Nghiên cứu một số đặc điểm riêng của thơ ca dân tộc Thái thời kỳ hiện đại

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(43)/N¨m 2007<br /> <br /> Nghiªn cøu Mét sè ®Æc ®iÓm riªng cña th¬ ca d©n téc Th¸i thêi kú hiÖn ®¹i<br /> Vũ Thị Vân (Khoa KH Tự nhiên & Xã hội - ĐH Thái Nguyên)<br /> Trần Thị Việt Trung (ĐH Thái Nguyên)<br /> <br /> Lµ mét bé phËn hîp thµnh cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam, th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè ® cã nh÷ng<br /> ®ãng gãp quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i. §iÒu nµy ® ®−îc<br /> NghÞ quyÕt Trung −¬ng V (kho¸ VIII) kh¼ng ®Þnh “...v¨n häc c¸c d©n téc thiÓu sè cã b−íc tiÕn ®¸ng<br /> kÓ. §éi ngò nh÷ng nhµ v¨n ho¸ ng−êi d©n téc thiÓu sè ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l−îng lÉn chÊt l−îng, ®? cã<br /> nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc v¨n häc nghÖ thuËt...”. Thùc tÕ cho thÊy, th¬ ca<br /> c¸c d©n téc thiÓu sè ® trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong nÒn th¬ ca d©n téc! DiÖn m¹o<br /> cña nÒn th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i chØ cã thÓ ®−îc nh×n nhËn mét c¸ch trän vÑn trong mét chØnh thÓ<br /> thèng nhÊt mµ ®a d¹ng, phong phó bao gåm trong ®ã cã th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè.<br /> N¨m 1945 lµ mèc quan träng ®¸nh dÊu sù ra ®êi, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña th¬ ca c¸c<br /> d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam hiÖn ®¹i, trong ®ã cã th¬ ca d©n téc Th¸i. Gièng nh− mét sè c¸c d©n<br /> téc thiÓu sè kh¸c, tr−íc n¨m 1945, th¬ ca Th¸i chñ yÕu tån t¹i ë d¹ng truyÖn th¬, vÝ dô nh− c¸c<br /> truyÖn th¬ Xèng chô x«n xao, Khun ló-Nµng ña, T¶n chô xiÕt s−¬ng. Trong ®ã, truyÖn th¬ Xèng<br /> chô x«n xao ® ®−îc ®¸nh gi¸ lµ “mét trong nh÷ng t¸c phÈm xuÊt s¾c nhÊt trong kho tµng th¬ ca tr÷<br /> t×nh cæ truyÒn c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam” [1, tr.169].... §Õn thÕ kû XIX, nghÖ nh©n NgÇn V¨n<br /> Hoan víi t¸c phÈm “Lêi h¸t nÒn V¨n Hoan” ® ®ãng vai trß lµ b−íc chuyÓn tiÕp gi÷a th¬ ca d©n gian<br /> vµ th¬ ca d©n téc Th¸i hiÖn ®¹i, chuÈn bÞ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th¬ ca<br /> d©n téc Th¸i hiÖn ®¹i nãi riªng vµ th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam hiÖn ®¹i nãi chung.<br /> §−îc nu«i d−ìng trong chiÕc n«i v¨n ho¸ giµu b¶n s¾c, th¬ ca d©n téc Th¸i hiÖn ®¹i ®<br /> ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. §éi ngò c¸c nhµ th¬ Th¸i ngµy cµng ®«ng ®¶o h¬n, sè l−îng<br /> t¸c phÈm ngµy cµng phong phó h¬n, nhiÒu c©y bót ® ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng ghi nhËn.<br /> HiÖn nay, viÖc nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ vÒ th¬ v¨n d©n téc thiÓu sè nãi chung vµ th¬ ca d©n<br /> téc Th¸i nãi riªng ® thu hót ®−îc sù quan t©m nhÊt ®Þnh cña c¸c nhµ nghiªn cøu, phª b×nh v¨n<br /> häc. Tuy nhiªn, so víi sè l−îng c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®å sé vÒ th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i th×<br /> sè l−îng t¸c phÈm, c«ng tr×nh tæng kÕt, ®¸nh gi¸ vÒ th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam cßn rÊt<br /> khiªm tèn. Trong ®ã, sè l−îng c¸c bµi viÕt, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, phª b×nh vÒ th¬ ca d©n téc<br /> Th¸i l¹i cµng Ýt ái. Cã mét sè nh÷ng c«ng tr×nh, bµi viÕt ® nªu lªn ®−îc nh÷ng thµnh tùu, nh÷ng<br /> ®ãng gãp cña th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè, trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn th¬ Th¸i hiÖn ®¹i, nh−ng míi<br /> chØ dõng l¹i ë møc ®é s−u tÇm, giíi thiÖu vÒ th¬ d©n téc Th¸i víi mét sè nh÷ng g−¬ng mÆt,<br /> nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu. VÝ dô trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu: V¨n häc c¸c d©n téc thiÓu sè<br /> ViÖt Nam (Nxb VHDT, 1997), VÒ mét m¶ng v¨n häc d©n téc (Nxb VHDT, 1999), V¨n häc vµ<br /> miÒn nói (Nxb VHDT, 2002) cña L©m TiÕn, Hoa v¨n thæ cÈm (Nxb VHDT, 1999), Th¬ cña c¸c<br /> nhµ th¬ d©n téc thiÓu sè (Nxb VHDT, 2001), VÊn ®Ò ®Æt ra víi c¸c nhµ th¬ d©n téc thiÓu sè<br /> (Nxb VHDT, 2002) cña Lß Ng©n Sñn …vµ mét sè bµi viÕt vÒ v¨n häc c¸c d©n téc thiÓu sè ®¨ng<br /> trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ nh−: V¨n häc thiÓu sè tr−íc thÒm thÕ kû XXI cña Mai LiÔu, B¶n s¾c d©n<br /> téc- Nçi lo cña ng−êi cÇm bót cña TriÖu Kim V¨n; NÐt míi cña v¨n häc c¸c d©n téc thiÓu sè cña<br /> D−¬ng ThuÊn; Nh×n l¹i v¨n nghÖ c¸c d©n téc thiÓu sè cña N«ng Quèc B×nh; KÕ thõa vµ ph¸t huy<br /> vèn v¨n ho¸ d©n téc trong s¸ng th¬ cña c¸c t¸c gi¶ d©n téc thiÓu sè hiÖn nay cña V−¬ng Anh<br /> 27<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(43)/N¨m 2007<br /> <br /> hay V¨n häc c¸c d©n téc thiÓu sè cßn mét kho¶ng trèng cña TrÇn Th¶o… ChÝnh v× vËy, chóng<br /> t«i muèn ®i s©u nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy nh»m môc ®Ých t×m ra nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña th¬ ca<br /> d©n téc Th¸i thêi kú hiÖn ®¹i, kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña nã ®èi víi sù ph¸t<br /> triÓn nÒn th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam.<br /> Cã thÓ nãi, sau h¬n nöa thÕ kû ph¸t triÓn, th¬ ca d©n téc Th¸i hiÖn ®¹i ® ®¹t ®−îc nh÷ng<br /> thµnh tùu ®¸ng ®−îc ghi nhËn c¶ vÒ sè l−îng lÉn chÊt l−îng ®éi ngò vµ t¸c phÈm. Nã ® kh¼ng<br /> ®Þnh ®−îc vÞ thÕ v÷ng ch¾c cña m×nh trong ®êi sèng th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè nãi riªng, trong<br /> th¬ ca ViÖt Nam hiÖn ®¹i nãi chung.<br /> VÒ ®éi ngò: c¸c nhµ th¬ d©n téc Th¸i ngµy cµng ®«ng ®¶o h¬n. Víi sè l−îng nhµ th¬ ban<br /> ®Çu khiªm tèn chØ lµ vµi ba ng−êi nh−: CÇm Biªu, L−¬ng Quy Nh©n, Hoµng Nã - ®Õn thÕ hÖ nhµ<br /> th¬ tr−ëng thµnh sau n¨m 1954 nh−: V−¬ng Trung, Lß V¨n CËy, La Qu¸n Miªn..., vµ ®Æc biÖt<br /> thÕ hÖ c¸c nhµ th¬ trÎ xuÊt hiÖn sau n¨m 1975 nh−: Lß Vò V©n, Lß Cao Nhum, CÇm B¸ Lai, Cµ<br /> ThÞ Hoµn, Lß Ngäc Duyªn... dÇn dÇn ® h×nh thµnh nªn mét ®éi ngò c¸c nhµ th¬ d©n téc Th¸i<br /> hiÖn ®¹i kh¸ ®«ng ®¶o vµ hïng hËu. §éi ngò ®ã ngµy cµng tr−ëng thµnh vµ c¸c s¸ng t¸c cña hä<br /> ngµy cµng phong phó vµ chÊt l−îng h¬n, ®−îc b¹n ®äc ®ãn nhËn mét c¸ch nhiÖt thµnh.<br /> Lµ nh÷ng nhµ th¬ thuéc c¸c vïng, miÒn kh¸c nhau: La Qu¸n Miªn ®Õn tõ khóc ruét miÒn<br /> Trung ®Çy n¾ng vµ giã, Lß Cao Nhum ®Õn tõ vïng quª cña dßng s«ng §µ d÷ déi vµ tr÷ t×nh, CÇm<br /> Biªu, L−¬ng Quy Nh©n, Lß V¨n CËy...l¹i ®Õn tõ xø së b¹t ngµn hoa Ban tr¾ng vµ nh÷ng ®Ønh nói<br /> cao chäc trêi .... Hä ®Õn víi “®−êng th¬” tõ c¸c hoµn c¶nh kh¸c nhau, cã ng−êi “kh«ng qua<br /> tr−êng líp” mµ “häc trong d©n ca, s¸ch cæ” [3, tr.55] nh−: CÇm Biªu, L−¬ng Quy Nh©n...; Cã<br /> ng−êi ®−îc häc hµnh c¬ b¶n trong tr−êng viÕt v¨n NguyÔn Du nh− V−¬ng Trung...; Cã ng−êi<br /> xuÊt th©n tõ nghÒ “c«ng an, kÕ to¸n, gi¸o viªn” nh−: Lß Cao Nhum, La Qu¸n Miªn...., nh−ng ë<br /> hä ®Òu cã ®iÓm chung lµ “lÊy s¸ng t¸c lµm nguån vui” [3, tr.56], v× vËy, víi c¸c nhµ th¬ Th¸i<br /> hiÖn ®¹i, lµm th¬ lµ mét thø lao ®éng nghÖ thuËt thùc sù vÊt v¶ vµ nghiªm tóc vµ ®Çy ®am mª<br /> “Må h«i ®? quyÖn m¸u ®µo nµng th¬” (CÇm Biªu).<br /> Cïng víi sù lín m¹nh cña ®éi ngò, sè l−îng t¸c phÈm cña c¸c nhµ th¬ Th¸i ngµy cµng<br /> phong phó h¬n. V−ît xa con sè nh÷ng bµi th¬ Ýt ái ban ®Çu, th¬ Th¸i ngµy cµng dµy dÆn vµ xuÊt<br /> hiÖn th−êng xuyªn h¬n trªn thi ®µn. PhÇn lín c¸c nhµ th¬ Th¸i ®Òu cã nh÷ng tËp th¬ riªng: CÇm<br /> Biªu cã “¸nh hång §iÖn Biªn” (1984); B¶n m−êng nhí ¬n (1993), Peo fÉy mÝ mät (Ngän löa<br /> kh«ng t¾t-1994), M−êng chanh h¸ (1995), P«ng hÆc (1995); L−¬ng Quy Nh©n cã “C¸n bé víi<br /> d©n M−êng” (1963) “Biªn giíi lßng ng−êi” (1983); “§é dµy cña t×nh yªu” (1994); Hoµng Nã cã<br /> “TiÕng h¸t m−êng ban” (1987); Lß V¨n CËy “H¹t muèi h¹t t×nh”; V−¬ng Trung s¸ng t¸c truyÖn<br /> th¬ “Ing Ðng” (1967) vµ tr−êng ca Sãng NËm rèm in chung cïng 16 bµi th¬ trong tËp th¬ Sãng<br /> NËm rèm (1979); La Qu¸n Miªn cã B¶n quª ta yªu dÊu (1996), Con ®−êng b¶n §«n (1999);<br /> CÇm B¸ Lai cã tËp th¬ Hoa vµ n¾ng ; Lß Vò V©n sau mét sè bµi th¬ in chung trong tËp th¬ Vßng<br /> xoÌ (1980) tiÕp tôc s¸ng t¸c TiÕng sÊm vµo mïa (1998), NhÆt hoa tr¨ng (2000), §i tõ miÒn giã<br /> hoang (2006). C©y bót trÎ Lß Cao Nhum víi Giät sao trë vÒ (1995), R−îu nói (1996), Sµn tr¨ng<br /> (2000), Theo lêi h¸t vÒ nguån (2001)...Cã thÓ thÊy, sè l−îng c¸c t¸c phÈm th¬ Th¸i ngµy cµng<br /> nhiÒu vµ chÊt l−îng t¸c phÈm ngµy cµng ®−îc n©ng cao. NhiÒu bµi th¬ cña c¸c t¸c gi¶ d©n téc<br /> Th¸i ®−îc b¹n ®äc yªu mÕn, thõa nhËn; nhiÒu t¸c phÈm, tËp th¬ ®−îc trao nh÷ng gi¶i th−ëng cã<br /> 28<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(43)/N¨m 2007<br /> <br /> uy tÝn nh−: Ngän löa kh«ng t¾t (CÇm Biªu) - ®¹t Gi¶i A cña Uû ban toµn quèc Liªn hiÖp c¸c Héi<br /> VHNT ViÖt Nam 1995, Hoa vµ n¾ng (CÇm B¸ Lai) ®−îc trao gi¶i B cña Héi V¨n häc nghÖ thuËt<br /> c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam n¨m 1997; R−îu nói cña Lß Cao Nhum ®¹t gi¶i C cuéc thi th¬<br /> T¹p chÝ V¨n nghÖ qu©n ®éi, Gi¶i A Gi¶i th−ëng v¨n häc nghÖ thuËt Hoµ B×nh 50 n¨m, (1998)....<br /> §ã kh«ng chØ lµ sù thõa nhËn vÒ chÊt l−îng nghÖ thuËt cña th¬ ca Th¸i mµ cßn lµ sù kh¼ng ®Þnh<br /> vÞ trÝ còng nh− nh÷ng ®ãng gãp cña th¬ Th¸i ®èi víi nÒn th¬ ca d©n téc ViÖt Nam hiÖn ®¹i.<br /> Cã thÓ dÔ nhËn thÊy, trong th¬ d©n téc Th¸i hiÖn ®¹i, trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn: néi dung<br /> vµ nghÖ thuËt- “chÊt Th¸i” ®−îc thÓ hiÖn rÊt râ nÐt vµ in ®Ëm dÊu Ên trong tõng s¸ng t¸c cña c¸c<br /> nhµ th¬ d©n téc nµy.<br /> VÒ néi dung: Ta thÊy næi bËt lµ h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn, nói rõng T©y B¾c- víi nh÷ng dy nói<br /> trïng ®iÖp nh− “thang m©y lªn trêi” (L−¬ng Quy Nh©n), nh÷ng con dèc cheo leo “Võa ngöa mÆt.... Mò<br /> ®éi ®Çu ®? r¬i theo vÒ ch©n dèc” (L−¬ng Quy Nh©n), nh÷ng ngän nguån cña dßng s«ng, con suèi d÷<br /> déi “cuån cuén mét gãc trêi” mµ còng rÊt hiÒn hoµ, nªn th¬ “tung sãng nh− ®æ b«ng xuèng ®ång”<br /> (V−¬ng Trung), nh÷ng c¸nh ®ång lóa M−êng Thanh, M−êng Lß trï phó “b«ng dµy, nÆng h¹t” cã<br /> h−¬ng th¬m “thøc tØnh m−êng b¶n” (V−¬ng Trung), nh÷ng n−¬ng b«ng tr¾ng xo¸ khi ®Õn mïa thu<br /> ho¹ch, nh÷ng c¸nh ®ång cá bao la “¸nh lªn mµu mª m−ít” (Lß Vò V©n) hay nh÷ng c¸nh rõng Ban “në<br /> tr¾ng non ngµn” (CÇm C−êng)... ® ®i vµo th¬ Th¸i víi vÎ ®Ñp tù nhiªn vèn cã cña nã.<br /> Lång trong khung c¶nh thiªn nhiªn nªn th¬, lng m¹n Êy lµ bøc tranh vÒ b¶n lµng cña<br /> ng−êi Th¸i. Èn hiÖn trong s−¬ng lµ nh÷ng m¸i nhµ sµn b×nh dÞ, Êm cóng, lµn khãi lam thoang<br /> tho¶ng giã ®ång, l¸ch c¸ch tiÕng thoi ®−a, lèc cèc tiÕng mâ tr©u ®µn vÒ b¶n...TÊt c¶ lµm nªn mét<br /> vÎ ®Ñp trong trÎo, b×nh yªn, s¾c mµu rùc rì ®Ëm ®µ nh− mét bøc tranh s¬n thuû cña mét vïng<br /> quª miÒn nói giµu b¶n s¾c.<br /> Hoµn c¶nh ®Þa lý vµ m«i tr−êng tù nhiªn t−¬i ®Ñp Êy mÆc dï kh«ng ph¶i lµ yÕu tè duy<br /> nhÊt cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn s¾c th¸i v¨n ho¸ vïng T©y B¾c, song râ rµng nã ® tham gia vµo viÖc<br /> h×nh thµnh vµ t¹o dùng nªn nh÷ng nÐt v¨n ho¸ ®Æc thï cña con ng−êi n¬i ®©y.<br /> Trªn c¸i nÒn thiªn nhiªn t−¬i ®Ñp, th¬ méng, hïng vÜ, hoang s¬ Êy lµ h×nh ¶nh con ng−êi<br /> víi nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng cña d©n téc Th¸i. Tiªu biÓu cho “chÊt vµng m−êi trong t©m hån T©y<br /> B¾c” (NguyÔn Tu©n) Êy lµ h×nh ¶nh ng−êi phô n÷ Th¸i xinh ®Ñp, dÞu dµng, hay lam hay lµm,<br /> khÐo tay, tµi hoa vµ chiÒu chång th−¬ng con nhÊt mùc. Nh÷ng c« g¸i Th¸i víi ®«i bµn tay thon<br /> “h×nh bóp Ban” ® lµm nªn bao ®iÒu kú diÖu cho cuéc sèng, cho gia ®×nh: “§ông vµo khung cöi<br /> v¶i thµnh hoa/ Tung n¾m tÊm thµnh ra ®µn gµ” hoÆc:“Ngåi xæm thªu ®−îc h×nh chim ph−îng/<br /> Ngåi nghiªng quay sîi thµnh chïm hoa xo xe”(Ca dao Th¸i). Ng−êi con g¸i Th¸i víi ®«i bµn tay<br /> khÐo lÐo ® t¹o ra nh÷ng mãn ¨n ngon ®Æc biÖt cña d©n téc Th¸i, ®ã lµ nh÷ng Ðp x«i nÕp “dÎo<br /> th¬m”, mãn c¸ n−íng ngät, bïi, nh÷ng hò r−îu cÇn th¬m ngät ng©y ngÊt; Hä ® t¹o nªn bé trang<br /> phôc “xöa cãm” víi hµng cóc b¹c nh− nh÷ng con b−ím tr¾ng ®Ñp xinh, nh÷ng chiÕc kh¨n<br /> “Piªu” rùc rì ho¹ tiÕt, s¾c mµu. Råi còng vÉn nh÷ng ng−êi con g¸i ®Ñp nh− nh÷ng c¸nh hoa Ban<br /> Êy- khi quª h−¬ng, lµng b¶n bÞ giÆc ngo¹i x©m ®e do¹ vµ ph¸ ho¹i- hä trë nªn cøng cái, kiªn<br /> c−êng, m¹nh mÏ “h¬n c¶ con gÊu, con hïm” (Em lµ con g¸i Ch©u Yªn), gãp phÇn hoÆc trùc tiÕp<br /> ®¸nh ®uæi kÎ thï, g×n gi÷ quª h−¬ng, s«ng suèi, ®ång ruéng....TÊt c¶ nh÷ng h×nh ¶nh Êy ® ®−îc<br /> ph¶n ¸nh mét c¸ch sinh ®éng vµ tù hµo trong nh÷ng trang th¬ cña nh÷ng nhµ th¬ Th¸i nhiÒu thÕ hÖ.<br /> 29<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(43)/N¨m 2007<br /> <br /> Trong th¬ Th¸i hiÖn ®¹i, ng−êi ®äc kh«ng chØ thÊy ®−îc bøc tranh thiªn nhiªn t−¬i ®Ñp vµ<br /> nh÷ng con ng−êi cÇn cï, tµi hoa, khÐo lÐo mµ cßn c¶m nhËn ®−îc ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn rÊt<br /> phong phó, ®a d¹ng cña ng−êi Th¸i qua nh÷ng c©u th¬, bµi th¬ ph¶n ¸nh nh÷ng h×nh thøc sinh<br /> ho¹t céng ®ång cña ng−êi Th¸i. Ngoµi nh÷ng lÔ héi: “XÝp xÝ”, “XÕn Xã Phèn”, “Xªn b¶n, xªn<br /> M−êng”... th× mét h×nh thøc sinh ho¹t kh«ng thÓ thiÕu cña ng−êi Th¸i ®ã lµ s©n ch¬i “H¹n<br /> khuèng” (H¸t giao duyªn trªn sµn s©n):<br /> H¹n khuèng nhá nhãm löa ®ua tµi<br /> Vµ trªn sµn, s¸nh tr¨ng r»m ®«i løa, løa ®«i.<br /> (CÇm Biªu)<br /> “H¹n khuèng” chÝnh lµ n¬i l−u gi÷ nh÷ng b¶n s¾c v¨n ho¸ truyÒn thèng quý b¸u cña téc<br /> ng−êi Th¸i v× “Nh÷ng c©u chuyÖn cæ/ Tôc ng÷, tiÕu l©m...” cïng nh÷ng bµi h¸t ®èi ®¸p giao<br /> duyªn... ®−îc diÔn x−íng ë s©n ch¬i “H¹n khuèng”.<br /> Vèn rÊt yªu mÕn vµ cã n¨ng khiÕu v¨n nghÖ, ng−êi Th¸i rÊt say mª móa xoÌ:“Kh«ng xoÌ<br /> kh«ng tèt lóa. Kh«ng xoÌ thãc c¹n bå”. Móa xoÌ ®−îc vÝ nh− lo¹i r−îu nÕp men l¸ rõng, lµ<br /> mãn ¨n tinh thÇn kh«ng thÓ thiÕu trong sinh ho¹t céng ®ång cña ng−êi Th¸i. Khi khóc d©n ca<br /> “Inh l? ¬i! Xao noäng ¬i!” quen thuéc ®−îc cÊt lªn lµ b¾t ®Çu mét ®ªm xoÌ hoa rùc rì. Sau<br /> nh÷ng ngµy lao ®éng vÊt v¶, ®ªm ®ªm d−íi ¸nh tr¨ng, bªn ¸nh löa bËp bïng...trong kh«ng khÝ<br /> Êy th©n t×nh Êy, con ng−êi quªn ®i nh÷ng mÖt nhäc, buån lo vµ thªm yªu cuéc sèng. Khi tham<br /> gia vßng xoÌ, trai g¸i ®−îc gÇn nhau, ®−îc lùa chän b¹n xoÌ, thÓ hiÖn t×nh c¶m riªng t−...V×<br /> vËy vßng xoÌ g¾n kÕt t×nh c¶m con ng−êi víi nhau, lµm cho con ng−êi gÇn gòi, yªu quý nhau<br /> h¬n, lng m¹n vµ bay bæng h¬n:<br /> TiÕng ®µn “tÝnh tÈu” chµng trai trÎ<br /> GÈy nhÞp l©ng l©ng “noäng g¸i” xoÌ<br /> (CÇm C−êng)<br /> Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: c¸c nhµ th¬ Th¸i thêi kú hiÖn ®¹i ® ph¶n ¸nh ®−îc mét c¸ch ch©n thùc,<br /> sinh ®éng h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn, cuéc sèng, con ng−êi d©n téc m×nh vµo trong c¸c trang th¬ cña<br /> chÝnh m×nh. Nh÷ng trang th¬ Êy cµng trë nªn Ên t−îng h¬n, lung linh h¬n, thu hót ®−îc sù yªu mÕn vµ<br /> say mª cña ng−êi ®äc h¬n bëi mét h×nh thøc nghÖ thuËt th¬ ®Æc s¾c mang “mÇu” Th¸i ®Ëm ®µ.<br /> TiÕp thu tinh hoa cña thÓ lo¹i truyÖn th¬ d©n gian, c¸c nhµ th¬ Th¸i hiÖn ®¹i ® ®em ®Õn<br /> cho th¬ ca Th¸i mét “kh«ng khÝ” truyÖn th¬ míi. Trong rÊt nhiÒu c¸c s¸ng t¸c cña th¬ ca Th¸i<br /> hiÖn ®¹i, chÊt t©m t×nh cña truyÖn th¬ thÓ hiÖn rÊt râ nÐt:<br /> - Hìi anh ¬i! Ng−êi chång em ngµn n¨m yªu dÊu<br /> NghÜ tíi anh, em nh÷ng hÐo hon lßng.<br /> (CÇm Biªu)<br /> - T¹m biÖt em, em hìi, lßng ®õng óa<br /> Chí cho lêi ta bay theo giã, lßng ta sÏ buån.<br /> (Lß V¨n CËy)<br /> 30<br /> <br /> T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(43)/N¨m 2007<br /> <br /> Cã thÓ thÊy, truyÖn th¬ d©n gian ® cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®èi víi th¬ ca Th¸i hiÖn ®¹i.<br /> Ngoµi nh÷ng bµi th¬, c©u th¬ cña: CÇm Biªu, L−¬ng Quy Nh©n, Lß V¨n CËy, La Qu¸n Miªn hay<br /> Lß Cao Nhum mang dÊu Ên kh¸ râ cña truyÖn th¬ th× V−¬ng Trung lµ nhµ th¬ cã sù kÕ thõa râ<br /> nÐt nhÊt vÒ mÆt thÓ lo¹i qua truyÖn th¬ Ing-Ðng.<br /> Nhµ th¬ V−¬ng Trung ® kÕ thõa vµ vËn dông kÕt cÊu truyÖn th¬ (Xèng chô x«n xao,<br /> Khum ló- Nµng ña, T¶n chô xiÕt s−¬ng…) vµo Ing- Ðng. §äc t¸c phÈm, ta thÊy cã nhiÒu nÐt gÇn<br /> gòi so víi truyÖn th¬ d©n gian. NÕu “Anh yªu” vµ “Em yªu” trong TiÔn dÆn ng−êi yªu:“nh− gèc<br /> c¶i xanh”, “lín cïng thêi”, “Yªu nhau tõ thña míi ra ®êi/ Trao duyªn, göi nghÜa tõ ngµy cßn<br /> th¬” th× Ing vµ Ðng còng g¾n bã víi nhau “nh− d−a sinh ra leo cïng giµn”, thña nhá ngåi “cïng<br /> líp, cïng bµn”, cïng “®Õn tr−êng thÇy”, lín lªn “cïng ghÕ m©y gèc sµn nhµ mÑ”.... Ing- Ðng<br /> còng ph¶i tr¶i qua nh÷ng tr¾c trë, sãng giã trong t×nh yªu vµ cuèi cïng còng ®−îc ®oµn tô gièng<br /> nh− m« tÝp cÆp nh©n vËt “Anh yªu” vµ “Em yªu” trong TiÔn dÆn ng−êi yªu.<br /> Trong t¸c phÈm Ing- Ðng, còng cã nh÷ng tr−êng ®o¹n “tiÔn dÆn”, tuy kh«ng ph¶i “tiÔn<br /> dÆn” ng−êi yªu ®i lÊy chång nh− trong TiÔn dÆn ng−êi yªu nh−ng râ rµng, dÊu Ên truyÖn th¬ d©n<br /> gian ® thÊm ®Ém trong Ing- Ðng:<br /> - “ThÊy mÝa ngät ®õng kh¸t,<br /> GÆp ¸o míi ng−êi kh¸c ®õng thay...<br /> §õng bay theo lêi ngät ng−êi quyÕn”<br /> Tuy cã sù ¶nh h−ëng cña thÓ lo¹i truyÖn th¬ nh−ng truyÖn th¬ cña V−¬ng Trung Ýt sö dông<br /> nh÷ng thñ ph¸p khoa tr−¬ng, phãng ®¹i nh− trong truyÖn th¬ d©n gian. ¤ng viÕt vÒ nh÷ng con<br /> ng−êi cña ®êi th−êng, nh÷ng vÊn ®Ò cña hiÖn thùc víi sù dung dÞ, ch©n chÊt:<br /> “Dï ng−êi kh¸c mÆc ¸o ®á c¸nh kiÕn<br /> Kh«ng b»ng ng−êi yªu mÆc ¸o nhuém chµm<br /> §? yªu ¨n rau dÒn thay b÷a<br /> Kh«ng yªu, uèng r−îu cµng ®¾ng tim gan...”<br /> (Ing- Ðng)<br /> Bªn c¹nh ®ã, c¸c nhµ th¬ Th¸i hiÖn ®¹i còng rÊt chó ý ®Õn viÖc vËn dông tôc ng÷, ca dao, d©n ca<br /> Th¸i vµo trong c¸c s¸ng t¸c nh»m t¨ng tÝnh hµm sóc, biÓu c¶m cho c©u th¬ vµ h×nh ¶nh th¬:<br /> Ng−êi Th¸i cã c©u tôc ng÷:<br /> - “§−îc n¾m x«i ngon chí quªn ruéng<br /> §−îc khóc c¸ bïi chí quªn suèi”<br /> - “C¸ sÊy kh«ng trë l¹i ®Î<br /> Gµ sÊy kh«ng trë l¹i g¸y”<br /> Vµ ng−êi ta ® nhËn thÊy “hån vÝa” cña c©u tôc ng÷ Êy trong vÇn th¬ cña c¸c nhµ th¬ Th¸i<br /> hiÖn ®¹i:<br /> - “§−îc lóa chí quªn ruéng.<br /> §−îc c¸ chí quªn n¬m”<br /> 31<br /> <br />