Nghiên cứu sự di truyền và biểu hiện tính trạng chiều dài, chiều rộng của lá đòng và lá công năng trong các tổ hợp lai thuận nghịch giữa tám thơm đột biến và các giống lúa tẻ cao sản thơm và không thơm

Chia sẻ: Leon Leon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chúng tôi sử dụng dòng lúa đột biến từ giống lúa bản địa thơm - Tam thom Dot bien trong thập với 3 các giống lúa: HT1, Q5, B6 và các nghiên cứu về điều này triển lãm thừa kế trên F1 và F2 của họ. Mức độ dominante (mã lực) được xác định từ Belli và Atkius (1966). Kết quả thu được như sau: - Thừa kế của lá cờ dài và lá thứ hai là có ưu thế hơn so với thừa kế của lá cờ ngắn lá và lá thứ hai, triển lãm hoàn toàn chiếm ưu thế hoặc superdominant vào hướng thánh...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu sự di truyền và biểu hiện tính trạng chiều dài, chiều rộng của lá đòng và lá công năng trong các tổ hợp lai thuận nghịch giữa tám thơm đột biến và các giống lúa tẻ cao sản thơm và không thơm

NGHIÊN C U S DI TRUY N VÀ BI U HI N TÍNH TR NG CHI U DÀI, CHI U R NG C A LÁ ĐÒNG VÀ LÁ CÔNG NĂNG TRONG CÁC T H P LAI THU N NGH CH GI A TÁM THƠM Đ T BI N VÀ CÁC GI NG LÚA T CAO S N THƠM VÀ KHÔNG THƠM Nguy n Xuân Dũng1, Th H nh1, Tr n Th Thanh Xuân1, Nguy n Minh Công2 SUMMARY Inheritance of the length and width of flag leaf and second leaf in crossing combinations between aroma mutant rice line - Tam thom Dot bien and some aromatic and nonaromatic high yield rice varieties We used mutant rice line from aromatic native rice variety - Tam thom Dot bien in crosses with 3 rice varieties: HT1, Q5, ĐB6 and researched about this inheritance exhibition on their F1 and F2. The dominante degree (hp) was determined from Belli and Atkius (1966). The results obtained were as follows: - Inheritance of the long flag leaf and second leaf was more dominant than inheritance of short flag leaf and second leaf, exhibition of completely dominant or superdominant upon the direction of crosses. Inheritance of the wide flag leaf and second leaf has the same exhibition. - Inheritance of the length and width of flag leaf and second leaf was controlled by gene. Inheritance of the length and width leaf was controlled by two different genetic systems. - Inheritance of the angle of wide flag leaf was completely dominant or incompletely dominant in comparison with inheritance of the angle of narrow flag leaf. Inheritance of the angle of narrow flag leaf was stipulated by one recessive gene. Keywords: Angle, genetic, flag leaf, second leaf, rice. I. TV N lòng mo, xanh m và m c ng ti p nh n ư c nhi u quang năng nhưng không công tác ch n t o gi ng lúa em l i che khu t các lá dư i; m t khác ph i có hi u qu cao, các nhà ch n t o gi ng lúa tu i th cao. c n ph i hi u rõ s di truy n c a các tính tr ng ư c ưa vào c i ti n gi ng. Theo K t qu nghiên c u v s di truy n tính Yuan Long Ping (1992), hai y u t c n thi t tr ng chi u dài, r ng c a lá òng và lá công nâng cao năng su t lúa là ngu n và s c năng gi a lúa Tám thơm t bi n (TT B) ch a (ngu n là b lá, s c ch a là bông và v i các gi ng lúa t năng su t cao thơm và h t). B lá quy t nh 50% năng su t cây không thơm nh m làm rõ hơn s di truy n lúa. Trong b lá lúa, lá òng và lá công c a các tính tr ng dài, r ng và góc lá c a lá năng óng vai trò quan tr ng nh t trong quá òng và lá công năng góp ph n xây d ng trình nuôi dư ng bông lúa. Hai lá này c n cơ s lý lu n cho công tác lai t o gi ng lúa có chi u dài và r ng v a ph i, dày, u n ch t lư ng có năng su t cao. 1 Trung tâm NCPT Lúa thu n, Vi n Cây lương th c và CTP. 2 i h c Sư ph m Hà N i.
II. V T LI U VÀ PHƯƠNG PHÁP các lu ng c nh nhau ti n cho vi c theo NGHIÊN C U dõi và so sánh trong v mùa 2005 và xuân 2006 t i Thanh Trì, Hà N i. 1. V t li u nghiên c u c. Theo dõi, thu th p, x lý s li u và G m 4 gi ng lúa: Tám thơm t bi n, ánh giá HT1 (lúa thơm); Q5, B6 (lúa năng su t cao) và 6 t h p lai thu n ngh ch c a - Theo dõi s sinh trư ng c a các gi ng chúng. b m và con lai c a chúng ư c th c hi n liên t c t khi gieo n khi thu ho ch. Các phép lai ư c th c hi n: Quy ư c: D ng làm m ư c vi t trư c, còn d ng làm - X lý s li u b ng phương pháp th ng b ư c vi t sau. kê sinh h c. + S d ng ph n m m Microsoft - STT D ng m D ng b EXCEL và máy tính cá nhân. 1 TTĐB Q5 2 Q5 TTĐB + i v i các tính tr ng s lư ng, s 3 TTĐB ĐB6 d ng các công th c toán th ng kê ang 4 ĐB6 TTĐB ư c áp d ng ph bi n trong nghiên c u 5 TTĐB HT1 sinh h c và nông nghi p. 6 HT1 TTĐB * ghiên c u s bi u hi n c a các tính tr ng F1 thông qua giá tr m c tr i 2. Phương pháp nghiên c u ư c tính theo công th c c a Beili và a. Ti n hành các phép lai và thu h t Atkius (1996). lai F1 F − mp hp = Chúng tôi ti n hành lai b ng phương P − mp pháp c t v tr u. D ng làm m ư c kh ây, hp: M c tr i; F: Giá tr c t 16h - 18h ngày hôm trư c hay vào trung bình c a tính tr ng nghiên c u bu i sáng s m. Các hoa sau khi ư c kh F1; mp: Giá tr trung bình c a tính tr ng c ư c bao b ng túi bóng m tránh s c a 2 b m ; P: Giá tr trung bình c a giao ph n t do. Vi c lai t o ư c ti n hành tính tr ng b ho c m tr i hơn. Khi hp vào th i i m nh ng cây cho ph n (cây b ) = 0 (không tr i); hp =1 (tr i hoàn toàn); tung ph n t i a (thư ng t 10h - 13h). Sau 0 < hp Các h t lai F1, F2 c a 6 phép lai ư c 1 (siêu tr i dương); còn khi hp < - 1 (siêu gieo tr ng ng th i v i các h t b m tr i âm).
* Phương pháp nghiên c u s phân ly * ánh giá: Vi c ánh giá, x p lo i tính tr ng F2: S phân chia thành các l p các tính tr ng nghiên c u ch y u theo ki u hình d a theo s li u th ng kê i v i “H th ng tiêu chuNn qu c t ánh giá các tính tr ng s lư ng c a t ng d ng dùng ngu n gen lúa” c a IRRI (1996) và m t làm b m , theo phương pháp c a Awan và s ch tiêu khác ư c c th hoá theo h c ng s (1996), Fushuhara (1986). S sai th ng ánh giá tiêu chuNn i v i lúa khác gi a t l phân ly lý thuy t và th c t ang ư c dùng trong kh o nghi m gi ng ư c ánh giá theo tiêu chuNn "Khi bình lúa Vi t Nam. phương" (χ2). III. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N 1. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u dài lá òng B ng 1. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u dài lá òng (cm) c a P và F1 TT Các phép lai M B F1 hp M c đ tr i 1 TTĐB x Q5 35,50 ± 0,50 37,05 ± 1,18 42,20 ± 1,00 7,65 hp > 1 2 Q5 x TTĐB 37,05 ± 1,18 35,50 ± 0,50 44,50 ± 1,82 10,61 hp > 1 3 TTĐB x ĐB6 35,50 ± 0,50 36,36 ± 1,16 36,00 ± 1,15 0,16 0< hp 1 5 TTĐB x HT1 35,50 ± 0,50 27,72 ± 1,33 37,00 ± 1,41 1,39 hp > 1 6 HT1 x TTĐB 27,72 ± 1,33 35,50± 0,50 37,00 ± 1,69 1,39 hp > 1 Qua s li u thu ư c b ng 1 cho ly F2 c a các phép lai thu n - ngh ch là th y: ph n l n các phép lai, con lai F1 g n tương t nhau (hình 1a, 1b, 1c, 1d, 1e, bi u hi n ưu th lai dương ho c siêu tr i 1f). Ch ng t , gen n m trong nhân ki m dương. i u này ch ng t phi n lá òng soát tính tr ng chi u dài lá òng và ít dài là tr i so v i phi n lá òng ng n. C nhi u ph thu c vào t bào ch t c a d ng th như các phép lai 1; 2; 4; 5; 6 con lai làm m . F1 bi u hi n siêu tr i dương (hp > 1) hay Qua hình 1 cho th y, s phân ly chi u chi u dài lá òng c a con lai F1 dài hơn dài lá òng F2 c a phép lai gi a TT B d ng cha ho c m có lá òng dài. Còn v i các gi ng lúa t khác th hi n bi n d các phép lai 3, F1 bi u hi n tr i không liên t c, phân ly tăng ti n dương. S sai hoàn toàn nhưng thiên v d ng có lá òng khác v k t qu các phép lai ã g i m dài (0 < hp < 1). kh năng ch n t o gi ng lúa có lá òng v i Trong các t h p lai nghiên c u gi a chi u dài thích h p. TT B v i HT1, B6 và Q5 thì t l phân
Hình 1. S phân b tính tr ng chi u dài lá òng F2 trong các t h p và phép lai gi a TT B và các gi ng lúa t cao s n thơm và không thơm 2. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u r ng lá òng B ng 2. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u r ng lá òng (cm) c a P và F1 STT Các phép lai M B F1 hp M c đ tr i 1 TTĐB x Q5 1,35 ± 0,05 1,80 ± 0,01 1,75 ± 0,05 0,78 0 < hp < 1 2 Q5 x TTĐB 1,80 ± 0,01 1,35 ± 0,05 1,80 ± 0,01 1,00 hp = 1 3 TTĐB x ĐB6 1,35 ± 0,05 1,80 ± 0,07 1,73 ± 0,03 0,69 0 < hp < 1 4 ĐB6 x TTĐB 1,80 ± 0,07 1,35 ± 0,05 1,90 ± 0,06 1,44 hp > 1 5 TTĐB x HT 1 1,35 ± 0,05 1,50 ± 0,06 1,47 ± 0,02 0,60 0 < hp < 1 6 HT 1 x TTĐB 1,50 ± 0,06 1,35 ± 0,05 1,73 ± 0,07 4,07 hp > 1
S li u thu ư c b ng 2 cho th y: tr i không hoàn toàn (0 < hp < 1); còn Nhìn chung, phi n lá òng r ng là tr i so v i phép lai ngh ch F1 bi u hi n siêu tr i ho c phi n lá òng h p, nhưng m c tr i thay tr i hoàn toàn (hp = 1, hp > 1). i u ó i tuỳ thu c vào t ng t h p lai và phép lai. ch ng t t bào ch t d ng m có nh Có trư ng h p bi u hi n siêu tr i dương (hp hư ng n s bi u hi n c a tính tr ng > 1) như các phép lai: 4 và 6; tr i hoàn chi u r ng lá òng F1. toàn phép lai 2; bi u hi n trung gian và ưu S phân b tính tr ng chi u r ng lá th lai dương các phép lai: 1; 3 và 5. òng F2 ư c th hi n qua hình 2. các phép lai thu n và ngh ch (phép lai 1÷ 6), F1 phép lai thu n bi u hi n Hình 2. S phân b tính tr ng chi u r ng lá òng F2 trong các t h p và phép lai gi a TT B và các gi ng lúa t cao s n thơm và không thơm Qua ó cho th y, ki u hình F2 bi u ti n dương, tuy nhiên, s phân b 2 tính hi n bi n d liên t c và phân ly tăng ti n tr ng này F2 trong m i phép lai cũng có dương theo hư ng tăng chi u r ng phi n lá. s sai khác. Ch ng t , chi u dài và chi u Có th , chi u r ng phi n lá òng cũng do r ng lá ư c ki m soát b i các h th ng di nhi u gen ki m soát. Tính tr ng chi u dài truy n khác nhau, k t lu n này phù h p v i và chi u r ng lá òng u th hi n s tăng Mitra (1962), Kramer (1974).
3. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u dài lá công năng B ng 3. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u dài lá công năng (cm) c a P và F1 STT Các phép lai M B F1 hp M c đ tr i 1 TTĐB x Q5 54,00 ± 0,05 50,25 ± 1,25 60,75 ± 0,75 4,60 hp > 1 2 Q5 x TTĐB 50,25 ± 1,25 54,00 ± 0,50 70,50 ± 2,51 9,80 hp > 1 3 TTĐB x ĐB 6 54,00 ± 0,05 52,06 ± 2,17 54,50 ± 2,22 1,52 hp > 1 4 ĐB 6 x TTĐB 52,06 ± 2,17 54,00 ± 0,50 63,75 ± 2,26 11,05 hp > 1 5 TTĐB x HT1 54,00 ± 0,05 43,36 ± 1,40 55,47 ± 2,10 1,28 hp > 1 6 HT1 x TTĐB 43,36 ± 2,00 54,00 ± 0,50 65,13 ± 2,55 3,09 hp > 1 S li u thu ư c b ng 3 cho th y: F1 (hp > 1). K t qu trên cho th y, tính tr ng c a t t c các phép lai u bi u hi n ưu th lá công năng dài là tr i so v i tính tr ng lá lai dương. Trong ó, F1 các phép lai: 1; công năng ng n. 2; 3; 4; 5; 6, F1 bi u hi n siêu tr i dương Hình 3. S phân b tính tr ng chi u dài lá công năng F2 trong các t h p và phép lai gi a TT B và các gi ng lúa t cao s n thơm và không thơm
Qua hình 3 cho th y, s phân b tính các d ng b m (P) có d ng lá dài. Có th , tr ng chi u dài lá công năng F2 r ng hơn chi u dài lá công năng ư c ki m soát b i so v i các d ng b m (P). S phân ly ki u nhi u gen và s tác ng b sung gi a các hình F2 th hi n s tăng ti n dương và theo gen ã làm tăng chi u dài lá. hư ng tăng chi u dài lá công năng so v i 4. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u r ng lá công năng B ng 4. S di truy n và bi u hi n tính tr ng chi u r ng lá công năng (cm) c a P và F1 STT Các phép lai M B F1 hp M c đ tr i 1 TTĐB x Q5 1,15 ± 0,03 1,50 ± 0,01 1,40 ± 0,02 0,43 0 < hp < 1 2 Q5 x TTĐB 1,50 ± 0,01 1,15 ± 0,03 1,55 ± 0,05 1,29 hp > 1 3 TTĐB x ĐB 6 1,15 ± 0,03 1,45 ± 0,05 1,50± 0,06 1,33 hp > 1 4 ĐB 6 x TTĐB 1,45 ± 0,05 1,15 ± 0,03 1,55 ± 0,05 1,67 hp > 1 5 TTĐB x HT1 1,15 ± 0,03 1,37 ± 0,05 1,32 ± 0,02 0,55 0 < hp < 1 6 HT1 x TTĐB 1,37 ± 0,05 1,15 ± 0,03 1,40 ± 0,01 1,27 hp > 1 K t qu b ng 4 cho th y: F1 ph n Trong 2 phép lai gi a d ng m là l n các phép lai mà chúng tôi th c hi n có TT B v i d ng b là Q5 và HT1, con lai F1 bi u hi n siêu tr i (hp > 1) ho c tr i hoàn bi u hi n tr i không hoàn toàn nhưng thiên toàn (hp = 1) v tính tr ng chi u r ng lá v d ng b có phi n lá công năng r ng. K t công năng. i u này ch ng t , lá công năng qu này c a chúng tôi phù h p v i nh n xét r ng là tr i so v i lá công năng h p. c a Kramer (1974). Hình 4. S phân b tính tr ng chi u r ng lá công năng F2 trong các t h p và phép lai gi a TT B và các gi ng lúa t cao s n thơm và không thơm
Qua hình 4 cho th y, ki u hình F2 bi u lá công năng. Như v y, hai tính tr ng này hi n bi n d liên t c và phân ly tăng ti n âm có th ư c ki m soát b i hai h th ng di ho c dương. Có th , chi u r ng lá công truy n khác nhau. năng ư c ki m soát b i nhi u gen. Trong các t h p lai nghiên c u, s phân 5. S di truy n và bi u hi n tính tr ng ly ki u hình F2 trong các phép lai thu n góc lá òng ngh ch là tương t nhau, ch ng t s bi u S li u thu ư c b ng 5 cho th y: hi n c a gen ki m soát chi u dài lá công năng các phép lai 1, F1 bi u hi n siêu tr i dương ít ph thu c vào t bào ch t d ng làm m . (hp > 1). F1 c a các phép lai: 2; 3; 4; 5; 6 phép lai nghiên c u thì s bi u hi n bi u hi n tr i không hoàn toàn nhưng thiên tính tr ng chi u r ng lá công năng có s sai v d ng b hay m có góc lá òng r ng hơn khác so v i s bi u hi n tính tr ng chi u dài (0 < hp < 1). B ng 5. S di truy n và bi u hi n tính tr ng góc lá òng ( ) c a P và F1 TT Các phép lai M B F1 hp M c đ tr i 1 TTĐB x Q5 23,50 ± 0,93 6,50 ± 0,09 26,50 ± 1,10 1,35 hp > 1 2 Q5 x TTĐB 6,50 ± 0,09 23,50 ± 0,93 17,50 ± 0,51 0,29 0 < hp < 1 3 TTĐB x ĐB 6 23,50 ± 0,93 8,80 ± 0,15 17,67 ± 0,72 0,21 0 < hp < 1 4 ĐB 6 x TTĐB 8,80 ± 0,15 23,50 ± 0,93 19,00 ± 0,79 0,39 0 < hp < 1 5 TTĐB x HT1 23,50 ± 0,93 6,33 ± 0,30 17,20 ± 0,05 0,27 0 < hp < 1 6 HT1 x TTĐB 6,33 ± 0,30 23,50 ± 0,93 23,33 ± 1,07 0,98 0 < hp < 1 B ng 6. S phân ly tính tr ng góc lá òng ( ) F2 trong v xuân 2006 gi a TT B v i các gi ng lúa t cao s n thơm và không thơm Các t h p lai và S CTPT S cá th thu c các phân l p ki u hình TT T l PLLT P phép lai F2 khác nhau 28÷38 20 ÷ 26 6÷19 1 TTĐB x Q5 1470 1:2:1 0,7 - 0,8 365 734 371 25÷34 17 ÷ 23 7÷19 2 Q5 x TTĐB 1478 1:2:1 0,7 - 0,8 370 739 369 29÷48 19 ÷ 26 7÷17 3 TTĐB x ĐB6 1465 1:2:1 0,7 - 0,8 363 733 369 30÷45 21÷
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam Qua s li u b ng 6 cho th y, các phép lai thu n ngh ch gi a TT B v i HT1, B6 và Q5 cho ki u hình F2 tương t nhau; ch ng t t bào ch t c a d ng làm m h u như không nh hư ng n s bi u hi n c a tính tr ng này và tính tr ng góc lá òng ư c ki m soát b i gen nhân. Trong các phép lai gi a TT B v i các gi ng lúa cao s n, F2 u phân ly ki u hình theo t l 1 góc lá òng r ng : 2 góc lá òng trung bình : 1 góc lá òng h p. Như v y, có th kh ng nh tính tr ng góc lá òng h p do 1 gen l n quy nh còn góc lá òng r ng là tính tr ng tr i hoàn toàn ho c không hoàn toàn. IV. K T LU N T k t qu th c nghi m và nh ng i u phân tích trên, khi lai Tám thơm t bi n v i các gi ng lúa t cao s n thơm và không thơm bư c u chúng tôi rút ra m t s k t lu n sau: 1. Tính tr ng lá òng và lá công năng dài thư ng là tr i so v i tính tr ng lá òng và lá công năng ng n, bi u hi n ưu th lai dương ho c siêu tr i dương tuỳ thu c vào phép lai. Tính tr ng lá òng và lá công năng r ng cũng bi u hi n tương t . 2. Tính tr ng chi u dài lá òng và lá công năng, chi u r ng lá òng và lá công năng ư c ki m soát b i nhi u gen. Tính tr ng chi u dài và chi u r ng lá ư c ki m soát b i hai h th ng di truy n khác nhau. 3. Tính tr ng góc lá òng r ng là tr i hoàn toàn ho c không hoàn toàn so v i tính tr ng góc lá òng h p, tính tr ng góc lá òng h p do 1 gen l n qui nh. TÀI LI U THAM KH O 1 guy n Minh Công, 2001. S di truy n và bi u hi n m t s tính tr ng th h lai F1 trong t h p lai thu n - ngh ch gi a gi ng lúa Tám thơm t bi n và Tép hành t bi n, T p chí Sinh h c s 9 tr 32. 2 guy n Minh Công, guy n Th Mong, 2004. S di truy n m t s t bi n gây t o t gi ng a phương Nam b - Tài nguyên c, T p chí Di truy n h c và ng d ng, s 1/2004, tr. 24 - 30. 3 guy n Th Mong, guy n Minh Công, 2003. S di truy n và bi u hi n các t bi n: N a lùn, rút ng n lá òng, tăng chi u dài lá công năng, gi m kh năng nhánh, tăng chi u dài bông lúa và h t g o, phát sinh b ng th c nghi m t gi ng lúa a phương Nam b - Tép hành, T p chí Khoa h c Công ngh c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn, s 5/2003 tr. 654 - 656. 4 Th H nh, 2005. “Nghiên c u s di truy n và bi u hi n m t s tính tr ng F1 trong các t h p lai gi a gi ng lúa Tám thơm t bi n v i các gi ng lúa t thơm và không thơm”, Lu n án Th c sĩ Sinh h c, Trư ng i h c Sư ph m Hà N i. 5 Chu Th Minh Phương, 2004. Nghiên c u nh hư ng c a t bào ch t d ng làm m n s bi u hi n m t s tính tr ng F1 và F2 trong các t h p lai gi a gi ng lúa Tám thơm t bi n v i các dòng t bi n phát sinh t các gi ng lúa thu c lo i hình Japonica, Lu n văn th c sĩ Sinh h c, Trư ng i h c Sư ph m Hà N i. 9
T¹p chÝ khoa häc vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp ViÖt Nam 6 Jennings P.R., W.R. Coffman and H.E.Kauffman, 1979. Rice Improvement, IRRI, Losbanos, Manila, Philippines. 7 Inger, 1996. Standard evaluation System for rice, Rice genetics, IRRI, Manila, Philippines. 8 Yamagata, H., 1997. "Inheritance of morphological characters, 1.5. leaf" in: Science of the rice plant, Volume three: Genetics (Matsuo et al., eds), FAPRC, Tokyo, Japan, pp. 277 - 285. gư i ph n bi n: Tr n Duy Quý 10