Ngọn lửa tình người thắp lên giữa đêm đen cuộc sống cảm nhận Vợ nhặt của Kim Lân

Đề bài: Ngọn lửa tình người thắp lên giữa đêm đen cuộc sống cảm nhận Vợ nhặt <br /> của Kim Lân<br /> Bài làm<br /> "Đó là những người cầm bút có biệt tài có thể chọn trong cái dòng xuôi chảy một khoảng <br /> thời gian mà  ở đó cuộc sống đậm đặc nhất, chứa đựng nhiều ý nghĩa nhất, một khoảnh <br /> khắc với một vài sự diễn biến sơ sài và cũng bình thường thôi, nhưng bắt buộc con người <br /> ở  vào một tình thế  phải bộc lộ  ra cái phần tâm can nhất, cái phần  ẩn náu sâu kín nhất, <br /> thậm chí có khi đó là khoảnh khắc chứa cả một đời người, một đời nhân loại...". Mỗi lần <br /> đọc và giảng truyện ngắn Vợ nhặt, tôi lại nhớ tới ý kiến rất sâu sắc ấy của nhà văn quá  <br /> cố Nguyễn Minh Châu. Quả vậy, cây bút truyện ngắn biệt tài Kim Lân đã chọn được một <br /> khoảnh khắc thời gian thật tiêu biểu để dựng nên tác phẩm, ấy là buổi chiều "nhá nhem" <br /> không chỉ vẩn lên mùi ẩm thôi, đi vào một đêm đen thỉnh thoảng vẳng ra tiếng hờ khóc tỉ <br /> tê, và tiến đến một buổi sớm mai mùa hè "sáng loá". Câu chuyện như  một mảnh vẹn  <br /> nguyên cuộc sống được xắn ra, vật lên trên trang giây ­ cuộc sống của những lao động <br /> Việt Nam xanh xám, vật vờ, tối đen trong giờ phút lụi tàn của xã hội thực dân phong kiến, <br /> chuẩn bị cho Cách mạng tháng tám năm 1945. Viết về xã hội cũ, song nhà văn không miêu <br /> tả  những bi kịch của kiếp người như  những cây bút hiện thực thời kỳ   ấy. Chọn thời <br /> điểm giáp ranh Cách mạng, cho tác phẩm ra đời năm 1962 trong tập truyện nổi tiếng Con  <br /> chó xấu xí, tác giả  Vợ  nhặt cũng không dùng giọng văn ngắn mang âm hưởng sử  thi ca <br /> ngợi. Ngòi bút Kim Lân hướng vào chuyện duyên kiếp, tình nghĩa của con người, tỏa hơi <br /> ấm từ tình người. Tình người ­ trước hết là ở những người lao động bé nhỏ, dưới đáy xã <br /> hội ­ đã được nhen nhóm, thắp sáng giữa đêm đen của cuộc sống.<br /> Chao ôi, cái đêm đen cuộc sống ở một xóm nghèo ven thành phố của những người ngụ cư <br /> mới khủng khiếp làm sao! Cái đói, cái chết hiện hình thành những rìu sắc, đường nét rõ  <br /> rệt, ngay trước mắt con người: đường vào tối om, bóng người đói với những khuôn mặt <br /> xanh xám đi lại dật dờ như những bóng ma ­ Cái đói, cái chết cất lên trong "tiếng quạ gào  <br /> từng hồi thê thiết trên mây cây gạo ngoài bãi chợ", trong tiếng "hờ khóc tỉ  tê" của những  <br /> gia đình vừa chôn cất người thân. Rồi nó "vẩn thành mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây <br /> của xác người", "mùi đốt đống rấm ­ đốt những vật dụng của người vừa chết ­ bốc lên  <br /> khét lẹt". Trong tiến trình văn học Việt Nam, nhiều nhà thơ  đã viết về  nạn đói: Phạm <br /> Đình Hổ  trong Vũ trung tuỳ  bút kể  chuyện mùa màng thất bát, cả  một vùng rộng lớn  ở <br /> Thái Bình lúa ngô chết rục, chỉ thấy chồn, cáo chạy nhông, đào bới...Nguyễn Du trong Sở <br /> kiến hành tả  cảnh một gia đình đói rách đi xin ăn... Và Thạch Lam, và Nguyễn Công <br /> Hoan, và Ngô Tất Tố... Song dường như chưa một ai đặc tả, cực tả rõ nét cái nạn đói năm  <br /> ất Dậu ­ 1945 ­  ở một thời gian cụ thể, một không gian đậm đặc như  Kim Lân đã làm.  <br /> Trong truyện Đôi mắt, năm 1948 Nam Cao cũng từng dự  cảm về  "Cái hồi đói khủng <br /> khiếp mà có lẽ đến năm 2000, đọc Vợ nhặt của Kim Lân, chúng ta không chỉ nghe lời kể <br /> của nhà văn mà như phải trực tiếp sống giữa cái thời điểm, cái nơi chôn đói nghèo ất Dậu  <br /> ấy, nhìn rõ cỏ cây, nhà cửa, bóng người, nghe rõ những tiếng quạ kêu, tiếng người khóc,  <br /> ngửi thấy mùi gây, mùi khét. Chúng ta không chỉ  "rùng mình", còn khiếp sợ, còn xót <br /> thương, ngột ngạt, tưởng chừng không sống nổi. Văn chương hay chính đây đích thực <br /> cuộc đời đang hiện về? Từng màu sắc, từng âm thanh, từng mùi vị... Một cảnh điêu tàn, <br /> rữa nát. Cái chết lan tràn, bao phủ. Đêm đen buông xuống. Đời người, kiếp nhân sinh <br /> giống như một đống tro tàn, lạnh ngắt.<br /> Vậy mà giữa bóng đen, giữa khí lạnh cuộc đời, hai kiếp người ­ anh con trai mệt mỏi bởi <br /> những lo lắng chật vật hàng ngày và chị con gái tả tơi, gầy sọp, xám xịt ­ đã tình cờ  gặp  <br /> nhau, cưới nhau, cùng nhau nhen nhóm ngọn lửa... Bắt đầu là Tràng, rồi cô vợ. Họ được <br /> cả  làng xóm dõi nhìn, cuối cùng được bà mẹ  chấp nhận bằng một tấm lòng ngọt ngào,  <br /> ấm áp. Họ sưởi ấm cho nhau, cùng thắp sáng ngọn lửa sự sống, ngọn lửa tình người. Lần <br /> theo từng dòng chữ từng đoạn văn trong Vợ nhặt, chúng la dễ dàng nhận ra ngòi bút tinh  <br /> tế  của nhà văn khi ông ­ như có chủ đích ­ đan xen những âm thanh thê thảm, đau xót và <br /> những tiếng nói, giọng cười vui vẻ tuế toái, đan xen những bóng đen, màu xám và những <br /> tia sáng, những ánh hồng. Câu chuyện được kể thật nhẹ nhàng, thấm thía, theo một trình  <br /> tự thời gian ngắn gọn từ chiều tà, vào đêm tối, đến sáng hôm sau và cũng theo một trình  <br /> tự của phép biện chứng tâm hồn, ánh sáng của niềm vui, hơi ấm của hạnh phúc gia đình, <br /> ngọn lửa tình người được nhen nhóm rồi thắp lên, để  cuối cùng "sáng lóa " trong ánh  <br /> nắng một rạng đông mùa hè ba kiếp người đói rách ngồi bên nhau chuyện trò, nghĩ đến  <br /> những người phá kho thóc Nhật cứu đói, hướng lời Việt Minh, tới những người nghèo đói <br /> ầm ầm kéo nhau đi, đằng trước có lá cờ đỏ to lắm, lá cờ đỏ bay phấp phới...<br /> Có thể nói cuộc gặp gỡ của đôi trai gái ­ anh cu Tràng và cô vợ ­ những phút đầu đúng là <br /> một câu chuyện tầm phào theo cách nghĩ của Tràng. Song, khi cả đôi anh chị cùng cất lời,  <br /> đưa mắt thì... dường như lửa và rơm đã bắt đầu bén Chỉ vừa nghe anh cái tiếng "Muôn ăn <br /> cơm trắng với giò...", chị  đã "nhà:  ơi"... rồi "liếc mắt cười tít". Tràng thích lắm. Từ  cha  <br /> sinh mẹ  đẻ  đến giờ, chưa có người con gái nào cười với hắn tình tứ  như  thế! Rồi hắn  <br /> toét miệng cười và cũng biết tình tứ  lại chẳng kém gì cô em: "Này, hãy ngồi xuống ăn  <br /> miếng giầu đã". Ai dám chê cái anh chàng đẩy xe bò đầu trọc nhẵn, lưng to rộng như <br /> lưng gấu này không có duyên! Song, giữa cái thời bên bờ vực chết đói này, duyên hay tình,  <br /> hay gì gì đi nữa trước hết phải là miếng ăn, là sự sống. Do đó sau khi biết đích xác chàng  <br /> trai có tiền, rồi lại được ăn liền một lúc bốn bát bánh đúc hai con mắt trũng hoáy của thị <br /> tức thì sáng lên, rồi ăn xong, thị  cầm dọc đôi đũa quệt ngang miệng, thở: Hà, ngon!...  <br /> "Này, nói đùa chứ có về  ở với tớ  thì ra khuân hàng lên xe rồi cùng về...". Nói thế, Tràng  <br /> cũng tưởng là nói đùa, ai ngỡ thị về thật. Câu chuyện ái tình của họ được Kim Lân miêu  <br /> tả bằng một giọng văn tưng tửng, như bỡn cợt, đùa vui, song hoàn toàn không phải là bèo  <br /> bọt trăng gió vu vơ. Nó nghiêm túc, càng về sau càng nghiêm túc. Giữa thời thóc cao, gạo  <br /> kém, mỗi người chưa chắc đã nuôi nổi cái thân mình, họ  nhặt được nhau, rồi đưa nhau <br /> về, sau cái chặc lưỡi liều lĩnh, song táo bạo như một lời thách đố đã diễn ra. Hai anh chị <br /> đi bên nhau đàng hoàng cứ  hệt như chú rể  đưa cô dâu về  nhà chồng. Anh: nét mặt phởn <br /> phơ khác thường, tủm tỉm cười nụ và hai con mắt thì sáng lên lấp lánh. Chị: đầu hơi cúi,  <br /> cái nón rách tàng nghiêng nghiêng che khuất nửa mặt, rón rén e thẹn. Cả  làng xóm như <br /> bừng dậy. Trẻ  con hò reo, có đứa gào lên: "chông vợ  hài", người lớn bàn tán, hỏi han,  <br /> phán đoán. Những khuôn mặt u tối hốc hác bỗng dưng rạng rỡ hẳn lên. Tiếng cười, nói,  <br /> tiếng mời gọi râm ran. Có một cái gì lạ  lùng và tươi mát thổi vào cuộc sống đói tối tăm <br /> ấy của họ. Câu đố dường như dần dần được giải đáp, mặc cho làng khen chê, đàm tiếu, <br /> Tràng vẫn cứ vênh mặt lên tự đắc, lấy làm thích ý. Vì đến lúc này anh mới thực sự cảm <br /> nhận ý vị cuộc gặp gỡ tình cờ, cái ý định chớp nhoáng, táo bạo mà đúng đắn của mình. Đi  <br /> bên người đàn bà ngượng nghịu trước lời khen của ai đó: ''khéo mà vợ  anh cu Tràng thật,  <br /> trông ta e thẹn hay đáo để", Tràng như  quên hết những cảnh sống tăm tối hàng ngày. <br /> Trong lòng hắn bây giờ  chỉ  còn tình nghĩa giữa hắn với người đàn bà ... Một cái gì mới <br /> mẻ, lạ  lắm, chưa từng thấy, nó ôm ấp, mơn man khắp da thịt Tràng. Đó là tình yêu? Là  <br /> hạnh phúc tuổi trẻ? Là ánh sáng đổi đời? Có lẽ là tất đối với hai kiếp người tối tăm, vờ <br /> vật, chắp nối lại cùng nhau để thành vợ, thành chồng. Cái giây phút quan trọng nhất của <br /> lời thách đố là lúc Tràng đi sát bên người con gái, ngẫm nghĩ một lúc, rồi giơ cao cái chai <br /> con lên khoe: ­Đầu tối thắp đây này... Vợ mới vợ miếc cũng phải cho nó sáng sủa một tí  <br /> chứ, chẳng nhẽ  chưa tối đã rúc ngay vào, hì hì...". Tràng đã nói ra được cái ý nghĩa thô  <br /> mộc mà thiêng liêng nhất: "Vợ  mới, vợ miếc". Cô gái cũng đáp lại được bằng " một lời <br /> nói suồng sã nhất: "khỉ  gió", và một cử  chỉ  cởi mở  nhất "phái đánh đét vào lưng hắn",  <br /> khiến cho "hắn thích chí ngửa cổ cười khanh khách". Vậy là, những e thẹn, những rụt rè, <br /> ngượng nghịu của ái tình trai gái đã được bước qua để  tới ngưỡng cửa của quan hệ  vợ <br /> chồng rồi. Chuẩn bị cho ngày vui đón vợ mới, anh chẳng có bạc vàng, rượu thịt cao sang <br /> gì, chỉ có cái chai con đựng ít dầu thắp để... "cho nó sáng sủa một tí chứ"! vậy mà em vẫn <br /> khen "sang nhỉ" rồi lại chuyên răn anh "hoang nó vừa vừa chứ". Thật xót xa, mà cảm <br /> động, một cuộc rước dâu chỉ có hai người rách rưới, vêu vao đi bên nhau với một ít dầu <br /> thắp tối. Song cũng thật đàng hoàng, trịnh trọng, bởi vì họ  tự đến với nhau, tin cậy, hoà  <br /> hợp. "Đôi ta như lửa mới nhen, như trăng mới mọc, như đèn mới khêu". Cái mối tình dân <br /> dã của anh Tràng và cô vợ nhặt ngẫm ra cũng có ánh sáng, có lửa ấm đấy chứ!<br /> Khi hai vợ chồng về tới nhà, giới thiệu vợ với mẹ, anh cu Tràng nói: "Nhà tôi nó mới về <br /> làm bạn với tôi đấy u ạ! Chúng tôi phải duyên phải kiếp với nhau... Chẳng qua nó cũng là  <br /> cái số  cả...". Giọng tuy ngập ngừng, song lời lẽ thật chững chạc. Mỗi ch ữ m ỗi câu vừa <br /> ấm tình người vừa sâu nghĩa lý. "Nhà tôi làm bạn .. duyên ... kiếp... cái số  cả...",  ấy là  <br /> những ngọn lửa Tràng thắp lên ừa để sưởi ấm, vừa để soi sáng cái đầu óc chậm chạp già  <br /> nua của bà cụ Tứ. Với chính Tràng, ngọn lửa ấy cũng thắp sáng lên trong lòng một quyết <br /> tâm. Nói tới "duyên ­ kiếp" là chạm vào vùng thiêng liêng nhất trong mảnh đất của đôi <br /> gái, trai. "Duyên" là sự  hấp dẫn, lôi cuốn gọi mời, là tình yêu giữa hai người. "Kiếp" là <br /> đời sống cơ  cực cùng cảnh ngộ, cùng thuyền, cùng hội mà tạo hoá đẩy, trôi đến gần  <br /> nhau, cảm thông với nhau, rồi chia sẻ và thương nhau. Từ  câu chuyện "tầm phào" ở  bên <br /> đường bữa nọ, rồi tới lúc đưa cô  ả  đi qua ngõ xóm lời bỡn cợt "vợ  mới, vợ  miếc", giờ <br /> đây giữa mái ấm của căn nhà, trước mặt mẹ Tràng đã thực sự coi mối quan hệ giữa mình  <br /> với người con gái như có tiền định có lương duyên do trời sắp xếp, do đời run rủi, ràng <br /> buộc. Có thể khi nói, Tràng chưa nghĩ được những điều sâu xa như vậy, song cái cách anh  <br /> ta "tươi cười" mời mẹ "ngồi lên giường lên diếc chĩnh chện" rồi nhắc mẹ: "Nhà tôi nó <br /> chào u", rồi bước lại gần... vừa giới thiệu cô gái trong tư  cách "nhà tôi" vừa khẳng định  <br /> "duyên số" hai người trong giọng điệu rành rẽ, đứng đắn, ai nghe chẳng cảm động, đồng  <br /> tình. Vì vậy, bà cụ Tứ đã hiểu, hiểu việc con làm, hiểu ra, biết bao nhiêu cơ sự khác nữa. <br /> Bà mẹ nghèo khổ ấy vừa ai oán vừa xót thương cho đời mình, đời con. Bà thấm thía, tủi <br /> hờn về hoàn cảnh, về trách nhiệm mẹ trước việc trăm năm hạnh phúc của con cái., rồi bà  <br /> cảm động đăm đăm nhìn cô gái, như  chấp nhận, như  hàm  ơn: Người ta gặp bước khó <br /> khăn , đói khổ này người ta mới lấy đến con mình, mà con mình mới có vợ... Bà nhắc lại  <br /> ý con để nói với "nàng dâu mới": ừ, thôi thì các con đã phải duyên, phải kiếp với nhau, u  <br /> cũng mừng lòng". Con tin yêu mẹ. Mẹ già cũng tin yêu, tôn trọng dâu con. Mẹ  chồng và  <br /> nàng dâu mới trò chuyện thật cởi mở, thân tình. Bà mẹ  dạy con: "Vợ  chồng chúng mày  <br /> liệu mà bảo nhau làm ăn", phát ra một tương lai "rồi ra may mà ông giời cho khá...". Rồi  <br /> an  ủi, động viên: "con ngồi xuống đây cho đỡ  mỏi chân... cốt chúng mày hoà thuận là u  <br /> mừng rồi. Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá...". Đọng lại ở câu chuyện giữa hai <br /> kiếp người tuy khi nhau về tuổi tác mà thật giống nhau trong cảnh ngộ  làm người là  ở <br /> chỗ "thương", ấy là tình người, lòng bao dung nhân hậu của những người mẹ, người phụ <br /> nữ Việt Nam. Nói được những lời gan ruột ấy, hẳn bà cụ Tứ vơi đi biết bao đau khổ, giải <br /> toả  biết bao lo lắng, tủi nhục. Trái tim người mẹ  như  nghẹn lại. Nước mắt cứ  chảy  <br /> xuống ròng ròng. Phải chăng lúc đó là nước mắt của niềm vui, của hạnh phúc nhỏ  nhoi,  <br /> hạnh phúc được chia sẻ giãi bày? Khi thấy con trai đánh diêm đối đèn, bà cụ vội vàng lau  <br /> nước mắt, ngửng lên nói như reo: "Có đèn đây à? ừ  thắp lên một tí cho sáng sủa...". Một <br /> câu nói của nhân vật, một chi tiết thật đơn giản mà chứa đựng bao nhiêu ý nghĩa. Chắc  <br /> hẳn đã lâu lắm rồi căn nhà lụp xụp rách rưới của hai mẹ  con bà Tứ  không có ánh đèn.  <br /> Đêm buông xuống, bóng tối cũng ùa vào, che phủ. Chắc hẳn đã lâu lắm rồi, hai mẹ  con  <br /> sống lủi thủi, âm thầm, hết kiếm ăn ban ngày ở đầu đường góc chợ, đêm về nhà vật mình <br /> xuống vì mệt nhọc, chẳng cần đèn đóm, chuyện trò. Nay nhà có người mới:. con trai có <br /> vợ mới, mẹ già có nàng dâu mới, thắp đèn lên cho sáng sủa! Ngọn đèn, hay chính là ngọn  <br /> lửa của tình người mà ánh sáng đã được nhen từ  trong trái tim của mỗi con người?  ở <br /> Tràng, đó là ánh sáng từ  sự  ngẫu nhiên, tình cờ  đến một quyết tâm, một khát vọng,  ở <br /> người vợ nhặt, đó là ánh sáng của duyên kiếp, của cảnh ngộ, ngẫu nhiên mà như  số trời  <br /> ràng buộc, xe kết.  Ở bà cụ đó là ánh sáng của tình thương, lòng bao dung, nhân hậu. Họ <br /> nhắc nhau thắp lửa để... đêm tối "sáng lên một tí", để căn nhà toả ra hơi ấm, lòng người  <br /> có thêm chút lửa để  quyết sống, quyết vượt qua tao đoạn này ­ cái tao đoạn tăm tối đau <br /> thương nhất của đất nước bấy giờ. Có thể nói. nhà văn Kim Lân thắp vào giữa căn nhà bà <br /> cụ Tứ một ngọn lửa ­ dù chỉ là của ngọn đèn dầu, thứ của cải đắt đỏ bây giờ ­ đồng thời  <br /> thắp trong lòng mình, lòng người đọc một niềm vui, niềm tin yêu, trân trọng trước bản  <br /> lĩnh sống của con người ­ những con người trong tăm tối vẫn nhen nhóm và cố thắp sáng <br /> khát vọng hạnh phúc, khát vọng sống cho ra con người, nên người.<br /> Nếu  ở  phần trước, các chi tiết, các sự  việc của câu chuyện diễn biến trong sự  lan xen  <br /> bóng tối và ánh sáng, thì đến phần sau, nhà văn dựng một không gian nghệ  thuật cả  bề <br /> mặt và chiều sâu, đầy ... ánh sáng, cả  khung cảnh và nhân vật đều tắm trong ánh sáng,  <br /> chan hoà ánh sáng, ánh sáng bừng lên như  một chuyển động tự  nhiên, vì nhà văn kể  về <br /> buổi sáng hôm sau. Song ánh sáng  ấy cũng đâu phải ngẫu nhiên. Nó biểu hiện một cảm  <br /> hứng lạc quan, nó soi tỏ  một ngày mới, một trang mới của tâm hồn, sự  sống mỗi nhân  <br /> vật, mỗi kiếp người. Nó cũng là kết quả đẹp đẽ của ngọn lửa tình người.<br /> Một buổi sớm mai đẹp đẽ xiết bao! Nắng mùa hè sáng loá. Nhà cửa, sân vườn được quét  <br /> tước thu dọn sạch sẽ  gọn gàng. Mấy chiếc quần áo rách như  tổ  đỉa được đem ra hong  <br /> nắng. Hai cái ang nước vẫn để khô cong, nước đầy ăm ắp. Đống rác ngay lối đi đã được  <br /> hót sạch... Ngoài vườn người mẹ  đang lúi húi giẫy những búi cỏ  mọc nham nhở. Vợ <br /> Tràng đang quét sân, tiếng chổi kêu sàn sạt trên mặt đất... Tất cả như đang đổi thay, mới <br /> mẻ. Một nguồn sống mới, vui sướng, ngọt ngào của hạnh phúc gia đình trỗi dậy, tràn  <br /> ngập trong lòng. Anh cảm thấy mình đã "nên người", thấy thương yêu, gắn bó với căn  <br /> nhà, với những người thân, ý thức về sự "nên người" khiến cho Tràng trưởng thành, đổi <br /> thay cả  về tâm tính lẫn hành động. Anh thấy mình phải có bổn phận lo lắng cho vợ con  <br /> sau này. Anh xăm xắn chạy ra giữa sân, muốn làm một việc gì để góp phần tu sửa lại căn <br /> nhà. Người đàn bà ­ vợ  nhặt của Tràng cũng đã đổi thay, khác hẳn. Rõ là một người đàn <br /> bà hiền hậu, đúng mực, không còn vẻ gì chao chát, chỏng lỏn như mấy lần Tràng gặp ở <br /> ngoài tỉnh. Rõ là người vợ  biết chăm sóc chồng lam làm vun vén cho cái tổ  ấm vừa xây  <br /> dựng. Nhìn ở đâu cũng thấy có bàn tay chị. Nhà cửa, sân vườn sạch sẽ, áo quần giặt giũ, <br /> ang nước đầy, cái bếp  ấm lửa. Nhà văn không miêu tả  chi tiết mà chỉ  phác qua một nét  <br /> nhẹ  nhàng bằng cảm nhận của Tràng ­ người chồng ­ hình  ảnh người vợ  vẫn hiện lên  <br /> thật đáng yêu. Bà cụ  Tứ  chợt thấy con giai, nhẹ  nhàng bảo nàng dâu: "Anh  ấy dậy rồi <br /> đây. Con đi dọn cơm ăn chẳng muộn". Vợ  Tràng đáp: "Vâng", rồi lẳng lặng đi vào trong <br /> bếp. Sự việc diễn ra thật đơn sơ mà thấm thìa làm sao! Mẹ chồng nàng dâu như đã sống  <br /> với nhau, gắn bó thương yêu, kính trọng nhau, thông thuộc việc nhà như  đã hàng chục  <br /> năm rồi. Cái nền nếp, gia phong như đã được đắp xây bền vững từ  lâu lắm rồi. Người  <br /> đàn bà ấy, đối với Tràng không còn là của "nhặt" được nữa, mà thực sự đã là "vợ" rồi, là  <br /> "nàng dâu" của mẹ anh rồi. Như vậy, chị ta cũng đã "nên người", xứng đáng "con người". <br /> Còn cụ Tứ  ­ người mẹ  nghèo khổ, chậm chạp, già yếu ­ cũng nhẹ  nhõm, tươi tỉnh khác <br /> ngày thường. Cái mặt bủng beo u ám rạng rỡ hẳn lên. Bà xăm xắn thu dọn, quét tước nhà <br /> cửa, sai bảo, dạy dỗ con dâu, nhắc nhở, động viên con trai. Tâm hồn người mẹ chan hòa  <br /> một nguồn sáng mới ­ nguồn sáng của niềm tin yêu, hy vọng.<br /> Ánh sáng của niềm tin yêu, hy vọng từ trong người mẹ, toả sáng đôi vợ  chồng mới. Vì  <br /> thế bữa cơm thảm hại của ngày đói ­ có độc một lùm rau chuối thái rối và một đĩa muối  <br /> ăn với cháo loãng ­ cả nhà vẫn vui vẻ ăn rất ngon lành. Bà lão bàn chuyện ngăn bếp nuôi <br /> gà. "Khi nào có tiền, ta mua lấy đôi gà. Này, ngoảnh đi ngoảnh lại chả  mấy mà có ngay <br /> đàn gà cho mà xem". Một đôi gà thoáng trong tích tắc đã hoá "đàn gà". Có một ông bụt, <br /> một bà tiên nào đã nhập vào lời bà cụ, hay chính bà cụ  đang hóa thành tiên, bụt để  đem  <br /> đũa thần biến những khổ đau, tăm tối của cuộc đời mình, cuộc đời dâu, con thành niềm  <br /> vui, ánh sáng? Nồi cám đắng chát nối sau hai lưng cháo loãng trong tay bà biến thành "cái <br /> này hay lắm cơ...", thành "chè đây, chè khoán đây". Hình  ảnh bà cụ  "lật đật chạy xuống <br /> bếp", rồi "lễ mễ bưng ra một nồi khói bốc nghi ngút", cùng cái cử chỉ "cầm muôi khuấy <br /> khuấy" múc từng bát cám và câu nói: "ngon đáo để... ngon đáo để..." được nhà văn đặc tả <br /> vừa như chân thực vừa như lãng mạn như trong một câu chuyện cổ tích vậy, cổ tích trong <br /> vẻ  đẹp của hình tượng nhân vật, song vẫn hiện đại, chân thực trong những từ  ngữ  đời <br /> thường chắt lọc, nhất là những từ  láy đặc sắc: lật đật, lễ  mễ, nghi ngút, khuấy khuấy,  <br /> ngon đáo để. Càng về cuối, câu chuyện càng giản dị, song vẫn bất ngờ, hấp dẫn, và thật  <br /> cảm động. Ngọn lửa tình người, ngọn lửa sự sống, niềm khao khát hạnh phúc, ấm no sự <br /> gắng gượng vui sống, niềm hy vọng ngày mai cuộc sống tốt đẹp hơn... cứ nóng dần, lan  <br /> tỏa trong từng chi tiết truyện, từng câu, từng chữ. Cuối cùng, từ chuyện gia đình, chuyện <br /> nồi cháo cám đắng chát mà vẫn "ngon đáo để", ba con người khốn khổ   ấy cố  quên đi <br /> những đắng chát trong túp lều nhỏ hẹp để lắng nghe tiếng vọng ở ngoài đời rộng lớn. Đó  <br /> là tiếng trống thúc thuế, còn phá cả kho thóc Nhật, chia cho người nghèo đói... Từ lời kể <br /> của vợ, Tràng như bừng tỉnh. Anh nhớ tới cảnh những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau <br /> đi trên đê Sập, đằng trước có lá cờ đỏ to lắm, lá cờ của Việt Minh dân đoàn người đi phá <br /> kho thóc chia cho người đói. Khi vợ  và mẹ  đứng dậy, Tràng vẫn còn mơ  màng nghĩ tới <br /> "đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới...". Câu chuyện về những người nghèo đi phá  <br /> kho thóc Nhật chia cho dân ở nơi này, nơi kia, hình ảnh lá cờ đỏ hai lần hiện lên trong tâm  <br /> trí Tràng, phải chăng là một luồng sáng mới? Luồng khởi quang cách mạng đó, tuy ba con <br /> người nghèo khổ chưa nhận thức được rõ ràng song vẫn lung linh, chấp chới một dự cảm  <br /> ấm lòng. Nó nuôi dưỡng niềm tin cuộc sống. Nó thắp sáng thêm ngọn lửa tình người,  <br /> giục giã con người tiếp tục gắng gỏi vươn lên, xé tan màn đêm vây bủa để  đi tới một <br /> buổi mai của khát vọng làm người, khát vọng hạnh phúc. Chi tiết cuối cùng "lá cờ đỏ bay  <br /> phấp phới" như một vĩ thanh buông ngân từ tác phẩm một âm hưởng lạc quan. Cuộc đời <br /> chưa diễn ra,sóng ánh sáng hồng một đời mới như  đang  ở  ngay trước mặt, thắp trong  <br /> người đọc một niềm vui để càng thêm yêu và tin ở con người, ở tình người.<br /> Đặt trong tiến trình văn học hiện đại Việt Nam, có người tiếc cho Vợ  nhặt không chào <br /> đời cùng lúc với Tắt đèn, Chí Phèo, Bỉ  vỏ, hoặc đúng dịp Cách mạng tháng Tám năm <br /> 1945. Chúng ta được biết, nhà văn Kim Lân khởi thảo tác phẩm năm 1940, chắc đã thai  <br /> nghén những nhân vật, những tình huống chi tiết truyện sớm hơn nữa. Trải qua hai cái <br /> mốc lớn của dân tộc: cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 và kháng chiến chống Pháp, <br /> qua sự trải nghiệm cuộc đời với độ lùi thời gian và độ chín của tư duy sáng tạo, nhà văn  <br /> mới hoàn thiện và công bố tác phẩm. Do đó tác phẩm có dáng hình giống những áng văn  <br /> hiện thực trước năm 1945, song âm hưởng khác hẳn. Nó không tăm tối, ngột ngạt đến bế <br /> tắc. Điều đặc sắc nhất  ở  ngòi bút Kim Lân là ông đã chọn được một khoảnh khắc của  <br /> mỗi đời người, của cả dân tộc mà cuộc sống đẩy con người vào một tình thế phải bộc lộ <br /> ra cái phần tâm can nhất, ẩn náu sâu kín nhất chứa đựng sức sống cả một đời người, một <br /> đời nhân loại. Tác phẩm Vợ nhặt vì thế, không chỉ có ý nghĩa của câu chuyện duyên kiếp  <br /> mà còn thấm thía một lẽ  sống  ở đời. Trong những lúc cuộc đời tăm tối nhất, con người  <br /> vẫn cố  gắng thắp sáng ngọn lửa tình người, ngọn lửa khát khao hạnh phúc.   m hưởng  <br /> ngân nga trong từng dòng, từng đoạn là hiện thực và lãng mạn đan xen, tiếng khóc và <br /> tiếng cười đan xen, bóng tối và ánh sáng giành giật, để  cuối cùng mở  ra một ngày sáng  <br /> loá, có ánh hồng của mặt trời, sắc đỏ  của lá cờ  Cách mạng. Cảm hứng nhân văn ­ tinh <br /> thương và niềm tin  ở con người, trước hết với nhân dân lao động ­ của Vợ  nhặt dường  <br /> như đã mang nét mới của thời đại, vương lên trên chủ nghĩa nhân văn trong dòng văn học  <br /> hiện thực trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Và điều đặc sắc nữa  ở  ngòi bút Kim <br /> Lân là giọng kể, những tình huống truyện trớ  trêu mà giản dị, thô mộc mà hấp dẫn, là <br /> những từ ngữ  dân gian mà giàu lính nghệ  thuật, là những chi tiết hiện đại mà như  trong  <br /> cổ tích. Biết đâu, các nhà từ điển ngày mai sẽ đưa từ mới "Vợ nhặt" ­ sáng tạo riêng của  <br /> Kim Lân ­ vào kho từ vựng văn chương hiện thực và nhân đạo Việt Nam. Và ... biết đâu,  <br /> sau này con cháu chúng ta sẽ đọc Vợ nhặt như đọc một truyện cổ tích ­ cổ tích về duyên  <br /> kiếp những con người đói khổ  có nồi cháo cám ăn mừng ngày nên vợ  nên chồng, có bà <br /> mẹ nghèo hiền hậu như một bà tiên, có lá cờ đỏ báo hiệu giấc mơ sắp thành hiện thực.<br />  <br />