Nghiên cứu hóa học lá cây Chân Trà Trung Bộ eurya annamensis

T¹p chÝ Hãa häc, T. 44 (6), Tr. 725 - 729, 2006<br /> <br /> <br /> Nghiªn cøu hãa häc l¸ c©y Ch©n trµ trung bé<br /> eurya annamensis<br /> §Õn Tßa so¹n 9-2-2006<br /> NguyÔn M¹nh C êng, ®inh thÞ thu thuû, nguyÔn quyÕt chiÕn<br /> ViÖn Hãa häc, ViÖn Khoa häc v$ C«ng nghÖ ViÖt Nam<br /> <br /> SUMMARY<br /> The hexane extract of leaves of Eurya annamensis yielded -amyrin palmitate (1), 3 -<br /> hydroxy-11-oxo-olean-12-enyl palmitate (2), betulinic acid (3), apigenin (4) besides -sitosterol,<br /> and -sitosterol glucoside. The structural elucidation of the isolates were based on spectral data<br /> (1H and 13C NMR, IR and MS). Betulinic acid 3 and triterpene fatty acid esters 1 and 2 were<br /> isolated for the first time from the Eurya genus.<br /> Keywords: Eurya annamensis, triterpene fatty acid esters.<br /> <br /> <br /> I - Më ®Çu lËp v x¸c ®Þnh cÊu tróc. Theo sù hiÓu biÕt cña<br /> chóng t«i, axit betulinic v c¸c este 1, 2 lÇn ®Çu<br /> Chi Eurya, hä ChÌ (Theaceae) l mét chi tiªn ®.îc ph©n lËp tõ chi Eurya. ChÊt 2 míi<br /> kh¸ lín víi kho¶ng 130 lo i v phæ biÕn ë c¸c ®.îc ph¸t hiÖn gÇn ®©y tõ lo i Erythroxylum<br /> n.íc ch©u ¸ v Th¸i b×nh d.¬ng [1]. ë ViÖt passerinum, hä C« ca (Erythroxylaceae) [4].<br /> Nam, chi Eurya cã 13 lo i v 5 ph©n lo i [2].<br /> Trong ch.¬ng tr×nh nghiªn c¸c lo i thuéc hä II - thùc nghiÖm<br /> ChÌ cã kh¶ n¨ng dïng l m thuèc ch÷a bÖnh,<br /> chóng t«i ®C thu h¸i v nghiªn cøu hãa häc l¸ 1. ThiÕt bÞ v hãa chÊt<br /> c©y linh l«ng, Eurya ciliata Merr [3]. Lo i<br /> Phæ 1H-NMR (500 MHz) v 13C-NMR (125<br /> Eurya annamensis Gagn l lo i ®Æc h÷u cña MHz) ®o trªn m¸y Bruker AVANCE 500 t¹i<br /> ViÖt Nam, ®.îc chän l m ®èi t.îng nghiªn cøu ViÖn Hãa häc. Tetrametylsilan (TMS) (cho 1H)<br /> tiÕp theo. C©y Eurya annamensis, cã tªn l hoÆc tÝn hiÖu dung m«i (cho 13C) ®.îc dïng l m<br /> Ch¬n tr Trung bé, l c©y th©n gç, cao tõ 5 - 6 néi chuÈn. §é quay cùc ®.îc ®o trªn m¸y<br /> m, ph©n bè ë c¸c tØnh tõ Thanh Hãa ®Õn Trung Polartronic D (Schmidt). §iÓm nãng ch¶y ®.îc<br /> bé [2]. Cho ®Õn nay ch.a thÊy cã t i liÖu n o ®o trªn m¸y HMK, §øc. Phæ hång ngo¹i ®o trªn<br /> nghiªn cøu hãa häc c©y Eurya annamensis m¸y IMPACT 410 cña hCng NICOLET (Mü).<br /> Gagn. Trong b¸o c¸o n y chóng t«i th«ng b¸o Phæ khèi EI-MS ®o trªn m¸y 5989B MS<br /> kÕt qu¶ ban ®Çu nghiªn cøu hãa häc l¸ c©y (Hewlett Packard) v APCI-MS trªn m¸y<br /> Eurya annamensis. Tõ dÞch chiÕt metanol cña l¸ Agilent 2100 (ViÖn Hãa häc).<br /> ®C ph©n lËp ®.îc hai tritecpen este cña axÝt<br /> palmitic l -amyrin palmitat (1) v 3 - 2. Xö lý mÉu thùc vËt, chiÕt v ph©n lËp<br /> hydroxy-11-oxo-olean-12-enyl palmitat (2). L¸ c©y E. annamensis ®.îc thu h¸i th¸ng 11<br /> Ngo i ra axÝt betulinic (3), apigenin (4) v - n¨m 2004 t¹i xC Thanh Thuû, huyÖn Thanh<br /> sitosterol, -sitosterol glucosit còng ®.îc ph©n Ch.¬ng, NghÖ An. Tªn c©y do NCVC. Ng« V¨n<br /> <br /> 725<br /> Tr¹i (ViÖn D.îc liÖu) x¸c ®Þnh. CH3), 1,00 (s, CH3), 0,993 (s, CH3), 0,909 (s,<br /> CH3), 0,899 (s, 3 CH3), 0,86 (s, CH3); 13C-NMR<br /> L¸ c©y ®.îc ph¬i kh« v nghiÒn th nh bét. (CDCl3), xem b¶ng 1.<br /> Bét l¸ kh« (640 g) ®.îc chiÕt nguéi víi metanol<br /> 95%. Dung m«i ®.îc cÊt lo¹i d.íi ¸p suÊt gi¶m, 3- -hydroxy-11-oxo-olean-12-enyl<br /> thu ®.îc 58 g. CÆn chiÕt metanol ®.îc ho palmitat (2), tinh thÓ h×nh kim, tr¾ng, [ ]D25:<br /> trong hçn hîp metanol/n.íc cÊt (50/50, v/v) råi +80 (c 1,25, CHCl3), ®.c. 130oC, Rf: 0,3<br /> chiÕt ph©n bè lÇn l.ît víi c¸c dung m«i (Wexan/EtOAc 40 : 1); C46H78O3; APCI-MS<br /> diclometan, etyl axetat v n-butanol. CÊt lo¹i (m/z): 679,4 [M + H]+, 423 [M–(CH3-(CH2)14-<br /> dung m«i d.íi ¸p suÊt gi¶m ë 45oC thu ®.îc c¸c COO)]+; EI-MS (m/z): 539, 497, 439, 406, 379,<br /> cÆn dÞch chiÕt diclometan (EUA-25 g), etyl 353, 313, 287, 273 (100 %), 233, 232, 189, 175;<br /> 1<br /> axetat (EUB-2 g) v n-butanol (EUC-6,4 g). H-NMR (CDCl3): 5,59 (s, H-12), 4,52 (dd, 5<br /> v 11,5 Hz, H-3), 2,29 (t, 7,5 Hz, H-2 ), 1,36 (s,<br /> CÆn chiÕt diclometan (25 g) ®.îc ph©n t¸ch CH3), 1,17 (s, CH3), 1,14 (s, CH3), 0,905 (s,<br /> b»ng s¾c kÝ cét trªn silicagel, dung m«i gi¶i hÊp CH3), 0,888 (s, CH3), 0,883 (s, CH3); 13C-NMR<br /> l n-hexan/etyl axetat víi ®é ph©n cùc t¨ng dÇn, (CDCl3), xem b¶ng 1.<br /> thu ®.îc 8 ph©n ®o¹n (F1-F8). Ph©n ®o¹n F1 Axit betulinic (3), Rf = 0,5 Wexan/EtOAc<br /> (2,5 g) ®.îc s¾c kÝ cét nhanh víi hÖ dung m«i n-<br /> hexan/etyl axetat (80/1), thu ®.îc chÊt 1 v 2. (4:1), ®.c. 275 - 278oC. IR maxKBr cm-1: 2941,<br /> 2869, 1685 (COO), 1451, 1378, 1234, 1191,<br /> KÕt tinh l¹i trong axeton ®.îc chÊt 1 (100 mg,<br /> 1036, 884, 754, 585; APCI-MS (m/z): 457,1 [M<br /> 0,015%). KÕt tinh l¹i chÊt 2 trong axeton ®.îc<br /> + H]+, 439 [M–OH]+; 393 [M–(OH + COOH) +<br /> tinh thÓ h×nh kim, m u tr¾ng (30 mg, 0,005%).<br /> Ph©n ®o¹n F3 cho chÊt r¾n, kÕt tinh l¹i trong H]+; 1H-NMR (CDCl3 : CD3OD, 1 : 9): 4,71 (<br /> d, 1,5 Hz, H30a), 4,59 (s, H30b), 1,69 (s, CH3),<br /> hexan thu ®.îc -sitosterol (250 mg). Ph©n 1,00 (s, CH3), 0,96 (s, CH3), 0,95 (s, CH3), 0,85<br /> ®o¹n F4 cho chÊt r¾n, kÕt tinh l¹i trong axeton<br /> (s, CH3), 0,75 (s, CH3); 13C-NMR (CDCl3 :<br /> thu ®.îc axÝt betulinic (3) (150 mg, 0,023%). CD3OD, 1 : 9), xem b¶ng 1.<br /> Ph©n ®o¹n F8 cho chÊt r¾n, kÕt tinh l¹i trong<br /> axeton thu ®.îc -sitosterol glucosit (20 mg, Apigenin (4), Rf = 0,6 CHCl3/MeOH (9 : 1).<br /> 0,003%). C15H10O5, EI-MS m/z (rel.int.): 270 [M]+, 242<br /> [M - CO]+, 153. 1H-NMR (500 MHz, DMSO-<br /> CÆn chiÕt butanol (6,21 g) ®.îc ph©n t¸ch d6): 6,19 (1H, d, J = 2 Hz, H-6), 6,48 (1H, d, J<br /> b»ng s¾c kÝ cét trªn silicagel, dung m«i gi¶i hÊp = 2 Hz, H-8), 6,77 (1H, s, H-3), 6,92 (2H, d, J<br /> l clorofom-metanol víi ®é ph©n cùc t¨ng dÇn, = 9,0 Hz, H-3 v H-5 ), 7,92 (2H, d, J = 9,0<br /> thu ®.îc 6 ph©n ®o¹n (F1-F6). Ph©n ®o¹n F1 Hz, H-2 v H-6 ), 12,95 (1H, s, 5-OH); 13C-<br /> ®.îc tinh chÕ b»ng c¸ch kÕt tinh trong axeton NMR (125 MHz, DMSO-d6): 181,7 (C-4),<br /> thu ®.îc apigenin (4), m u v ng nh¹t (100 mg, 164,0 (C-7), 163,7 (C-2), 161,4 (C-5), 161,1 (C-<br /> 0,015%). ChÊt 4 còng ®.îc t×m thÊy tõ cÆn chiÕt 4 ), 157,2 (C-9), 128,4 (C-2 v C-6 ), 121,1 (C-<br /> etyl axetat (EUB). 1 ), 115,9 (C-3 v C-5 ), 103,7 (C-10), 102,8<br /> (C-3), 98,8 (C-6), 93,9 (C-8).<br /> -amyrin palmitat (1), bét tr¾ng, [ ]D25 +<br /> 12,26 (c 1,06, CHCl3), ®.c. 62oC, Rf: 0,5 III - KÕt qu¶ v" th¶o luËn<br /> (Hexan/EtOAc 80 : 1), C46H80O2; IR maxKBr Phæ khèi APCI-MS d¹ng ®o ion d.¬ng cña 1<br /> cm-1: 2959, 2924, 2852, 1728 (COO), 1466, cho poc ë m/z 665 [M + H]+ cho biÕt khèi l.îng<br /> 1379, 1254, 1178, 1097, 989, 721; APCI-MS ph©n tö cña 1 l 664. M¶nh ë m/z 409 [M-<br /> (m/z): 665 [M + H]+, 409 [M–(CH3-(CH2)14- hexadecanoyl]+ ®Æc tr.ng cho m¶nh ion bÞ mÊt<br /> COO)]+; EI-MS: 460, 409, 239, 218 (100 %), 255 ®¬n vÞ khèi l.îng, t.¬ng øng víi nhãm<br /> 203, 175, 147, 121, 109, 95, 69, 57; 1H-NMR hexadecanoyl,CH3-(CH2)14-COO-. Sù cã mÆt cña<br /> (CDCl3): 5,21 (t, 3,5 Hz, H-12), 4,53 (dd, 6,0 nhãm hexadecanoyl ®.îc thÊy râ r ng trªn phæ<br /> 1<br /> v 10 Hz, H-3), 2,32 (t, 7,5 Hz, H-2 ), 1,16 (s, H- v 13C-NMR. Phæ EI-MS cña 1 cho c¸c<br /> 726<br /> m¶nh t.¬ng tù nh. cña -amyrin víi m¶nh ion viÖc so s¸nh c¸c d÷ kiÖn phæ NMR v ®Æc ®iÓm<br /> ®Æc tr.ng ë m/z 218 [5]. CÊu tróc cña chÊt 1 hãa lý cña 1 víi t. liÖu [4, 6].<br /> ®.îc x¸c ®Þnh l -amyrin palmitat dùa trªn<br /> 29 30<br /> <br /> 19 29 30<br /> 12<br /> 19<br /> 12<br /> 1 H O<br /> 28<br /> O 1 H<br /> CH3-(CH2)14 3 H 28<br /> 27 O<br /> O CH3-(CH2)14 3 H<br /> H 27<br /> 23 24 O<br /> H<br /> 1 23 24 2<br /> 30<br /> 21 OH<br /> 29 20<br /> 19<br /> 12 HO O<br /> 25<br /> H COOH<br /> 28<br /> <br /> 3 H OH O<br /> 27<br /> HO<br /> H<br /> 23 24<br /> <br /> 3 4<br /> <br /> B¶ng 1: D÷ kiÖn phæ 13C - NMR cña 1, 2 (CDCl3) v 3 (CDCl3 : CD3OD, 1 : 9), 125 MHz<br /> 1 2 3<br /> 1 38,29 t 38,83 t 39,58 t<br /> 2 22,70 t 22,64 t 27,51 t<br /> 3 80,60 d 80,31 d 79,26 d<br /> 4 37,79 s 38,13 s 39,47 s<br /> 5 55,29 d 55,07 d 56,24 d<br /> 6 18,29 t 17,43 t 18,96 t<br /> 7 32,63 t 32,75 t 35,07 t<br /> 8 39,85 s 43,44 s 41,39 s<br /> 9 47,27 d 61,72 d 51,37 d<br /> 10 36,88 s 36,99 s 37,75 s<br /> 11 23,57 t 200,15 s 21,58 t<br /> 12 121,68 d 128,11 d 26,29 t<br /> 13 145,23 s 170,60 s 39,07 d<br /> 14 41,76 s 45,47 s 43,10 s<br /> 15 26,96 t 26,45 t 31,23 t<br /> 727<br />  1 2 3<br /> 16 26,17 t 26,49 t 32,93 t<br /> 17 32,52 s 32,41 s 56,96 s<br /> 18 47,59 d 47,66 d 47,80 d<br /> 19 46,82 t 45,21 t 49,94 d<br /> 20 31,10 s 31,07 s 151,35 s<br /> 21 34,76 t 34,88 t 30,34 t<br /> 22 37,17 t 36,55 t 37,83 t<br /> 23 28,41 q 28,10 q 28,34 t<br /> 24 16,79 q 16,42 q 15,83 q<br /> 25 15,56 q 16,78 q 16,51 q<br /> 26 16,83 q 18,75 q 16,37 q<br /> 27 25,97 q 23,41 q 15,06 q<br /> 28 28,08 q 28,77 q 179,77 s<br /> 29 33,34 q 33,07 q 19,54 q<br /> 30 23,71 q 23,52 q 109,93 t<br /> 1 173,69 s 173,70 s<br /> 2 34,88 t 34,49 t<br /> 3 25,20 t 25,19 t<br /> 4 -13 29,19 - 29,72 t 29,21 - 29,72 t<br /> 14 31,94 t 31,94 t<br /> 15 22,70 t 22,71 t<br /> 16 14,12 q 14,12 q<br /> <br /> Phæ 1H- v 13C-NMR cña chÊt 2 so víi cña nãi chung. C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy c¸c<br /> -amyrin palmitat (1) cã thªm mét cacbon tritecpen este cña axit bÐo cã t¸c dông chèng<br /> xeton ë 200,15 v mÊt ®i mét nhãm metylen. viªm [7].<br /> D÷ kiÖn phæ APCI-MS phï hîp víi ®Æc ®iÓm Axit betulinic ®.îc tinh chÕ cã d¹ng bét<br /> phæ NMR víi pÝc cã m/z ë 679, cho biÕt sù t¨ng tr¾ng. CÊu tróc cña 3 ®.îc x¸c ®Þnh tõ c¸c d÷<br /> 14 mu so víi chÊt 1. CÊu tróc cña chÊt 2 ®.îc kiÖn phæ 1H- v 13C-NMR v so s¸nh víi t. liÖu<br /> dù ®o¸n l 3- -hydroxy-11-oxo-olean-12-enyl [8].<br /> palmitat. C¸c d÷ kiÖn phæ NMR v c¸c ®Æc ®iÓm Hîp chÊt flavonoit apigenin ®.îc ph©n lËp tõ<br /> hãa lý, trong ®ã cã ®é quay cùc, cña 2 ho n to n cÆn chiÕt butanol v ®.îc x¸c ®Þnh tõ d÷ liÖu phæ<br /> phï hîp víi t. liÖu [4]. ChÊt 2 ®.îc ph©n lËp lÇn céng h.ëng tõ v so s¸nh víi chÊt chuÈn [3].<br /> ®Çu tiªn n¨m 2002 tõ c©y Erythroxylum<br /> passerinum, hä C« ca (Erythroxylaceae) [4]. Lêi c¶m ¬n: C«ng tr×nh n$y ®Cîc sù hç trî t$i<br /> §©y l lÇn ®Çu tiªn chÊt n y ®.îc ph©n lËp tõ chÝnh tõ Héi ®ång Khoa häc Tù nhiªn, ®Ò t$i mL<br /> mét c©y thuéc chi Eurya v hä ChÌ (Theaceae) sè 510304.<br /> <br /> <br /> 728<br />  T"i liÖu tham kh¶o Blackie Academic & Professional, London,<br /> P. 183 (1997).<br /> 1. J. C. Willis. A Dictionary of the Flowering 6. V. S. P. Chaturvedula, J. K. Schilling, J. S.<br /> Plants and Ferns, Cambrige, The University Miller, R. Andriantsiferana, V. E.<br /> Press, P. 446 (1973). Rasamion, D. G. I. Kingston. J. Nat. Prod.,<br /> 2. Ph¹m Ho ng Hé. C©y cá ViÖt Nam, Nxb. 65, 1222 - 1224 (2002).<br /> TrÎ, quyÓn 1-3 (1999).<br /> 7. M. Ukiya, T. Akihisa, K. Yasukawa, Y.<br /> 3. NguyÔn M¹nh C.êng, NguyÔn Ngäc TuÊn. Kasahara, Y. Kimura, K. Koike, T. Nikaido,<br /> T¹p chÝ Hãa häc, T. 44, sè 1, Tr. (2006). M. Takido. J. Agric. Food. Chem., 49, 3187<br /> 4. M. L. Barreiros, J. M. David, P. A. P. - 3197 (2001).<br /> Pereira, M. L. S. Guedes, J. P. David. J. 8. M. Sholichin, K. Yamasaki, R. Kasai, O.<br /> Braz. Chem. Soc., 13(5), 669 - 673 (2002). Tanaka. Chem. Pharm. Bull., 28, 1006-8<br /> 5. L. J. Goad, T. Akihisa. Analysis of Sterols, (1980).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 729<br /> (S103-EUA103): chÊt r¾n m u tr¾ng v« ®Þnh h×nh, ®.îc tinh chÕ b»ng s¾c kÝ cét nhanh víi hÖ dung<br /> m«i Hexan/EtOAc (80:1), Rf = 0.5, Hexan/EtOAc(80:1), mp= 62oC.<br /> (S105-EUA105): chÊt r¾n m u tr¾ng tinh thÓ h×nh kim, ®.îc tinh chÕ b»ng s¾c kÝ cét nhanh víi hÖ<br /> dung m«i Hexan/EtOAc (40:1), Rf = 0.3, Hx/EA(40:1), mp= 130oC.<br /> (S3): chÊt r¾n m u tr¾ng v« ®Þnh h×nh, ®.îc tinh chÕ b»ng s¾c kÝ cét nhanh víi hÖ dung m«i<br /> Hx/EA (20:1), Rf = 0.5 dung m«i Hx/EA(8:1), mp= 78oC<br /> (S6): chÊt r¾n tinh thÓ h×nh kim kh«ng m u, ®.îc tinh chÕ b»ng c¸ch kÕt tinh l¹i trong hexan,<br /> Rf = 0.6 dung m«i Hx/EA(4:1), mp= 138-140oC. Tõ d÷ liÖu phæ 1H-NMR v so s¸nh víi phæ chuÈn,<br /> x¸c ®Þnh l -sitosterol.<br /> (S9-EUA9): chÊt r¾n m u tr¾ng v« ®Þnh h×nh, ®.îc tinh chÕ b»ng c¸ch kÕt tinh l¹i trong<br /> axeton, Rf = 0.5 dung m«i Hx/EA(4:1), mp= 275-278oC.<br /> (S28): chÊt r¾n m u tr¾ng v« ®Þnh h×nh, ®.îc tinh chÕ b»ng c¸ch kÕt tinh l¹i trong axeton, Rf =<br /> 0.3 dung m«i CHCl3/MeOH (9:1).<br /> <br /> CÆn chiÕt etylaxetat ®.îc ph©n t¸ch b»ng s¾c kÝ cét trªn silicagel, dung m«i gi¶i hÊp l<br /> cloroform/metanol.<br /> (SB1): chÊt r¾n m u v ng nh¹t v« ®Þnh h×nh, ®.îc tinh chÕ b»ng c¸ch kÕt tinh l¹i trong axeton,<br /> Rf = 0.6 dung m«i CHCl3/MeOH(9:1)<br /> CÆn chiÕt n-butanol ®.îc ph©n t¸ch b»ng s¾c kÝ cét trªn silicagel, dung m«i gi¶i hÊp l<br /> cloroform/metanol.<br /> (SC1): chÊt r¾n m u v ng nh¹t v« ®Þnh h×nh, ®.îc tinh chÕ b»ng c¸ch kÕt tinh l¹i trong axeton,<br /> Rf = 0.6 dung m«i CHCl3/MeOH (9:1), trïng víi SB1<br /> (SC3): chÊt r¾n m u tr¾ng v« ®Þnh h×nh, ®.îc tinh chÕ b»ng c¸ch kÕt tinh l¹i trong axeton, Rf<br /> = 0.3 dung m«i CHCl3/MeOH (9:1)<br /> C¸c chÊt 1-5 ®C ®.îc x¸c ®Þnh cÊu tróc dùa trªn phæ céng h.ëng tõ, phæ khèi v so s¸nh víi chÊt<br /> chuÈn.<br /> <br /> B¶ng 3: C¸c chÊt ®.îc ph©n lËp tõ l¸ c©y Eurya annamensis<br /> <br /> STT Ký hiÖuTªn<br /> 1 EUA105 3 -hydroxy-11-oxo-olean-12-enyl palmitate<br /> 2 EUA103 -amyrin palmitate<br /> 3 EUA9 Betulinic acid (1H, 13C, DEPT, IR, APCI-MS)<br /> 4 S6 -Sitosterol<br /> 5 S28 -sitosterol-O- -D-glucopyranoside<br /> 6 S3 Ch.a x¸c ®Þnh<br /> 7 SB1 Ch.a x¸c ®Þnh<br /> 8 SC1 Ch.a x¸c ®Þnh<br /> 9 SC3 Ch.a x¸c ®Þnh<br /> EUC1 apigenin (1H, 13C, DEPT, IR)<br /> chemical constituents from the leaves<br /> of eurya annamensis<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 730<br />