Nghiên cứu kết quả tiêm cầm máu trong chảy máu do loét dạ dày, tá tràng bằng dung dịch muối đẳng trương - adrenalin và phối hợp muối đẳng trương - adrenalin với cồn tuyệt đối qua nội soi

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

86
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết nghiên cứu tiến cứu can thiệp có đối chứng trên 81 bệnh nhân (BN) chảy máu do loét dạ dày - tá tràng (DD-TT) được chẩn đoán và điều trị tại Khoa Nội Tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Hà Đông từ tháng 1 - 2012 đến 4 - 2013.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu kết quả tiêm cầm máu trong chảy máu do loét dạ dày, tá tràng bằng dung dịch muối đẳng trương - adrenalin và phối hợp muối đẳng trương - adrenalin với cồn tuyệt đối qua nội soi

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 NGHIÊN CỨU KẾT QUẢ TIÊM CẦM MÁU TRONG CHẢY MÁU DO LOÉT DẠ DÀY, TÁ TRÀNG BẰNG DUNG DỊCH MUỐI ĐẲNG TRƢƠNG - ADRENALIN VÀ PHỐI HỢP MUỐI ĐẲNG TRƢƠNG - ADRENALIN VỚI CỒN TUYỆT ĐỐI QUA NỘI SOI Nguyễn Thị Cương*; Trần Việt Tú** TÓM TẮT Nghiên cứu tiến cứu can thiệp có đối chứng trên 81 bệnh nhân (BN) chảy máu do loét dạ dày - tá tràng (DD-TT) được chẩn đoán và điều trị tại Khoa Nội Tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Hà Đông từ tháng 1 - 2012 đến 4 - 2013. Kết quả cho thấy bệnh gặp ở nam nhiều hơn ở nữ, tỷ lệ nam/nữ: 2,7. Tỷ lệ ngừng chảy máu sau khi tiêm lần đầu nhóm dung dịch muối đẳng trương - adrenalin (NSE) đạt 95%; nhóm NSE + cồn tuyệt đối (CTĐ) đạt 100%, nhóm NSE có 01 BN (2,5%) phải chuyển phẫu thuật, không trường hợp nào ở nhóm NSE + CTĐ phải chuyển phẫu thuật sau nội soi. Tỷ lệ thành công sau tiêm cầm máu 100% với nhóm NSE + CTĐ và 97.5% với nhóm NSE. Kết quả cầm máu: cầm máu thành công đạt 100% với nhóm phối hợp NSE và CTĐ; 97,5% với nhóm NSE. 100% BN không bị tai biến thủng hay tổn thương mô xung quanh. * Từ khóa: Loét dạ dày - tá tràng; Dung dịch muối đẳng trương - adrenalin; Cồn tuyệt đối. THE RESULTS OF HAEMOSTASIS INJECTION IN GASTRO-DUODENAL ULCER BY ISOTONIC SALINE injection with adrenalinE and combination of isotonic saline with adrenaline THROUGH ENDOSCOPY SUMMARY A prospective control, intervention study on 81 patients with bleeding on gastro - duodenal (GB) ulcers who were diagnosed and treated in the Department of Internal Digestion, Ha dong General Hospital from January 2012 to April 2013. Results: The disease more occurred in men than in women; the ratio of male/female was 2.7. The stop-bleeding rate after the first injection was 95% in NSE group, and 100% in NSE + ethanol group. In NSE group: 01 patients (2.5%) had to transfer to surgery, in NSE + ethanol no patient had to transfer to surgery after endoscopy. The success rate after hemostasis injection was 100% for NSE + ethanol and 97.5% for NSE. The results of hemostasis achieved 100% in NSE and ethanol group; 97.5% in NSE group. 100% of patients had no complications with perforation or damage surrounding tissues. * Key words: Gastro - duodenal ulcer; Isotonic saline; Ethyl alcohol. * Bệnh viện Đa khoa Hà Đông ** Bệnh viện 103 Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thị Cương (bscuongbvhd@gmail.com Ngày nhận bài: 2/7/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 17/9/2013 Ngày bài báo được đăng: 23/9/2013 55 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 ĐẶT VẤN ĐỀ Chảy máu tiêu hóa là một trong những cấp cứu y học thường gặp, bệnh chiếm tỷ lệ tương đối cao trong các cấp cứu tại bệnh viện [2]. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ gặp ở Anh hàng năm là 50 - 100 ca/100.000 dân, còn ở Mỹ tỷ lệ này là 170 ca/100.000 dân. Tuy gần đây đã có nhiều tiến bộ trong điều trị, nhưng tỷ lệ tử vong do CMTH vẫn chiếm khoảng 7 - 10%. CMTH do nhiều nguyên nhân gây ra, thường gặp nhất là chảy máu do loét DD-TT, chiếm 50 - 70% trường hợp chảy máu đường tiêu hóa trên [4, 5, 7]. Điều trị cầm máu chảy máu do loét DD-TT có nhiều phương pháp. Trước đây, khi chưa có nội soi việc điều trị chủ yếu dùng các thuốc cầm máu, truyền máu, các thuốc PPI. Những trường hợp điều trị nội khoa thất bại, được chuyển điều trị phẫu thuật, nhưng tỷ lệ tử vong cao. Hiện nay, với kỹ thuật hiện đại trong nội soi tiêu hóa không những giúp cho việc chẩn đoán chính xác vị trí tổn thương, mức độ chảy máu, mà còn có thể thực hiện được các biện pháp can thiệp cầm máu, góp phần làm tăng hiệu quả điều trị, giảm lượng máu truyền, giảm tỷ lệ tử vong và phẫu thuật, rút ngắn thời gian nằm viện. Cầm máu qua nội soi có nhiều phương pháp, gồm: tiêm cầm máu, dùng nhiệt, phương pháp cơ học, mỗi phương pháp đều có những ưu và nhược điểm riêng. Trên thế giới, các nghiên cứu cho thấy việc phối hợp NSE với nhiÒu phương pháp khác trong cầm máu ổ loét DD-TT qua nội soi đã làm tăng hiệu quả cầm máu, giảm tối đa biến chứng của từng phương pháp Tại Việt Nam, trong những năm gần đây, việc sử dụng các phương pháp nội soi tiêm cầm máu để điều trị CMTH do loét DD-TT đã được áp dụng ở nhiều bệnh viện tuyến trung ương và một số bệnh viện tuyến địa phương. Tuy nhiên, các tác giả thường dùng dung dịch đơn lẻ. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này với mực tiêu: Đánh giá kết quả tiêm cầm máu trong chảy máu do loét DD-TT bằng dung dịch muối đẳng trương - adrenalin và phối hợp muối đẳng trương - adrenalin với cồn tuyệt đối qua nội soi. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. 81 BN chảy máu do loét DD-TT, được chẩn đoán và điều trị tại Khoa Nội Tiêu hóa Bệnh viện Đa khoa Hà Đông từ tháng 1 - 2012 đến 4 - 2013. * Tiêu chuẩn lựa chọn: - BN có CMTH với triệu chứng nôn ra máu và đi ngoài phân đen. - Hình ảnh nội soi có chỉ định cầm máu bằng tiêm cầm máu: Forrest IA, IB, IIA và IIB. * Tiêu chuẩn loại trừ: - BN CMTH không do loét DD-TT. - BN CMTH ổ loét do ung thư dạ dày. - BN chảy máu trên lâm sàng, nhưng nội soi hình ảnh ổ loét là Forrest III, Forrest IIC. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. * Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu can thiệp có đối chứng. * Tiến hành: - Chọn mẫu: chọn tất cả BN đến khám từ tháng 1 - 2012 đến 4 - 2013 đạt tiêu chuẩn nghiên cứu. - Cách tiến hành: + BN được thăm khám lâm sàng, cận lâm sàng. Hồ sơ nghiên cứu ghi chép theo mẫu. 58 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 + Phân loại mức độ chảy máu theo Forrest (1974) (bảng 1): PHÂN LOẠI FI FII FIII HÌNH THÁI CMTH Ổ loét đang chảy máu Ổ loét tạm cầm máu, nguy cơ tái phát cao FIA Máu phun thành tia FIB Máu chảy rỉ rả FIIA Thấy mạch máu đáy ổ loét hoặc gai máu FIIB Có cục máu đông ở đáy ổ loét FIIC Vết bầm đen ở đáy ổ loét Không chảy máu, ổ loét đáy sạch + Tốt: máu ngừng chảy sau lần tiêm cuối cùng, kiểm tra lại máu thực sự ngừng chảy. + Khá: sau lần tiêm cuối cùng, máu chảy ít rồi tự cầm hoặc tiêm thêm máu cầm hoàn toàn, soi kiểm tra lại máu cầm thực sự. - Trung bình: BN chảy máu tái phát hoặc có nguy cơ tái phát, phải soi cầm máu nhiều lần mới đạt kết quả cầm máu thực sự. - Kém: nội soi thất bại, BN phải chuyển ngoại khoa điều trị. * Xử lý số liệu: bằng phần mềm SPSS 16.0. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN (F: Forrest) * Thiết bị soi và cầm máu: - Máy nội soi Olympus (Nhật Bản), ký hiệu GIF-150 với camera và màn hình, được nối với máy tính để lưu giữ số liệu. - Các dụng cụ kèm theo máy soi: kim tiêm cầm máu MIK - 21G có đầu vát 4 mm; máy hút; dung dịch NSE và cồn tuyệt đối; phương tiện, thuốc cấp cứu. * Kỹ thuật cầm máu: - Chuẩn bị BN: + Giải thích cho BN và gia đình để BN yên tâm hợp tác với thầy thuốc. + Không dùng các thuốc băng se niêm mạc trước soi. - Tiến hành cầm máu qua nội soi: tiêm NSE xung quanh ổ loét cho đến khi đạt hiệu quả cầm máu với nhóm NSE; còn nhóm NSE + CTĐ, tiêm NSE xung quanh ổ loét rồi tiêm cồn tuyệt đối vào vị trí mạch máu chảy. * Nhận định kết quả: - Tiêu chuẩn cầm máu lần đầu được đánh giá: máu không chảy; máu còn chảy ít, rỉ ra trên bề mặt ổ loét, * Đánh giá kết quả cầm máu chung: 1. Tuổi và giới. * Phân bố tuổi của nhóm nghiên cứu: Bảng 2: NHÓM NGHIÊN CỨU TUỔI NSE + CTĐ NSE n Tû lÖ % n Tû lÖ % < 20 1 2,5 2 4,9 20 - 40 10 25 8 19,6 41- 60 14 35 22 53,6 > 60 15 37,5 9 21,9 Tuổi TB 49,9 ± 16,3 100 50,6 ± 18,3 100 Tuổi trung b×nh p = 0,87 50,2 ± 17,2 [17 - 84] Tuổi trung bình của cả 2 nhóm là 50,2 ± 17,27, thấp nhất 17, cao nhất 84, không có sự khác biệt về tuổi trung bình giữa 2 nhóm (p = 0,87), phù hợp với nghiên cứu của Trần Việt Tú, Phạm Công Cao [2, 5]. * Giới: Bảng 3: 59 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 NHÓM NGHIÊN CỨU GIỚI Nam NSE + CTĐ NSE n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % 28 70 31 75,6 Nữ 12 30 Nam/Nữ 2,3 Cộng 40 10 24.4 NHÓM NGHIÊN CỨU p > 0,05 3,1 100 41 100 Trong số 81 BN nghiên cứu, tỷ lệ nam/nữ ở nhóm NSE ± CTĐ là 3,1, nhóm NSE là 2,3 ( p > 0,05), tỷ lệ chung của cả 2 nhóm là 2,7, phù hợp với nghiên cứu của đa số các tác giả trong và ngoài nước, tỷ lệ này là 3/1 - 5/1 [7, 8, 9]. 2. Kết quả cầm máu. * Hình ảnh cầm máu lần đầu: Bảng 4: Hình ảnh nội soi sau tiêm cầm máu lần 1. NHÓM NGHIÊN CỨU MỨC ĐỘ NSE NSE + CTĐ n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % Máu không chảy 31 77,5 41 100 Còn chảy ít 9 22,5 0 Không cầm 0 Tổng cộng 40 KẾT QUẢ NSE + CTĐ NSE n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % Thành công 38 95 41 100 Thất bại 2 5 0 Tổng cộng 40 100 41 p > 0,05 100 Nhóm NSE có 2 BN chảy máu tái phát phải nội soi tiêm cầm máu lần 2 . * Kết quả tiêm cầm máu lần 2: Bảng 6: Kết quả tiêm cầm máu lần 2. NSE KẾT QUẢ CẦM MÁU NSE + CTĐ n Tỷ lệ % N Tỷ lệ % Cầm máu 1 50 0 0 Không máu 1 50 0 0 cầm Sau tiêm cầm máu lần 2: 01 BN có kết quả cầm máu tốt, 01 BN phải chuyển phẫu thuật. 3. Kết quả cầm máu chung. p Bảng 7: Kết quả cầm máu chung (n = 81). NHÓM NGHIÊN CỨU p > 0,05 KẾT QUẢ NSE NSE + CTĐ n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % Tốt 29 72,5 41 100 Khá 9 22,5 0 Trung bình 1 2,5 0 (22,5%) chảy máu mức độ ít. Sau tiêm cầm Kém 1 2,5 0 máu lần đầu, 31 BN cầm máu hoàn toàn. Tổng 40 100 41 0 100 41 100 Nhóm tiêm NSE đơn thuần có 9 BN Hình ảnh ổ loét chảy máu sau tiêm phối hợp NSE với CTĐ: 100% BN cầm máu hoàn toàn. * Kết quả tiêm cầm máu lần đầu: Bảng 5: Kết quả tiêm cầm máu lần đầu (n = 81). p > 0,05 100 Tỷ lệ cầm máu tốt ở nhóm NSE là 72,5%, nhóm NSE + CTĐ là 100%. Như vậy, nhóm NSE + CTĐ có hiệu qủa cầm máu cao hơn. So với kết quả nghiên cứu của Trần Việt Tú, tỷ lệ cầm máu chung là 98,1% [8], Nguyễn Quang Duật 100% [3]. Trong vòng 72 giờ sau đó, 2 BN ở nhóm tiêm NSE đơn 60 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013 thuần chảy máu tái phát được cầm máu, 01 BN sau đó cầm máu hoàn toàn, 01 BN can thiệp ngoại khoa do chảy máu tái phát. 7,1 ± 2,17 ml và tiêm NSE + CTĐ là 4,5 ± 1,33 ml, sự khác biệt rõ rệt (p < 0,001). 4. Đánh giá về kỹ thuật. KẾT LUẬN * Số lần tiêm cầm máu và số mũi tiêm chung (bảng 8): NHÓM NGHIÊN CỨU NSE + CTĐ NSE NSE CTĐ Số lần tiêm (lần) 1,1 ± 0,2 trung bình 1 1 Số mũi tiêm (mũi) 6,3 ± 1,3 trung bình 4,1 ± 0,9 Thấp nhất Cao nhất 3 4 4 8 p 1. Kết quả cầm máu của phƣơng pháp tiêm NSE đơn thuần và tiêm phối hợp NSE + CTĐ. - Nhóm tiêm phối hợp NSE + CTĐ: sau lần tiêm đầu tiên đã đạt được hiệu quả cầm 0,151 < 0,001 máu 100% và không có chảy máu tái phát sau 72 giờ, - Nhóm tiêm NSE đơn thuần: kết quả sau 1 1 cầm máu thì đầu đạt 77,5%, 2 BN phải tiêm Số mũi tiêm trung bình ở nhóm NSE nhiều hơn nhóm NSE + CTĐ. Trung bình mỗi BN được soi 1 lần, 2 BN soi cấp cứu tiêm cầm máu lần đầu trong vòng 72 giờ. Số mũi tiêm trung bình cho 1 BN: 6,3 ± 1,26 (mũi) với nhóm NSE và 4,1 ± 0,93 (mũi) với nhóm NSE + CTĐ. cầm máu lần 2, hiệu quả cầm máu chung sau 72 giờ là 97,5% và 1 BN phải chuyển mổ cấp cứu do chảy máu tái phát. 2. Về chỉ tiêu kỹ thuật. - Số lượng mũi tiêm trung bình của nhóm NSE + CTĐ: 4,1 ± 0,93 (mũi) thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm tiêm NSE đơn thuần: 6,3 ± 1,26 mũi, p < 0,001. * Lượng thuốc tiêm (bảng 9): - Số lượng dung dịch NSE chung sử LƯỢNG THUỐC (ml) NSE + CTĐ NSE NSE p CTĐ: 4,5 ± 1,33 ml, thấp hơn rõ rệt so với CTĐ nhóm tiêm NSE đơn thuần: 7,1 ± 2,17 ml, Tổng liều (ml) Liều trung bình 7,1 ± 2,2 4,5 ± 1,3 p < 0,001. 0.1 Thấp nhất 4 3 0,1 Cao nhất 14 7,5 0,1 < 0,001 Liều cho một mũi tiêm (ml) Liều trung bình Thấp nhất Cao nhất dụng trong nhóm tiêm phối hợp NSE + 1,1 ± 0,2 1,1 ± 0,2 1 1 2 1,5 0,1 0,1 0,584 0,1 Lượng NSE trung bình ở nhóm NSE lớn hơn rõ rệt so với nhóm NSE + CTĐ. Liều NSE trung bình cho một BN tiêm NSE là - Với những ổ loét nhìn thấy rõ mạch máu chảy có tổng lượng NSE trung bình ở nhóm tiêm NSE đơn thần và nhóm phối hợp NSE + CTĐ lần lượt là 6,0 ± 1,61 và 4,3 ± 1,32, tuy nhiên không có ý nghĩa thống kê, p = 0,076. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Đặng Thị Lan Anh. Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, các yếu tố nguy cơ trên bệnh nhân 61