nghệ thuật tạo hạnh phúc: phần 2

CHỐNG LẠI SỰ THAY ĐỔI<br /> <br /> Tội lỗi nảy sinh khi chúng ta thuyết phục mình là chính chúng ta đã gây ra các lầm lỗi không<br /> thể sửa chữa được. Sự dày vò của tội lỗi là cứ cho rằng bất cứ vấn đề gì cũng là không thay đổi.<br /> Tuy nhiên vì không có gì không thay đổi, cho nên đau đớn cũng vậy rồi sẽ dịu đi - Vân đề không<br /> còn tồn tại. Đó là mặt tích cực của đổi thay. Mặt tiêu cực là chúng ta chống lại sự thay đổi gần<br /> như trong mọi phạm vi hoạt động của cuộc sống. Điểm xuất phát để thoát khỏi khổ đau là<br /> khám phá ra một trong những nguyên nhân chính: chống lại sự thay đổi.<br /> <br /> Mô tả bản chất luôn luôn thay đổi của cuộc sống, Đức Đạt Lai Lạt Ma giải thích, " Hết sức<br /> quan trọng là tìm ra nguyên nhân hay nguồn gốc của khổ đau, và khổ đau phát sinh ra sao. Ta<br /> phải bắt đầu tiến trình này bằng cách hiểu rõ bản chất tạm bợ phù du trong cuộc sống của<br /> chúng ta. Tất cả mọi sự, các sự kiện và hiện tượng là đông lực thay đởi từng khoảnh khắc,<br /> không có gì đứng yên. Nghĩ về sự tuần hoàn của mạch máu có thể dùng để củng cổ khái niệm<br /> này, máu luôn luôn chảy, chuyển động và không bao giờ đứng nguyên một chỗ. Bản chất thay<br /> đổi từng khoảnh khắc của hiện tượng này giống như một cơ chế gắn liền. Và vì bản chất của tất<br /> cả hiện tượng đều thay đổi từng khoảnh khắc, nó cho chúng ta thấy tất cả mọi sự vật đều<br /> không có khả năng tồn tại mãi không có khả nâng giữ chúng mãi mãi nguyên như vậy. Vì mọi<br /> sự vật đều phải thay đổi, không có cái gì có thể hiện hữu trong điều kiện vĩnh viễn, không có gì<br /> có thể giữ nguyên bằng sức mạnh của chính nó. Vì mọi sự vật đều phải thay đổi, không có gì<br /> tồn tại mãi, không có gì không thay đổi trước sức tác động độc lập với nó. Vì thế mọi sự chịu<br /> tác động hay ảnh hưởng của những yếu tố khác. Cho nên, vào bất cứ lúc nào, dù bạn có thích<br /> thú hay thú vị đến đâu thì cũng không lâu bền. Điều này trở thành cơ sở phân loại khổ đau<br /> được biết trong Phật Giáo cho là 'đau khổ về đổi thay'."<br /> <br /> Khái niệm vô thường đóng một vai trò chính trong tư tưởng Phật Giáo, và suy tưởng về vô<br /> thường là sự tu tập then chốt. Suy tưởng về vô thường phục vụ hai chức năng chính yếu trong<br /> phạm vi Phật đạo. Ở mức độ thông thường hay trong ý nghĩa hàng ngày, người tu tập Phật Giáo<br /> suy tưởng cái vô thường của chính mình- sự thật là đời sống rất mong manh và chúng ta không<br /> biết sẽ chết lúc nào. Khi phối hợp suy nghĩ này với niềm tin vào cuộc sống hiếm có của con<br /> <br /> người, và khả năng đạt được tình trạng Giải Thoát tinh thần, khả năng thoát khỏi khổ đau và<br /> vòng tái sinh vô tận, thì việc suy tưởng này được dùng để tăng quyết tâm của người tu tập<br /> trong việc sử dụng thời giờ của mình vào lợi ích tốt nhất, bằng cách dân thân vào việc hành trì<br /> đưa đến Giải Thoát. Ở mức độ cao hơn, suy tưởng về những khía cạnh tinh tế hơn của vô<br /> thường, bản chất vô thường của tất cả hiện tượng, người tu tập bắt đầu truy tìm bản chất thực<br /> sự của thực tại, và nhờ sự hiểu biết này, phá tan vô minh, nguồn gốc khổ đau chủ yếu của<br /> chúng ta.<br /> <br /> Cho nên, trong khi suy tưởng về vô thường có một ý nghĩa to lớn trong phạm vi Phật Giáo,<br /> câu hỏi được nêu lên: Suy tưởng và hiểu biết về vô thường có ứng dụng thực tiễn nào trong đời<br /> sống hàng ngày cho người không phải là Phật Tử không? Nếu chúng ta nhìn khái niệm "vô<br /> thường" từ một lập trường "thay đổi", thì cậu trả lời nhất định là có. Xét cho cùng, dù ta nhìn<br /> đời bằng một nhãn quan Phật Giáo hay Tây Phương, sự thực vẫn là cuộc sống luôn thay đổi.<br /> Tới mức độ này mà chúng ta vẫn không chấp nhận sự thật đó và chống lại những thay đổi tự<br /> nhiên của cuộc sống, chúng ta tiếp tục kéo dài mãi khổ đau của chúng ta.<br /> <br /> Chấp nhận sự thay đổi có thể là một nhân tố quan trọng trong việc giảm thiểu mức khổ đau<br /> do chúng ta tự tạo ra. Cho nên thường là chúng ta gây nên khổ đau cho chính chúng ta vì không<br /> chấp nhận từ bỏ quá khứ. Nếu chúng ta xác định hình ảnh cho chúng ta bằng những gì thường<br /> có vẻ giống hoặc có thể có vẻ giống hay không thể có vẻ giống thì chắc chắn chúng ta sẽ hạnh<br /> phúc hơn khi về già. Đôi khi, chúng ta càng cố bám níu thì đời lại càng trở nên kỳ cục và méo<br /> mó. Khi chấp nhận sự thay đổi không tránh được như một nguyên tắc tổng quát, chúng ta có<br /> thể đối phó được nhiều vấn đề, giữ một vai trò tích cực hơn nhờ học riêng về những thay đổi<br /> bình thường trong cuộc sống có thể ngăn chặn được nhiều hơn nữa những lo ấu hàng ngày,<br /> nguyên nhân của nhiều phiền muộn của chúng ta.<br /> <br /> Phát giác ra giá trị của việc công nhận sự thay dổi bình thường trong cuộc sống, một bà<br /> mới sanh kể cho tôi nghe chuyện bà đến phòng cấp cứu lúc 2 giờ sáng.<br /> <br /> "Có chuyện gì thế?" viên bác sĩ nhi khoa hỏi bà.<br /> <br /> "Con tôi, tôi không biết nó làm sao!", bà ta khóc dữ dội, "tôi nghĩ rằng nó bị ngạt thở hay<br /> sao ấy. Lưỡi nó cứ thè ra; đúng là nó cứ thè lưỡi ra, lặp đi lặp lại nhiều lần như nó muốn nhổ ra<br /> một cái gì, nhưng trong miệng nó không có gì cả..."<br /> <br /> Sau một vài câu hỏi và khám bệnh lẹ làng, viên bác sĩ bảo đảm với bà ta, " Không có gì lo<br /> ngại cả. Khi đứa trẻ lớn lên nó ngày càng phát triển ý thức nhiều về thân thể nó và nó xem thân<br /> thể có thể làm gì. Con bà mới khám phá ra cái lưỡi của nó" Margaret, một ký giả ba mươi mốt<br /> tuổi, minh họa tầm quan trọng chủ yếu của việc hiểu biết và chấp nhận thay đổi trong phạm vi<br /> quan hệ cá nhân. Cô đến gặp tôi phàn nàn về một ít lo ấu mà cô cho là khó thích ứng với việc ly<br /> dị mới đây của cô.<br /> <br /> Cô giải thích, "tôi nghĩ rằng có một vài cuộc gặp gỡ để chuyện trò với một người nào đó là<br /> một ý kiến hay, nó giúp tôi bỏ quá khứ và trở về đời sống độc thân. Thật thà mà nói, tôi hơi<br /> bồn chồn về việc ấy"<br /> <br /> Tôi hỏi cô về hoàn cảnh ly dị của cô.<br /> <br /> "Chắc tôi phải nói việc ly dị được giải quyết êm thấm. Không có mâu thuẫn, lục đục gì lớn<br /> hay điều gì tương tự. Chồng tôi và tôi đều có công ăn việc làm tốt, cho nên chúng tôi không có<br /> vấn đề gí phải giải quyết về tài chánh cả. Chúng tôi có một đứa con trai và dường nhu nó có thể<br /> thích nghi với việc ly dị của chúng tôi, chồng tôi và tôi đồng ý cả hai đều có quyền trông nom<br /> con, và việc này tiến triển tốt đẹp..."<br /> <br /> "Ồ, tôi muốn hỏi là điều gì đã dẫn đến ly dị?<br /> <br /> "Hừm... Tôi cho rằng chúng tôi không còn thương yêu nhau", bà thở dài " dường như tình<br /> yêu lãng mạn dần dần không còn nữa, chúng tôi không còn khăng khít như lúc ban đầu mới<br /> <br /> cưới. Chúng tôi đều quá bận về công ăn việc làm và con chúng tôi hầu như bị bỏ mặc. Chúng tôi<br /> đã có một vài lần đến văn phòng cố vân về hôn nhân, nhưng cũng chẳng đi tới đâu. Chúng tôi<br /> vẫn sống với nhau, nhưng giống như tình anh em chị em. Không cảm thấy tình yêu, tình yêu vợ<br /> chồng thực sự Dù sao, chúng tôi cùng thỏa thuận, tốt hơn là chúng tôi nên ly dị, để không còn<br /> điều gì nữa.<br /> <br /> Sau hai lần đến khám bệnh mô tả vấn đề của cô, chúng tôi quyết định áp dụng một phương<br /> pháp chữa tâm lý ngắn hạn, đặc biệt tập trung vào giúp cô giảm thiểu lo ấu và điều chỉnh<br /> những thay đổi cuộc sống gần đây của cô. Nhìn chung, cô là một người thông minh và là một<br /> người thích nghi dễ dàng về mặt cảm xúc. Cô đã đáp ứng tốt đẹp trong đợt trị bệnh ngắn ngày<br /> và dễ dàng chuyển trở lại cuộc sống độc thân.<br /> <br /> Mặc dù lo lắng cho nhau, rõ ràng Margaret và chồng cô đã hiểu sự thay đổi mức độ say mê<br /> là dấu hiệu chấm dứt hôn nhân. Nhiều khi chúng ta thường hiểu sự giảm thiểu say mê là một<br /> dấu hiệu báo có vấn đề tai hại trong mối quan hệ. Những lời to nhỏ đầu tiên về sự thay đổi<br /> trong mối quan hệ có thể tạo ra ý nghĩa hoảng sợ, một cảm giác hết sức sai lầm. Có lẽ xét cho<br /> cùng là chúng ta đã không chọn đúng người bạn đường. Người bạn đường không giống người<br /> mà chúng ta mê say. Những bất đồng xuất hiện - chúng ta có ý muốn quan hệ tình dục, nhưng<br /> người bạn đường của chúng ta lại mệt mỏi, chúng ta muốn đi xem một bộ phim đặc biệt nhưng<br /> người bạn đường lại không thích hoặc luôn luôn bận rộn. Chúng ta khám phá ra có nhiều dị<br /> biệt mà trước đây chúng ta không bao giờ thấy. Cho nên, chúng ta kết luận, phải chấm dứt, rốt<br /> cuộc, không phải lẩn tránh sự thật là chúng tôi trở nên có khoảng cách. Mọi việc không còn như<br /> cũ nữa, chúng tôi nên ly dị.<br /> <br /> Cho nên chúng ta phải làm gì? Những chuyên gia về quan hệ đẻ ra háng tá sách, những cuốn<br /> sách nấu ăn bảo chúng ta phải làm gì khi đam mê và ngọn lửa tình ái lãng mạn trở nên yếu dần.<br /> Họ đưa ra vô số gpợ ý được đứa ra để nhen nhóm lại ngọn lửa tình yêu lãng mạn -sắp xếp lại<br /> thời khóa biểu nhằm ưu tiên cho tình yêu lãng mạn, trù tính các bữa ăn chiều mơ mộng lãng<br /> mạn, hoặc đi chơi xa ngày nghỉ cuối tuần, khen ngợi người bạn đường, học hỏi cách trò chuyện<br /> có ý nghĩa. Đôi khi những việc này có kết quả, đôi khi không.<br /> <br /> Nhưng trước khi tuyên bố mối quan hệ này chết, một trong những việc có lợi ích nhất mà<br /> chúng ta có thể làm được là khi chúng ta nhận thấy có thay đổi thì hãy lùi lại, đánh giá tình<br /> hình, và trang bị cho mình càng nhiều kiến thức càng tốt những mẫu bình thường về thay đổi<br /> trong mối quan hệ.<br /> <br /> Khi đời sống của chúng ta tiến triển, chúng ta phát triển từ lúc ẵm ngửa đến tuổi thiếu niên,<br /> đến tuổi trưởng thành, đến tuổi già. Chúng ta chấp nhận những thay đổi trong sự phát triển cá<br /> nhân như một tiến triển tự nhiên. Nhưng mối quan hệ cũng là một hệ thống động, gồm có hai<br /> cơ quan tác động lẫn nhau trong môi trường sinh động. Là một hệ thống sống, cũng tự nhiên<br /> và bình thường là sự quan hệ phải đi qua các giai đoạn. Bất cứ mối quan hệ nào cũng có những<br /> phương diện gần gũi thân mật khác nhau- thể xác, cảm xúc, và trí tuệ. Tiếp xúc thể xác chia sẻ<br /> cảm xúc, tư tưởng và trao đổi ý kiến hoàn toàn là những cách chính đáng của sự liên hệ với<br /> người mình thương yêu. Mạnh lên rồi yếu đi là bình thường nhằm cân bằng: đôi khi gần gũi thể<br /> xác suy giảm nhưng gần gũi cảm xúc có thể tăng lên, có nhiều lúc chúng ta không muốn chia sẻ<br /> bằng lời mà chỉ muốn được ôm ấp. Nếu chúng ta nhậy cảm với vấn đề này, chúng ta sẽ vui<br /> hưởng thời kỳ say mê tươi đẹp đầu tiên trong mối quan hệ, nhưng nếu nó nguội lạnh, thay vì<br /> cảm thấy lo ấu hay giận dữ, chúng ta có thể tự mình đi tới những hình thái thân mật mới cùng<br /> đem lại thỏa mãn - hay có thể thỏa mãn nhiều hơn nữa. Chúng ta có thể thích bạn tình là bạn<br /> đường đời, thích tình yêu vững chắc hơn, mối ràng buộc sâu đậm hơn.<br /> <br /> Trong tác phẩm Cư Xử Thân Mật Riêng Tư, Desmond Morris mô tả những thay đổi bình<br /> thường xẩy ra trong nhu cầu gần gũi thân mật của con người. ông đưa ra giả thiết mỗi người<br /> chúng ta lập đi lập lại qua ba giai đoạn: "Ôm chặt lấy tôi", "Đặt tôi xuống", và " Để mặc tôi". Chu<br /> trình này trước nhất trở nên rõ ràng trong những năm đầu cuộc đời khi đứa trẻ chuyển từ giai<br /> đoạn "ôm chặt lấy tôi' tiêu biểu thời kỳ ẵm ngửa rồi đến giai đoạn "Đặt tôi xuống" khi đứa trẻ<br /> lần đầu tiên thám hiểm thế giới, tập bò, tập đi, và đạt được sự độc lập và tự quản nào đó tách<br /> khỏi người mẹ. Đấy là một phần của sự phát triển và nẩy nở tự nhiên. Tuy vậy những giai đoạn<br /> ấy không chỉ tiến theo một hướng, mà ở nhiều giai đoạn, đứa trẻ có thể kinh qua một số lo ấu<br /> khi cảm giác tách rời trở nên quá lớn, thì đứa trẻ quay về với người mẹ để tìm sự xoa dịu và<br /> gần gũi. Ở tuổi trưởng thành, giai đoạn "Để mặc tôi" trở thành giai đoạn dễ nhận thấy nhất khi<br /> đứa trẻ vật lộn để hình thành cá tính. Mặc dù điều ấy có thể là khó khăn và làm cha mẹ đau đớn,<br /> hầu hết các chuyên gia đều công nhận đó là môt giai đoạn bình thường và cần thiết để chuyển<br /> <br />