Năng lực thích ứng của cộng đồng dân cư ven biển tỉnh Bến Tre trong bối cảnh biến đổi khí hậu

Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NAÊNG LÖÏC THÍCH ÖÙNG CUÛA COÄNG ÑOÀNG<br /> DAÂN CÖ VEN BIEÅN TÆNH BEÁN TRE TRONG BOÁI CAÛNH<br /> BIEÁN ÑOÅI KHÍ HAÄU<br /> Leâ Thò Kim Thoa<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Khoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên<br /> Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh<br /> <br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Naèm trong vuøng haï löu khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Beán Tre coù ñòa hình thaáp,<br /> tieáp giaùp bieån Ñoâng vaø ñöôïc ñaùnh giaù laø tænh chòu aûnh höôûng saâu saéc bôûi bieán ñoåi khí haäu,<br /> ñieån hình laø xaâm nhaäp maën, haïn haùn, ngaäp luït do trieàu cöôøng vaø nöôùc bieån daâng. Trong<br /> thôøi gian gaàn ñaây, caùc hieän töôïng thôøi tieát, khí haäu cöïc ñoan dieãn ra thöôøng xuyeân vaø baát<br /> thöôøng gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán ñôøi soáng, sinh keá cuûa coäng ñoàng daân cö, ñaëc bieät<br /> laø ngöôøi ngheøo taïi ñòa phöông. Beân caïnh nhöõng noã löïc cuûa nhaø nöôùc, caùc toå chöùc ñoaøn theå<br /> xaõ hoäi nhaèm phoøng choáng, giaûm thieåu nhöõng ruûi ro do bieán ñoåi khí haäu gaây ra, coäng ñoàng<br /> daân cö, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi ngheøo ñang sinh soáng taïi nhöõng vuøng ñaát thaáp, ven bieån seõ<br /> thích öùng, öùng phoù nhö theá naøo tröôùc taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu? Baøi vieát naøy trình baøy<br /> keát quaû nghieân cöùu naêng löïc thích öùng cuûa coäng ñoàng daân cö ngheøo ñang sinh soáng taïi caùc<br /> huyeän ven bieån cuûa tænh Beán Tre vaø nguyeän voïng cuûa ngöôøi daân trong coâng taùc phoøng<br /> choáng, giaûm thieåu ruûi ro do bieán ñoåi khí haäu.<br /> Töø khoùa: bieán ñoåi khí haäu, naêng löïc thích öùng, coäng ñoàng daân cö, ven bieån<br /> *<br /> 1. Giôùi thieäu do trieàu cöôøng vaø nöôùc bieån daâng. Trong<br /> Taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu (BÑKH) thôøi gian gaàn ñaây, caùc hieän töôïng thôøi tieát,<br /> ñeán caùc nguoàn taøi nguyeân, moâi tröôøng vaø söï khí haäu cöïc ñoan dieãn ra thöôøng xuyeân vaø<br /> phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc ñòa baát thöôøng gaây aûnh höôûng nghieâm troïng<br /> phöông cuõng nhö vaán ñeà an sinh cuûa coäng ñeán ñôøi soáng, sinh keá cuûa coäng ñoàng daân cö,<br /> ñoàng daân cö sinh soáng taïi caùc vuøng ven ñaëc bieät laø ngöôøi ngheøo taïi ñòa phöông. Beân<br /> bieån ñaõ vaø ñang laø moái quan taâm haøng ñaàu caïnh nhöõng noå löïc cuûa nhaø nöôùc, caùc toå<br /> cuûa chính phuû, caùc nhaø khoa hoïc vaø quaûn lí chöùc, ñoaøn theå xaõ hoäi trong vaø ngoaøi nöôùc<br /> chính quyeàn Vieät Nam vaø treân theá giôùi. nhaèm phoøng choáng, giaûm thieåu nhöõng ruûi<br /> Naèm ôû vò trí cuoái nguoàn cuûa ñoàng baèng ro do BÑKH gaây ra, coäng ñoàng daân cö, ñaëc<br /> soâng Cöûu Long, coù ñòa hình thaáp, tieáp giaùp bieät laø nhöõng ngöôøi ngheøo ñang sinh soáng<br /> bieån Ñoâng, Beán Tre ñöôïc ñaùnh giaù laø tænh taïi nhöõng vuøng ñaát thaáp, ven bieån seõ thích<br /> chòu aûnh höôûng saâu saéc bôûi BÑKH, ñieån öùng, öùng phoù nhö theá naøo tröôùc taùc ñoäng<br /> hình laø xaâm nhaäp maën, haïn haùn, ngaäp luït cuûa BÑKH?<br /> <br /> 72<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013<br /> <br /> <br /> 2. Ñòa baøn vaø phöông phaùp nghieân cöùu reå baùm ñaát toát. Theo nhaän ñònh cuûa baø con,<br /> Ñòa baøn nghieân cöùu ôû ba xaõ: An Thuûy troàng baàn, maém, ñöôùc ven soâng khoâng chæ<br /> (Ba Tri), Thöøa Ñöùc (Bình Ñaïi) vaø Thaïnh giuùp chaén soùng, gioù, giöõ ñaát, choáng saït lôû<br /> Haûi (Thaïnh Phuù) cuûa tænh Beán Tre. Ñaây laø hieäu quaû, chuùng coøn giuùp baûo veä ñeâ bao vaø<br /> ba xaõ naèm saùt bieån vaø gaàn cöûa soâng, chòu goùp phaàn hình thaønh baõi boài, môû roäng dieän<br /> aûnh höôûng saâu saéc cuûa thuûy trieàu vaø nöôùc tích canh taùc. Ngoaøi ra, phi lao cuõng ñöôïc<br /> bieån daâng. ngöôøi daân troàng doïc theo caùc con ñeâ. Döøa<br /> nöôùc ñöôïc troàng xung quanh gioàng caùt, nôi<br /> Phöông phaùp baûng hoûi vaø thaûo luaän<br /> coù nhieàu keânh raïch.<br /> nhoùm ñöôïc duøng ñeå khaûo saùt 80 hoä daân taïi<br /> ba xaõ nghieân cöùu. Noäi dung baûng hoûi vaø Khaûo saùt ñòa baøn cho thaáy, dieän tích<br /> thaûo luaän nhoùm taäp trung vaøo nhöõng hieåu röøng ngaäp maën bò khai thaùc, phaù laøm ñaàm<br /> bieát cuûa coäng ñoàng veà BÑKH, nhöõng saùng nuoâi toâm raát lôùn, theo nhaän ñònh cuûa baø<br /> kieán, moâ hình sinh keá hieäu quaû cuûa ngöôøi con, tröôùc ñaây röøng phoøng hoä raát daøy, caû 2<br /> daân ñòa phöông trong boái caûnh BÑKH, moái km, giôø ñaây röøng moûng vaø thöa, ñaëc bieät laø<br /> lieân keát giöõa ngöôøi daân vôùi caùc toå chöùc ñoaøn röøng phoøng hoä taïi vuøng ven bieån thuoäc xaõ<br /> theå vaø chính quyeàn ñòa phöông; vaø nguyeän An Thuûy, Thöøa Ñöùc bò taøn phaù naëng neà.<br /> voïng cuûa ngöôøi daân trong coâng taùc phoøng Nguyeân nhaân khieán röøng ngaäp maën moûng<br /> choáng, giaûm nheï vaø thích öùng vôùi BÑKH. ñi laø do con ngöôøi chaët phaù böøa baõi, maët<br /> 3. Keát quaû, thaûo luaän khaùc soùng, gioù, baõo thoåi töø bieån vaøo ñaõ laøm<br /> caây ngaõ ñoå, troùc goác. Hieän töôïng xaâm thöïc,<br /> 3.1. Saùng kieán sinh keá cuûa coäng ñoàng<br /> xoùi lôû ngaøy moät nhieàu, xaûy ra treân dieän<br /> Trong saûn xuaát noâng nghieäp, sinh keá<br /> roäng, nhaát laø töø sau côn baõo Linda naêm<br /> ngöôøi daân phuï thuoäc nhieàu vaøo ñieàu kieän<br /> 1997, vaøo muøa gioù chöôùng, caùt theo doøng<br /> töï nhieân, caùc hieän töôïng thôøi tieát cöïc<br /> trieàu laán daàn caùc khu röøng ñöôùc doïc ven<br /> ñoan. Ñeå thích öùng vôùi söï thay ñoåi cuûa<br /> bieån xaõ Thaïnh Haûi, röøng ñöôùc ngaøy moät<br /> thôøi tieát khí haäu, ngöôøi daân luoân tìm toøi,<br /> thu heïp daàn.<br /> hoïc hoûi vaø khaùm phaù qui luaät cuûa töï<br /> Ñoái vôùi caùc hoä troàng hoa maøu treân ñaát<br /> nhieân, nhöõng saùng kieán sinh keá ñöôïc hình<br /> gioàng caùt, ñeå chaén gioù maïnh laøm hö haïi<br /> thaønh vaø phaùt trieån treân neàn taûng cuûa<br /> kinh nghieäm daân gian keát hôïp vôùi kieán hoa maøu, caùc noâng hoä nôi ñaây ñaõ laøm<br /> thöùc khoa hoïc. Sau ñaây laø moät soá saùng nhöõng “böùc töôøng” baèng nhöõng haøng caây<br /> kieán öùng phoù cuûa coäng ñoàng daân cö vôùi caùc bao quanh ruoäng hoa maøu.<br /> hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan. 3.1.2. Tình hình thieáu nöôùc ngoït<br /> 3.1.1. Tình hình saït lôû, xoùi moøn ñaát Do daân soá ngaøy moät taêng, nöôùc ngoït<br /> Nhaèm choáng tình traïng saït lôû, xoùi moøn phuïc vuï sinh hoaït vaø saûn xuaát ngaøy caøng<br /> ñaát, ngöôøi daân ñaõ ñöa ra saùng kieán troàng trôû neân khan hieám, moãi noâng hoä ñeàu coù<br /> caây ñeå giöõ ñaát. ÔÛ caùc khu vöïc doïc theo caùc caùch öùng phoù, thích öùng rieâng tuøy thuoäc vaøo<br /> soâng raïch, ven bieån, caây phoå bieán ñöôïc gia caûnh töøng hoä.<br /> troàng ôû ñòa phöông laø caây baàn, caây maém, Trong sinh keá, nhieàu noâng hoä ñaõ maïnh<br /> caây ñöôùc, bôûi caây coù khaû naêng chòu ngaäp, boä daïn chuyeån ñoåi cô caáu caây troàng, töø troàng<br /> <br /> 73<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013<br /> <br /> <br /> luùa caàn nhieàu nöôùc, cho naêng suaát keùm bò nhieãm pheøn, ngöôøi daân ñaõ söû duïng voâi<br /> sang caây maøu coù theå chòu ñöôïc haïn toát, cho soáng loùng pheøn.<br /> naêng suaát cao nhö moâ hình troàng döa haáu, 3.1.3. Tình hình ngaäp luït, nhieãm maën<br /> ñaäu phoäng, saén… Ngoaøi ra, ñeå traùnh tình<br /> Nhöõng naêm gaàn ñaây, thôøi tieát thay ñoåi<br /> traïng boác hôi nöôùc, gaàn ñaây moâ hình troàng<br /> thaát thöôøng, nöôùc bieån coù xu höôùng ngaøy<br /> döa phuû baït goùp phaàn tieát kieäm ñöôïc nguoàn<br /> moät daâng cao, nhöõng bôø ñeâ duøng ngaên maën,<br /> nöôùc töôùi, maët khaùc haïn cheá ñöôïc coû daïi,<br /> ngaäp luït do trieàu cöôøng ñöôïc ngöôøi daân laøm<br /> traùnh xoùi moøn ñaát vaø giuùp ngaên ngöøa saâu<br /> ngaøy moät cao vaø to; nhieàu tuyeán ñeâ ñaõ ñöôïc<br /> raày. Moâ hình troàng döa haáu phuû baït ñöôïc<br /> xaây döïng nhaèm khaéc phuïc tình traïng uùng<br /> caùc noâng hoä öa chuoäng bôûi tính hieäu quaû<br /> ngaäp, baûo veä vaät nuoâi vaø caây troàng.<br /> kinh teá vaø phuø hôïp vôùi vuøng ñaát ñòa<br /> Ñoái vôùi caùc hoä troàng maøu, ñeå traùnh<br /> phöông. Beân caïnh ñoù, ngöôøi daân coøn tìm<br /> tình traïng ngaäp uùng, caùc noâng hoä ñaõ laøm<br /> caùch töôùi tieát kieäm nöôùc, saùng kieán voøi töôùi<br /> lieáp cuøng caùc möông thoaùt nöôùc. Ngoaøi ra,<br /> tieát kieäm nöôùc do oâng Em, ngöôøi daân xaõ An<br /> Thuûy taïo ra nhaèm giaûm bôùt löôïng nöôùc thaát höôùng lieáp cuõng ñöôïc baø con chuù yù laø song<br /> song hoaëc vuoâng goùc vôùi höôùng ñeâ bao ñeå<br /> thoaùt khi töôùi ñaõ ñöôïc oâng vaän duïng raát<br /> hieäu quaû. Ñoái vôùi caùc hoä nuoâi thuûy saûn, thuaän tieän trong vieäc ñieàu tieát nöôùc.<br /> nhaèm laøm giaûm caùc ñôït naéng noùng gaây ÔÛ nhöõng nôi ñaát nhieãm maën naëng, khoù<br /> cheát soø, nhieàu hoä ñaõ duøng löôùi choáng naéng canh taùc, nhieàu hoä daân ñaõ chuyeån sang nuoâi<br /> che cho caùc baõi öôm. toâm, ñem laïi hieäu quaû raát cao.<br /> Tìm kieám nguoàn nöôùc ngoït, beân caïnh 3.1.4. Caùc hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan<br /> nguoàn nöôùc maët truyeàn thoáng töø caùc soâng ÔÛ Nam Boä tröôùc kia, khí haäu oân hoøa, ít<br /> raïch, baø con ñaõ phaùt hieän ra nguoàn nöôùc khi coù baõo, aùp thaáp nhieät ñôùi, loác xoaùy<br /> ngoït treân caùc gioàng caùt, ñaây laø nguoàn nöôùc hoaønh haønh gaây thieät haïi nghieâm troïng<br /> möa ñoïng laïi treân caùc gioàng. Khi ñaøo xuoáng nhaø cöûa, vöôøn ruoäng, do vaäy, ngöôøi daân ít<br /> 1- 2 meùt seõ tìm thaáy nöôùc ngoït. ÔÛ nhöõng nôi coù kinh nghieäm trong vieäc öùng phoù vôùi<br /> gioàng cao, coù theå ñaøo xuoáng töø 4 – 6 meùt vaãn nhöõng hieän töôïng cöïc ñoan. Thôøi gian gaàn<br /> coøn nöôùc ngoït. Do khoâng am hieåu veà ñaát ñai ñaây, thôøi tieát, khí haäu thay ñoåi thaát thöôøng,<br /> thoå nhöôõng vaø ñòa hình nôi sinh soáng, nhieàu caùc côn baõo, aùp thaáp nhieät ñôùi coù xu höôùng<br /> hoä ñaøo gieáng theo caûm tính, nhieàu hoä ñaøo xaûy ra ngaøy caøng nhieàu, khoâng theo qui<br /> quaù saâu ôû nhöõng nôi ñaát gioàng coù ñoä daøy luaät neân ngöôøi daân khoù coù theå löôøng tröôùc<br /> moûng, laøm nöôùc bò nhieãm maën khoâng duøng vaø phoøng ngöøa. Chính vì vaäy, vaøo muøa möa<br /> ñöôïc. Daàn daàn, baø con ruùt kinh nghieäm chæ baõo, baø con thöôøng chaèng cheùo nhaø cöûa, ñaët<br /> ñaøo 2 – 3 meùt vaø ñaøo nhieàu gieáng ñeå coù ñuû bao caùt leân maùi nhaø choáng loác xoaùy, gioù<br /> nguoàn nöôùc phuïc vuï sinh hoaït vaø töôùi tieâu. maïnh. Coâng taùc kieåm tra, gia coá ñeâ ñieàu laø<br /> Beân caïnh nguoàn nöôùc ngoït ñöôïc tìm vieäc laøm tieáp theo ñeå phoøng ngöøa ngaäp luït<br /> thaáy treân caùc gioàng caùt, haàu heát ngöôøi daân do trieàu cöôøng. Tuy nhieân, coâng taùc naøy<br /> ñòa phöông ñaõ duøng heä thoáng maùng thu mang taàm vó moâ thuoäc chính quyeàn quaûn lí<br /> nöôùc vaø duøng lu, can nhöïa tröõ nöôùc möa vaø thi coâng, ngöôøi daân chæ ñoùng vai troø baùo<br /> uoáng daàn vaøo muøa khoâ. Ñoái vôùi nguoàn nöôùc caùo tình traïng khi phaùt hieän coù söï coá. Do<br /> <br /> 74<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013<br /> <br /> <br /> vaäy, neáu luõ vöôït qua ñeâ bieån thì ngöôøi daân daãn thuû tuïc vay voán ngaân haøng. Hoäi Noâng<br /> chæ bieát ngoài nhìn. Nhieàu hoä noâng daân daân ñoùng vai troø chuyeån giao khoa hoïc kó<br /> phaûn aûnh, chính quyeàn ñòa phöông coøn boù thuaät ñeán ngöôøi daân maø hoï ñöôïc caùc caùn boä<br /> tay thì caù nhaân töøng hoä gia ñình chæ bieát chuyeân moân höôùng daãn nhö traïm khuyeán<br /> “boû cuûa chaïy laáy ngöôøi” maø thoâi. noâng, phoøng noâng nghieäp. Tuy nhieân,<br /> 3.2. Moái lieân keát giöõa noâng daân vôùi caùc nhöõng hoaït ñoäng treân chöa ñem laïi hieäu<br /> toå chöùc ñoaøn theå, chính quyeàn ñòa phöông quaû cao hoaëc khoâng thöôøng xuyeân.<br /> Qua sô ñoà VENN vaø keát quaû phoûng vaán Chính vì vaäy, ña phaàn ngöôøi daân töï<br /> caùc noâng hoä cho thaáy, moái lieân keát giöõa thaân vaän ñoäng ñeå ñaûm baûo ñôøi soáng sinh keá<br /> noâng daân vôùi caùc ñoaøn theå ban ngaønh taïi cho gia ñình. Caùc noâng hoä ñaõ töï thieát laäp<br /> ñòa baøn xaõ khaûo saùt coøn khaù loûng leûo, mang nhoùm töï töông trôï thoâng qua hình thöùc chôi<br /> tính hình thöùc. Phaàn lôùn caùc noâng hoä huïi töï phaùt giöõa caùc chò em phuï nöõ ñeå giuùp<br /> khoâng troâng chôø, kì voïng nhieàu vaøo söï hoã voán khi caàn thieát. Nhoùm töï hoïc hoûi kinh<br /> trôï cuûa caùc toå chöùc, hoäi ñoaøn naøy. nghieäm nhaèm chia seû kinh nghieäm saûn<br /> Theo yù kieán phaûn hoài cuûa caùc noâng hoä, xuaát, nuoâi troàng thuûy saûn. Hoï töï ñi vay<br /> caùc toå chöùc ñoaøn theå nhö Hoäi Noâng daân, ngaân haøng, töï lieân heä vôùi caùc ñaïi lí vaät tö<br /> Hoäi Phuï nöõ, Ñoaøn Thanh nieân, Hoäi Cöïu noâng nghieäp cung caáp gioáng, phaân boùn. Caùc<br /> chieán binh chöa coù söï quan taâm, hoã trôï thaät ñaïi lí naøy coù theå baùn thieáu cho caùc hoä daân<br /> söï cho ngöôøi daân. Hoaït ñoäng cuûa caùc hoäi vaø laáy tieàn sau khi vuï muøa keát thuùc.<br /> naøy coøn khaù môø nhaït vaø khoâng ñem laïi Sau khi thu hoaïch, caùc saûn phaåm baùn<br /> hieäu quaû nhö ngöôøi daân mong ñôïi. ra thò tröôøng phaûi qua trung gian laø caùc<br /> thöông laùi. Ñòa phöông chöa coù toå chöùc, ban<br /> ngaønh naøo ñöùng ra giuùp ñôõ, hoã trôï ngöôøi<br /> daân giaûi quyeát ñaàu ra cuûa saûn phaåm. Do<br /> vaäy, giaù caû saûn phaåm baùn ra thöôøng khoâng<br /> oån ñònh, tình traïng ñöôïc muøa thì maát giaù<br /> dieãn ra khaù phoå bieán.<br /> Coù theå thaáy, caùc hoä noâng daân coù moái<br /> töông taùc tröïc tieáp khaù gaàn vôùi caùc ñaïi lí<br /> vaät tö noâng nghieäp, caùc thöông laùi töï do.<br /> Trong khi vai troø cuûa caùc hoäi, ñoaøn theå<br /> khaùc nhö Hoäi Ngöôøi cao tuoåi, Hoäi Cöïu chieán<br /> binh, Ñoaøn Thanh nieân, UÛy ban Nhaân daân<br /> Hình 1. Moái töông taùc giöõa noâng daân vôùi caùc toå<br /> chöùc ñoaøn theå ban ngaønh xaõ coù raát ít söï töông taùc vôùi noâng daân. Theo<br /> Moät soá noâng hoä cho bieát, hai hoäi coù yù kieán cuûa ngöôøi daân, ban quaûn lí röøng,<br /> nhöõng ñoùng goùp nhaát ñònh cho noâng daân kieåm laâm, ñoàn bieân phoøng, Hoäi Chöõ thaäp<br /> hieän nay laø Hoäi Phuï nöõ vaø Hoäi Noâng daân. ñoû haàu nhö khoâng coù moái lieân heä tröïc tieáp<br /> Hoäi Phuï nöõ toå chöùc nhoùm tín duïng cho caùc naøo vôùi ngöôøi daân bôûi do tính ñaëc thuø cuûa<br /> chò em phuï nöõ tham gia, ñoàng thôøi höôùng coâng vieäc.<br /> <br /> 75<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013<br /> <br /> <br /> 3.3. Naêng löïc thích öùng, öùng phoù cuûa linh hoaït cao trong vieäc ñieàu chænh lòch<br /> ngöôøi daân ñòa phöông muøa vuï moät caùch hieäu quaû vaø ñöa ra nhöõng<br /> Naêng löïc thích öùng, öùng phoù cuûa coäng giaûi phaùp öùng phoù kòp thôøi, coù taùc duïng<br /> ñoàng phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö kinh khoâng chæ trong thôøi ñieåm hieän taïi maø coøn<br /> nghieäm ñaân gian, trình ñoä hoïc vaán, yeáu toá coù theå aùp duïng laâu daøi trong töông lai. Maëc<br /> kinh teá hoä gia ñình (ngheøo, trung bình, khaù duø thuoäc nhoùm sinh keá coù nhieàu saùng kieán<br /> giaû), giôùi, tính deã bò toån thöông cuûa töøng loaïi thích öùng, öùng phoù vôùi söï thay ñoåi cuûa ñaëc<br /> hình sinh keá tröôùc söï thay ñoåi cuûa ñaëc ñieåm ñieåm thôøi tieát, khí haäu, nhöng ñaây cuõng laø<br /> thôøi tieát, khí haäu cuøng caùc hieän töôïng thôøi nhoùm deã bò toån thöông nhaát do loaïi hình<br /> tieát cöïc ñoan. Caùc haønh ñoäng öùng phoù xuaát sinh keá phuï thuoäc raát nhieàu vaøo ñaëc ñieåm<br /> <br /> phaùt töø kinh nghieäm daân gian ñöôïc coäng töï nhieân, ñieàu kieän thôøi tieát, khí haäu. Moät<br /> soá giaûi phaùp öùng phoù hieän taïi cuûa caùc noâng<br /> ñoàng vaän duïng ñeå thích nghi vôùi caùc ñaëc<br /> hoä hieän nay laø ña daïng hoùa caùc loaïi rau<br /> ñieåm töï nhieân mang tính qui luaät vaø nhöõng<br /> maøu nhaèm giaûm thieåu tình traïng maát muøa,<br /> baát thöôøng cuûa hieän töôïng thôøi tieát, khí haäu<br /> ñaët bieät chuù yù tôùi khaâu choïn gioáng toát, phuø<br /> cöïc ñoan. Coù nhöõng giaûi phaùp giuùp ngöôøi daân<br /> hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân vaø thôøi tieát, khí<br /> öùng phoù ñöôïc, nhöng cuõng coù nhöõng giaûi<br /> haäu ñòa phöông, aùp duïng moâ hình phuû baït<br /> phaùp chæ mang tính choáng cheá, taïm thôøi.<br /> nhaèm traùnh boác hôi, giaûm dòch beänh.<br /> Baûng 1. Khaû naêng thích öùng cuûa ngöôøi daân<br /> ñòa phöông<br /> Naêng löïc thích öùng cuûa caùc hoä nuoâi<br /> Khaû naêng thích öùng<br /> ngheâu, soø huyeát ñöôïc ñaùnh giaù ôû möùc ñoä<br /> Cao Trung T. bình- Thaáp trung bình. Nhöõng hoä naøy cuõng coù tính linh<br /> bình thaáp hoaït cao trong vieäc ñieàu chænh lòch muøa vuï,<br /> Loaïi hình sinh keá<br /> 1. Troàng maøu chuyeån ñoåi gioáng nuoâi phuø hôïp, mang laïi<br /> 2. Nuoâi ngheâu, soø huyeát hieäu quaû kinh teá cao vaø coù khaû naêng phuïc<br /> 3. Nuoâi toâm<br /> hoài töø töø khi gaëp phaûi nhöõng thay ñoåi thaát<br /> 4. Ñaùnh baét thuûy haûi saûn<br /> Trình ñoä hoïc vaán thöôøng cuûa thôøi tieát. Tuy nhieân, so vôùi caùc<br /> 1. Töø caáp 2 trôû leân hoä troàng maøu, caùc giaûi phaùp öùng phoù cuûa<br /> 2. Caáp 1 – caáp 2<br /> 3. Döôùi caáp 1<br /> caùc hoä nuoâi ngheâu, soø huyeát coøn nhieàu haïn<br /> Kinh teá hoä gia ñình cheá, chöa tìm ra ñöôïc caùch giaûi quyeát hieäu<br /> 1. Giaøu<br /> quaû vaø do vaäy caùc haønh ñoäng öùng phoù ít<br /> 2. Khaù<br /> 3. Trung bình khaû thi. Moät trong nhöõng giaûi phaùp ñang<br /> 4. Ngheøo ñöôïc caùc noâng hoä naøy thöïc hieän nhaèm giaûm<br /> Giôùi tính<br /> 1. Nam<br /> bôùt ruûi ro laø duøng löôùi choáng naéng ñeå baûo<br /> 2. Nöõ veä caùc khu nuoâi öôm soø huyeát.<br /> (Nguoàn: Keát quaû khaûo saùt naêm 2011) Caùc hoä nuoâi toâm coù khaû naêng thích öùng<br /> Keát quaû khaûo saùt cho thaáy, caùc hoä vaøo loaïi trung bình thaáp. Nhoùm sinh keá<br /> troàng maøu coù naêng löïc thích öùng, öùng phoù naøy cuõng linh hoaït trong vieäc ñieàu chænh<br /> vôùi caùc hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan toát lòch muøa vuï, chuyeån ñoåi gioáng nuoâi phuø<br /> hôn caùc hoä sinh keá khaùc (nuoâi thuûy saûn, hôïp, mang laïi hieäu quaû kinh teá cao vaø coù<br /> ñaùnh baét ven bôø…). Nhöõng hoä naøy coù tính khaû naêng phuïc hoài töø töø khi gaëp phaûi<br /> <br /> 76<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013<br /> <br /> <br /> nhöõng thay ñoåi thaát thöôøng cuûa thôøi tieát. Keát quaû khaûo saùt caùc noâng hoä cho thaáy,<br /> Tuy nhieân, sinh keá nuoâi toâm phuï thuoäc khaû naêng thích öùng vôùi taùc ñoäng cuûa BÑKH<br /> nhieàu vaøo nguoàn nöôùc, nhöng nhoùm naøy cuûa nhöõng hoä coù khaû naêng taøi chính doài daøo<br /> chöa coù giaûi phaùp öùng phoù mang tính khaû cao hôn caùc hoä khaù, trung bình vaø ngheøo.<br /> thi trong töông lai khi thôøi tieát khí haäu Caùc hoä naøy coù theå chuû ñoäng veà taøi chính<br /> thay ñoåi thaát thöôøng. Ñeå giaûm bôùt ruûi ro, neân coù nhöõng haønh ñoäng, giaûi phaùp öùng<br /> ngöôøi daân ñang tích cöïc chuyeån töø nuoâi toâm phoù kòp thôøi khi söï coá xaûy ra. Trong khi ñoù,<br /> suù sang nuoâi toâm theû chaân traéng. Thôøi gian nhöõng hoä ngheøo bò ñoäng hoaøn toaøn.<br /> thu hoaïch toâm theû chaân traéng ngaén hôn so 3.4. Nguyeän voïng cuûa ngöôøi daân trong<br /> vôùi toâm suù vaø mang laïi hieäu quaû kinh teá cao öùng phoù vôùi BÑKH<br /> hôn. Theo yù kieán cuûa caùc nhaø khoa hoïc, moâ Nhaèm naâng cao khaû naêng choáng chòu<br /> hình nuoâi toâm theû chaân traéng khoâng beàn cuûa ngöôøi daân tröôùc taùc ñoäng cuûa BÑKH,<br /> vöõng do soá löôïng vaø chaát löôïng con gioáng caùc noâng hoä raát caàn söï quan taâm saâu saùt,<br /> haïn cheá, beänh dòch vaø haøm löôïng chaát thaûi hoã trôï cuûa chính quyeàn cuøng caùc ñoaøn theå<br /> phaân hoùa hoïc vaø thuoác tröø saâu duøng quaù ban ngaønh taïi ñòa phöông. Döôùi ñaây laø moät<br /> nhieàu gaây taùc ñoäng xaáu tôùi moâi tröôøng. soá nguyeän voïng cuûa baø con ñeà xuaát:<br /> Caùc hoä ñaùnh baét thuûy, haûi saûn laø nhoùm – Höôùng daãn caùch phoøng ngöøa vaø öùng<br /> coù khaû naêng thích öùng vaøo loaïi thaáp. Hoï phoù vôùi caùc hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan cho<br /> haàu nhö bò ñoäng hoaøn toaøn tröôùc taùc ñoäng noâng daân; thöôøng xuyeân phoå bieán thoâng tin<br /> cuûa BÑKH. Khi nhaän ñöôïc thoâng tin baát veà nhöõng thay ñoåi cuûa thôøi tieát, caûnh baùo<br /> thöôøng veà thôøi tieát, khí haäu, hoï neo ñaäu taøu sôùm veà caùc hieän töôïng thôøi tieát cöïc ñoan<br /> thuyeàn cho ñeán khi thôøi tieát trôû veà traïng nhaèm giuùp ngöôøi daân chuyeån ñoåi muøa vuï,<br /> thaùi bình thöôøng. öùng phoù kòp thôøi. Chính quyeàn ñòa phöông<br /> Xeùt veà trình ñoä vaên hoùa, naêng löïc thích caàn thoâng tin kòp thôøi ñeán baø con khi coù baõo,<br /> öùng cuûa nhöõng noâng hoä coù trình ñoä hoïc vaán aùp thaáp nhieät ñôùi, loác xoaùy; hoã trôï noâng daân<br /> trung hoïc phoå thoâng trôû leân cao hôn caùc hoä di dôøi khi coù baõo; choáng saït lôû vaø chaén soùng<br /> coù trình ñoä vaên hoùa trung hoïc cô sôû vaø tieåu doïc theo röøng phoøng hoä; xaây ñeâ bao ngaên<br /> hoïc. Nhöõng hoä naøy coù khaû naêng naém baét vaø ngaäp luït do trieàu cöôøng; naïo veùt thoâng<br /> vaän duïng caùc thoâng tin khoa hoïc kó thuaät thoaùng keânh noäi ñoàng; naâng caáp cô sôû haï<br /> vaøo hoaït ñoäng sinh keá deã daøng hôn vaø vì taàng (caàu, ñöôøng).<br /> vaäy, hoï coù theå coù nhieàu saùng kieán hôn caùc – Qui hoaïch vuøng troàng troït, nuoâi thuûy<br /> hoä coù trình ñoä vaên hoùa thaáp. saûn hôïp lí traùnh khai thaùc nguoàn nöôùc<br /> Naêng löïc thích öùng vôùi caùc hieän töôïng ngaàm quaù möùc, xaû thaûi nöôùc nuoâi thuûy saûn<br /> thôøi tieát cöïc ñoan cuõng coù söï khaùc bieät roõ baát hôïp lí gaây aûnh höôûng ñeán caùc vuøng nuoâi<br /> veà giôùi tính. Nöõ giôùi ít coù cô hoäi tieáp caän laân caän; cung caáp caùc kieán thöùc khoa hoïc kó<br /> thoâng tin, haàu nhö moïi chuyeän trong gia thuaät trong troàng troït, nuoâi troàng thuûy haûi<br /> ñình do nam giôùi quyeát ñònh. Do vaäy, khaû saûn hieäu quaû; tö vaán caùch thöùc choïn gioáng<br /> naêng thích öùng, öùng phoù cuûa nöõ giôùi khi coù vaät nuoâi caây troàng toát.<br /> söï thay ñoåi thaát thöôøng veà thôøi tieát, khí – Nghieân cöùu, hoã trôï baø con tìm ra<br /> haäu thaáp hôn nhieàu so vôùi nam giôùi. gioáng vaät nuoâi caây troàng chòu maën, chòu<br /> <br /> 77<br /> Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013<br /> <br /> <br /> ngaäp vaø chòu haïn toát; hoã trôï kó thuaät, giuùp coäng ñoàng taêng cöôøng khaû naêng choáng<br /> phöông phaùp chaên nuoâi hieäu quaû; höôùng chòu tröôùc nhöõng thay ñoåi baát thöôøng cuûa<br /> daãn baø con aùp duïng caùc moâ hình saûn xuaát, thôøi tieát vaø khí haäu.<br /> chaên nuoâi tieân tieán. – Naêng löïc thích öùng cuûa ngöôøi daân ven<br /> – Ña daïng hoùa caùc loaïi hình sinh keá bieån tænh Beán Tre tuyø thuoäc vaøo loaïi hình<br /> cho baø con. Ñòa phöông neân phaùt trieån du sinh keá, trình ñoä vaên hoaù, giôùi tính vaø khaû<br /> lòch sinh thaùi, du lòch tham quan di tích naêng taøi chính.<br /> lòch söû nhaèm goùp phaàn taïo vieäc laøm, taêng – Ngöôøi daân raát caàn söï hoã trôï cuûa Nhaø<br /> theâm thu nhaäp cho ngöôøi daân. Hoã trôï ñaàu nöôùc, caùc toå chöùc xaõ hoäi trong vieäc tìm ra<br /> ra cho saûn phaåm noâng nghieäp, traùnh bò caùc loaïi vaät nuoâi caây troàng coù khaû naêng<br /> thöông laùi eùp giaù. choáng chòu, thích öùng vôùi caùc hieän töôïng<br /> 4. Keát luaän thôøi tieát cöïc ñoan cuõng nhö nhöõng saùng<br /> – Kinh nghieäm daân gian, saùng kieán kieán khoa hoïc giuùp baø con phaùt trieån sinh<br /> trong sinh keá coù yù nghóa quan troïng nhaèm keá beàn vöõng.<br /> ADAPTIVE CAPACITY OF PEOPLE LIVING IN COASTAL AREAS OF BEN TRE<br /> PROVINCE IN THE CONTEXT OF CLIMATE CHANGE<br /> Le Thi Kim Thoa<br /> University of Social Sciences and Humanities<br /> Vietnam National University of Ho Chi Minh City<br /> ABSTRACT<br /> Located in lower section of the Mekong delta, low lying area and contiguous with the East<br /> sea, Ben Tre is evaluated as one of the most regions seriously affected by the impact of climate<br /> change. Typically saline intrusion, drought, flood tide and sea level rise. In recent times,<br /> extreme weather and climate have happened regularly and unusually, that affects human lives<br /> and likelihood. Beside the efforts of government and social organizations in reducing and<br /> mitigating the risk from climate change impacts, local community, especially how has poor<br /> people who is living in low lying and coastal areas adapted and coped with climate change<br /> impacts? This paper presents the result of studying capacity building of poor people living in<br /> the coastal districts of Ben Tre province ans some expectations to government and other<br /> organizations on climate change impacts.<br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> [1]. CARE International (2009), Caåm nang phaân tích khaû naêng bò toån thöông vaø naêng löïc thích<br /> öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu.<br /> [2]. Oxfam (2008), Vietnam climate change, adaptation and poor people, Oxfam in Viet Nam, Ha<br /> Noi.<br /> [3]. Srivasan. A (2004), Local knowledge for facilitating adaptation to climate change in Asia and<br /> the Pacific: Policy Implications, IGES-CP working paper.<br /> <br /> <br /> <br /> 78<br />