Nghiên cứu mối liên quan giữa nồng độ IL-1β huyết thanh và một số chỉ số sinh hóa trên bệnh nhân đái tháo đường týp 2

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

60
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm xác định nồng độ IL-1β huyết thanh ở BN ĐTĐ týp 2 và đánh giá mối liên quan của nồng độ IL-1β huyết thanh với một số đặc điểm lâm sàng và chỉ số sinh hóa máu ở BN ĐTĐ týp 2.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu mối liên quan giữa nồng độ IL-1β huyết thanh và một số chỉ số sinh hóa trên bệnh nhân đái tháo đường týp 2

TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013 NGHIÊN CỨU MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ IL-1 HUYẾT THANH VÀ MỘT SỐ CHỈ SỐ SINH HÓA TRÊN BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TÝP 2 Nguyễn Dương Hiển*; Nguyễn Đặng Dũng**; Nguyễn Lĩnh Toàn** TÓM TẮT Đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 được đặc trưng bởi tình trạng đề kháng insulin, còn được gọi là thiếu insulin tương đối, dẫn đến tăng glucose máu. Có thể có nhiều cơ chế tham gia vào đề kháng insulin trong bệnh ĐTĐ týp 2. Những nghiên cứu gần đây cho thấy một số cytokine tiền viêm như TNF-α, IL-1β, IL-6… đóng vai trò quan trọng trong bệnh sinh ĐTĐ týp 2. Trong nghiên cứu này, chúng tôi tiến hành khảo sát nồng độ IL-1β huyết thanh của 30 bệnh nhân (BN) ĐTĐ týp 2 có béo phì và 30 BN ĐTĐ týp 2 không béo phì, đồng thời khảo sát mối liên quan giữa nồng độ IL-1β huyết thanh với một số chỉ số lâm sàng và sinh hóa máu trên BN ĐTĐ týp 2. Kết quả nghiên cứu cho thấy: nồng độ IL-1β huyết thanh BN ĐTĐ týp 2 tăng cao rõ rệt so với nhóm đối chứng; có mối tương quan thuận giữa nồng độ IL-1β huyết thanh với cân nặng, chỉ số khối cơ thể của BN (p < 0,001), với nồng độ trong huyết thanh của triglycerid, cholesterol toàn phần, glucose máu lúc đói, tỷ lệ HbA1c (p < 0,001), có tương quan ngh ch giữa nồng độ IL-1β với nồng độ HDL-cholesterol huyết thanh BN ĐTĐ týp 2 (p < 0,001). * Từ khóa: Đái tháo đường týp 2; Nồng độ IL-1β huyết thanh; Chỉ số sinh hóa. Research on relationship between serum IL-1β level and some biochemical indices in patients with diabetes mellitus type 2 Summary Diabetes mellitus (DM) type 2 is characterized by relative insulin deficiency, also known as DM with insulin resistance, leading to hyperglycemia. There might be different mechanisms involved in pathogenesis of this disease. Papers published in recent years showed that proinflammatory cytokines, such as TNF-α, IL-1β, IL-6… played important roles in pathogenesis of the disease. In the present study, we investigated the relationship between serum IL-1β level and some biochemical indices in 60 patients with DM type 2. The results showed that, 1- serum level of IL-1β in patients with DM type 2 was significantly higher compared to that of controls; and, 2- there was a proportional relationship between serum IL-1β level and body weight as well as BMI of the patients, and also serum level of triglycirid, total cholesterol, fasting blood glucose level and percentage of HbA1c, but an inversely proportional relationship between IL-1β level and HDL-cholesterol level (p < 0.001). * Key words: Diabetes mellitus type 2; Serum IL-1β; Biochemical indices. * Bệnh viện Đa khoa Cần Thơ ** Học viện Quân y Chịu trách nhiệm nội dung khoa học: PGS. TS. Hoàng Trung Vinh PGS. TS. Lê Văn Sơn 1 TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013 ĐẶT VẤN ĐỀ Đái tháo đường là bệnh nội tiết liên quan đến rối loạn chuyển hóa glucose, chiếm 60 70% tổng số các bệnh nội tiết. Cơ chế bệnh sinh chủ yếu của ĐTĐ là thiếu insulin tuyệt đối (ĐTĐ týp 1) hoặc tương đối (ĐTĐ týp 2), gây tăng nồng độ glucose máu. Khoảng 90 - 95% BN ĐTĐ thuộc thể ĐTĐ týp 2, đặc trưng bởi thiếu insulin tương đối và tình trạng kháng insulin [2]. Đ· có nhiều nghiên cứu về cơ chế kháng insulin trong ĐTĐ týp 2, song vẫn còn nhiều điểm chưa hoàn toàn sáng tỏ. Những yếu tố có liên quan đến bệnh sinh ĐTĐ týp 2 được nghiên cứu gồm: yếu tố di truyền, chế độ dinh dưỡng không hợp lý, lối sống ít hoạt động thể lực… Những nghiên cứu gần đây cho thấy mô mỡ của BN ĐTĐ týp 2 tăng giải phóng các a ít béo chưa ester hoá (non-esterified fatty acids NEFA), glycerol, leptin, resistin, các cytokine tiền viêm như interleukin (IL)-1, IL-6, IL-8, yếu tố hoại tử (TNF)-α và giảm bài tiết adiponectin, là những yếu tố liên quan đến tăng đề kháng insulin, cơ chế quan trọng gây ĐTĐ týp 2. Ngoài ra, các tế bào nội mô tổn thương cũng gây tăng tiết IL-6, IL-1β, TNF-α và CRP, làm nặng thêm tình trạng kháng insulin. Tăng tiết IL-1β còn có thể cảm ứng hình thành các gốc tự do gây tổn thương tế bào β tiểu đảo tụy, dẫn đến giảm tiết insulin, góp phần làm tăng nồng độ glucose máu [1, 4, 5, 6]. Để làm sáng tỏ hơn vấn đề này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhằm mục tiêu: - Xác định nồng độ IL-1β huyết thanh ở BN ĐTĐ týp 2. - Đánh giá mối liên quan của nồng độ IL-1β huyết thanh với một số đặc điểm lâm s ng v ch số h a sinh máu ở BN ĐTĐ týp 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. 90 người được chia thành 2 nhóm: - Nhóm chứng: 30 người khoẻ mạnh, lựa chọn theo các tiêu chuẩn: + Xét nghiệm glucose máu tĩnh mạch lúc đói < 6,1 mmol/l. + Huyết áp: huyết áp tâm thu < 130 mmHg; huyết áp tâm trương < 85 mmHg. + Tình nguyện hợp tác tham gia nghiên cứu. + Các ét nghiệm sinh hóa máu trong giới hạn bình thường (ure < 6,7 mmol/l; creatinin < 106 mol/l; AST < 40 U/l; ALT < 40 U/l; cholesterol < 5,2 mmol/l; triglycerid < 2,3 mmol/l; HDL-C > 0,9 mmol/l; LDL-C < 3,4 mmol/l). + Các ét nghiệm: CTM, VS, CRP trong giới hạn bình thường. - Nhóm nghiên cứu: 60 BN được chẩn đoán ĐTĐ týp 2: + BN được chẩn đoán là ĐTĐ khi có ít nhất 1 trong 4 tiêu chuẩn sau (theo tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ của Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, 2011 [3]): HbA1c ≥ 6,5%; nồng độ glucose huyết tương máu tĩnh mạch lúc đói (sau 8 giờ không ăn)  7,0 mmol/l; nồng độ glucose huyết tương máu tĩnh mạch  11,1 mmol/l sau 2 giờ từ khi bắt đầu thử nghiệm dung nạp glucose theo đường uống (OGTT); nồng độ glucose huyết tương máu tĩnh mạch (của một mẫu máu bất kỳ)  11,1 mmol/l, kết hợp các triệu chứng của tăng glucose máu. + Chẩn đoán ĐTĐ týp 2: theo phân loại của Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (2011) [3], chủ yếu căn cứ vào tuổi, chỉ số khối cơ thể (body mass index - BMI), cách khởi phát bệnh, triệu chứng lâm sàng và kết quả đ nh lượng 2 TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013 insulin huyết thanh của BN để chẩn đoán. Trong 60 BN thuộc nhóm nghiên cứu, 30 BN ĐTĐ týp 2 không béo phì (KBP) với BMI < 23 và 30 BN có béo phì (BP), BMI ≥ 25 (theo phân loại của Tổ chức Y tế Thế giới [7]). 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. * Đo chiều cao, cân nặng, tính ch số BMI: Chỉ số BMI = số cân nặng (kg)/[số đo chiều cao (m)]2. Phân độ béo phì dựa theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới [7]. BMI PHÂN LOẠI < 18,5 Gày (thiếu cân) 18,5 - 22,9 Bình thường 23 - 24,9 Có nguy cơ béo phì 25 - 29,9 Béo phì độ I  30 Béo phì độ II LDL-cholesterol; nồng độ glucose máu lúc đói và tỷ lệ HbA1c) thực hiện theo phương pháp thường quy, trên máy sinh hóa tự động OLYMPUS AU 640 (Khoa Xét nghiệm, Bệnh viện Đa khoa Cần Thơ). - Xác đ nh tỷ lệ % HbA1c bằng phương pháp miễn d ch đo độ đục, thực hiện trên máy sinh hóa tự động Cobas 6000 (Roche). - Đ nh lượng IL-1β huyết thanh: theo phương pháp ELISA, sử dụng kit đ nh lượng AviBion Human IL-1β (Orgenium, Phần Lan), thực hiện trên máy Statfa 303 plus, tại Khoa Xét nghiệm, Bệnh viện Đa khoa Cần Thơ. * Xử lý số liệu nghiên cứu: * Các xét nghiệm sử dụng trong nghiên cứu: Xử lý số liệu nghiên cứu bằng các thuật toán thống kê: kiểm đ nh t-test (so sánh 2 số trung bình), kiểm đ nh χ2 (so sánh 2 tỷ lệ), kiểm đ nh ANOVA (so sánh nhiều số trung bình), kiểm đ nh tương quan hồi quy và tính toán hệ số tương quan trên chương trình tính toán chuyên dụng Epi.info. - Xét nghiệm sinh hóa máu (triglycerid, cholesterol toàn phần, HDL-cholesterol, KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu. Bảng 1: Tuổi và giới. NHÓM ĐẶC ĐIỂM p Chøng (n = 30) Tuổi Giới ĐTĐ týp 2 KBP (n = 30) ĐTĐ týp 2 BP (n = 30) Tuổi (  ± SD) 54,8 ± 10,3 61,6 ± 10,7 55,9 ± 9,9 40 - 49 (n, %) 11 (36,6) 4 (13,3) 7 (23,3) 50 - 59 (n, %) 7 (23,3) 9 (30) 12 (40) ≥ 60 (n, %) 12 (40) 17 (56,6) 11 (36,6) Nam (n, %) 12 (40) 9 (30) 15 (50) Nữ (n, %) 18 (60) 21 (70) 15 (50) > 0,05 > 0,05 > 0,05 Không có sự khác biệt về tuổi trung bình cũng như phân bố các nhóm tuổi giữa nhóm nghiên cứu và nhóm chứng; phân bố về giới giữa nhóm nghiên cứu và nhóm chứng tương đương nhau (p > 0,05). 3 TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013 2. Nồng độ IL-1β huyết thanh ở các nhóm nghiên cứu. Bảng 2: (n = 30) (1) IL-1β (pg/ml) (  ± SD) 2,1 ± 1 Đ Đ (n = 30) (2) Đ Đ (n = 30) (3) 16,5 ± 8,2 21,7 ± 9,3 p(1-2) < 0,001; p(1-3) < 0,001; p(2-3) > 0,05 p Mô mỡ là một trong các nguồn tổng hợp và giải phóng các cytokine tiền viêm TNF-α, IL-1, IL-6, đây là những dấu ấn sinh học của viêm có liên quan trực tiếp với khối lượng mỡ cơ thể. Một số nghiên cứu cho thấy nồng độ cytokine tiền viêm có liên quan với quá trình trao đổi chất và đề kháng insulin, các gốc o y hóa hoạt động (reactive oxygen species), hoạt tính lipase, lipoprotein và chức năng của các tế bào mỡ. Sự tăng cao của IL-1β có thể là bằng chứng cho thấy tình trạng viêm tham gia vào cơ chế bệnh sinh ĐTĐ týp 2 và béo phì [4, 5]. Kết quả trong nghiên cứu này phï hîp với nhận đ nh của một số tác giả khác về sự thay đổi nồng độ cytokine tiền viêm, trong đó có IL-1β, trong bệnh ĐTĐ týp 2 [4, 6]. Nồng độ IL-1β huyết thanh ở BN ĐTĐ týp 2 (trong nhóm BP và KBP) cao hơn rõ rệt so với nhóm chứng (p < 0,001). Tuy nhiên, giữa 2 nhóm BN ĐTĐ (BP và KBP) không có sự khác biệt về nồng độ IL-1β huyết thanh (p > 0,05). 3. Tƣơng quan giữa nồng độ IL-1β huyết thanh với một số đặc điểm của BN ĐTĐ týp 2. * Tương quan giữa IL-1β với ch số nhân trắc: (A) (B) Hình 1: Tương quan giữa IL-1β với cân nặng cơ thể (A) và với chỉ số khối cơ thể (B). Nồng độ IL-1β huyết thanh có tương quan thuận khá chặt ch với cân nặng và với chỉ số khối cơ thể của BN ĐTĐ, với hệ số tương quan lần lượt là r = 0,437 (p < 0,001) và r = 0,541 (p < 0,001). 4 TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 4 - 2013 * Tương quan giữa IL-1β với một số ch số lipid máu: (A) (B) Hình 2: Tương quan giữa IL-1β với triglycerid (A) và với cholesterol toàn phần (B). (A) (B) Hình 3: Tương quan giữa IL-1β với HDL-cholesterol (A) và LDL-cholesterol (B). Nồng độ IL-1β huyết thanh BN ĐTĐ có tương quan thuận mức độ chặt ch với nồng độ triglycerid (r = 0,548; p < 0,001), tương quan thuận mức độ yếu với cholesterol toàn phần (r = 0,249; p < 0,01), tương quan ngh ch mức độ khá với HDL-cholesterol (r = - 0,436; p < 0,001), song không thể hiện mối tương quan với LDL-cholesterol (p> 0,05). * Tương quan giữa IL-1β với nồng độ glucose máu lúc đ i v tỷ lệ HbA1c: (A) (B) Hình 4: Tương quan giữa nồng độ IL-1β với nồng độ glucose máu lúc đói (A) và với tỷ lệ HbA1c (B). Nồng độ IL-1β huyết thanh có tương quan thuận mức độ khá với nồng độ glucose máu lúc đói (r = 0,447; p < 0,001) và với tỷ lệ HbA1c (r = 0,523; p < 0,001). 5