Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh siêu âm động mạch chủ bụng ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM HÌNH ẢNH SIÊU ÂM<br /> ĐỘNG MẠCH CHỦ BỤNG Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2<br /> Lê Som Lan*, Huỳnh Kim Phượng*, Mai Công Sao**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Tần suất mắc bệnh đái tháo đường týp 2 (ĐTĐ týp 2) ngày càng gia tăng. Theo thống kê của<br /> WHO, trên toàn thế giới từ 108 triệu người mắc năm 1980 lên 422 triệu người năm 2014, bệnh gây biến chứng<br /> lên nhiều cơ quan đích quan trọng, trong đó có tổn thương mạch máu lớn. Động mạch chủ bụng (ĐMC bụng) là<br /> một trong những mạch máu lớn bị ảnh hưởng sớm nhất bởi ĐTĐ. Vì vậy, việc khảo sát đặc điểm hình thái và<br /> chức năng của ĐMC bụng trên bệnh nhân (BN) ĐTĐ týp 2 là cần thiết, giúp các nhà lâm sàng có chiến lược điều<br /> trị sớm.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu, cắt ngang, mô tả.<br /> Kết quả: Nghiên cứu tiến hành trên 37 đối tượng ĐTĐ týp 2 (nhóm bệnh), 35 đối tượng bình thường<br /> (nhóm chứng). Ghi nhận không có sự khác biệt có ý nghĩa về đường kính lòng mạch, các chỉ số huyết động<br /> giữa hai nhóm, tuy nhiên bề dày lớp nội trung mạch (IMT) và tỷ lệ mảng xơ vữa (MXV) nhóm ĐTĐ týp 2<br /> dày và nhiều hơn nhóm chứng một cách có ý nghĩa thống kê, IMT đoạn ĐMC bụng 1 là 3,6±0,9mm và đoạn<br /> ĐMC bụng 2 là: 3,2±0,7mm, so với nhóm chứng IMT đoạn ĐMC bụng 1 là: 2,3±0,4mm và đoạn ĐMC<br /> bụng 2 là 1,8±0,3mm (p < 0,004). Tỷ lệ mảng xơ vữa ở đối tượngĐTĐ týp 2 chiếm 94,65%, so với 51,4% ở<br /> nhóm chứng (p < 0,05).<br /> Kết luận: Dày lớp nội trung mạc trong bệnh ĐTĐ týp 2 thường xuất hiện sớm, có khả năng dự báo và là<br /> dấu hiệu để theo dõi tình trạng xơ vữa động mạchlà một tổn thương nguyên nhân quan trọng gây biến chứng<br /> trong bệnh ĐTĐ.<br /> Từ khóa: Đái tháo đường týp 2, động mạch chủ bụng, siêu âm, bề dày lớp nội trung mạc, xơ mỡ động mạch.<br /> ABSTRACT<br /> ULTRASONOGRAPHIC CHANGES OF ABDOMINAL AORTA IN TYPE 2 DIABETES PATIENTS<br /> Le Som Lan, Huynh Kim Phuong, Mai Cong Sao<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 181 - 186<br /> <br /> Objective: Prevalence of Type 2 diabetes is increasing fastly. According to WHO, worldly prevalence of type<br /> 2 diabetes is 108 million in 1980 and 422 million in 2014. Type 2 diabetes causes severe complications of target<br /> organs in which vascular complication is significant. Abdominal aorta is adversely effected soonest. So that, study<br /> changes of morphological characteristic and function of the abdominal aorta in patients with type 2 diabetes is<br /> very necessary.<br /> Methods: Cross-sectional, descriptive study.<br /> Results: The study is performed in 37 subjects with type 2 diabetes (study group), 35 healthy subjects<br /> (control group). The results do not show significant differences in luminal diameters and hemodynamic indices in<br /> both groups. However, intima-media thickness (IMT) and the incidence of atherosclerotic plaques in type 2<br /> <br /> <br /> * Khoa Chăm sóc Sức khỏe theo yêu cầu-BV Chợ Rẫy.<br /> ** Khoa Chẩn đoán hình ảnh - BV Đại học Y Dược TPHCM.<br /> Tác giả liên lạc: BS.CKII. Lê Som Lan ĐT: 0985157988 Email: saolan1622008@yahoo.com.vn<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 181<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> diabetes group have meaningfully significant differences as compared to control group. In type 2 diabetes group,<br /> the IMT of abdominal aorta 1 is 3.6±0.9mm and in abdominal aorta 2 is 3.2±0.7mm as compared to control<br /> group2.3±0,4mm and 1.8±0,3mm, respectively. The incidence of atherosclerotic plaques is found 94.65% in type 2<br /> diabetes group as compared to 51.4% in control group.<br /> Conclusions: Intima-media thickness and atherosclerosis plaque of abdominal aorta in patients with type 2<br /> diabetes can be used as a prognosis predictor early and documented for follow-up of arterial atherosclerosis for the<br /> patients with type 2 diabetes.<br /> Keywords: Type 2 diabetes, abdominal aorta, intima-media thickness, ultrasonography, artery<br /> atherosclerosis.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Nhóm chứng<br /> ĐTĐ là một trong những bệnh gây xơ vữa Gồm những người được kiểm tra sức khỏe<br /> động mạch,xơ vữa động mạch là quá trình bệnh tổng quát không ghi nhận tiền căn hoặc đang<br /> lý phức tạp diễn ra ở lớp nội - trung mạc của mắc các bệnh như: tăng huyết áp, bệnh động<br /> động mạch, từ đó gây ra các biến chứng ở các mạch vành, đột quỵ, đái tháo đường, bệnh thận<br /> mạch máu lớn, nhỏ - là nguyên nhân quan trọng mạn, ung thư, hội chứng chuyển hóa,…<br /> gây nên biến chứng tim mạch và tử vong ở bệnh Các đối tượng lấy theo mẫu thuận tiện,<br /> nhân đái tháo đường.Để khảo sát hình thái và đến khám và điều trị ngoại trú tại khoa Chăm<br /> chức năng mạch máu thì siêu âm mạch là sóc sức khỏe theo yêu cầu và khoa Nội tiết của<br /> phương pháp đơn giản,rẻ tiền, tiện lợi, không Bệnh viện Chợ Rẫy từ ngày 02/01/2014 đến<br /> xâm lấn, giá trị chẩn đoán cao. ngày 07/12/2014.<br /> Nhằm phát hiện sớm những thay đổi về Phương pháp<br /> hình thái và chức năng của mạch máu, giúp điều Tiến cứu mô tả cắt ngang có phân tích.<br /> trị dự phòng hạn chế sự tiến triển và biến chứng<br /> Các biến số khảo sát<br /> của bệnh, chúng tôi tiến hành: “Nghiên cứu đặc<br /> điểm hình ảnh siêu âm ĐMC bụng ở BN ĐTĐ Siêu âm 2D, TM, Doppler xung,Doppler<br /> týp 2” với mục tiêu nghiên cứu như sau: màu, khảo sát tại 2 vị trí trên và dưới chỗ chia<br /> động mạch thận, với các biến số:<br /> Khảo sát đặc điểm vận tốc dòng máu trong<br /> ĐMC bụng trên BN ĐTĐ có so sánh với nhóm Đường kính lòng động mạch cuối tâm<br /> chứng. trương (Dd). Đường kính lòng động mạch cuối<br /> tâm thu (Ds). Độ dày lớp nội trung mạc (IMT-<br /> Khảo sát đặc điểm hình thái ĐMC bụng trên<br /> Intima-Media).Mảng xơ vữa: khi IMT> 2mm.<br /> BN ĐTĐ có so sánh với nhóm chứng.<br /> Vận tốc đỉnh tâm thu (Vs). Vận tốc cuối tâm<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU trương (Vd). Vận tốc trung bình (Vm). Thời gian<br /> Đối tượng nghiên cứu tăng tốc (ACCT). Chỉ số trở kháng (RI). Chỉ số<br /> Nhóm bệnh mạch đập (PI).<br /> <br /> Chẩn đoánĐTĐ theo tiêu chuẩn của ADA Xử lý số liệu<br /> 2013 gồm: 1/Một mẫu đường huyết bất kỳ ≥ 200 Kết quả được mã hóa và xử lý bằng phần<br /> mg/dl (11,1 mmol/L), kết hợp với các triệu chứng mềm SPSS 18.0.<br /> của tăng đường huyết. 2/Đường huyết lúc đói ≥ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 126 mg/dl (7,0 mmol/L) (sau 8 giờ nhịn ăn).<br /> 3/Đường huyết 2 giờ sau khi uống 75gram Đặc điểm chung<br /> glucose ≥ 200mg. Giới: Nam: 24 (29,3%), Nữ: 48 (71,7%).<br /> <br /> <br /> <br /> 182 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tuổi: nhỏ nhất: 25, lớn nhất: 79, trung bình là Bảng 4: Tỷ lệ MXV trên siêu âm ĐMCB giữa nhóm<br /> 50,3±10,01. ĐTĐ và nhóm chứng.<br /> Nhóm ĐTĐ (n=37) Nhóm chứng (n=35)<br /> Đặc điểm vận tốc dòng máu trong ĐMC Mảng xơ vữa<br /> (%) (%)<br /> bụng của các nhóm. Có 35 (94,6) 18(51,4)<br /> Bảng 1: So sánh vận tốc dòng máu trong ĐMC Không 2 (5,4) 17 (48,6)<br /> bụng giữa các nhóm. Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về tỷ<br /> Nhóm chứng Nhóm ĐTĐ lệ MXV giữa nhóm ĐTĐ so với nhóm chứng<br /> Nhóm P<br /> (n=35) X  SD (n=37) X SD (p < 0,05).<br /> ĐMC1 118,4±3,8 92,4±35,2 0,132<br /> PSV (cm/s)<br /> ĐMC2 137,4±59,7 128,7±43,0 0,480 BÀN LUẬN<br /> ĐMC1 17,5±6,6 17,6±7,9 0,928<br /> EDV (cm/s) Đặc điểm vận tốc dòng chảy qua các đoạn<br /> ĐMC2 27,7±16,1 27,0±14,4 0,848<br /> ĐMC1 44,5±32,9 37,5±14,7 0,241 ĐMC bụng của nhóm ĐTĐ và nhóm chứng<br /> Vm (cm/s)<br /> ĐMC2 33,2±17,3 28,4±23,5 0,332 Trong nghiên cứu này, chúng tôi thu được<br /> Phép kiểm t độc lập. kết quả trình bày trong các bảng 1, 2, 3; qua<br /> Các chỉ số vận tốc dòng máu trong ĐMC phân tích so sánh, chưa ghi nhận có khác biệt<br /> bụng đoạn 1 và đoạn 2 giữa nhóm ĐTĐ và nhóm về các chỉ số dòng chảy giữa các nhóm nghiên<br /> chứng khác biệt không có ý nghĩa thống kê. cứu với p > 0,05. Điều này hoàn toàn hợp lý<br /> bởi kết quả đo độ dày thành mạch cho thấy,<br /> Bảng 2: So sánh các chỉ số thời gian tăng tốc, chỉ số<br /> các mảng vữa xơ chỉ dày 2-4mm, chưa gây hẹp<br /> mạch đập, chỉ số trở kháng.<br /> lòng mạch có ý nghĩa, do vậy chưa gây biến<br /> Nhóm chứng Nhóm ĐTĐ<br /> Chỉ số P đổi vận tốc. Theo y văn khi lòng động mạch<br /> (n=35) X  SD (n=37) X  SD<br /> ĐMC 1 74,7±20,7 69,9±18,7 0,299 hẹp trên 50% thì mới có sự thay đổi về vận tốc<br /> ACCT (ms)<br /> ĐMC 2 76,5±35,3 64,9±25,8 0,242 dòng máu, khi đó vận tốc tối đa Vs của ĐMC<br /> ĐMC 1 7,4±9,6 5,6±2,4 0,795 bụng tăng trên 120cm/s.<br /> PI<br /> ĐMC 2 6,1±4,4 8,4±8,2 0,148<br /> ĐMC 1 0,8±0,0 0,8±0,1 0,803<br /> Kết quả của nghiên cứu này cho thấy, vận<br /> RI tốc tối đa ở các đoạn động mạch ở các nhóm có<br /> ĐMC 2 1,1±0,2 1,1±0,2 0,735<br /> Phép kiểm t độc lập. sự khác biệt và có độ phân tán (SD) khá lớn,<br /> tuy nhiên khi so sánh theo chi bình phương<br /> Thời gian tăng tốc ACCT, chỉ số mạch đập PI<br /> thì sự khác biệt cũng không có ý nghĩa thống<br /> và chỉ số trở khángRI ở các đoạn ĐMC bụng của<br /> kê. Nhưng so sánh với nghiên cứu của Trần<br /> nhóm ĐTĐ so với nhóm chứng không có sự<br /> Công Đoàn thì có một số trường hợp không<br /> khác biệt có ý nghĩa.<br /> khác biệt, một số trường hợp sự khác biệt có ý<br /> Đặc điểm hình thái ĐMC bụng của các nghĩa. Trong thực hành, điều chỉnh góc giữa<br /> nhóm tia siêu âm và hướng dòng máu rất quan<br /> Bảng 3: So sánh đặc điểm hình thái ĐMC bụng giữa trọng, nếu có sai lệch 5-10 độ cũng có thể gây<br /> nhóm ĐTĐ và nhóm chứng. sai số vận tốc, và đây có lẽ là một lý do. Ngoài<br /> Nhóm chứng Nhóm ĐTĐ ra, do việc chọn nhóm đối tượng và phương<br /> Nhóm P<br /> (n=35) X  SD (n=37) X  SD tiện nghiên cứu có khác nhau, cũng có thể ảnh<br /> ĐMC 1 2,3±0,4 3,6±0,9