Nghiên cứu học thuyết lưu thông tiền tệ của C.Mác và vận dụng trong điều tiết nền kinh tế ở Việt Nam hiện nay: Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 2 cuốn sách "Vận dụng học thuyết lưu thông tiền tệ của C.Mác trong điều tiết nền kinh tế ở Việt Nam hiện nay" bao gồm các nội dung của chương 2, vận dụng học thuyết lưu thông tiền tệ của C. Mác để nhận diện, phân tích khủng hoảng kinh tế thế giới hiện nay. Trong chương này sẽ nhấn mạnh quy luật lưu thông tiền tệ là cần thiết và cấp bách cả về lý luận và vận dụng thực tiễn trong điều kiện kinh tế Việt Nam đang chịu những tác động nhất định từ cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu học thuyết lưu thông tiền tệ của C.Mác và vận dụng trong điều tiết nền kinh tế ở Việt Nam hiện nay: Phần 2

Chitdng II VAN DUNG HOC THUYET LÜU THÓNG TIEN TÉ CÜA C.MÁC DÉ NHÁN DIÉN, PHÁN TÍCH KHÜNG HOANG KINH TE THE GIÓI HIÉN NAY K h ü n g hoáng kinh te xá y ra tü giü a nám 2007 den nay da có ánh hUdng sáu rón g tói toan bó th é g ió i ve nhiéu mát: kinh té, chính tri, xa hói... TrU óc thUc tra n g trén da có nhiéu ngh ién cúu cüa các tó chúc, các nhá ly luán vá hoat d ón g thüc tién vói nhiéu cách tiép can khác nhau vé nguyén nhán, tín h chát... cüa cuóc k h ü n g hoáng vá qua dó cüng dá có nhüng goi md d múc dó nh at dinh v é cuóc khüng hoáng, song có m ót thUc te k h ón g thé phü nhán dó lá chính khi cuóc khü n g h oán g tái chính lan rón g trén toán cáu, bó TiC bán cüa C .M ác dá tró thánh dáu sách bán chay d nhiéu nUóc trén thé giói, n h át lá tai các nUóc tu bán chü nghía nhu: Pháp, Dúc, A n h, Italia... T ré n sach bao th é giói cüng trán ngáp nhüng bái binh luán vá n gh ién cúu cüa nhiéu nhá khoa hoc thuóc các trUdng phái vá d nhüng quóc gia khác nhau vé các tu tüdng cüa C.M ác, nh át lá nhüng tu tUdng kinh t é cüa óng 140
vê h à n g hoá, tie n té, ve chù n g h ìa tu ban và ve khùn g hoâng... V i nhu nhà sii hoc noi tién g nhät hiên nay - O ng Krick H obsbaw n dà trá lòi phông van trên Báo S in P erm isso (A c h e n tin a ) ràng: “ C h ú n g ta k h ô n g chût ngac n h iên ràn g các nhà chính tri cü n g nhu các doanh nhân th àn h dat n h àt phUdng T â y , n h ät là n h ü n g ngUdi h oat d ôn g tron g llnh vue tà i ch in h toàn câu gid d â y d a n g qu a y trd lai n gh iên cûu hoc th u y e t cüa C .M à c v à tim th à y tro n g dó ldi g iâ i thich v ê n gu yên nhân dân dên sü sup do hê th o n g tài chinh cüa th ê gidi dudng d a i” ; h a y trê n td n h ât bâo L a X ta m p a (It a lia ) vói bài v ié t có nhan dê' “ M o t bô râu ván d a n g làm hoài n iêm câ châu A u ” , nhà chin h tri hoc nói tiê n g ngUdi Ita lia - L u cia n o C a n fo ra dà lÿ g iâ i rang: “ D ieu có y n gh ìa quan tro n g ch in h là n h ü n g phân tich cüa C .M àc vê chû n g h îa tü ban. C ho tôi b ây gid, ô n g là ngUdi duy n h àt có th é dua ra m ot p hân tich eu thé, tü dn g tân và chi tie t dên nhü th ê vê ta t câ n h ü n g cd che cüa nê'n kinh té tu ban chü n gh îa dà chi phoi xà hôi hoi dó cü n g nh u bây gid, dû dà có sü khâc b iê t v e h ìn h th úc” ; M a r tin Jacqu es G ià o su th in h g iâ n g cüa T rU dn g d ai hoc K in h te Lon d on nhàn dinh: “ Cuóc k h ù n g h o a n g tà i chin h hiên n a y cho th ä y chü n gh îa tu ban luôn tié m tà n g n gu y cd k h ü n g h oân g và d m ot y n gh îa nào dó, C .M â c dà d ù n g ” , v.v.. N h u vây, rô rà n g là tro n g k h ù n g hoang, ngüdi ta “b ôn g” nhân thàV có rä t nhiê'u v â n dê' h iên n a v dâ düdc C .M â c phân tich, du báo tro n g lÿ th u y e t k in h te cüa C .M âc nói chung, bô T i i ban riên g ; rà n g có quá n h iêu m oi liên hê giü a cuôc k h ù n g h o â n g tà i ch in h h iên ta i vói 141
nhüng p h ât hiên cüa C .M âc tro n g bô T u bàn. mà eu the là tron g lÿ th u vêt vê liiu th ôn g tien tê cùa ông. Và vi thê. tiëp cân nghiên cûu v ê k h û n g h oân g kinh tê hiên nav duôi giâc dô lÿ th u yét luu th ôn g tien tê cùa C .M âc là câch lUa chon n gh iên cûu cô cân cû lÿ luàn vü n g châc và th iêt thUc vdi V iê t N a m - m ot quôc gia dà lüa chon chù nghïa M âc - Lênin, tu tUdng H ô C hi M in h làm nén tà n g tu tüdng và kim chi nam cho hành dông. D ôn g thdi, V iê t N am cùng là quôc gia d an g phâi dôi d iên vôi nh ün g tâc dông khô luông tü cuôc k h ù n g hoâng kinh tê th ê giôi. I. N H Â N D IÊ N K H Ù N G H O A N G K IN H T E T H E G IÖ I H IÊ N N A Y 1. Q u a n d iê m m â c x it vê k h û n g h o à n g k in h te Câc nhà kinh diên cùa chù n gh ïa M âc - L ên in không cô nhüng nghiên cûu chu yên b iê t vê k h ù n g h oân g kinh té, nhung rai râc trong bô T u ban và m ot sô tâc phâm khâc cô thé tim thây nhiêu diêm dé câp dêh khùng hoàng. V .I.Lên in cüng bàn vê khùng hoàng k in h tê tro n g nhiéu tâc pham, thi du mue V II, ChUdng I tro n g B à n vè dâc d iêm cùa chù nghïa lä n g man kinh tê ', tron g S u p h â t triên cùa chù nghïa tu bàn ô N g a 2, v.v.. Cô thé k h âi qu ât quan diém cùa C .M âc và V .I.L ê n in vê k h ù n g h oân g k in h tê nhu sau: 1. V.I. Lênin: Toàn tâp, Nxb. Tiên bô, Mâtxcdva, 1974, t.2, tr. 189-199. 2. Xem V.I. Lênin: Toàn tâp, Nxb. Tien bô. Mâtxcdva, 1976, t.3. 142
1.1. P h a m v i vá t ín h c h á t c ú a k h á n g h o á n g k in h t é H Vé p h a m vi cúa k h ú n g h oá n g kin h t é K h ú n g hoáng kinh té có thé xáy ra ó m ót hay toan bó các kháu cúa quá trinh tái sán xuát (sán xuát, lUu thóng, phán phói, tiéu dúng). T ro n g sán xu át háng hoá gián don, khi tién té lám phüdng tién luu thóng, thanh toán: viéc mua, bán, trá nd, nóp thué,... nhát lá sán xu át vá trao dói háng hoá phát trien dén trinh do nhát dinh, tá t yéu náy sinh máu thuán thuc hién giá tri. giá tri sü dung háng hoá. T ro n g hinh thúc giao dich dó, trUóc tién tién lám chúc náng thuóc do giá tri dé dinh giá cá h án g hoá. N h u n g vi lá mua bán chiu nén dén ky han tién m ói dUOc dUa váo luu thóng dé lám phUdng tién thanh toán. Su phát trién cúa quan hé mua bán chiu náy m ót m át tao khá náng trá nd báng cách thanh toán kháu trü lán nhau k hóng dúng tién mát. M át khác, tron g viéc mua bán chiu ngUdi mua trd thánh con nd, ngUdi bán trd thánh chú nd. K h i hé th ón g chu nd vá con nd phát trién rón g rái, dén ky thanh toán, néu m ót kháu náo dó khóng thanh toán dude sé gáy khó khán cho các kháu khác, phá vd hé thóng, lám xuát hién khá n án g no ra khúng hoáng kinh té. T ú dáu thé ky X IX , sU ra ddi cúa dai cóng nghiép cd khí trén cd sd cuóc cách m ang cóng nghiép lán thú nhát (cuói th é ky X V III, dáu thé ky X IX ) dude bát dáu tú nUdc A n h rói sau dó lan ra các nUóc T á y A u khác da lám cho quá trin h sán xu át h án g hóa hi nhüng cuóc khúne hoáng lám gián doan m ót cách chu ky. H inh thúc dáu tién vá pho bién tron g nén sán xuát h án g hoá tu bán chu nghía lá khúng hoáng sán xu át “ th ú a” . T h e o M ác: “ C ú n g vói ty 143
suât ldi nhuân giâm xuông thi khôi liïdng các tu ban cüng täng lên. D ông thdi cüng phât sinh ra tinh tran g tü ban hiên cô bi giàm già tri, tinh trang dô ngàn can không cho tÿ suât ldi nhuân giâm xuông, và kich thich sü tich lüy già tri tü ban täng lên nhanh chông hdn. Cüng vói sü phât triên cua süc sân xuât thi câu tao cüa tü ban cüng tä n g lên: bô phân khâ biên giâm di m ot câch tüdng dôi so vói bô phân bât bien. N h ü n g ânh hüdng khâc nhau dô khi th i phât sinh tâc dung cüng m ot lüc tron g không gian, khi thi phât sinh tâc dung kê tiep nhau tron g thdi gian và cü tùng dinh kÿ mot, sü xung dôt giüa nhüng nhân tô dôi khân g lai düdc g iâ i quyêt bàng nhüng cuôc khüng hoâng. N h ü n g cuôc khüng hoâng bao già cüng chî là câch giâi qu yêt mot câch khôc liê t và tam thdi các mâu thuân hiên cô, chî là nhüng sü bùng no dü dôi, khien cho th é quân binh dä bi phà vx düdc th iét lâp lai tron g choc lâ t” 1. T in h tran g thùa häng hôa không phài thüa so vói nhu càu cüa xà hôi, mà là “ thùa” so vói sùc mua cô han cüa quán chùng lao dông. “ Các cuôc khüng hoâng sd dì xây ra chinh là vi không th é thüc hiên düdc sân phäm th ông qua sü tiêu dùng cùa công nhân”2. T ro n g lúe khüng hoâng thùa dang no ra, hàng hoá dang bi phà huÿ th i h än g triêu ngüdi lao dông lai lâm vào tinh tra n g dôi kho v i ho không 1. C.Màc và Ph.Àngghen: Toàn tâp, Sdd, t.25, Ph.I, tr.378. 2. V.I.Lênin: Toàn tâp, Nxb. Chinh tri quôc già, Hà Nôi, 2005, t.2, tr.162. 144
cö khä näng thanh toän. N guyen nhan khüng hoäng thüa lä do m ät cän döi giüa tieu düng vä tich luy. Khi khüng hoäng no ra, häng hoä khöng tieu thu düdc, sän xuät bi thu hep, nhieu doanh nghiep bj vd nd. phä sän. thd thuyen bi thät nghiep, thi trüdng bi röi loan. Cäc cuöc khüng hoäng sän xuät thüa dö dien ra theo nhüng chu ky nhät dinh. T ü khi tien hänh cäch m ang cöng nghiep län thü nhät den nay, khüng hoäng ldn nhö düöc thöng ke cö den häng chuc län. C hang han. cuöc khüng hoäng thiiOng nghiep xäy ra d the ky X IX . däc biet lä nhüng cuoc khüng hoäng lön näm 1825 no ra 0 Anh. 1836-1837. 1857-1858, 1871, 1929-1933, 1974-1975. 1980-1982... dä chüng minh cho quan diem cüa chü nghia M ac - Lenin lä düng. T ro n g bo T it ban, C.M ac chi rö: “k h ü ng hoäng chu ky, xäy ra khi th i ui bö p h ä n näy, k h i th i ui bö phän khäc"\ Tinh chät vä pham vi khüng hoäng ngäy cäng md röng, änh huidng ngäy cäng säu vä nghiem trong. V e kinh te, khüng hoäng dä dien ra khöng chi tron g cöng nghiep mä dien ra cä tron g sän xuät nöng nghiep, thitdng mai dich vu, däc biet nö thüdng xuät phät tü tron g dich vu tien te, tin dung, täi chinh, ngän häng. K h ü n g hoäng nöng nghiep nöi chung, liidng thüc nöi rien g dien ra khöng m ang tinh chät dinh ky rö ret, nhüng thüdng keo däi vä dai däng. Cuöc khüng hoäng nöng n g h i o p l ä n thü nhat bat döu v ä u ULta däu n h ü n g Jiam 70 vä tiep tue den nüa sau nhüng näm 90 cüa the ky XIX. 1. C.Mac vä Ph.Ängghen: Toän tap, Sdd, t.25, Ph.I, tr.401. 145
Cuóc khüng hoáng nóng nghiép tiép sau bát dáu tü nlüng nám 1920 den khi két thúc Chién tranh thé giói thúhai. Sau khi két thúc Chién tranh th é giói thú hai, k lü n g hoáng nóng nghiép lai dién ra tü nám 1948 den tan nl.üng£ nám 70 cüa thé ky XX. Khüng hoáng nóng nghiép, ltfdng thúc nói riéng da lám cho háng triéu ngüdi dói kém. chü yé’u ó các nUóc cháu A, cháu Phi va khu vUc M y La.inh.. ndi cung cap nguyén liéu nóng nghiép cho các nüóc tuik phát trien. Nguyén nhán cüa cuóc khüng hoáng lid n g thUc trUóc hét la trinh do phát trien tháp cüa ltfc liídng sán xuát ó các nUóc dang phát trien. Khüng hoáng náng liidng la mót trong nhüng loai khüng hoáng cüng khóng có tính chá’t chu ky, lúe dáu d tinh trang thiéu hut nguón náng lüdng nghiém trong, sau dó giá cá táng lén nhiéu lán. Khüng hoáng náng liídng da dáy nhanh các cuóc khüng hoáng chu ky. Các cuóc khüng hoáng tién te va khüng hoáng sinh thái tác dóng manh den các cuóc khüng hoáng náng liídng. Dén liídt minh, cuóc khüng hoáng náng liídng lai lám trám trong thém khüng hoáng tién té va nan lam phát... Khüng hoáng nguyén liéu hay khüng hoáng cd cáu cüa nén sán xuát háng hóa náy sinh lá do tinh trang m at cán dói láu dái vá sau sác giüa sán xuát va tiéu dúng, giüa cung vá cáu vé nguyén liéu. Dác diém, khüng hoáng nguyén lien kéo dái bdn so vói khüng hoáng chu kv. có khi khüng hoáng sán xuát thüa, cüng có khi khüng hoárug sán xuát thiéu. Tü sau Chién tranh thé’ giói thú hai dé’rn nay dá có nhiéu thdi ky khüng hoáng nguyén liéu. Chán;g han 146
väo cuöi nhüng näm 50 nüa däu nhüng näm 60 cüa thé ky XX, khüng hoäng thúa nguyén liéu: giá nguyén liéu quá ha, 0 thänh phärn lai quá cao. Väo nhüng näm 70 cüa the ky áá \X, xáy ra khúng hoáng thieu nguyén liéu, cáu vUdt cung. Dác biét, C .M ác dá nhán thay ró tính chät nghiém trong cüa k h ú n g hoáng ve linh viic tién té trong bó T it h a n , v i du nhU: ChUdng X X X IV : N gu yén ly lUu thóng tién a dao lu át ngän häng An h näm 1844, ChUdng X IX - T .R .M an tu yt, [Sü lán Ion cüa M an tu yt ve cáe p h a m trü h ä ng hóa va t i i bán]. T h eo Mác: “ K hú ng hoáng tién té trUóc tién lä cf chö tat cá “cüa cái” bóng nhién bi m at giá” 1. li / Ve tín h ch a t cüa k h ü n g h oá n g kin h te Ban dáu, khü n g hoáng kinh té xu ät hién tron g quá trinh sán xu ät häng hóa có tính chu ky. C .M ác viet: “ V ói viéc sán sinh ra dai cóng nghiép... sán xuät ta t nhién ouóc phái k h ón g ngúng lán lUdt trái qua các gia i doan phón vinh, suy thoái, khü n g hoáng, dinh tré, rói lai phón vinh, v.v., th eo nhüng quy lu át cüa tü n h ién” 2. T ro n g giai doan tü do canh tranh, k h oán g tú 8 den 12 näm, nén kinh té la i p h ái trái qua m ót cuóc khüng hoáng kinh te. Cáng phát trié n den g ia i doan dóc quyén, th i chu ky khüng h oán g kinh té cán g dién ra thudng xuyén hdn. Chu ky kinh té’ theo C .M ác góm bón g ia i doan: khüng hoáng, tiéu diéu, phuc hói vä huíng thinh. Sau m ót chu ky khüng hoáng, G D P thudng tá n g triíd n g cao hdn trUóc. Trong ChUdng X X X I: T u bán - tién té vá tu bán thüc te I I 1 2. C.Mác vä Ph.Ángghen: Toan táp, Sdd, t.3, tr.579, 143. , 147
(tië p th eo ), P h .Â n g g h e n to n g kêt: “ näm 1824, näm phôn vin h , là 40.396.300 p.xt. R o i sau dó, v ó i cuôc k h ü n g h oân g näm 1825, tó n g so x u à t k hâu g ià m xu ón g d iíói so tien n à y v à lên xu ôrig g iü a k h o â n g 35 v à 39 triê u m ôi näm . N ä m 1834, k h i phôn v in h trô lai, to n g g ià tri xu ät khau vUdt quá m úc cao n h ä t triió c kia, v ó i sô tie n là 41.649.191 p.xt., dé ro i den näm 1836 la i d a t tói múc cao n h ät m ói là 53.368.571 p .xt.; näm 1837, tó n g g ià tri xu ät khäu la i tu t x u ón g là 42 triêu , th àn h ra m úc th äp n h ät m ói la i con cao hön m úc cao n h ä t cü, ro i sau dó lên xu ón g g iü a k h o â n g 50 v à 53 triê u . T h ô i k ÿ phôn v in h qu a y trd la i d ân tó i v iê c n â n g cao tó n g so’ x u ä t k h áu näm 1844 lên tó i 58 1/2 triê u ; m úc n à y m ot lá n nüa la i vUdt xa múc cao n h ä t cua näm 1836. N ä m 1845, x u ä t khäu d a t tói 60.111.082 p.xt., rö i la i x u ón g 57 triê u näm 1846, näm 1847, x u ä t k h âu d at xâ'p xi 59 triêu ; näm 1848, gän 53 triê u v à näm 1849 lên tó i 63 1/2 triêu ; näm 1853, gân 99 triê u ; näm 1854, 97 triê u ; näm 1855, 94 1/2 triêu ; näm 1856 gà n 116 triê u dé ro i d a t tó i m úc cao n h ät vä o näm 1857, 122 triêu . N ä m 1858, to n g g ià tr i xu ä t khäu g iâm xuó’n g con 116 triêu , n h u n g tú näm 1859 la i tä n g lên tói 130 triêu ; näm 1860 d a t tó i gán 136 triêu ; näm 1861 chi con 125 triêu , näm 1863 d a t tó i 146 1/2 tr iê u ” 1. Các g ia i doan cua chu kÿ k h u n g h oân g k in h te: khun g hoâng, tiêu dieu, phuc hôi, hUng th in h diidc däc trU ng d nhüng n ét cd bân sau: 1. C.Màc và Ph.Ângghen: Toàn tâp, Sdd, t.25, Ph.II, tr.69-70. 148
- K h á n g h oá n g là g ia i doan khdi diëm cüa chu kÿ kinh te mâi. 0 giai doan này, hàng hóa ú dong, già cá giâm manh. san xuát dình tré, xi n gh iêp dóng cita, công nhân th ât n gh iêp hàng loat, tien công ha xuông. T u ban mat khâ nàng thanh toán các khoân nd, phá sán, lue lUdng sân xuàt bi phá hoai nghiêm trong. D ây là g ia i doan mà các mâu thuân biêu hiên duôi hinh thùc xu ng dôt dü dôi. - T iê u d ieu , dàc diêm 0 g ia i doan n ày là sán xu át 0 tra n g th à i dình trê, k h ôn g con tiê p tue di xu ôn g nüa nhung cü n g k hông tà n g lên, thUdng n gh iêp vân dình don, hàng hoá dude dem bán ha già. T ro n g g ia i doan n ày de thoàt khôi tình tra n g be tàc, các nhà tu bàn tìm cách giám chi phi b an g cách ha tháp tie n công, tá n g cUdng dô và thôi gian lao dôn g cua côn g nhân, dôi m ôi côn g nghê làm cho sân xu àt vân con ldi tro n g tìn h tra n g ha già. V iêc dôi m ôi tu bán cô dinh làm tâ n g nhu
chat dóng lên, các thành phäm tràn ngàp thi trU óng hàng hóa. Cho nên không có gì sai làm hdn khi cho rä n g sô dì có tình tran g nhu th è là v i th ièu tu ban san xuàt. Chinh khi ày có tình trang quà th ù a tu ban sân xuàt, quà thùa so vói quy mó tái sân xu àt bình thuòng, nhUng tam thòi lue này dà bi thu hep lai, hoàc quà thùa so vói tìn h trang té lié t cùa tiéu dùng” 1. - P h u c hói là giai doan mà các xí nghiêp dUdc khói phuc và md róng sàn xuàt. C óng nhàn dUdc thu hùt lai vào làm viêc; mùc sân xuàt d at den quy mó cù, v à t già tàng lên, Idi nhuàn cùa tu ban do dó cüng tàn g lên. - HiCng th in h là g ia i doan san xu àt phàt trién vUdt quà diëm cao nhàt mà chu kÿ trUóc dó dat dUdc. N hu càu và khâ nàng tiêu thu hàng hoà tàng, xi nghiêp dUdc md róng và xây düng thêm. N hu càu tin dung tàng, ngân hàng tung tien cho vay, nàng lue san xuàt lai vUdt quà sùc mua cùa xà hói. Do dó, tao dieu k iên cho m ot cuóc khùng hoàng kinh té' mói. V ói chinh sàch kinh té' vi mó hdp ly, sau khùng hoàng kinh te thì G D P “ vUdt xa mùc cao nhàt” thdi kÿ trUóc. N guyèn nhàn có tìn h chu kÿ cùa san phäm bàt nguon tù quà trình dói mói hàng loat tài sàn c ó dinh (tu ban có dinh) do thay dói cóng nghé. D ày là m ót quà trình có tình quy luàt, quà trình này ngày càng rùt ngàn. N eu nhu trUóc dày, chu kÿ dói m ói cóng nghé kéo dài khoàng 10 den 12 nàm thì hièn nay chi con khoàng 4 nàm. N eu trUóc 1. C.Màc và Ph.Àngghen: Toàn tàp, Sdd, t.25, Ph.II, tr.42-43. 150
dây, doi mdi côn g ngh ê vôi mue dich tän g näng suât lao dông th i n gày nay côn là quà trin h doi mói san phâm. V ôn g ddi cùa san phâm hiên n ay càn g ngày càng ngàn, nhàt là tron g lïnh vue côn g nghê th ôn g tin, cô nhiéu sàn phâm cô v ô n g ddi duôi 2 nàm. 1.2. N g u y ê n n h â n c ú a k h ù n g h o à n g kinh t é T h eo quan diêm cùa câc nhà kinh diên chu nghïa M âc - Lêm n . n gu yên nhân cd bàn cüa câc cuôc khùng hoàng kinh tê là m at cân b a n g giü a sân xuàt, phân phôï, trao doi và tiêu dùng; m a t cân doi tro n g xuâ't, nhâp khau. dâc biêt nhâp siêu; m ât cân dôi giü a tien và hàng, “ quâ trin h tâi sân xu àt bi g iâ n doan. th i k êt quâ là sê nây ra hiên tUdng khan hiêm tin dung; lùc dô v iê c m ua chiu hàng hôa trd nên khô k hàn hdn” 1. T ro n g Tuyên n g ô n cùa D à n g C ô n g sân xuàt ban lân dâu nàm 1848. C .M â c và P h .A n g g h e n dà dàt câu hôi “ Vî sao thê?” và g iâ i th ich câc cuôc k h ù n g hoàng chu kÿ tron g chù n gh îa tu bân hiên dai là: “ V i xà hôi cô quâ thùa vàn m inh, cô quâ nh iéu tu lieu sinh hoat, quâ nhiëu công nghiêp, quâ nhiëu thUdng ngh iêp . N h ü n g lue lUdng sân xuât mà xà hôi sàn cô, k h ôn g thùc d ay quan hê sd hüu tu sân p liâ t triën nüa; trâ i lai, ch ù n g dâ trd thành quâ m anh dôi vôi quan hê sd hüu ày ...”2. V à hai ông khàn g dinh “ Xà hôi tu sân h iên dai, vôi nh ün g qu an lié sân xuâ't và trao 1. C.Mâc và Ph.Ângghen: Toàn tâp, Sdd, t.25, Ph.II, tr.42. 2. C.Mâc và Ph.Ângghen: Toàn tâp, Sdd, t.4, tr.604 - 605. 151
dôi tü sân cüa no, vôi nh ün g quan hê sd hüu tu sân, dâ tao ra nhüng tu liêu sân xuâ't và tra o doi hét süc m anh më nhü thé. th i gid dây, g iô n g nhü m ot ta y phù th uÿ không côn dù süc tri nh ün g âm binh m à y dâ triêu lên ” 1 së dân ; dén k et eue là “ D i den chô chuan bi cho nhüng cuôc khüng hoâng toàn d iên hdn và gh ê gôm hdn và giâm bôt nhüng phüdng câch ngân ngüa nh ün g cuôc k h ü n g hoâng ày.” 2; dé roi th eo tien hoâ cüa lieh sü ta t yéu ” “TrUôc hét, g ia i cap tu sân sân sinh ra nh ün g ngüdi dào h u yêt chôn chinh no. Su sup do cüa g ia i cap tu sân và th à n g ldi cüa g ia i cap vô sân dëu là ta t yêu nhu n h au ” '. N g h iê n cüu v ê “ quâ trin h lUu th ôn g tu ban” , dàc biêt là hoc th u y é t “ tu ân hoàn và chu chuyën tu bân” , C .M âc cüng dâ chüng m inh tuân hoàn cüa tu bân chu nghîa là sü thông nh àt cüa ba hinh th âi: tuân hoàn tu bân tien tê, tuân hoàn tu bân sân xu ât và tuân hoàn tu bân h à n g hôa. C .M âc dà chüng m inh trên thUc tê", chi cô sü th ông nh ât câ ba hinh th âi tuân hoàn th i quâ trin h vàn dông cüa tu bân môi cô th ë tiên hành m ot câch liên tue k hông ngùng. Tuân hoàn cüa tu bân chî tien hành dUdc binh thUdng khi câ ba hinh th âi tuân hoàn chuyén tiép m ot câch trôi chây. N ëu m ot tuàn hoàn cüa hinh th âi nào do ngù n g trê, thi toàn bô tuân hoàn së bi phâ vd. “ M ô i su dinh trê tron g sü vân dông nôi tiép nhau cüa câc bô phân dêu làm rôi loan su ton tai b o n c a n h n h a u c ü a c h ü n g ; m ôi m ot aü d in h trê à 1, 2, 3. C .M â c và P h .Â n ggh en : T o à n tâp, S d d , t.4, tr. 604, 605, 613. 152
mot g ia i doan nào dô. sè dân dên m ot sU dinh trç it nhiëu nghiêm tro n g không n h ü n g tron g toàn bô tu ân hoàn cùa bô phân tu bàn bi dình trê ay, mà cá tro n g tuân hoàn ciia toàn bô tu bán cà b iê t nüa” 1. C .M àc k h àn g djnh và du bào: “ N êu m ot sü bien thiên xây ra tron g già tri cùa tu bán xà hôi thi cô th ê xâ y ra trüdng hdp là tu bán cá b iê t cùa nhà tu bán ay së trd thành v â t hy sinh cùa sU b iên th iên dô và së bi tiêu vong. vi nô k hông thé tuân thù dude các dieu k iên cùa su vân dông ay cùa già t r i" “. D e trân h sU biên th iên và rôi loan nghiêm tro n g tron g quà trin h tuân hoàn ay và vi nên sân xuát tu bán càn g p h ât tn ê n thi qu y m ô cùa m ôi m ot quà trinh sán xu at câ b iê t càn g mò rôn g ra, và di dôi vói sU mô rông ây, dai lUdng tu bán toi th iêu ù n g trUôc cù n g tàng lên, “ cho nên tin h hình này lai k ê t hdp v ó i m ot loat tinh hinh khâc, khiên cho chùc nàng cùa nhà tu bán công nghiêp ngày càn g trd thành m ot dôc qu yên cùa n h ü n g nhà tu bán tien tê lón, cá biêt hoàc liên k êt vói n h au ” 3. Dô cù n g chinh là m ot tro n g nhüng nguôn goc ra ddi cùa chu n gh ïa tu bân dôc qu yên nhà nUôc. T ro n g tâc phâm C h ô n g D u y rin h dUdc v iê t tù nàm 1873 den nàm 1886, thdi k ÿ m à chù n g h ïa tu bán dang chuyën tù g ia i doan canh tra n h tu do san g g ia i doan dôc quyên, nói v ë sU b ành trU ón g và sùc md rô n g to lón cùa dui côn g n g liiç p P l i . A i i g g l i c n clii rö: giù d â y d a n g b ic u 1, 2, 3. C.Mác và Ph.Ángghen: Toàn tàp, Sdd, t.24, tr.159, 162, 164-165. 153
hiên ra thành mot nhu câu mô rông vê chât và v ê ludng, mot nhu câu khinh thUdng moi sûc chông lai. Sûc chông lai ây dUdc tao thành bdi tiêu dùng, sU tiêu thu, thi trUdng cho câc sân phâm cüa dai công nghiêp” 1. Chinh viêc mô rông thi trUdng không theo kip sü mô rông sân xuât; hay nôi câch khâc là “cung vUdt càu” dà day tôi “khüng hoâng thùa” ; Ph.Ângghen coi do là su xung dôt tat yëu, lâp di lâp lai m ang tinh chu kÿ: “Su xung dôt là không thé trânh dUdc, và vi no không th ë cô giâi phâp nào khi nô côn chUa làm no tung bân thân phiiOng thûc sân xuâ't tu bân chu nghîa, cho nên sU xu ng dôt â'y trO thành cô tinh chat chu kÿ. N ên sân xuât tu bân chu nghîa sân sinh ra mot “ vông luan quân” m ôi”2. M in h chûng cho dieu này tinh tù cuôc khüng hoâng dàu tiên 0 nitôc Anh (nam 1825) dên nàm 1887 dà xây ra 6 cuôc khung hoâng. Vê ânh hüdng và tâc hai cua nô, P h .A n ggh en dà chî ra là: “Tron g câc cuôc khûng hoâng. mâu thuân giüa sân xuât xâ hôi và sU chiêm hüu tu bân chû nghîa no ra dû dôi. LUu thông hàng hoâ bi tam thdi dinh chï, phUdng tiên lUu thông tûc là tien, trd thành mot chuông ngai cho lUu thông; tat câ moi quy luât cüa sân xuât hàng hoâ và lUu thông hàng hoâ déu bi dâo lôn”3. Dê trânh bi dâo lôn, Ph.Angghen quan sât lieh sü và rüt ra: “ N ëu câc cuôc khüng hoâng dâ vach rô sU bat lue cüa giai câ'p tu sân trong viêc tiép tue quân lÿ nhüng lüc 1, 2. C.Mâc và Ph.Ângghen: Toàn tâp, Sdd, t.20, tr.382, 383. 3. C.Mâc và Ph.Ângghen: Toàn tâp, Sdd, t.20, tr.383-384. 154
liídng san xuát hién dai, thi viéc bien các xí nghiép san xuát và giao thòng lón thánh các còng ty co phán, vá thánh sd hüu cúa nhà nüóc lai chúng tö räng giai cap tit sán là thùa dói vói muc dich äy” 1. Chu nghìa ta bán dôc quyê'n nhà nüóc là sü dung hdp hay kêt hdp súc manh cúa tô chûc dôc quyën vói súc manh cúa nhà nüóc tií sán thánh mót cd cáu thóng nhät, trong dó, nhà nüóc dóng vai trò trung tâm dieu chình nén kinh té, nhàm bâo vê ldi ich tói da cho các to chúc dôc quyén, duy tri và cúng cô quan hê sán xuát tü bán chú nghia. K h ái quát sü dung hdp này, Ph.An gghen dà viêt: “ Gid dây tät câ moi chúc nàng xà hôi cúa nhà tit bán dëu do nhúng nhân viên làm công dâm nhiêm. N h à tü bán không con có hoat dông xà hôi nào khâc ngoài viêc bo tien thu nhâp vào tùi, càt phiéu và dau cd d sd giao dich, ndi mà các nhà tü bán ciíóp doat tií bán lán cúa nhau” 2. K h ôn g chi ciíóp doat cúa ngiïdi lao dông làm thuê mà phiídng thúc sán xuát con “ ngày càng bién dai da so' dán cií thánh vó sán,... N gà y càng buôc nhúng tií liêu sán xuát lón, dà xa hói hoá, bién thánh sd húu nhà nüóc” , dé giai cáp vó sán “chiém láy chính quyén nhá niíóc và bién tü liêu sán xuát triíóc hét thánh sd húu nhà niíóc” 3. Có thé là chita dày dú, tuy nhién qua nhüng phát hién, nhüng phán tích, giái thích nói trén cúa C .M ác vá P h .A n ggh en cho thäy nhüng luán diëm do khdng chi dung 1, 2, 3. C.Mác vá Ph.Ángghen: Toán táp, Sdd, t.20, tr.386, 386, 388-389. 155
trong chú nghía tu bán tu do canh tranh thdi dai C.Mác, Ph.Ängghen sóng, má con dúng cá khi buóc sang giai doan chü nghía tu bán dóc quyén vá thám chí den cá ngáy nay, thdi ky phát trien manh me cüa chú nghía tu bán dóc quyén nhá nUóc. N g á y nay, các cóng ty dóc qu yén xuyén quóc gia, siéu quóíc gia lá luc lUdng chú dao chi phói thi trUdng thé giói. T heo các thóng ké cho tháy, k h oán g hön 200 cóng ty dang náy dang chiém giü 30% G D P cúa th é giói, thu hút 70% vón dáu tu trUc tiép nUóc ngoái (F D I), chiém 70% máu dich quóc té vá tren 70% các hdp dóng chuyén nhUdng ky thuát - cóng nghé cúa th é giói. T ro n g bói cánh toán cáu hoá vói dó sáu vá dién rón g nhu váy, khi m ót tron g các cóng ty xuyén quóc gia lám váo khún g hoáng thi tính he thóng cúa nó cüng có nguy cO bi phá vd vá sU tác dóng gáy khúng hoáng toán cáu lá ta t yéu, vá chính các “ dai gia” tái chính M y lá ngUdi hú ng chiu trUóc tién vé các háu quá cúa cuóc khúng hoáng do ho “ khdi xUóng” con dang tiép dién. C.M ác coi kinh té tín dung lá g ia i doan phát trien cao hdn cúa kinh té tién te, kinh té tién té lá cd sd cúa kinh té tín dung. NhUng kinh té tién té vá kinh té tín dung khóng phái lá nhüng hinh thái khác nhau, dóc láp vói nhau vá dói láp vói kinh té tü nhién. T h ón g qua thi trUdng chúng khoán - thi tiuong phái sinh cúa nén kinh té, tín h chát “ áo” cúa nó da che láp di nhüng tín hiéu thuc cúa nén kinh té, lám cho nhüng dáu hiéu “ tién khúng hoáng” cúa nén kinh té khóng biéu hién ró nét. 156
Vi váy, vai tro diéu chinh vi mó nén kinh té cua nhá niróc tu bán chú n gh ía da bi “ chú quan hoá” , dé khi nhán ra thi da quá muón. D iéu dó g iá i thích vi sao khi khüng hoáng có dáu hiéu trám tro n g th i các chính phü M y, Anh, Pháp, Dúc th ay nhau bdm tié n dé cúu các “óng chü” thUc sU cúa ho. N g á y nay, tú cuóc k h ú n g h oán g kinh té th é giói nhin lai, m ác dú các nhá kinh d ién cüa chú nghía M ác - Lénin khóng nghién cúu k h ü n g h oán g m ót cách triic tiép vá v ié t táp tru n g tron g m ót tác phám , n h u n g nhüng ly luán cüa các ón g da dUa ra nhiéu luán diém khoa hoc vá hién nay ván con nguyén giá tr i phuc vu cho nghién cúu vá lá cd sd cho các hoat dóng thUc tién. 1.3. K h ú n g h o á n g k in h té thé g ió i hién nay - N h ü n g d ú c r ú t t ú q u a n d ié m c ü a các n h á kinh dién M á c - L é n i n vé k h ü n g h o á n g k in h té B iéu hién cu th é cüa k h ü n g h oán g rát da dang. Có thé néu khái quát th án h m ót so biéu h ién cu th é sau dáy: M ó t lá, khó k h á n tro n g uiéc m u a vá bán h á n g hóa. D oanh n gh iép k h ón g bán dude h án g hóa hoac phái bán re, khóng dü tién th anh toán nd dén han. G iá nguyén liéu lén khién doanh n gh iép k h ón g dü tién mua, néu doanh nghiép khóng v a y dude vón th i phái giám quy mó sán xuát, sa thái cóng nhán, k h ón g tan du ng dude cóng suát cüa máy móc, th iét bi. V ié c m ua vá b án tách rdi n h au v é k hóng gian vá thdi g ia n , n h u n g la i dói h ói p h á i án k h óp v ó i nhau. “ Su gán 157
lien va c h a n g c h it vdi nh au nhu th e cua cac qu a trin h ta i san xu a t h a y lUu th o n g cua nhuing tu b an khac nhau, m ot m at, la hau qua ta t yeu cua sU phan c o n g lac\ dong, v a m a t khac, la m ot sU n gau nh ien , v a ch i m ot dieu do cu n g da md ro n g tin h qu y d in h cua noi du ng cuoc k h u n g h o a n g ” 1. H a i la, m a t can d o i tro n g san xuat. C .M a c da p h at hien nhving quan he ty le can doi gifla cac bo phan tro n g to n g san pham h an g nam gianh cho tai san x u a t ra tii ban va cho tieu du ng ca nhan. N e u mot niidc k h on g tu bao dam diidc nhuing ty le can doi do th i se lam va o k h u n g hoang. N g o a i th iid n g co th e tam thdi gop phan g ia i qu yet nhuing m at can doi do, nhung ngoai thUdng chi d ay m au thuan ra m ot triid n g ron g hdn, chil khong giai q u y e t dtfdc m au thuan, k h ien cho khun g h oan g m ang tin h ch at toan th e gidi. NhCing dieu k ien tao ra siJ trao doi binh th iidn g v a qua trin h ta i san xu at binh th iid n g la i b ien thanh nhuing dieu kien cho m ot qua trin h k hong binh thiidng, bdi v i do tinh chat tii p h at cua nen san xu at h a n g hoa tu ban chu nghia, ban th an sU can b a n g chi la m ot sU ngau nhien2. B a la, ro i lo a n he th o n g tin dung. T ro n g m ot che do san xu at ma ta t ca nhQng m oi lien he cua qua trin h ta i san xu a t deu dUa tren tin dung, neu 1. C.Mac va Ph.Angghen: Toan tap, Sdd, t.26, Ph.II, tr.750, 684-686. 2. C.Mac va Ph.Angghen: Toan tap, Sdd, t.24, tr. 684-686. 158
dot nhién tín d u n g bi ngU ng tré và chi nh ün g th an h toán bang tién m àt m ói có hiéu lue thòi, th ì thè nào cüng xà y ra khùng h oàn g và xu àt hién tìn h tra n g xó d ày nhau chay theo càc phUdng tién th an h toán. T ro n g he th òn g tín dung, các doanh n gh iép nd làn nhau, nén khà n à n g th anh toán cúa nguòi này lai do khà nàng thanh toán cúa nguòi kia q u y é t dinh. K h i quà trìn h tái sàn xu àt dièn ra lién tue. vièc tu bán qu ay trd ve vàn dUOc báo dàm . thì khi dó tín dung dUdc duy tri bình thuòng. N h U n g nèu xày ra m òt sU dình tré do viéc tu bán qu a y trd ve bi chàm lai, do thi trUdng ú d on g h à n g hóa. do g ià cà sut xuóng. h à n g hóa k h ón g bán dUdc hoàc phái bán ré khòng dù khà n à n g trà nd, lòn g tin và o tín d u n g bi tan vd, khóng càn m ua bán chiù, v.v. sé dàn dèn tìn h tra n g khan hiem tín dung. V ié c k h ón g có khà n à n g thanh toán k hóng chi xu àt hién d m ót dièm mà d nh iéu diérn, do dó sin h ra khúng h o à n g 1. Bòri là, vi p h a m qu y lu à t uè liiu th ó n g tién tè. Phàt hành g ià y bac vUdt quà so lUdng tién té càn th iét trong lUu thòng sé g à y lam phàt. N hU n g phàt hành g ià y bac khòng dü cüng g á y khùng hoàng, C .M àc dà vié n dàn ra su kién dao luàt N g à n hàng A n h nàm 1844 dà han chè so lUdng giày bac ngàn h àn g dUdc phàt hành dàn dèn khùng hoàng vào nàm 1847 và nàm 1857, nhUng k h i C hinh phù A n h xóa bó sú han chè dó vào th à n g M u d i nàm 1847 v à th à n g 1. Xem C.Màc và Ph.Àngghen: Toàn tàp, Sdd, t.25, Ph.II, tr.37, 41-42, 53. 159