Nghiên cứu mối liên quan giữa tình hình ốm đau, bệnh tật tự khai báo với điều kiện nước sạch và vệ sinh môi trường tại xã Hoàng Tây và Nhật Tân, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Nghieân cöùu moái lieân quan giöõa tình hình oám<br /> ñau, beänh taät töï khai baùo vôùi ñieàu kieän nöôùc<br /> saïch vaø veä sinh moâi tröôøng taïi xaõ Hoaøng Taây<br /> vaø Nhaät Taân, huyeän Kim Baûng, tænh Haø Nam<br /> Nguyeãn Hoaøng Thanh (*), Hoaøng Vaên Minh (**), Nguyeãn Vieät Huøng (***)<br /> <br /> Chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu ñieàu tra moâ taû caét ngang taïi xaõ Hoaøng Taây vaø Nhaät Taân huyeän Kim<br /> Baûng tænh Haø Nam naêm 2011 vôùi muïc tieâu chung laø phaân tích moái lieân quan giöõa tình hình oám ñau,<br /> beänh taät töï khai baùo cuûa ngöôøi daân vôùi ñieàu kieän nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng.<br /> Keát quaû cho thaáy tæ leä söû duïng nguoàn nöôùc aên, nhaø tieâu hôïp veä sinh taïi hai xaõ laø 98,2% vaø 46,8%. Tyû<br /> leä maéc 1 trong caùc beänh: nhieãm giun saùn, tieâu chaûy, beänh phuï khoa, beänh ngoaøi da, ngoä ñoäc thöïc<br /> phaåm vaø beänh ñau maét cuûa caùc hoä gia ñình laø 19%. Nguy cô maéc 1 trong caùc beänh treân taïi caùc hoä<br /> gia ñình söû duïng nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu khoâng hôïp veä sinh töông öùng gaáp 5,0 (95% CI: 1,4-17,6)<br /> laàn vaø 1,7 (95% CI: 1,1-2,7) laàn caùc hoä gia ñinh söû duïng nguoàn nöôùc aên vaø nhaø tieâu hôïp veä sinh.<br /> Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy, söû duïng nöôùc aên vaø nhaø tieâu khoâng hôïp veä sinh laøm taêng nguy cô maéc<br /> beänh taät taïi caùc hoä gia ñình. Töø keát quaû nghieân cöùu chuùng toâi khuyeán caùo ngöôøi daân neân söû duïng<br /> nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu hôïp veä sinh ñeå phoøng traùnh ñöôïc caùc beänh lieân quan ñeán nguoàn nöôùc vaø nhaø<br /> tieâu.<br /> Töø khoùa: Nöôùc saïch, nhaø tieâu hôïp veä sinh, beänh nhieãm giun saùn, tieâu chaûy, phuï khoa, ngoaøi da, ngoä<br /> ñoäc thöïc phaåm vaø ñau maét.<br /> <br /> Relationship between self-reported health<br /> status and the condition of water and<br /> sanitation in Hoang Tay and Nhat Tan<br /> communes, Kim Bang district, Ha Nam<br /> province<br /> Nguyen Hoang Thanh (*), Hoang Van Minh (**), Nguyen Viet Hung (***)<br /> <br /> This study analyses the relationship between self-reported of status health and the condition of water<br /> and sanitation of households in Hanam, 2011. A cross-sectional was conducted.<br /> <br /> 46 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22)<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> The results showed that the ratio of households using clean water and hygienic latrines was 98.2%<br /> and 46.8%. The ratio of households which have one of diseases: helminthes infections, diarrhea,<br /> gynecological, skin-disease, food poisoning and sore eyes was 19%. The risk of households which<br /> have one of that diseases are more than 5.0 (95%CI: 1.4-17.6) times and 1.7 (95%CI: 1.1-2.7) times<br /> between using dirty water and unhygienic latrines with using clear water and hygienic latrines.<br /> That results showed that using dirty water and unhygienic latrines would increase the risk getting<br /> disease of households. So we recommend that human should use clean water and hygienic latrines<br /> to prevent that disease.<br /> Key words: Clean water, hygienic latrines, helminth infections, diarrhea, gynecological infection,<br /> skin disease, food poisoning and sore eyes.<br /> <br /> Taùc giaû<br /> (*)<br /> <br /> CN. Nguyeãn Hoaøng Thanh, Vieän Ñaøo taïo Y hoïc Döï phoøng vaø Y teá Coâng coäng, Ñaïi hoïc Y Haø Noäi,<br /> Tel: 844-35746518; Fax: 84.4.38525115; Email: nguyenhoangthanh@hmu.edu.vn<br /> <br /> (**)<br /> <br /> TS. Hoaøng Vaên Minh, Phoù tröôûng Boä moân Kinh teá Y teá, Vieän Ñaøo taïo Y hoïc Döï phoøng vaø Y teá Coâng coäng,<br /> Ñaïi hoïc Y Haø Noäi, Tel: 844-35746518; Fax: 84.4.38525115; Email: hoangvanminh@hmu.edu.vn<br /> <br /> (***) TS. Nguyeãn Vieät Huøng, Boä moân Söùc khoûe Moâi tröôøng, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng. Vieän Nhieät ñôùi vaø<br /> Y teá Coâng coäng Thuïy Só. Basel, Thuïy Só. Khoa nöôùc vaø veä sinh cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Sandec),<br /> Vieän Lieân bang Nghieân cöùu Nöôùc (Eawag). Dubendorf, Thuïy Só. Email: nvh@hsph.edu.vn<br /> <br /> 1. Ñaët vaán ñeà<br /> Söû duïng nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm vaø nhaø tieâu<br /> khoâng hôïp veä sinh laø nguyeân nhaân gaây ra nhieàu<br /> beänh taät treân theá giôùi [13]. Theo ñaùnh giaù cuûa Toå<br /> chöùc Y teá Theá giôùi, 80% caùc beänh ñöôøng tieâu hoùa<br /> treân theá giôùi coù lieân quan ñeán nguoàn nöôùc oâ nhieãm.<br /> Caùc beänh lieân quan ñeán nguoàn nöôùc, vaø nhaø tieâu<br /> khoâng hôïp veä sinh ñöùng haøng ñaàu trong soá 10 beänh<br /> thöôøng gaëp. Treân toaøn caàu, khoaûng 1,7 trieäu ngöôøi<br /> cheát moãi naêm do bò beänh tieâu chaûy, trong ñoù 90% laø<br /> treû em döôùi 5 tuoåi, chuû yeáu ôû caùc nöôùc ñang phaùt<br /> trieån. 88,8% caùc tröôøng hôïp maéc beänh tieâu chaûy<br /> treân toaøn theá giôùi laø do nguoàn nöôùc khoâng hôïp veä<br /> sinh hoaëc bò oâ nhieãm [15]. Cuõng theo Toå chöùc Y teá<br /> Theá giôùi tính ñeán naêm 2000, khoaûng 40% daân soá theá<br /> giôùi (chuû yeáu ôû caùc nöôùc chaâu AÙ) söû duïng nhaø tieâu<br /> khoâng hôïp veä sinh vaø khoaûng 80% daân soá theá giôùi<br /> (2,6 tyû ngöôøi) soáng ôû caùc vuøng noâng thoân soáng trong<br /> ñieàu kieän oâ nhieãm veä sinh moâi tröôøng [14, 15].<br /> Cuõng nhö caùc nöôùc khaùc ñang phaùt trieån, ñieàu<br /> kieän veä sinh moâi tröôøng ôû Vieät Nam vaãn coøn keùm.<br /> Beänh tieâu chaûy laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân<br /> chính gaây ra tình traïng oám ñau treân phaïm vi toaøn<br /> quoác, laøm cho khoaûng 250.000 ngöôøi phaûi nhaäp<br /> <br /> vieän moãi naêm. Theo öôùc tính môùi ñaây hôn 80% daân<br /> soá Vieät Nam bò nhieãm giun, saùn, trong ñoù coù tôùi<br /> 44% treû em Vieät Nam bò nhieãm giun toùc, giun moùc<br /> vaø giun ñuõa [1, 3]. Moät nghieân cöùu môùi ñaây cuûa Boä<br /> Y teá naêm 2006 treân 37.306 hoä gia ñình ôû 224 xaõ cuûa<br /> 48 huyeän taïi 20 tænh cho thaáy chæ coù 50% caùc hoä gia<br /> ñình taïi noâng thoân coù nöôùc saïch vaø 18% coù nhaø tieâu<br /> ñaït tieâu chuaån (bao goàm caû vieäc xaây döïng, söû duïng<br /> vaø baûo trì) [2].<br /> Naêm 2000, thoâng qua caùc Muïc tieâu Phaùt trieån<br /> Thieân nieân kyû (MDGs), coäng ñoàng quoác teá ñaõ cam<br /> keát giaûm moät nöûa tyû leä ngöôøi daân khoâng ñöôïc tieáp<br /> caän vôùi nöôùc saïch vaø caùc ñieàu kieän veä sinh cô baûn<br /> vaøo naêm 2015 [12]. Chính phuû Vieät Nam cuõng ñaõ<br /> ban haønh chieán löôïc quoác gia veà cung caáp nöôùc saïch<br /> vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân giai ñoaïn 20112015 taäp trung vaøo veä sinh moâi tröôøng noâng thoân vaø<br /> veä sinh caù nhaân. Tuy nhieân ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc<br /> tieâu ñoù vaãn coøn nhieàu thaùch thöùc vaø khoù khaên vaø<br /> vaãn caàn nhöõng nghieân cöùu baùo caùo veà tình hình veä<br /> sinh moâi tröôøng taïi noâng thoân Vieät Nam vaø nhöõng<br /> baèng chöùng veà moái lieân quan giöõa vieäc söû duïng<br /> nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu khoâng hôïp veä sinh vaø caùc<br /> beänh taät cuûa con ngöôøi.<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 47<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu naøy nhaèm moâ<br /> taû thöïc traïng söû duïng nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu cuûa<br /> caùc hoä gia ñình (HGÑ) vaø tình hình oám ñau beänh taät<br /> töï khai baùo cuûa caùc HGÑ taïi xaõ Nhaät Taân vaø Hoaøng<br /> Taây, Huyeän Kim Baûng, Tænh Haø Nam, naêm 2011,<br /> qua ñoù phaân tích moái lieân quan giöõa tình hình oám<br /> ñau beänh taät töï khai baùo vôùi thöïc traïng söû duïng<br /> nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu cuûa caùc HGÑ taïi ñòa baøn<br /> nghieân cöùu.<br /> <br /> 2. Phöông phaùp nghieân cöùu<br /> 2.1. Thieát keá nghieân cöùu<br /> Ñieàu tra moâ taû caét ngang ñöôïc thöïc hieän taïi 2 xaõ<br /> Nhaät Taân vaø Hoaøng Taây, huyeän Kim Baûng, tænh Haø<br /> Nam naêm 2011.<br /> 2.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu<br /> Laø caùc chuû hoä gia ñình, hoaëc ngöôøi quyeát ñònh<br /> chính trong gia ñình taïi ñòa baøn nghieân cöùu.<br /> 2.3. Côõ maãu vaø kó thuaät chon maãu<br /> Côõ maãu ñöôïc tính theo coâng thöùc öôùc tính tyû leä<br /> trong quaàn theå.<br /> <br /> 2.5. Caùc bieán soá<br /> Thoâng tin chung veà caù nhaân: tuoåi, giôùi, hoïc vaán,<br /> ngheà nghieäp, vaø ñieàu kieän kinh teá hoä gia ñình, bieán<br /> soá veà nguoàn nöôùc ñang ñöôïc caùc hoä gia ñình söû<br /> duïng, bieán soá veà loaïi nhaø tieâu gia ñình ñang söû<br /> duïng, bieán soá veà tình hình söùc khoûe töï khai baùo<br /> trong 3 thaùng qua cuûa caùc thaønh vieân trong hoä gia<br /> ñình. Tình hình söùc khoûe ñöôïc hoûi bao goàm: trong<br /> gia ñình coù ai maéc beänh caáp tính trong 3 thaùng qua<br /> vaø neáu coù laø caùc beänh gì. Nhoùm nghieân cöùu quan<br /> taâm nhieàu ñeán caùc beänh caùc beänh: nhieãm giun saùn,<br /> tieâu chaûy, phuï khoa, ngoaøi da, ngoä ñoäc thöùc aên, ñau<br /> maét do caùc hoä gia ñình töï khai baùo.<br /> 2.6. Xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu<br /> Soá lieäu sau khi ñöôïc thu thaäp ñöôïc laøm saïch vaø<br /> nhaäp vaøo maùy tính baèng phaàn meàm Epidata 3.1.<br /> Phaàn meàm thoáng keâ Stata 10 ñöôïc söû duïng trong<br /> phaân tích soá lieäu. Caû thoáng keâ moâ taû vaø phaân tích seõ<br /> ñöôïc thöïc hieän. Ñoái vôùi thoáng keâ moâ taû thì tyû leä phaàn<br /> traêm cuûa caùc bieán soá nghieân cöùu ñöôïc tính toaùn. Hoài<br /> quy ña bieán logistic ñöôïc söû duïng trong phaân tích<br /> moái lieân quan giöõa tình traïng söùc khoûe töï khai baùo<br /> vaø thöïc traïng söû duïng nhaø tieâu. Möùc yù nghóa thoáng<br /> keâ p0,05 test χ2)<br /> (So saùnh tyû leä caùc HGÑ coù nhaø tieâu<br /> hôïp veä sinh giöõa hai xaõ; p>0,05 test χ2)<br /> <br /> Taân: 47,5% cao hôn Hoaøng Taây: 45,2%). Söï khaùc<br /> bieät veà caùc loaïi nhaø veä ñöôïc caùc hoä gia ñình söû duïng<br /> giöõa hai xaõ laø khoâng coù yù nghóa thoâng keâ vôùi p>0,05.<br /> *Nhoùm kinh teá 1: Nhoùm kinh teá ngheøo nhaát;<br /> Nhoùm kinh teá 5: Nhoùm kinh teá giaàu nhaát<br /> <br /> Baûng 3.2. Nguoàn nöôùc aên chính hoä gia ñình söû<br /> duïng taïi ñòa baøn nghieân cöùu<br /> <br /> * Söû duïng Test χ2<br /> <br /> Ñeå ñaùnh giaù veà tyû leä caùc hoä coù nguoàn nöôùc aên<br /> hôïp veä sinh vaø nhaø tieâu hôïp veä sinh taïi ñòa baøn<br /> nghieân cöùu, chuùng toâi quy ñònh caùc hoä gia ñình ñang<br /> söû duïng nguoàn nöôùc aên laø: nöôùc möa, nöôùc gieáng<br /> khoan vaø nöôùc maùy ñöôïc xem laø coù nguoàn nöôùc aên<br /> hôïp veä sinh (do haïn cheá cuûa ñeà taøi chuùng toâi khoâng<br /> thöïc hieän ñöôïc caùc xeùt nghieäm kieåm nghieäm nguoàn<br /> nöôùc aên cuûa caùc hoä gia ñình coù ñuû tieâu chuaån hôïp<br /> veä sinh theo thoâng tö soá 05/2009-BYT) vaø nhöõng hoä<br /> gia ñình söû duïng nhaø tieâu töï hoaïi, thaám doäi nöôùc,<br /> biogas vaø ñöôïc caùc ñieàu tra vieân ñaùnh giaù saïch seõ<br /> döïa treân baûng kieåm quan saùt nhaø tieâu theo quyeát<br /> ñònh 08/2005/QÑ-BYT ñöôïc xem laø coù nhaø tieâu hôïp<br /> veä sinh. Bieåu ñoà 3.2 cho thaáy ña soá caùc hoä gia ñình<br /> taïi ñòa baøn nghieân cöùu ñaõ coù nguoàn nöôùc aên hôïp veä<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 49<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> sinh (98,2%), tuy nhieân chæ 46,8% caùc hoä gia ñình<br /> laø coù nhaø tieâu hôïp veä sinh.<br /> <br /> 3.2. Tình hình oám ñau, beänh taät töï khai baùo<br /> vaø moái lieân quan vôùi söû duïng nguoàn nöôùc vaø<br /> nhaø tieâu cuûa caùc hoä gia ñình.<br /> Baûng 3.3. Tyû leä maéc caùc beänh lieân quan ñeán nguoàn<br /> nöôùc vaø nhaø tieâu khoâng veä sinh vaø nguy<br /> cô maéc caùc beänh ñoù khi söû duïng nguoàn<br /> nöôùc vaø nhaø tieâu khoâng hôïp veä sinh<br /> <br /> nöôùc aên vaø nhaø tieâu hôïp veä sinh cao hôn so vôùi caùc<br /> hoä gia ñình ñaõ coù. Nguy cô laàn löôït laø 5,3 laàn vaø 1,7<br /> laàn. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ do khoaûng tin<br /> caäy khoâng chöùa giaù trò 1 (Baûng 3.3)<br /> Tieán haønh phaân tích moâ hình hoài quy logistic ña<br /> bieán nhaèm phaân tích moái lieân quan giöõa tình hình<br /> oám ñau beänh taät töï khai baùo cuûa caùc hoä gia ñình vaø<br /> thöïc traïng söû duïng nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu cuûa caùc<br /> hoä gia ñình nhaèm khoáng cheá caùc yeáu toá nhieãu nhö:<br /> giôùi tính, nhoùm tuoåi, trình ñoä hoïc vaán, ngheà nghieäp<br /> cuûa ñoái töôïng traû lôøi phoûng vaán vaø ñieàu kieän kinh<br /> teá hoä gia ñình cho thaáy nguy cô maéc moät trong caùc<br /> beänh lieân quan ñeán nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu laø:<br /> Nhieãm giun saùn, tieâu chaûy, beänh phuï khoa, beänh<br /> ngoaøi da, ngoä ñoäc thöïc phaåm vaø beänh ñau maét taïi<br /> caùc hoä gia ñình söû duïng nguoàn nöôùc aên vaø nhaø tieâu<br /> khoâng hôïp veä sinh cao hôn töông öùng 5,0 laàn<br /> (OR=5,0; 95% CI: 1,4 - 17,6) vaø 1,7 laàn (OR=1,7;<br /> 95% CI: 1,1 - 2,7) caùc hoä gia ñình söû duïng nguoàn<br /> nöôùc aên vaø nhaø tieâu hôïp veä sinh. Söï khaùc bieät naøy<br /> coù yù nghóa thoáng keâ do khoaûng tin caäy khoâng chöùa<br /> giaù trò 1 (Bieåu ñoà 3.3)<br /> <br /> *Coù yù nghóa thoáng keâ vôùi khoaûng tin caäy khoâng chöùa giaù trò 1<br /> <br /> Veà tình hình oám ñau töï khai baùo cuûa caùc hoä gia<br /> ñình trong voøng 3 thaùng qua, nhoùm nghieân cöùu quan<br /> taâm ñeán caùc beänh lieân quan nhieàu ñeán nguoàn nöôùc<br /> vaø nhaø tieâu laø: Nhieãm giun saùn, tieâu chaûy, beänh phuï<br /> khoa, beänh ngoaøi da, ngoä ñoäc thöïc phaåm vaø beänh<br /> ñau maét. Baûng 4.3 cho thaáy coù 14,6% caùc hoä gia<br /> ñình coù ngöôøi maéc beänh tieâu chaûy vaø 19,0% caùc hoä<br /> gia ñình coù ngöôøi maéc moät trong caùc beänh keå treân.<br /> Phaân tích ñôn bieán veà nguy cô maéc moät trong caùc<br /> beänh keå treân cuûa caùc hoä gia ñình khoâng coù nguoàn<br /> nöôùc aên vaø nhaø tieâu hôïp veä sinh so vôùi caùc hoä gia<br /> ñình ñaõ coù ñeàu cho thaáy nguy cô maéc moät trong caùc<br /> beänh keå treân cuûa caùc hoä gia ñình khoâng coù nguoàn<br /> Bieåu ñoà 3.3. Nguy cô maéc moät trong caùc beänh lieân quan<br /> ñeán nguoàn nöôùc vaø nhaø tieâu khoâng hôïp veä<br /> sinh tính toaùn töø moâ hình hoài quy logistic ña<br /> bieán taïi caùc hoä gia ñình nghieân cöùu<br /> <br /> 50 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22)<br /> <br /> 4. Baøn luaän<br /> Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cho thaáy tæ leä caùc hoä<br /> gia ñình coù nguoàn nöôùc aên vaø nhaø tieâu hôïp veä sinh<br /> taïi hai xaõ Hoaøng Taây vaø Nhaät Taân naêm 2011 laø<br /> 98,2% vaø 46,8%. Tæ leä naøy cao hôn moät nghieân cöùu<br /> cuûa Boä Y teá vaøo naêm 2006 cho thaáy chæ coù khoaûng<br /> 50% soá hoä gia ñình soáng ôû noâng thoân ñöôïc tieáp caän<br /> vôùi nguoàn nöôùc saïch vaø 18% soá hoä gia ñình naøy coù<br /> nhaø tieâu hôïp veä sinh [2]. Tuy nhieân caùc tyû leä ñaït<br /> ñöôïc cuûa caùc hoä gia ñình coù nhaø tieâu hôïp veä sinh vaãn<br /> thaáp hôn muïc tieâu cuûa chöông trình muïc tieâu quoác<br /> gia nöôùc saïch vaø veä sinh moâi tröôøng noâng thoân giai<br /> ñoaïn 2006-2010 ñeà ra (tyû leä ngöôøi daân ñöôïc tieáp<br /> caän vôùi nöôùc saïch laø 85% vaø tyû leä ngöôøi daân ñöôïc<br /> tieáp caän vôùi nhaø tieâu hôïp veä sinh laø 70%) [4].<br /> Hoaøng Taây vaø Nhaät Taân laø hai xaõ coù kinh teá<br /> trung bình vaø khaù ôû huyeän Kim Baûng vaø ñaõ coù caùc<br /> traïm xöû lyù vaø cung caáp nöôùc saïch. Tuy nhieân traïm<br /> xöû lyù ôû Hoaøng Taây ñaõ ngöøng söû duïng chæ sau moät<br /> thôøi gian ngaén ñi vaøo hoaït ñoäng vì ngöôøi daân khoâng<br /> muoán traû tieàn nöôùc maø mình ñaõ duøng trong khi ñoù ôû<br /> xaõ Nhaät Taân vaãn duy trì ñöôïc 11% soá hoä duøng. Phaàn<br /> lôùn caùc HGÑ ôû hai xaõ ñeàu duøng nöôùc möa cho vieäc<br /> aên uoáng (83,7%) vì hoï yù thöùc ñöôïc nguoàn nöôùc<br /> ngaàm ôû ñòa phöông naøy bò nhieãm thaïch tín raát naëng<br /> [5, 7]. Tuy nhieân vaãn coøn 9% soá hoä söû duïng nöôùc<br /> gieáng khoan. Tæ leä nhaø tieâu hôïp veä sinh ôû ñòa baøn<br /> <br />