xây dựng sản phẩm du lịch gắn với nông nghiệp theo<br /> tiêu chí sản xuất an toàn và tạo thêm các tiểu cảnh sinh thái nông nghiệp có<br /> tính thẩm mỹ cao cho du khách chụp hình và nhìn ngắm.<br /> Gắn với liên kết vùng, Bạc Liêu cần chú trọng việc xây dựng phương án<br /> liên kết nội tỉnh, nội vùng và liên vùng trong phát triển du lịch.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 409<br />  Hình 4. Định hướng liên kết vùng trong phát triển du lịch tại Bạc Liêu<br /> Nguồn: Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Bạc Liêu, 2017<br /> (1) Liên kết nội tỉnh: ngoài các cực trọng điểm về du lịch hiện nay bao<br /> gồm: nhà công tử Bạc Liêu - quảng trường Hùng Vương; Khu lưu niệm nghệ sĩ<br /> Cao Văn Lầu và nghệ thuật Đờn ca Tài tử; Quán Âm Phật Đài – Chùa Hưng<br /> Thiện; Nhà thờ Tắc Sậy. Bạc Liêu cần chú ý việc hoàn thiện hệ thống giao<br /> thông, kiến tạo không gian tham quan du lịch gắn với các khu vực vệ tinh có<br /> giá trị tự nhiên và văn hóa đặc sắc tiêu biểu là 2 điểm đến vườn Nhãn Cổ và<br /> vườn Chim Lập Điền.<br /> (2) Liên kết nội vùng: Từ vị trí địa lý hiện nay, tính tương đồng và giao<br /> thoa về tính chất sinh thái (tự nhiên và nhân văn) cùng với hệ thống hạ tầng<br /> giao thông hiện nay. Các hướng liên kết chính nội vùng giữa Bạc Liêu và<br /> ĐBSCL bao gồm: (1) Trục giồng duyên hải: Bạc Liêu – Sóc Trăng – Trà Vinh<br /> (điểm nhấn tìm hiểu không gian văn hóa Khmer điển hình của khu vực Tây<br /> Nam bộ) (2) Trục bán đảo Cà Mau: Bạc Liêu – Cà Mau – Kiên Giang (tìm hiểu<br /> quy luật diễn thế gắn với hành trình từ sông ra biển) (3) Trục kết nối các tiểu<br /> vùng sinh thái của ĐBSCL: Đồng Tháp – An Giang – Cần Thơ – Bạc Liêu<br /> (hành trình tìm hiểu văn hóa tâm linh, văn hóa nghệ thuật, văn hóa ẩm thực)<br /> (3) Liên kết liên vùng: thành phố Hồ Chí Minh - Bạc Liêu là trục quan<br /> trọng nhất. Hay nói cách khác việc thu hút du khách từ thị trường gửi khách<br /> năng động nhất Việt Nam là việc làm cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Bạc<br /> Liêu cần chú ý tính kết nối giao thông ngày càng thuận lợi và đồng bộ giữa<br /> thành phố Hồ Chí Minh với các tỉnh ĐBSCL trong tương lai. Vì thế, vấn đề xúc<br /> <br /> <br /> 410<br />  PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG<br /> KỶ YẾU HỘI THẢO<br /> TỪ THỰC TIỄN ĐẾN CHÍNH SÁCH<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> tiến và quảng bá sản phẩm, kiến tạo dịch vụ du lịch hấp dẫn, tìm kiếm các nhà<br /> đầu tư động lực là việc làm cấp bách để tỉnh Bạc Liêu có thêm nguồn khách từ<br /> thị trường thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Một vấn đề rất quan trọng nữa trong bối cảnh phát triển du lịch theo định<br /> hướng liên kết hiện nay của tỉnh Bạc Liêu là cần chú ý đến việc tạo dựng nét<br /> riêng của Bạc Liêu trong tư thế vừa “cạnh tranh” vừa “hợp tác” trong liên kết.<br /> Liên kết để thu hút và giữ chân du khách nhưng cũng cần tính đến “sức tải” của<br /> các điểm đến và đưa ra các quy định này nhằm định hướng phát triển du lịch<br /> theo hướng hiện đại, bền vững và chuyên nghiệp.<br /> <br /> <br /> 5. Kết luận<br /> Nhìn chung, du lịch tỉnh Bạc Liêu có thuận lợi về mặt giao thông trong<br /> điều kiện liên kết với các tỉnh thành, là tỉnh giàu tài nguyên và được chính<br /> quyền chú trọng thúc đẩy đầu tư, tuy vậy, hoạt động du lịch tại tỉnh Bạc Liêu<br /> còn chậm phát triển, chưa phát huy được thế mạnh và sự năng động của mình<br /> trong các hoạt động liên quan đến dịch vụ du lịch. Nhận định về điều này, có<br /> thể kể đến một số nguyên nhân như kinh phí để cải thiện và đầu tư các cơ sở<br /> vật chất - kỹ thuật hạ tầng; kinh nghiệm về tổ chức, quản lý và đầu tư, khai<br /> thác; sản phẩm du lịch chưa mang tính riêng biệt và sức cạnh tranh thấp… dẫn<br /> đến tốc độ phát triển du lịch tại tỉnh Bạc Liêu tuy có tăng nhưng với tốc độ còn<br /> hạn chế.<br /> Vấn đề đặt ra là làm thế nào để du lịch Bạc Liêu nâng cao vị thế của mình<br /> trong bản đồ du lịch các tỉnh, vùng Đồng bằng Sông Cửu Long và có những<br /> hướng đi mới tạo nên những thế mạnh chuyên biệt trong phát triển du lịch.<br /> Điều này chỉ có thể thực hiện được khi tỉnh Bạc Liêu cần phải xây dựng cho<br /> mình những sản phẩm du lịch đặc thù, độc đáo và mới lạ. Tuy nhiên, vì tỉnh<br /> Bạc Liêu là một tỉnh thuộc vùng Đồng bằng Sông Cửu Long nên những sản<br /> phẩm du lịch tại tỉnh Bạc Liêu có thể bị trùng khớp với các tỉnh thành khác. Do<br /> đó, việc nhận định sản phẩm du lịch đặc thù và đầu tư, phát triển đúng hướng<br /> sẽ tạo cơ hội cho du lịch tỉnh Bạc Liêu có những bước tiến xa hơn trong tương<br /> lai, xứng tầm với các giá trị tài nguyên mà tỉnh Bạc Liêu hiện đang sở hữu.<br /> Tiềm năng của Bạc Liêu có mấy điểm nổi bật mang tính duy nhất so với<br /> vùng Đồng bằng Sông Cửu Long và Việt Nam như sau: Giai thoại về công tử,<br /> Nôi của nghệ thuật “đờn ca tài tử”; Nơi tập trung các giá trị văn hóa tâm linh<br /> <br /> <br /> 411<br /> điển hình của xứ sở Mê Kông; Ẩm thực đặc sắc của cư dân Việt, Hoa và Khmer<br /> đặt trong tư duy “dung hợp”; Bạc Liêu còn là vùng giao thoa của “vùng duyên<br /> hải phía Đông” và “bán đảo ngập mặn Cà Mau, chính vì điều này tạo thế đặc<br /> sắc về quy luật diễn thế cho tỉnh nhà; “Bạc Liêu đi lên từ văn hóa”, nét riêng<br /> của đồng bằng không tách với nét chung, từ đó tạo thế đặc thù về triết lý văn<br /> hóa sản xuất, sinh hoạt cho vùng đất đẹp từ cảnh đến tình người phương Nam.<br /> Từ những thế mạnh nêu trên, cần xây dựng sản phẩm du lịch của Bạc Liêu<br /> để phát huy giá trị tài nguyên du lịch vừa quảng bá cho tỉnh nhà vừa làm lợi<br /> cho các bên liên quan tham gia vào chuỗi giá trị du lịch Bạc Liêu theo định<br /> hướng liên kết vùng và liên kết ngành là phù hợp trong bối cảnh hiện nay./.<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Bài giảng Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, Niên khóa 2011<br /> – 2013<br /> 2. Bộ văn hóa thể thao và du lịch (2010), Đề án phát triển du lịch đồng<br /> bằng sông Cửu Long đến năm 2020<br /> 3. Bộ Chính Trị (2017), Nghị quyết 08-NQ/TW – Phát triển du lịch trở<br /> thành ngành kinh tế mũi nhọn<br /> 4. Đỗ Cẩm Thơ (2009), Nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch Việt Nam<br /> có tính cạnh tranh trong khu vực, quốc tế, Viện Nghiên Cứu Phát<br /> Triển Du Lịch<br /> 5. Đỗ Cẩm Thơ (2015), Phát triển thương hiệu du lịch vùng du lịch<br /> duyên hải Nam trung bộ, vùng Tây Nguyên và vùng Đông nam bộ tạo<br /> sức cạnh tranh và thế mạnh trong liên kết phát triển, Viện Nghiên<br /> cứu Phát triển du lịch.<br /> 6. Friedmann, JR (1968), The Role of Cities in National Development,<br /> mimeo, Santiago, Chile, February.<br /> 7. Hà Hữu Nga (2007), Nghiên cứu cơ sở lý thuyết cho việc xác định các<br /> ưu tiên trong phát triển b