Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và hình ảnh cộng hưởng từ ở bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng tại bệnh viện quân y 4

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2018<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ HÌNH ẢNH CỘNG HƢỞNG TỪ<br /> Ở BỆNH NHÂN THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƢNG TẠI<br /> BỆNH VIỆN QUÂN Y 4<br /> Nguyễn Trung Kiên*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: mô tả đặc điểm lâm sàng và hình ảnh cộng hưởng từ (CHT) ở bệnh nhân (BN)<br /> thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng (TVĐĐCSTL); tìm mối liên quan giữa đặc điểm lâm sàng với<br /> hình ảnh CHT ở BN TVĐĐCSTL. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu mô tả cắt<br /> ngang trên 138 BN khám và điều trị tại Bệnh viện Quân y 4. Kết quả và kết luận: TVĐĐCSTL<br /> gặp nhiều ở nhóm tuổi 40 - 49 (35,5%). Nam có tỷ lệ cao hơn nữ (69,57% so với 30,43%).<br /> Đau có tính chất cơ học 95,65%, dấu hiệu Lasègue (+): 98,55%; dấu hiệu “bấm chuông”<br /> và điểm đau Valleix (+) cao (79,71% và 97,82%); rối loạn cảm giác chủ yếu là cảm giác nông,<br /> cảm giác tê theo rễ (39,13%). Thoát vị chủ yếu xảy ra ở đĩa đệm L4-L5 và L5-S1. Thoái hóa đĩa<br /> đệm và thoái hóa cột sống thắt lưng ở BN TVĐĐCSTL chiếm tỷ lệ rất cao (100% và 81,16%).<br /> BN TVĐĐCSTL có các triệu chứng lâm sàng mức độ vừa chiếm tỷ lệ cao nhất (64,49%).<br /> Thể thoát vị ra sau chiếm 100%. Với lâm sàng mức độ nhẹ, thể ra sau trung tâm và thoát vị đĩa<br /> đệm L4-L5 chiếm ưu thế (31,03% và 41,37%). Mức độ trung bình thể ra sau lệch trái và thoát vị<br /> đĩa đệm L4-L5 chiếm ưu thế (37,18% và 46,15%). Mức độ nặng thể ra sau lệch trái và thoát vị<br /> đĩa đệm L4-L5 chiếm ưu thế (54,84% và 51,61%).<br /> * Từ khóa: Thoát vị đĩa đệm; Thoái hóa đĩa đệm; Thoái hóa cột sống; Đặc điểm lâm sàng;<br /> Hình ảnh cộng hưởng từ.<br /> <br /> Study on Clinical Characteristics and Magnetic Resonance Images in<br /> Patients with Disc Herniation of the Lumbar Spine at 4 Military Hospital<br /> Summary<br /> Objectives: To describe clinical characteristics and magnetic resonance images in patients<br /> with disc herniation of the lumbar spine and to determine their relationship. Subjects and<br /> methods: A prospective descritve and cross-sectional study was conducted on 138 patients who<br /> were examined and treated at 4 Military Hospital. Results and conclusions: Herniated disc of the<br /> lumbar spine was mainly in the age group 40 - 49 (35.5%). The disease rate in men was higher<br /> in women (69.57% versus 30.43%). 95.65% of the pain had mechanical properties. Lasegue<br /> signs (+) accounted for 98.55%; signs "rang the bell" and Valleix pain points (+) were high<br /> (79.71% and 97.82%); sensory disturbance was chiefly shallow feeling, numbness feeling was<br /> present in 39.13%. Hernias occurred primarily in intervertebral disc L4-L5 and L5-S1. Degenerative<br /> disc and degenerative lumbar spine in patients with herniated lumbar spinal disc took up<br /> the highest percentage (100% and 81.16%). Patients with herniated disc of the lumbar<br /> spine with clinical symptoms at moderate level constituted the highest rate (64.49%).<br /> * Bệnh viện Quân y 4<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Trung Kiên (trungkienv4@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 28/12/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 07/02/2018<br /> Ngày bài báo được đăng: 08/03/2018<br /> <br /> 79<br /> <br /> TẠP CHÍ Y DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2018<br /> Degenerative disc and degenerative lumbar spine in patients with herniated lumbar spinal<br /> disc took up the highest percentage (100% and 81.16%). Patients suffering from herniated disc<br /> of the lumbar spine with clinical symptoms at moderate level constituted the highest rate<br /> (64.49%). Posterior hernia explained 100% of all cases. At mild level, central disk and L 4-L5 disc<br /> herniation were predominant (31.03% and 41.37%). At moderate level, left posterior and L4-L5 disc<br /> herniation were chiefl with corresponding rate of 37.18% and 46.15%. At severe level, left<br /> ventricular tachycardia and L4-L5 disc herniation predominated (54.84% and 51.61%, respectively).<br /> * Keywords: Disk hernia; Degenerative disc; Degenerative spine; Clinical characteristics;<br /> Magnetic resonance images.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng<br /> là một bệnh khá phổ biến trên thế giới<br /> cũng như ở Việt Nam, gặp ở mọi lứa tuổi,<br /> mọi giới tính. Bệnh thường gặp chủ yếu ở<br /> lứa tuổi lao động nên ảnh hưởng lớn đến<br /> chất lượng cuộc sống và khả năng lao<br /> động của con người. Bệnh xuất hiện do<br /> chấn thương ở nhiều mức độ khác nhau<br /> lên một đĩa đệm đã bị thoái hóa. Quá trình<br /> thoái hóa đĩa đệm là do bản thân nó vốn<br /> đã được nuôi dưỡng kém lại luôn phải<br /> chịu áp lực cao do mang trọng tải lớn.<br /> Hiện nay, chẩn đoán TVĐĐCSTL chỉ<br /> căn cứ vào hội chứng cột sống và hội<br /> chứng rễ thần kinh thắt lưng cùng trên<br /> lâm sàng cũng có thể đạt tỷ lệ chính xác<br /> > 80%. Tuy vậy, các tác giả đều hướng<br /> tới những dấu hiệu đặc trưng của bệnh,<br /> giúp quá trình chẩn đoán bệnh nhanh và<br /> hiêu quả cao hơn.<br /> Với sự ra đời của phương pháp chụp<br /> CHT, người thầy thuốc có điều kiện thu<br /> nhận được thông tin chính xác và tin cậy<br /> để phục vụ tốt cho việc chẩn đoán và điều<br /> trị bệnh lý TVĐĐCSTL. Tuy nhiên, vẫn cần<br /> xác định rõ hơn mối liên quan giữa lâm<br /> sàng và hình ảnh CHT ở bệnh lý TVĐĐCSTL.<br /> 80<br /> <br /> Vì vậy, chúng tôi tiến hành thực hiện<br /> đề tài nhằm: Mô tả đặc điểm lâm sàng và<br /> hình ảnh CHT ở BN TVĐĐCSTL cũng như<br /> tìm mối liên quan giữa chúng.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu gồm 138 BN TVĐĐCSTL<br /> khám và điều trị tại Bệnh viện Quân y 4<br /> từ tháng 01 - 2015 đến 5 - 2016.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, mô tả<br /> cắt ngang.<br /> * Chỉ tiêu nghiên cứu:<br /> - Đặc điểm chung: tuổi, giới tính, thời<br /> gian mắc.<br /> - Đặc điểm lâm sàng: triệu chứng đau,<br /> mức độ lâm sàng theo Thang điểm Bộ<br /> môn Nội Thần kinh, Học viện Quân y<br /> (triệu chứng đau, điểm đau, đường cong<br /> sinh lý, trương lực cơ cạnh sống, biên độ<br /> vận động, cảm giác, thực vật, dinh dưỡng)<br /> [1, 2].<br /> - Đặc điểm cận lâm sàng: hình ảnh MRI,<br /> chỉ số Jones-Thomson [8, 9].<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2018<br /> * Phương pháp xử lý số liệu:<br /> Số liệu được trình bày dưới dạng<br /> <br /> X ± SD hoặc tỷ lệ %, các số liệu thu thập<br /> được xử lý theo phương pháp thống kê<br /> y học bằng phần mềm SPSS 20.0 và<br /> Exel 2010.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên<br /> cứu.<br /> * Phân bố theo tuổi:<br /> 20 - 29 tuổi: 2 BN (1,45%); 30 - 39 tuổi:<br /> 14 BN (10,14%); 40 - 49 tuổi: 49 BN (35,5%);<br /> 50 - 59 tuổi: 37 BN (26,8%); ≥ 60 tuổi:<br /> 36 BN (26,08%).<br /> BN TVĐĐCSTL gặp nhiều nhất ở nhóm<br /> tuổi 40 - 49 (35,5%), đây là lứa tuổi tham<br /> gia lao động nhiều và các hoạt động khác,<br /> có nhiều tác động bất lợi đến cột sống<br /> thắt lưng và đĩa đệm, nên dễ gây thoát vị<br /> đĩa đệm. Kết quả này phù hợp với nghiên<br /> cứu của Nguyễn Thành Hưng [5].<br /> * Phân bố theo giới:<br /> Đa số BN TVĐĐCSTL là nam giới<br /> (69 BN = 69,57%) chiếm tỷ lệ cao hơn nữ<br /> (42 BN = 30,43%), phù hợp với nhận xét<br /> của nhiều tác giả [4, 5, 6].<br /> *.Phân bố thời gian mắc bệnh<br /> (n = 138 BN):<br /> < 1 tháng: 55 BN (39,85%); 1 - 3 tháng:<br /> 70 BN (50,72%); 3 - 6 tháng: 9 BN (6,52%);<br /> > 6 tháng: 4 BN (2,89%).<br /> Đại đa số BN đến khám và điều trị trong<br /> 3 tháng đầu sau khi mắc bệnh (> 90%),<br /> BN đến muộn chiếm tỷ lệ ít (2,89%).<br /> <br /> 2. Đặc điểm lâm sàng và hình ảnh<br /> TVĐĐCSTL.<br /> * Đặc điểm lâm sàng:<br /> Bảng 1: Đặc điểm triệu chứng đau.<br /> Tính chất<br /> <br /> Số<br /> lƣợng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Đau lan theo rễ thần kinh<br /> chi phối<br /> <br /> 132<br /> <br /> 95,65<br /> <br /> Bên phải<br /> <br /> 38<br /> <br /> 27,53<br /> <br /> Vị trí đau Bên trái<br /> <br /> 72<br /> <br /> 52,17<br /> <br /> Hai bên<br /> <br /> 28<br /> <br /> 20,28<br /> <br /> Đau khi nghỉ<br /> Tính chất Đau liên tục<br /> đau<br /> Đau tăng khi vận<br /> động, ho hắt hơi<br /> <br /> 6<br /> <br /> 4,35<br /> <br /> 12<br /> <br /> 8,69<br /> <br /> 121<br /> <br /> 87,68<br /> <br /> Đau lan theo rễ thần kinh chi phối<br /> trên BN thoát vị cột sống thắt lưng chiếm<br /> 95,65%. Đau thắt lưng hông có tính chất<br /> cơ học là dấu hiệu cơ bản, đau tăng lên<br /> khi ho, hắt hơi, rặn, vận động đi lại, đứng<br /> ngồi lâu, nằm nghỉ đỡ đau rõ rệt. Chúng<br /> tôi có cùng nhận xét với một số tác giả<br /> [5, 6].<br /> * Đặc điểm hội chứng rễ thần kinh thắt<br /> lưng - cùng:<br /> Dấu hiệu chuông bấm (+): 110 BN<br /> (79,71%); điểm đau Valleix (+): 135 BN<br /> (97,82%); dấu hiệu Lasègue (+): 136 BN<br /> Trong chẩn đoán lâm sàng TVĐĐCSTL,<br /> dấu hiệu Lasegue (+) có giá trị cao vì nó<br /> thường xuất hiện sớm, dễ phát hiện,<br /> giúp cho chẩn đoán TVĐĐCSTL giai đoạn<br /> sớm. Bên cạnh đó dấu hiệu “bấm chuông”<br /> và điểm đau Valleix dương tính cao.<br /> Ngoài ra, rối loạn cảm giác chủ yếu là<br /> cảm giác nông, cảm giác tê theo rễ khiến<br /> BN đến khám. Kết quả của chúng tôi<br /> tương tự kết quả nghiên cứu của Nguyễn<br /> Thành Hưng [5].<br /> 81<br /> <br /> TẠP CHÍ Y DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2018<br /> 2. Đặc điểm cận lâm sàng.<br /> <br /> 39 BN (28,26%); dày dây chằng vàng:<br /> 49 BN (35,5%).<br /> <br /> Bảng 2: Đặc điểm TVĐĐCSTL trên hình<br /> ảnh CHT (n = 138).<br /> Số<br /> lƣợng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Ra sau<br /> <br /> 138<br /> <br /> 100<br /> <br /> Ra sau trung tâm<br /> <br /> 25<br /> <br /> 18,11<br /> <br /> Ra sau lệch phải<br /> <br /> 43<br /> <br /> 31,15<br /> <br /> Ra sau lệch trái<br /> <br /> 52<br /> <br /> 37,68<br /> <br /> Hướng lên trên<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2,17<br /> <br /> Hướng xuống dưới<br /> <br /> 11<br /> <br /> 7,97<br /> <br /> * Mức độ chèn vào ống sống trên CHT:<br /> <br /> Vào lỗ ghép<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2,17<br /> <br /> Có mảnh rời<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,72<br /> <br /> L1-L2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> L2-L3<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,72<br /> <br /> < 1/4 ống sống: 25 BN (18,12%);<br /> 1/4 - ≤ 1/2 ống sống: 47 BN (34,06%);<br /> 1/2 - ≤ 3/4 ống sống: 49 BN (35,51%);<br /> > 3/4 ống sống: 17 BN (12,31%).<br /> <br /> 8<br /> <br /> 5,79<br /> <br /> 64<br /> <br /> 46,37<br /> <br /> 11<br /> <br /> 7,97<br /> <br /> L5-S1<br /> <br /> 38<br /> <br /> 27,53<br /> <br /> L4-L5 và L5-S1<br /> <br /> 16<br /> <br /> 11,59<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> Thể<br /> thoát vị<br /> <br /> Thoái hóa đĩa đệm và thoái hóa cột<br /> sống thắt lưng ở BN TVĐĐCSTL chiếm<br /> tỷ lệ rất cao (100% và 81,16%). Tỷ lệ hẹp<br /> ống sống và dày dây chằng vàng chiếm<br /> tỷ lệ khá cao do BN có thời gian bị bệnh<br /> kéo dài, bệnh tái phát nhiều lần. Dày dây<br /> chằng vàng là nguyên nhân hay gặp làm<br /> cho hẹp ống sống mắc phải sẽ gây chèn<br /> ép rễ thần kinh nặng hơn.<br /> <br /> L3-L4<br /> Đĩa đệm<br /> L4-L5<br /> thoát vị<br /> L3-L4 và L4-L5<br /> <br /> 3. Mối liên quan giữa mức độ lâm<br /> sàng và hình ảnh CHT.<br /> * Đánh giá mức độ lâm sàng (n = 138):<br /> Nhẹ: 29 BN (21,02%); vừa: 78 BN<br /> (56,52%); nặng: 31 BN (22,46%); rất nặng:<br /> 0 BN.<br /> BN TVĐĐCSTL có các triệu chứng lâm<br /> sàng mức độ vừa chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> (78 BN = 56,52%), tiếp theo là mức độ<br /> nặng (31 BN = 22,46%), mức độ nhẹ<br /> (29 BN = 21,02%), không có trường hợp<br /> nào rất nặng.<br /> <br /> Vị trí đĩa đệm thoát vị hay gặp nhất ở<br /> L4-L5 (46,37%) và L5-S1 (27,53%).<br /> * Một số hình ảnh khác trên CHT:<br /> Thoái hóa cột sống: 112 BN (81,16%);<br /> thoái hóa đĩa đệm: 138 BN (100%); thoát<br /> vị thân đốt: 11 BN (7,97%); hẹp ống sống:<br /> <br /> Bảng 3: Liên quan giữa độ nặng lâm sàng (theo thang điểm Bộ môn Nội Thần kinh,<br /> Học viện Quân y) và thể thoát vị đĩa đệm, vị trí đĩa đệm thoát vị.<br /> Mức độ lâm sàng<br /> Đặc điểm chẩn đoán CHT<br /> <br /> Thể<br /> thoát vị<br /> <br /> Vừa<br /> <br /> Nặng<br /> <br /> Rất nặng<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Ra sau trung tâm (1a)<br /> <br /> 9<br /> <br /> 31,03<br /> <br /> 16<br /> <br /> 20,51<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Ra sau lệch phải (2a)<br /> <br /> 4<br /> <br /> 13,79<br /> <br /> 28<br /> <br /> 35,89<br /> <br /> 11<br /> <br /> 35,48<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Ra sau lệch trái (3a)<br /> <br /> 6<br /> <br /> 20,68<br /> <br /> 29<br /> <br /> 37,18<br /> <br /> 17<br /> <br /> 54,84<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hướng lên trên (4a)<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,89<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,28<br /> <br /> Hướng xuống dưới (5a)<br /> <br /> 8<br /> <br /> 27,58<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3,85<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,28<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,45<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,22<br /> <br /> Vào lỗ ghép (6a)<br /> Có mảnh rời (7a)<br /> <br /> 82<br /> <br /> Nhẹ<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2018<br /> L1-L2 (1b)<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> L2-L3 (2b)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,45<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> L3-L4 (3b)<br /> Đĩa đệm<br /> L4-L5 (4b)<br /> thoát vị<br /> L3-L4 và L4-L5 (5b)<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6,89<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2,56<br /> <br /> 4<br /> <br /> 12,9<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 12<br /> <br /> 41,37<br /> <br /> 36<br /> <br /> 46,15<br /> <br /> 16<br /> <br /> 51,61<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 10,34<br /> <br /> 7<br /> <br /> 8,97<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,22<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> L5-S1 (6b)<br /> <br /> 6<br /> <br /> 20,68<br /> <br /> 25<br /> <br /> 32,05<br /> <br /> 9<br /> <br /> 29,03<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> L4-L5 và L5-S1 (7b)<br /> <br /> 5<br /> <br /> 17,24<br /> <br /> 10<br /> <br /> 12,82<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3,22<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> p1a-2a,<br /> p1a-4a < 0,05;<br /> p4b-2b, p4b-3b,<br /> p4b-5b < 0,05<br /> <br /> p<br /> <br /> p2a-4a, p2a-5a,<br /> p2a-6a, p3a-4a,<br /> p3a-5a,<br /> p3a-6a < 0,05;<br /> p4b-3b,<br /> p4b-5b< 0,05<br /> <br /> p2a-6a, p 2a-7a, p3ap3a-6a < 0,05;<br /> p4b-3b, p4b-5b,<br /> p4b-7b < 0,05<br /> <br /> 6a,<br /> <br /> BN TVĐĐCSTL có các triệu chứng lâm sàng mức độ vừa chiếm tỷ lệ cao nhất<br /> (64,49%). Thể thoát vị ra sau 100%. Với triệu chứng lâm sàng mức độ nhẹ, thể ra sau<br /> trung tâm và thoát vị đĩa đệm L4-L5 chiếm ưu thế với 31,03% và 41,37%, khác biệt có<br /> ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Lâm sàng mức độ trung bình thể ra sau lệch trái và thoát<br /> vị đĩa đệm L4-L5 chiếm ưu thế với 37,18% và 46,15%, khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> (p < 0,05). Lâm sàng mức độ nặng thể ra sau lệch trái và thoát vị đĩa đệm L4-L5 chiếm<br /> ưu thế với 54,84% và 51,61%, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,05).<br /> KẾT LUẬN<br /> - Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng<br /> thường gặp ở lứa tuổi 40 - 49 (35,5%),<br /> đây là lứa tuổi tham gia lao động nhiều.<br /> Đa số BN TVĐĐCSTL là nam (69,57%),<br /> chiếm tỷ lệ cao hơn nữ (30,43%), khác<br /> biệt có ý nghĩa thống kê. Đa số BN đến<br /> khám và điều trị trong 3 tháng đầu sau khi<br /> mắc bệnh (> 90%). Đau thần kinh hông to<br /> trên BN thoát vị cột sống thắt lưng chiếm<br /> 95,65%; các dấu hiệu biểu hiện rõ như:<br /> dấu hiệu Lasègue dương tính (< 90 0)<br /> 98,55%; điểm đau Valleix (+) 97,82%;<br /> dấu hiệu chuông bấm dương tính (79,7%).<br /> - Vị trí đĩa đệm thoát vị chủ yếu xảy ra<br /> ở đĩa đệm L 4-L 5 (46,37%) và đĩa đệm<br /> L5-S1 (27,53%). BN bị đĩa đệm chèn đẩy<br /> vào ống sống từ 1/2 đến 3/4 chiếm tỷ lệ<br /> cao nhất (35,93%). Tất cả BN TVĐĐCSTL<br /> <br /> có thoái hóa đĩa đệm (100%), tiếp đến<br /> là thoái hóa cột sống thắt lưng (81,16%).<br /> - Các triệu chứng lâm sàng mức độ<br /> vừa chiếm tỷ lệ cao nhất (56,52%). Thể<br /> thoát vị ra sau chiếm 100%. Với lâm sàng<br /> mức độ nhẹ, thể ra sau trung tâm và thoát<br /> vị đĩa đệm L4-L5 chiếm ưu thế (31,03% và<br /> 41,37%). Mức độ trung bình thể ra sau<br /> lệch trái và thoát vị đĩa đệm L4-L5 chiếm<br /> ưu thế (37,18% và 46,15%). Mức độ nặng<br /> thể ra sau lệch trái và thoát vị đĩa đệm<br /> L4-L5 chiếm ưu thế (54,84% và 51,61%).<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Dương Thị Vân Hà. Nghiên cứu mối liên<br /> quan đặc điểm lâm sàng với một số chỉ số<br /> hình thái trên phim X quang và MRI ở BN<br /> TVĐĐCSTL. Luận văn Thạc sỹ Y học. Học viện<br /> Quân y. 2011.<br /> <br /> 83<br /> <br />